nsbroek De filosoof Duitsers kiezenmeer weivaart Mooie kanselier moet CDU stemmen leveren □„GOEDE DUITSER GEEN NATIONALIST" Wie beeft gewonnen Beslissende rol van NPD OR.CORN. VERHOEVEN: J «Megen d ag°gie: zij waPen4 daar" &NGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN. ...PEILINGEN .PEILINGEN,.PEILINGEN,,PEIUNGEN«IUNGEN PEIUNSEN ider jector ;te condities, aflossingen. aling per maand iling per maand aling per maand aling per maand L. 04448 - 2393 I tht politiek uitlegt als sympa- I vtol Y.00r het nazisme. Zo'n uitleg ,.lk een beetje totalitair. En het at>ti rminst iPist te beweren dat W Yai? Politiek, concentratie op Mattli j voorkeur voor het I inatsir d -en e°n beschouwelijke I nnv i E i Heidegger of wie dan I zijn ,enen van fascisme zijn of op slarbt^fnst een mens tot willig S He,r van een dictatoriaal re- vaarinh Waarom zou een ge- PlattJa Pohtiek virus zich op het Platteland sneller verspreiden dan Lijn* s4eden? Zulke argumenten I Even ach,tstreeks discriminerend. I tem,.,, e ppzin is het Heidegger's I tieke nm" ZïJn afkomst en zijn rus- I bruin Eavini tegen een louter iatiniof ergrond te zien- Ik denk kom S f'l die bereid zijn hun af- J 'e ODzinht! ch?n.en' ook in ande- GROTE PARTIJEN BELOVEN HUN DAT TENMINSTE SPD-Brandt spreekt over idealen ia 19 DE STEM VAN ZATERDAG 27 SEPTEMBER 1969 17 ars Sijpesteijn en te Krommenie endoclt «laapkametkiwdje» ilangen algemeen bednjfs- de dagelijkse leiding latexeerafdeling voor ;eweven en getufte ntwoordelijk voor de t van de door zijn lefsels. ïg met de cheft van in gerekend worden; terrein zal het labo- ing is ervaring in een in de veredelings- it naar een HTS er an minstens 30 jaar. rorden gezorgd. brieven met vöüediS® l een recente pasfoto W iten aan ien kan geheel los van de tvangen. etto ter hand ff®4®.1^ •epen. Extra aflossing ngen. op gunstige conditie® „rje Jong kwam, zag en overwon", schreef gisteren een van de ochtend- bladen naar aanleiding van het nachtelijk optreden van de minister president bij het loondebat in de Tweede Kamer. Heeft premier de Jong inderdaad gewonnen? Er zijn rond de nieuwe loonwet van minister Roolvink veel boze woor den gevallen. Maar is het kabinet werkelijk één moment serieus in gevaar geweest? Geen enkele partij is op het ogenblik klaar voor nieuwe verkie zingen. Een kabinetscrisis zou daarom zowel „links" als „rechts" in grote verlegenheid hebben gebracht. Wij houden het er daarom maar op, dat in de Tweede Kamer (wederom) met losse flodders is geschoten in plaats .van met scherp. Premier de Jong had rustig in bed kunnen blijven. Dat hij toch behoefte heeft gevoeld aan een nachtvoorstelling doet vermoeden, dat zijn politieke aspiraties nog springlevend zijn Zit het kabinet in het parlement dus nog steeds op rozen, voor de over winning in het loondebat is wel een hoge prijs betaald: een aanzienlijke verscherping namelijk van de buitenparlementaire oppositie. Nu het N.V.V. weigert medeverantwoordelijkheid te dragen voor het verdere loonbeleid wordt dit beleid voor de oppositie een hoogst aantrekkelijk politiek wapen. Zeker met allerlei verkiezingen in het nabije verschiet. Het kabinet en de regeringspartijen moeten wel heel overtuigd zijn van de trouw (en de mo gelijkheid om trouw te blijven) van N.K.V. en C.N V., dat zij de oppositie zo in de kaart hebben gespeeld. Zuiver zakelijk gezien is er tegen de loonwet weinig in te brengen. Gezien haar verantwoordelijkheid voor het algemeen belang dient de re gering over bevoegdheden te beschikken om een ongewenste loonontwik keling tegen te gaan. Het gaat er echter maar om wie de bevoegdheden hanteert. De vakbeweging beschouwt minister Roolvink als een betuttelaar, als een man, die zijn oude vakbondsvrienden in de steek heeft gelaten. Voor de vakbeweging staat het vast, dat er ongelukken gaan gebeuren als de heer Roolvink de nieuwe loonwet moet gaan toepassen. Daarom is deze nieuwe wet een gevaarlijk wapen geworden, uiteinde lijk ook voor het kabinet. Het zal daarom nog moeten blijken of premier de Jong werkelijk gewonnen heeft. Adolf von Thaddens NPD gaat, na alle onrust en herrie die zij de afge lopen weken al heeft veroorzaakt, morgen in de Duitse stemlokalen een beslissende rol spelen. Verenigt deze extreem-rechtse partij namelijk de vereiste 5 procent stemmen op zich, dan treden Von Thadden en de zijnen aan in de Bondsdag En daarmee is dan het angstige bewijs ge leverd, dat voor meer Duitsers dan ons lief is, de sterke neo-nazistische geur aan de NPD niet stinkt. De beslissende rol van de NPD zal vooral blijken als na de verkiezingen een nieuwe regeringscoalitie zal moeten worden gevormd. Want welke van de twee grote partijen ook de meeste stemmen zal krijgen, de CDU/CSU en de SPD zullen elkaar niet veel toegeven, de winnaar zal in elk geval om de hand van de liberale FDP moeten vragen. De FDP wil wel, maar bij voorkeur samen met de socia listische SPD. Een combinatie, die daarom ook ons zo aantrekkelijk lijkt, omdat van zo'n coalitie o.a verwacht kan worden dat zij het non-prolife ratieverdrag zal ondertekenen en daarmee afzieT van atoombewapening, en bovendien dat zij doelbewust een gesprek en betere verhoudingen - met het Oostblok op gang zal brengen. De levensvatbaarheid van zo'n linkse coalitie staat of valt echter zo ziet het er nu naar uit met het al of niet aantreden van de NPD in het parlement: de nodige meerderheid zou dan zeer wel krap of te gering kunnen zijn. Van de dan te volgen noodsprong weer een grote coalitie - zou na de jongste ruzies al even weinig positiefs te verwachten zijn als van een coalitie van een rechtse CDU met een veel linkser den kende FDP. Gisteren, op 26 september, is de Duitse filosoof Martin Heidegger tachtig jaar geworden. Een artikel in de Volkskrant van 13 september, geschreven door de Leuvense hoog leraar en Heidegger-kanner Samuel Ysseling, heeft intussen weer enig rumoer veroorzaakt rond deze duis tere meester. Ysseling heeft name lijk Heidegger's sympathie voor het nazi-bewind, getoond in 1933, tot een minimum trachten te reduce ren. Mijns inziens haait hij hiervoor goede gronden aan o.a. het terug treden van Heidegger zelf. Dat was niet alleen een moedige daad, maar ook een duidelijk teken van afkeu ring en distantie ten opzichte van oen ordinaire en gevaarlijke bewe ging. Het artikel van Ysseling is fel aangevochten en, zoals dat gaat oij een politiek gevecht, insinuaties rijn daarbij niet achterwege geble ven. Wie het opneemt voor een fi guur die min of meer verdacht Is, wordt links en rechts ook zelf in de verdenking betrokken. reactie van dr. L. Nauta bij voorbeeld (Volkskrant 18 sept.) ik weinig gelukkig. Het grote v!» Beidegger dan toch maar achter Hitier aangelopen heeft, zes Jaar voor de oorlog, is gemakkelijk te incasseren. Zijn rede als rector Universiteit Freiburg in i aj is een tamelijk compromitte- end stuk. Maar wie het vergelijkt al}dere staaltjes van nazi-lec- kan er moeilijk een recht- streekse verheerlijking van Hitleri- I 4dealen in zien. Daarvoor ffl! rede te veel ovei' Griekse SS* en is Heidegger een te I lin!,, T, denker en te weinig po- li geloof dat Nauta vee] te I j3at' hij deze afkeer I tullen M"i wemig betrouwbaar I lijke bn 1: n* een beschouwe- maakt een mens juist Mre a» slachtoffer van vul- en opv,-., 5?en® 4egen aHe kreten I dins ïnij, activistische hou- I eP beinv,li-veei eerder tot naloperij besnh Yan een leider dan dan ook IW^Uke instelli"g- «et Heidesl. 1 er waarschijnlijk dat I 6S r door zijn beschouwelijke houding afstand heeft genomen van het nazisme dan dat hij daardoor verleid werd het aan te hangen. En dat gebeurde dan toch nog in een tijd dat Hitier voor onze regering een bevriend staatshoofd was. De nazi's waren ook allerminst be schouwelijke naturen; zij waren ac tivisten van het misselijkste soort. Heidegger preekt nergens de pure passiviteit, maar wel een zekere weerbarstigheid tegen het nazisti sche geloof in de almacht van de menselijke wil. Daarom vind ik het een bar slecht soort van filosofie iemands tachtigste verjaardag aan te grijpen om deze zaken eens de magogisch op hun kop te zetten. De achtergrond is overigens be grijpelijk. Niet alleen is Heidegger fout geweest, maar het wordt ook steeds moeilijker een stijl van filo soferen als de zijne te aanvaarden in een tijd die zozeer op vooruit gang en totale verandering gebrand is. Er wordt ook van de filosoof een maatschappelijk engagement geëist. Vanuit deze eis gezien is Heidegger misschien te ingekeerd en te we reldvreemd en dus op zijn tachtig ste verouderd. Maar ik heb bezwa ren tegen die eis en mijn bewonde ring voor Heidegger houdt stand .omdat hij zich blijvend geconcen treerd heeft op wat hij als zijn spe cifieke en misschien wel hee] be perkte taak ziet: het denken van het zijn. Niemand hoeft dat belang rijk te vinden, maar niemand heeft ook het recht de filosoof zijn passie te betwisten en voor te schrijven dat elke denker zich mengt in het gevecht van de onmiddellijke en to tale revolutie. Wie dit activisme voorschrijft, zou wel eens dichter bij de fascistische opwinding kunnen staan dan de kritische, weerbarstige en publiciteitsschuwe Heidegger. Er ook in het denken een pluriformi teit en een veelheid va" inspiratie: als die wegvalt is het einde in zicht. Heidegger heeft het einde uitge steld en daarmee het denken als een boeiende aangelegenheid gered. In de twintig jaren dat ik zijn werken lees, heeft hij, op een manier die zich moeilijk laat narekenen, meer voor mijn leven betekend dan welke filosoof of literator ook. Er is in zijn werk vrijwel geen bladzijde die niet de geweldige, geconcentreerde kracht en de passie van dit denken overdraagt. Het is en blijft een geestelijke ervaring van het hoogste gehalte met dit werk kennis te ma ken, niet omdat daarin iets vastge legd wordt of omdat het de lezer tot willige leerling maakt, maar juist vanwege de ongrijpbare weer barstigheid die alles in beweging brengt en een einde maakt aan elke vanzelfsprekendheid. Wat moet ik verder zeggen bij de tachtigste ver jaardag van het idool uit mijn jeugd? Eigenlijk alleen maar dat het geen kwaad zou kunnen als de jeugdigen van heden ook eens ken nis zouden maken met een van de meesters van hun meester Marcuse en zich eens door Heidegger lieten „vergiftigen". (Van een onzer redacteuren) BONN Morgen moeten om en bij zeventien miljoen kiesgerech tigde burgers van de Westduitse Bondsrepubliek beslissen over de politieke koers die ze van een bondskanselier en zijn kabinet zo wel als van het parlement, de Bondsdag, in de komende vier jaar verlangen. De hoofdprijs in de poltieke toto is het ja of neen tegen een grote coalitie zoals die sedert de trieste afgang van bondskanselier Erhard bestond tussen de CDU-CSU van Kiesinger en Strauss enerzijds en de SPD van Willy Brandt en coali tie-promotor Herbert Wehner an derzijds. De kans dat een van die twee gro te partijen in de Westduitse bonds dag de volstrekte meerderheid be haalt is uiterst gering. Zelfs in de Adenauer-jaren is dat de CDU-CSU maar een keer gelukt En dus zal voor de zoveelste keer de liberale FDP wel het tonge tje in de weegschaal kunnen zijn dat de doorslag kan of moet geven. Tenzij uiteraard deze FDP, die se dert ridderkruisdrager Mende aan de partijtop plaats moest maken voor de progressievere Walter Scheel veel ouderwetse kiezersaan- hang verloor, onder de jongere kie zers dit verlies op geen stukken na compenseren kan. Tenzij ook, doch dat lijkt - gezien de laatste opiniepeilingen - niet erg waar schijnlijk, de extreem-nationalisti sche NPD van Adolf von Thadden met haar neo-nazistische tendenzen met een sterke fractie van minstens tien man het Westduitse parlement binnenmarcheert Dit terwijl de Friedricli von Schil ler-hymne „Alle Menschen werden Brüder" al heel gauw in de prak tijk der zich van compromis tot compromis voortslepende coalitie verstomd is. Stonden de verkiezin gen niet voor de deur, met als con sequentie dat geen der beide part ners een openlijke breuk durfde ris keren voor het oog der kiezers, dan zou niet alleen het loflied maar ook de coalitie zelf al enkele maanden geleden in een schelle dissonant zijn geëindigd. Negen maanden lang hebben de leden van de coalitieregering ge tracht om de mogelijkheid uit te sluiten dat zij ooit weer een goede verstandhouding met elkaar zouden hebben, laat staan samen het land te besturen. Ieder woord, dat zij uitten, deed vermoeden, dat er nooit meer een volgende grote co alitie tussen de sociale democraten van de SPD en de christen demo craten van de CDU zou kunnen ko men. Toch is het heel goed moge lijk, dat er weer een grote coalitie komt, die ook nog een goede en ver standige politiek zal voeren. De hui dige regering bracht een heleboel goede dingen tot stand, voordat haar leden begonnen met het wer ven van stemmen en elkaar uit te schelden. Hoe onwaarschijnlijk het ook mag schijnen, de politici van de SPD en van de CDU, die elkaar ervan be schuldigen, dat zij gemene zaak met de extremisten van links of recht maken, slaagden er toch maar in om samen vanaf 1966 Duitsland te regeren. Tot aan de revaluatiecrisis van de afgelopen winter. Toen de belangen van de chris tendemocratische boeren op het spel stonden, werd de wrijving ge woonweg te groot voor de politici van beide kanten. Prof. Schiller van de SPD, minister van econo mische zaken, wilde de mark reva lueren. Strauss, de minister van financiën van de CDU, wilde het inkomen van de boeren bescher men. Het probleem was belangrijk, duidelijk en onontkoombaar. Daar om begon daar de verkiezingscam pagne. En sinds die tijd heeft West- Duitsland geen effectieve regering van haar kabinet meer gehad. In deze verkiezingscampagne gin gen de christen-democraten ervan uit, dat de Duitse kiezer nog meer van die onverstoorbare weivaart, die hij de afgelopen 15 jaren heeft genoten, wil hebben. De SPD ging slechts gedeeltelijk van dit idee uit. Door hierop te speculeren hebben de christen-democraten in iedere verkiezing na de oorlog altijd het grootste aantal stemmen verwor ven. De CDU gelooft, dat deze ver onderstelling weer in hun voordeel zal werken. De SPD gelooft ook, dat de Duitse kiezer die voortdu rende welvaart op prijs stelt, maar dat dit hun partij ten goede zal ko men. Het gevolg is, dat beide partij en de eer voor zich opeisen voor alles, dat sinds 1966 goed is gegaan en de andere partij de schuld geven voor alles dat sinds die tijd fout is gegaan. Aangezien geen van bei den kon bewijzen wie er gelijk heeft, is dit een tamelijk zinlo ze en weinig doeltreffende manier gebleken om een verkiezingscam pagne te voeren. Wat misschien op den duur wel doeltreffend zal blijken - zoals het in Adenauer's dagen altijd was - is de klacht van de CDU tegen de SPD dat de laatste partij gemene zaak met de Russen zou gaan ma ken of tenminste onder de invloed zou geraken van haar eigen linker vleugel. Dit is een oneerlijke be schuldiging. Zoals geen enkele an dere Duitse partij zou de SPD Duitslands vitale belangen aan de Russen of aan hun satellieten uit leveren of verkwanselen. De beschuldiging is dubbel oneer lijk, doordat de CDU zelf door zo veel nadruk op het „rode gevaar" te leggen, probeert de steun van ex treem rechts te verkrijgen. Om te voorkomen, dat de SPD meer stem men verkrijgt, moet de CDU uit noodzaak trachten de felheid van de NPD, van Adolf von Thadden te evenaren. De ongunstigste uit komst van de verkiezingen zou een dominerende CDU zijn, die zijn kracht dankt aan geschreven of on geschreven overeenkomsten met de neo-nazi's van Herr von Thad den. Morgen zullen we het weten. Om een indruk te geven hoe en met welke troeven de leidende fi- furen van de twee grote partijen de SPD en de CDU, resp. Brandt en Kiesinger, de Duitse kiezers heb ben benaderd, doet hieronder cor respondent Crossland verslag van een verkiezingsrede van elk der twee heren. (Van onze speciale verslaggever) FREIBURG De hoop van de C.D.U. is op de vrouwen gericht. Want dat zegt de computer - zij vinden in grote meerderheid Kie singer de mooiste politicus. Zijn image van sportieve grootvader is de laatste strohalm der partij, die in vijf verkiezingen in de Bonds republiek onbetwist als de groot ste uit de bus is gekomen. Haar hoogtepunt bereikte zij onder Adenauer in 1957, toen zij alleen de meerderheid verwierf. In 1965 kwam zij nog op ruim 47 procent. De afgang van kanselier Erhard en de gedwongen grote coalitie met de socialisten hebben haar geen goed gedaan. Zo staan de twee groten voor het eerst sedert 1949 weer min of meer gelijkwaar dig tegenover elkaar. Voor twin tig jaar sloeg Adenauer de socia listen met nauwelijks 2 procent. Het verschil zal ook deze keer zeer gering zijn. Guardian-correspondent Norman Crossland was getuige van een ver kiezingsbijeenkomst met CDU-stro- halm Kiesinger in Duitslands oudste stad, Trier. Hij schrijft: Het is duidelijk, dat Kiesinger KIESINGER vandaag in zijn elemant is. Hij gaat taai tot ze spreken, die„ze begrijpen. Het geheel doet ons denken aan de goede oude tijd, toen de studenten nog niet op de barricaden gingen. Zelfs het weer is „kanseliersweer", zoals zijn aanhangers zeggen. Hij kan er zeker van zijn, dat de meeste van zijn toehoorders, het eens zijn met de CDU-slogan, die zegt „van de kanselier moet je het hebben". Hij maakt gedurende de verkie zingscampagne 600 speeches en de meeste beginnen met de verklaring, dat de komende verkiezingen de be langrijkste zullen zijn, die in West- Duitsland zijn gehouden na de eerste verkiezingen in 1949. Zij zijn volgens hem daarom zo belangrijk, omdat zij een richtlijn zullen vormen voor de Duitse politiek van de komende tien jaren. Het beeld, dat Kiesinger schildert van de directe toekomst is zeer somber. De barometer staat op storm. Evenals Adenauer, ziet dr. Kiesinger de internationale situatie als zeer ernstig in. Hij wijst op de groeiende macht van een China, dat over atoomwapens beschikt. En hij is bang voor moeilijkheden met de ontwikkelingslanden van Azië en Afrika. Hij geeft toe, dat het mis schien beter af zal lopen, dan hij verwacht, maar hij voegt er aan toe dat wijze staatslieden altijd met het ergste rekening moeten houden- Hij ziet ook niet de geringste aan wijzing, dat de Sovjet Unie geneigd zou zijn om haar standpunt inzake de Duitse kwestie te verzachten. Hij was geschokt, zei hij, te lezen, dat de minister van buitenlandse zaken, Willy Brandt, had gezegd, dat de relaties tussen Bonn en Moskou zo goed als normaal waren. Hoe kon dit waar zijn, wanneer er nog 18 mil joen Oostduitsers onder Sovjet be waking leefden? Hij begint zich werkelijk zeer op te winden, als hij het heeft over groeperingen in de SPD, die voor standers waren van een erkenning van Oost-Duitsland en/of de Oder- Neisse grens. Hij is zo voorzichtig om de houding ten opzichte van de ze problemen van mannen als Willy Brandt buiten beschouwing te laten, maar hij waarschuwt ervoor, dat de leiding van de SPD er misschien op de lange duur niet in zal slagen om weerstand te blijven bieden aan de eisen van haar linkervleugel. Kiesinger, die zichzelf beschrijft als een overtuigd Europeaan, toonde zich zeer bezorgd over het feit, dat Europa in een geest van tweedracht haar problemen tegemoet trad. Het was een onhoudbare toestand, dat de Verenigde Staten, een natie van 200 miljoen zielen, 300 miljoen Eu ropeanen moeten verdedigen. Het zou een ramp zijn, als de Ameri kaanse troepen vertrokken, maar we konden niet altijd rekenen op de Amerikaanse aanwezigheid. Hij vertelt zijn gehoor, dat de gro te coalitie erg moeilijk te besturen was. Zij was een combinatie van twee trekpaarden, waarvan er een constant naar links trok. Maar de bestuurder de lezer mag raden wie dat was was erin geslaagd om een rechte koers te handhaven. (Copyright De Stem Het Parool.) Wat hij zegt, spreekt niet tot de verbeelding van de jeugd. De nadruk ligt op materiële zekerheid. De meeste van zijn toespraken ge durende zijn bezoek aan het Saar land waren gericht tot een publiek, dat het met alles, wat hij zei eens was. Alleen partijleden werden in de zalen toegelaten en opzichters zorg den ervoor, dat mensen, die schreeuwden of interumpeerden, de zaal werden uitgezet. Men was bang dat de buiten-parlementaire opposi tie binnen zou komen. Deze buiten-parlementaire opposi tie moest buiten demonstreren en zelfs daar werden ze een eind uit de buurt van de kanselier gehouden door sterke politie-eenheden. Kiesin ger zou nauwelijks, de „sieg heils" gehoord hebben boven het gejuich van zijn supporters. Als hij van bij eenkomst naar bijeenkomst rijdt, rijdt er een auto voor hem uit, die CDÜ-vlaggetjes uitdeelt aan de om standers. Kiesingers boodschap aan de kie zers is vrijwel hetzelfde als die van Adenauer namelijk dat de CDU, de oude getrouwe partij, de enige partij is, die de veiligheid en de toe komstige welvaart van het land kan verzekeren. Zelfs om na twintig jaar van leider te veranderen, zou een tarting van het noodlot zijn. Als het nodig is, kan een andere partij hel pen om het schip van staat door de woelige zeventiger jaren te sturen, maar de CDU moet aan het roer blijven, zo preekt Kiesinger. (Copyright The Guardian-De Stem) (Door Norman Crossland) BONN Het moet een gerust stelling voor de wereld zijn, dat het thema, dat het meeste applaus verwekt tijdens de Duitse verkie zingscampagne het thema van de vrede is. Willy Brandt, die zijn derde po ging doet om kanselier van de Bondsrepubliek te worden, hoeft het woord „vrede" slechts te noe men, of zijn gehoor begint al te klappen. Men reageert er zelfs be ter op dan op de verzekering, dat de Duitse mark stabiel zal blijven. Brandts politieke ideeën zijn een noe hechtere vriendschap met het westen, verzoening met het oosten en het afzien van kernwapens. Het is een politiek, die slechts zeer langzaam en met moeite resultaten oplevert en hij geeft toe, dat hij het waarschijnlijk niet meer mee zal maken, dat er een Europees vredes- systeem zal bestaan, zonder demar- katielijn. Het vreemdste aspect van deze campagne is, dat de voornaamste tegenstanders, de CDU en de SPD, tegen elkaar moeten vechten tijdens deze verkiezingen, terwijl ze samen nog steeds in de grote coalitie-rege ring zitten Wij volgden Brandt toen hu per vliegtuig in Baden-Baden was aangekomen om er een dag cam pagne te voeren, terwijl hij zojuist de laatste kabinetsvergadering had bijgewoond, waar hij schouder aan schouder met kanselier Kiesinger had gezeten. In zijn verkiezings-speeches slaat Brandt het meeste munt uit het feit, dat zijn partij nog zware regerings- lasten vervult, zelfs hoewel er een verkiezingscampagne aan de gang is. Hij zegt: „Pompidou was hier op maandag, Luns komt later in de week en volgende week hebben we een ministerraadvergadering van de EEG. Het leven gaat door, meine Damen und Herren". Dat vinden de toehoorders mooi. De Duitsers hou den van orde en netheid. Brandt getroost zich alle moeite om zich niet uit te gaan leven in een scheldpartij tegen de CDU. On getwijfeld is dit gedeeltelijk het ge volg van de mogelijkheid, dat de beide partijen misschien weer in een coalitie-regering met elkaar moeten gaan zitten na de verkiezingen. Maar de belangrijkste reden voor Brandt is, dat hij gelooft, dat de Duitsers geen getuigen willen zijn van een scheldpartij. Hij zegt: „Een verkiezingscam pagne is geen totale oorlog. Wij willen niets te maken hebben met persoonlijke beledigingen". Dit spreekt de mensen ook aan. Ten minste in Baden-Baden. Brandt geeft toe, dat er weinig verschil tus sen de twee grote partijen bestaat wat betreft hun defensie-politiek en hun houding ten aanzien van West- Europa en de Verenigde Staten. Maar de politiek met betrekking tot Oost-Europa was een punt waar op de twee partijen van mening verschilden. Hij beweert, dat de Oost-Europa-politiek van de rege ring, die grotendeel door de SPD werd ontworpen, zelfs de meest ver stokte communisten er van had overtuigd, dat niet alle Westduitse politici als militairisten en revan- chisten konden worden betiteld. Geen enkele verkiezingstoespraak, die hij de afgelopen weken heeft ge houden, is zonder verwijzing haar de uitbarsting van onofficiële sta kingen in de Westduitse kolen, en staalindustrieën, die de SPD klaar blijkelijk nogal verontrusten. Brandt tracht aan te tonen, dat de bemoeie nis van Strauss met Schillers poli tiek dat wil zeggen door te wei geren te revalueren en zo de econo mie af te remmen een situatie had veroorzaakt, waarin industriële onrust toe moest nemen. Brandt tracht de kiezers er ook van te overtuigen, dat stakingen geen nationale ramp zullen veroor zaken na 20 jaar industriële on rust raakt de Duitse burger in pa niek als er gestaakt wordt. Hij zei: „We moeten niet als verschrikte kui kens reageren. Er zijn geen wetten gebroken, slechts overeenkomsten"- In ieder geval was de groei van de winsten toch sneller gegaan dan die van de lonen. In tegenstelling tot Kiesinger heeft Brandt weinig last gehad van de buitenparlementaire oppositie. Hij heeft het generatie-probleem in zijn eigen familie ervaren en hij begrijpt de problemen van de jeugd en hij weet hoe hij met hen moet praten. Toen opzichters op een van zijn bij eenkomsten een jongeman verwij derden, die een spandoek droeg, waarop hij vroeg om meer hulp voor de onderontwikkelde gebieden, hield hij de opzichters tegen en uitte er zijn genoegen over, dat de jonge Duitsers zich hoe langer hoe meer voor de politiek gingen interesseren. En in tegenstelling tot Kiesinger, spreekt Brandt over idealen. Zijn West-Duitsland heeft niet de ambitie om een militaire wereldmacht te worden, maar zal zich concentreren op de ontwikkeling van een betere en meer doeltreffende democratie, die onophoudelijk zou strijden tegen een herleving van het nationalisme. „Een goede Duitser kan geen natio nalist zijn", aldus Brandt, Hij zal er naar streven om de Duitsers trots te laten blijven zijn op hun economische successen. Het zijn mooie voornemens. Maar zal de SPD de kans krijgen om ze te verwezenlijken? Hoewel Brandt alle mogelijkheden open laat, ge looft hij, dat de volgende regering een coalitie tussen de sociaal demo- kraten en de vrije demokraten zal zijn. Als dit zo zou zijn, dan verwacht hij, dat de dagen van Kiesinger als voorzitter van de CDU geteld zijn. Strauss zou zijn plaats overnemen als leid«r van de oppositie. (Copyright The Guardian—De Stem)

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1969 | | pagina 19