Mariene
was
echt
helemaal
lazarus
Voor
studenten
een koffer
vol reismogelijkheden
Kindersterfte in
Brazilië
bijzonder groot
Nederlands
Bureau
Buitenlandse
Studentenbetrekkingen
In natura
„LAND VAN VOLKSZIEKTEN
De neefjes
Getergd
Lazarus
Goed portret
VAKANTIEDUITEN
OPVALLEND
HONDERDEN
MASSAREGIE
DE STEM
(Van een onzer verslaggevers)
MAASTRICHT Dezer dagen heb
ik met Charles Eyck een kostelijke
herinnering opgehaald aan de tijd,
toen Maastricht met volle teugen
genoot van de zo pas herkregen
vrijheid. Hij stond voor een portret
van me, dat hij toen, nu een kwart
eeuw geleden, geschilderd heeft. Het
is een paneeltje, veertig hij vijfen
dertig centimeter, waarop Eyck met
zware, driftige penseelstreken mijn
conterfeitsel geschilderd heeft. Het
is een sterk en warm-kleurig por
tret, maar telkens als ik er naar
kijk, zie ik een heel ander gezicht,
liet gezicht van haar, voor wie dit
paneeltje geprepareerd was en op
de ezel stond te wachten. Ook nu
weer dachten wij beiden hieraan,
want plotseling vroeg Charles:
„Kun je je nog herinneren hoe je
hieraan gekomen bent?" „En of",
zei ik, „hierop had Marlène Die
trich moeten staan. Ik ruik nog al
tijd de cognac, waarin de grote di
va als in een wolk omhuld was,
toen ze jouw atelier binnenkwam".
Waarop we beiden in de lach scho
ten en weer eens de herinnering
aan die gedenkwaardige middag en
kele maanden na de bevrijding van
Maastricht ophaalden.
Charles Eyck woonde ook toen in
zijn witte landhuis in het Ravens-
bos, „slechts" vijftien kilometer van
Maastricht. Maar vijftien kilometer
waren in die tijd zonder vervoer een
hele afstand, die je niet tweemaal
per dag te voet kon afleggen.
Charles had vrienden gemaakt on
der de Amerikanen en dankbaar
had hij het aanbod aanvaard van
Colonel Lepp om in Maastricht een
atelier in te richten. Colonel Lepp
was hoofd van het Finance-Office
van het Negende Amerikaanse leger
en had zÜn tenten opgeslagen in de
ontruimde kamitoren en magazijnen
er waren toch geen kachels meer
te verkopen van de Fa. Joffroy
in de Wilhelminasingel. Lepp liet
daar een groot vertrek voor Eyck
inrichten, stuurde een legertruck
naar Ravensbos om zijn ezels en
enig meubilair Op te halen en be
zorgde hem zo veel verf als hij
maar op kon penselen.
Die Lepp was geen domme jongen
en had voldoende verstand van
schilderkunst om te zien, dat Eyck
een waarlijk groot artiest was. Dit
vertelde hij aan al wie het maar
horen wilde en het gevolg was, dat
Charles al heel gauw barstte van de
opdrachten. Er is geen hoge officier
of generaal, die in die dagen Maas
tricht bezocht, of Charles heeft zijn
portret geschilderd. Het zou interes
sant zijn te weten hoeveel Eycks
thans nog in Amerikaanse huiska
mers hangen.
Veel dollars kreeg Charles er niet
voor, maar werd wel ruimschoots
in natura gehonoreerd. Of, in Char
les' eigen woorden uitgedrukt:
■■Men liet mij als de bijbelse Laza
rus mild genieten van de hedonisti
sche kruimels, die van de bureauta
fels vielen, zoals cognac, sigaren,
whisky en meer van die zaken,
waarvan wij vier jaar lang- versto
ken waren geweest".
Het was een kostelijke tijd en
Charles genoot ervan, dat hij einde-
V weer werken kon. Of zijn werk
altijd naar waarde geapprecieerd
werd? Och, daar maakte hij zich
met zo druk over. Eens kwam een
hoge Amerikaanse officier poseren.
Hij zei, dat hij al veel over hem ge
hoord had en machtig-blij was door
een van de grootste schilders ter we
reld geportretteerd te worden. Char
les boog minzaam voor zo veel over
dreven lof. Toen vroeg die officier
JJfdt.boe het met zijn broer ging en
t die ook in Maastricht werkte,
jfyck zei hem, dat hij de enige was
S u'J? *ar(ülie, die penseelde. „En
heb m België grote schilderijen
j^n do gebr. Van Eyck gezien", zei
Fv„t ier' die"' antwoordde
yCK, „dat waren verre neefjes van
e, maar ze zijn al dik vijfhonderd
^r dood". De Amerikaan vond
en zijn portret niet meer zo mooi.
^ec™e Charles Eyck in die da-
A Maastricht bevrijd was en
j nkaans wittebrood en pore at,
liW1Ji!/n Wes!-Europa nog bloedig
gevochten werd. Dodelijk vermoeide
soldaten kwamen van het front om
in Maastricht enkele dagen op ver
haal te komen. De Amerikaanse le
gerleiding en de burgerij deden alles
om het de GI-Joe's zo aangenaam
mogelijk te maken. In de stads
schouwburg werden voorstellingen
door reizende frontgezelschappen
gegeven en in het begin van 1945
trad zelfs Marlène Dietrich voor hen
op, die toen nog straalde in haar
volle glorie en voor iedere man als
het meest begerenswaardige sex-
ideaal van de vrouw gold.
Brigitte Bardot en Sophia Loren
waren toen nog niet geboren en de
benen van Marlène waren in die tijd
van seksuele taboes voor iedere
man het einde. Marlène Dietrich
werd dan ook met zo veel geheim
zinnigheid omgeven, dat praktisch
geen burger in Maastricht wist, dat
zij die avond in de stadsschouw
burg voor de Amerikaanse soldaten
zou optreden.
Men vreesde zeer terecht een
volksoploop. De enigen, die het
's morgens al wisten, waren Char
les Eyck en ik. Colonel Lepp was
in de hoogste opwinding Eycks ate
lier komen binnenstormen en had
gezegd, dat Marlène Dietrich van
hem had gehoord en absoluut een
portret van hem wilde hebben. .Voor
haar particuliere collectie. Zij zou
's middags om vijf uur voor hem
komen poseren.
Charles ging ermee akkoord,
maar stelde enkele voorwaarden.
Hij moest zich kunnen concentreren
en niemand mocht in zijn atelier
dan ik. Hij sprak namelijk niet zo
goed Engels en omdat hij doof was,
zou ik dan als tolk optreden. Colo
nel Lepp accepteerde dit en tegen
een uur of vijf zaten Charles en ik
op zijn atelier te wachten op de
komst van Marlène Dietrich.
Het w,as een trieste, sombere win
termiddag, kil en vochtig-koud. We
schonken ons af en toe een whisky
in Lepp had voor nieuwe voor
raad gezorgd staken een sigaret
op en wachtten Op Marlène met
haar wereldberoemde benen. Maar
wie niet kwam was zij. Het werd
half zes, zes uur. Het humeur van
Charles Eyck werd van minuut tot
minuut slechter. Zelfs generaals
hadden zich precies aan de afspraak
om te poseren gehouden, terwijl ze
niet eens zo veel pretenties hadden
als de beroemde filmster, die al had
laten weten, dat ze hoogstens een
half uurtje tijd had voor de grote
meester.
Die grote meester had daarom
een paneeltje op de ezel klaargezet
en begon zich enorm op te winden.
„Wat verbeeldt dat mens zich!" Om
half zeven was Marlène nog niet
verschenen. Charles Eyck was nu
echt boos. Met de bliik van een ge
tergde stier, die de toreador niet
ziet verschijnen, keek hij naar het
paneeltje op de ezel en zej plotse
ling tegen me: „Ga daar zitten".
Ik nam op de stoel plaats, die
voor Marlène Dietrich bestem,} was,
en Charles begon met driftige stre
ken mijn portret te schilderen. Een
vers aangestoken sigaret bengelde
in zijn linker mondhoek. Ik herinner
me, dat ik er gefascineerd naar ge
keken heb. De as van de sigaret
werd steeds langer en kromde
steeds meer naar beneden. Plotse
ling brak ze af en viel naar bene
den. Charles spuwde het sigarette-
peukje van tussen zijn lippen weg,
keek heel even kritisch naar het
paneeltje, nam het van d'e ezel en
zei met zijn sonoor stemgeluid:
„Hier, neem dat mee voor je vrouw.
Ik verdom het om dat mens te
schilderen".
Het leek, of „dat" mens dit ge
hoord had. Plotseling ging de deur
van Eycks atelier open en waggel
de de goddelijke Marlène met een
heel gevolg naar binnen. Statig als
een vorstin, ondanks het feit, dat
ze niet zo heel vast op haar mooie
benen stond. Maar laat ik dit liever
Charles Eyck zelf laten vertellen.
„Ze was totaal lazarus", zegt hij,
„en het eerste wat ze vroeg was
een cognac. Een van de kerels uit
haar hofhouding haalde een fles en
een wijnglas te voorschijn en daar
schonk hij haar een bel cognac in,
die Marleentje met een gerouti
neerd gebaar achter haar kiezen
sloeg.
Daarna poseerde ze voor me en
ik heb toch maar een portret van
haar gemaakt. Toen het klaar was,
annexeerde ze het gewoon. Ik kreeg
niet eens een bedankje van haar.
Wel heb ik 's avonds in de schouw
burg haar voorstelling voor de GI's
mogen bijwonen. Ik mocht zelfs tus
sen de coulissen staan, waar ik me
een aap heb gelachen. Ze musiceer
de op een zaag en naast haar zat
zo'n flikflooier, die op een mond
harmonica speelde. Ze hield de zaag
als een viool tussen haar beroemde
benen, zong een sentimenteel lied
je en had enorm succes, want van
achter de coulissen zag ik, dat de
jongens in de zaal de tent bijna af
braken van enthousiasme".
Marlène Dietrich is inderdaad een
goed half uur in het atelier van
Charles Eyck geweest en zij had
een behoorlijk stuk in haar kraag.
Na een kwartier geposeerd te heb
ben, was zij het moe en maakte er
een einde aan. „Het is toch een
goed portret geworden", zegt Char
les Eyck, „en ik neem het haar
niet kwalijk, dat ze de hoogte had.
Dat mens werd van troepenonder
deel naar troepenonderdeel gesleept
en ze had een stevige borrel nodig
om op haar mooie benen te blijven
staan.
Toen ze bij me was, moest ik
aan Multatuli denken, die van zijn
beste vriend, toen die stomdronken
in de goot lag, zei: „Als ie nuch
ter is, is het toch een beste vent".
Ik zou alleen graag willen weten
waar dat schilderij van haar zich
nu bevindt- Ze was een fantastische
vrouw, die een paar geweldige
films gemaakt heeft, en ik ben toch
blij, dat ik haar heb kunnen schil
deren".
Ik ook, omdat ik er een mooi
portret van mezelf aan dank. Ik
kijk'er nog vaak naar en dan begint
rondom mijn gezicht een weelde
van blonde lokken te groeien en
moet ik mezelf toegeven, dat er
toch beter Marlène Dietrich op had
kunnen staan. Want voor haar was
dat paneeltje in eerste instantie be
stemd.
„Het is toch een goed portret ge
worden", vindt Charles Eyck van
het schilderij dat hij onder vreemde
omstandigheden van Marlène Die
trich maakte in '45. (foto boven)
Hieronder zoals Marlène nu is;
even beroemd, minder sexy.
men Duitsland (31 pet), Oost-Europa
(12 pet.), Spanje (10,5 pet.) en Grie
kenland (9,5 pet.) de „ereplaatsen"
in.
Ook heeft het NBBS in zijn onder
zoek de financiële kant van het rei
zen betrokken. Bijna zestig procent
van de NBBS'ers zit in de budget
sfeer van 100 400 gulden die per
jaar aan vakantiedoeleinden uitge
geven kunnen worden.
Drieënveertig procent verdiént de
vakantieduiten door zelf de handen
uit de mouwen te steken 38 procent
ontvangt de vakantiecenten van ou
ders of verzorgers terwijl 21 procent
„andere bronnen" heeft. „Wat dat
laatste dan ook mag zijn," lacht
Hans Visser 't Hooft. De enquete
heeft voorts uitgewezen dat nagenoeg
tachtig procent van het NBBS-pu-
bliek in de leeftijdscategorie van
vierentwintig jaar of jonger zit. Op
merkelijk gegeven is verder ook het
feit dat 12,5 procent van alle onder
vraagden er alleen op uittrok. Ze
ventig procent ging in gezelschap
van vrienden op vakantie. Nagenoeg
eenzelfde percentage had reeds een
besluit genomen ten aanzien van het
vakantiedoel voordat men een bro
chure had ontvangen.
Het NBBS kan met zijn concurreren
de aanbiedingen o.m. op de markt
komen omdat men buiten het bestuur
dat een jaar lang zijn studie onder
breekt om full time te werken voor
het studentenreisbureau kan beschik
ken over grote groepen jongelui die
op basis van een kostenvergoeding
willen fungeren als reisleider als lid
van de staf in een der NBBS hotels
etc. De meeste van de mensen die
een zomerfunctie bij het NBBS ac
cepteren is het begonnen om con
tacten te leggen met vreemdelingen.
Een tweede categorie geeft als voor
naamste reden op dat ze van de ge
legenheid gebruik wil maken om eens
iets van Europa te zien. Hans Visser
't Hooft: „We selecteren onze men
sen vanzelfsprekend. Lange tijd heb
ben we het zo gedaan dat de gega-
digen werden uitgenodigd voor een
gesprek met een commissie van des
kundigen die de kandidaten eens in
dringend aankeek en na een korte
babbel dan een beslissing nam.
Thans werken we met een aantal
vragenlijsten, wisselend voor elk
van de functies die we te geven
hebben. Op een van de lijsten
wordt bijvoorbeeld gevraagd hoe
de kandidaat zou reageren als er
in „zijn" hotel twintig gulden ge
stolen was. Aan de hand van de
antwoorden kunnen wij ons toch
een heel aardig beeld van de kandi
daten vormen," besluit de NBBS-
president.
RIO DE JANEIRO (AP) Het
is een tragische ironie, dat de
meeste pasgeboren Brazilianen
niet hang behoeven te zijn voor
een hartaanval, een van de be
langrijkste doodsoorzaken in som
mige delen van de wereld. Dat
komt omdat de meeste jonge Bra
zilianen eenvoudig niet lang ge
noeg leven om ten offer te vallen
aan de ziekten, die over het al
gemeen tot de middelbare leef
tijd behoren.
Brazilië is het grootste en dichtst
bevolkte land van Latijns-Amerika.
Maar ook de kindersterfte is er het
grootst en er heersen veel ziekten,
die in de hoger ontwikkelde landen
allang zijn uitgeroeid.
Studies hebben aangetoond, dat de
meeste ziekten, waardoor de Brazili
anen worden getroffen, het gevolg
zijn van armoede, ondervoeding en
gebrekkige hygiënische verzorging.
Terwijl de hartaanval een grote
moordenaar is in ontwikkelde landen,
sterft de helft va.n de kinderen, die
in Brazilië worden geboren, voor zij
vijf jaar oud zijn, lang voor zij de
de leeftijd bereiken, waarop zij zich
eventueel zorgen zouden moeten
maken over gebreken van het hart.
En uit de cijfers van de Braziliaanse
regering en de UNO blijkt, dat velen,
die de kritieke eerste vijf jaar over
leven, gedurende de rest van de ge
middelde leeftijd, die in dit land 54
jaar is, worden geplaagd door mala
ria, tuberculose, chagas en andere
ziekten.
Van de kinderen, die in hun eerste
levensjaar sterven, sterft 42 pet aan
besmettelijke diarree. Deze ziekte
is een rechtstreeks gevolg van
ondervoeding, slechte behuizing, be
smet water en andere factoren, die
verband houden met armoede. Van de
49 miljoen stedelingen op de meer
dan 90 miljoen inwoners van Brazi
lië genieten slechts 19 het voordeel
van openbare diensten (in ontwikkel
de landen als vanzelfsprekend), zoals
stromend water en riolering.
Volgens het ministerie voor plan
vorming is Brazilië het enig Ameri
kaanse land, waar werkelijk in ern
stige mate pokken voorkomen en ma
laria vormt nog altijd een bedreiging
in de wildernissen van het Amazone
gebied. Het ministerie voor de volks
gezondheid heeft het feit geopen
baard, dat vier miljoen Brazilianen
lijden aan chagas, een parasitaire
ziekte, die wordt overgebracht door
een insect, dat gewoonlijk „barbeiro"
wordt genoemd en alleen tiert in de
scheuren en spleten van armoedige
houten huizen in het binnenland. In
zijn verst gevorderde stadium tast
chagas vitale organen van het mense
lijk lichaam aan. Ongeveer 23 miljoen
Brazilianen lijden aan ancylostomia-
sis, een ernstige bloedarmoede, ver
oorzaakt door een parasitische nema
tode (haarworm), die een gevaarlij
ke bloedarmoede veroorzaakt door
het zuigen van bloed uit de dunne
darm. Nog eens tien miljoen Brazi
lianen lijden aan esquitossomose, een
ziekte, die wordt overgebracht door
besmet water.
Aan longtuberculose sterven elk jaar
70 per 100.000 Brazilianen en er zijn
160.000 melaatsen in het land. Aan
tetanus stierven alleen in het binnen
land van de staat Sao Paulo - de
rijkste van Brazilië - in 1961 niet min
der dan 1.307 personen. Dat was
meer dan in Frankrijk, Engeland, Ja
pan, Canada en de V.S. samen in dat
iaar.
Volgens de socioloog Josué de Cas
tro, een deskundige inzake honger-
problemen - thans een politiek ban
neling - is Brazilië „een land van
volksziekten", ziekten, die het ge
volg zijn van achterstand in ontwik
keling.
(Van een onzer verslaggevers)
LEIDEN Het embleem waarmee sinds kort het Nederlandse Bu
reau Buitenlandse Studentenbetrekkingen de aandacht op zijn naam
vestigt, heeft niet zonder reden de vorm van een koffer. „Toepasse
lijker kon niet," vindt zesdejaarsstudent Hans Visser 't Hooft in zijn
hoedanigheid van president bij het Nederlands Bureau Buitenlandse
Studentenbetrekkingen. „Onze hele organisatie is erop gericht de
studerenden bouwstenen aan te reiken voor (educatieve) reizen. We
laten onze klanten een grote mate van vrijheid. Behalve het transport
en de huisvesting bieden we gelegenheid tot het maken van toertjes
naar keuze. Alles is erop afgestemd het zo goedkoop mogelijk te hou
den. Vandaar dat je ook niet buiten een vrij disciplinair systeem kunt."
Hans Visser 't Hooft: „Er bestaat
met de Sovjet-Unie een uitwissels
programma op het gebied van stu-
dentenreizen. In praktijk komt het er
echter meermalen op neer dat de
Russen ons een groep fabrieksmen-
sen sturen. Eens hebben we toen na
afloop van een excursie bij Philips
meegemaakt dat de Russen ons een
compliment maakten voor de uitste
kende massaregie. Mem was er door 'n
toeval namelijk getuige van hoe die
honderden mensen om vijf uur de
fabriekspoort verlieten en zich naar
hun auto's begaven
Dit jaar heeft het NBBS onder zijn
klanten in samenwerking met de re
searchafdeling van het Nederlandse
wetenschappelijke bureau voor toeris
me in Breda een enquete ingesteld.
Men ontving in totaal 13.000 reacties.
„Voor een schriftelijke opiniepeiling
erg hoog te noemen als je het aantal
uitgezette formulieren bekijkt" zegt
president Visser 't Hooft. De eerste
gegevens hebben reeds aan het licht
gebracht dat Duitsland (30 pet.).
Frankrijk (26 pet), Engeland (12 pet)
en Italië (11 pet) tot de meest be
zochte landen behoren. Onder de
landen die het NBBS-volk het meest
trekken nemen Scandinavië (16,5 pet)
Engeland (14,5 pet) en Frankrijk
(13 pet) de hoogste plaatsen in.
Duitsland staat met twee procent op
vallend laag genoteerd. Op de vraag
welke landen het minst trokken na-
„Tussen het Nederlandse bureau
en de 26 zusterorganisaties uit ande
re landen bestaan hechte afspraken,
waarover geen misverstanden kun
nen ontstaan. Elk jaar is er een gro
te conferentie, waarvan de verslagen
amper in 4 boekwerken zijn samen
te brengen. Van onderlinge concur
rentie tussen de filialen kan geen
sprake zijn. De bureaus in de ver
schillende landen hebben geleerd dat
ze niet moeilijk moeten doen in de
drukke zomermaanden. Dan komt
het erop aan snel een aantal zaken
te regelen waarvan de verdere af
wikkeling desnoods tot de wat rusti
ger winterperiode kan blijven wach
ten. Vergeet niet dat wij 't gros van
onze reserveringen tussen 15 april en
1 juli te verwerken krijgen. Een nor
maal reisbureau daarentegen start
zo rond 15 december al met de boe
kingen en men mag aannemen dat
omstreeks 1 maart alles al zo'n beet
je vol zit. Dat is me nogal eventjes
een verschil."
Het Nederlandse bureau buiten
landse studentenbetrekkingen een or
ganisatie die in 1927 werd opgericht,
regelt vanuit het hoofdkantoor aan
het Leidse Rapenburg jaarlijks vele
honderden trips voor studerenden;
aanvankelijk ging het uitsluitend om
universitaire studenten sinds kort is
de potentiële klantenkring uitgebreid
tot studerenden in de ruimere zin van
het woord.
Samen met vergelijkbare instellin
gen in andere Europese landen heeft
het NBBS een alleszins respectabel
pakket van reismogelijkheden opge
steld. Men exploiteert hotels in Span
je (3), Italië (2) Frankrijk, Enge
land en Nederland. Het aantal vlieg
reizen waaruit reislustige studenten
een keus kunnen maken liegt er niet
om. Hans Visser 't Hooft: „We stre
ven er voortdurend naar iets nieuws
te bedenken. Volgend jaar bij gele
genheid van de wereldtentoonstelling
in Osaka gaat het NBBS meedoen,
reken maar. Een plezierreis zal het
niet worden, maar voor de liefheb
bers Er staan heel wat lezingen
op het programma. Vergeleken met
de normale vluchten weten we aan
zienlijke reducties op onze charters
te verwerven. Daarbij hebben we na
tuurlijk het enorme voordeel dat ons
publiek erg flexibel is wat dat betreft
Men hecht er niet zo veel waarde
aan om in een weekend te vertrekken
en thuis te komen bijvoorbeeld; voor
de gewone vakantieganger schijnt een
vakantie echter slechts dan alleen
het optimale resultaat af te werpen.
Studentenreizen beginnen zelden in
een weekend om de eenvoudige reden
dat het dan alweer zoveel duurder
wordt.
Behalve dat men zelf fungeert als
reisbureau voor Nederlandse studen
ten, (per jaar worden er zo'n 20.000
tot 30.000 reizen verzorgd) heeft het
NBBS ook een duidelijke representa
tieve functie. Men regelt de opvang
van buitenlandse studerenden die in
ons land eens een kijkje komen ne
men.
Er worden zeilkampen georgani
seerd, verleden jaar werd er met een
klipper gevaren op het IJsselmeer,
het hele jaar door heeft men een
vijfdaags Hollandarrangement met al
le drummen en drannetjes voor bui
tenlandse studenten, speciaal ten be
hoeve van de talrijke Amerikanen die
over komen zijn er excursiemogelijk
heden naar klompenboeren, diamant
slijperijen etc. De NBBS-studenten-
sociëteit aan het Amsterdamse Leid-
seplein een ander initiatief van
recente datum kreeg in twee
maanden tijds ruim 33.000 mensen
over de vloer. Jaarlijks komen er al
leen al 7500 mensen naar Nederland
die deelnemen aan het NBBS-toer-
programma. Zelfs Russen waren er
bij.