Aankondiging besprekingen V.S. Rusland Totaal nieuw en mildQ amerikaans Golden Fiction Maatvast, krachtig en open, maar iets te iog VERWACHTING BIJ VERENIGDE NATIES STADHUIS EINDHOVEN VANDAAG OPEN SOEHARTO BELOOFT AMNESTIE Xl>.\X\'\\XX-}>> PRESTIGE In West-Irian MOEILIJK IN DEN HAAG Klacht over optreden politie Vier doden bij vechtpartij in Kaapstad Ifalpa-systeem tegen lucbtpiraten de extra milde 1.75 FILTER LJ KINGS mm DE STEM VAN DONDERDAG 18 SEPTEMBER 1969 Een buitenaanzicht van het nieuwe Eindhuvense stadhuis, dat uit twee gedeelten bestaat. Deze siaan met elkaar in verbinding door middel van een glazen doorgang op de begane grond. (Van onze correspondenten) NEW YORK In de Verenigde Naties te New York verwacht men dat de Russische minister van buitenlandse zaken, Andrei Gromyko, de algemene vergadering van de VN nog deze week zal meedelen wanneer de besprekingen tussen Amerika en Rusland zullen begin nen over de beperking van de strategische wapens. De verwachting is, dat de besprekingen in Helsinki zullen worden gehouden, vanaf midden-oktober. Maar reeds vandaag wordt met de voorbreidingen begonnen, als Gromyko zijn Amerikaanse collega Rogers in New York ontmoet. Hoewel een rede van Gromyko niet is aangekondigd, houdt de algeme ne vergadering van de Verenigde Naties wel degelijk rekening met een toespraak op vrijdag. Reeds lang is er in de V.N. op aangedrongen dat de atoommogendheden hun bereid heid tot het stopzetten van de atoom bewapeningswedloop wat duidelijker zouden demonstreren. Het beginnen van besprekingen is een dergelijk te ken. De Amerikanen hebben zich al sinds half augustus bereid verklaard met de besprekingen te beginnen. De Russen hebben enige tijd lang uit vluchten trachten te vinden, om hun besluit samen te laten vallen met de opening van de algemene vergade ring van de V.N.. Het propaganda- effect zou op deze manier maximaal zijn. Ook op een ander terrein is winst geboekt. De V.S. en de Sow- jet-Unie gaan een verdrag opstellen dat het verbod inhoudt atoom- en andere wapens op de oceaanbodem te deponeren: altans buiten de 12 mijls grens. Vandaag zal president Nixon de Verenigde Naties toespreken. En dat is een belangrijk gebaar. Het ver trouwen in de VJi- is de laatste ja ren sterk afgenomen, omdat de orga nisatie er niet in is geslaagd om een oplossing te vinden voor de nog steeds voortdurende oorlogen in Viet nam, Nigerië en het Midden-Oosten. Nixons doel is het vertrouwen van zijn land in de V.N. te bevestigen, maar tevens het fatalistische gevoel uit te bannen, dat momenteel effec tieve onderhandelingen verhindert. Het is tragisch dat de wens, die de voorgaande jaren sterk leefde bij de afgevaardigden in New York een betere verstandhouding tussen de twee grote machten nu vervuld is, terwijl de spanning in de wereld toch niet minder is geworden. Het is een teken, dat de beide grote mo gendheden niet zo veel vat meer heb ben op het wereldgebeuren als vroe ger. De oorlogen in Afrika en het Midden-Oosten zijn daar de beste be wijzen voor. In principe zijn beide landen voorstanders van vrede, hoe wel daar bitter weinig van te mer ken is. Russische vliegtuigen gaan naar Egypte, Amerikaanse Phan toms vliegen in (en buiten) Israël en B-52 bommenwerpers helpen pre sident Thieu. Amerika en de Sow- jet-Unie houden zich afzijdig in Afri ka en het Midden-Oosten, terwijl Egyptische en Vietnamese boeren sterven en Biafraanse kinderen om komen van de honger. De eenvou dige mensen, op wie al die moder ne wapens zijn gericht, hoort men niet. Sommige filosofen onder de V.N.- afgevaardigden menen, dat geweld noodzakelijk is om veranderingen te bewerkstelligen en historisch gezien zit daar ook een kern van waarheid in. Een van de doelstellingen van de beschaving moet echter de overwin ning op de fouten van vroeger zijn en het zoeken naar wegen om geweld onnodig te maken. Maar natuurlijk is oorlog niet het enige. Er is honger, verwaarlozing, armoede en gewelddadige verdrij ving van mensen uit hun huizen- De tragedie van de oorlog wordt scherp belicht door het feit, dat een frac tie van de kosten van de oorlog in het Midden-Oosten voldoende zou zijn om de Sinai-woestijn grotendeels vruchtbaar te maken. De Mekong- delta zou weer de grote rijstschuur van Azië kunnen worden, als de Viet namese oorlog beëindigd zou worden. Nixon juist hij moet een steeds sterker twijfelende en cy nisch geworden wereld ervan over tuigen dat het nog steeds de moei te waard is om vrede en ontwikke ling op de agenda van een vergade ring van de Verenigde Naties te plaatsen. Voor Nixon moet dat niet zo'n grote opgave betekenen. Een iets andere benadering van een vraagstuk, een kleine verandering in de politiek kan bijzonder veel ver schil maken. Het is toch niet nood zakelijk om aan te nemen dat de jo- (Van een onzer verslaggevers) DEN HAAG De Haagse politie heeft een klacht gekregen van een Amsterdammer, die tijdens de relle tjes in de Haagse binnenstad door een politieman zou zijn geschopt. De man liep in de Poten en werd door een agent een bepaalde rich ting uitgestuurd. Kort daarop kwam er een andere politieman die tegen de Amsterdammer zei dat hij de te genovergestelde richting uit moest, Hjj zou bezwaar hebben gemaakt en toen door een politieman zijn ge schopt. De inwoner van Amsterdam heeft zijn grief telefonisch kenbaar gemaakt. De Haagse politie zal een onderzoek instellen. GROMYKO den en Arabieren elkaar altijd zul len haten en het is eveneens niet on mogelijk aan te nemen dat de ener gie, die nu aan oorlogen wordt be steed, op een dag gebruikt zal wor den voor de opbouw van de wereld. De wereld zal dit echter pas gelo ven, als president Nixon de moed heeft om het conflict in Vietnam te beëindigen. (Copyright De Stern-The Guardian) een KAAPSTAD (Reuter) Bij vechtpartij tussen Japanse en Chine se zeelieden in Kaapstad zijn vier mannen om het leven gekomen en verscheidenen gewond geraakt. De vier die in het ziekenhuis stierven, zijn nog niet geïdentificeerd. Bij het gevecht dat met een ruzie begon, waren circa 80 zeelieden be trokken. Toen de politie op het to neel verscheen, was de strijd al voorbij. MONTREAL (AFP) Een experi menteel programma ter voorkoming van het kapen van vliegtuigen is door een woordvoerder van de internatio nale organisatie voor de burger luchtvaart bekendgemaakt. Het systeem is voorgesteld door het federale bestuur van de Ameri kaanse luchtvaart, en is gebaseerd op de kennis van het typische ge dragspatroon van luchtpiraten. Dit houdt o.m. in, dat op de luchthavens apparaten moeten worden opgesteld, die door de passagiers vervoerde metalen voorwerpen kunnen opspo ren. Voorst wordt gedacht aan affi ches op de vliegvelden, die de lezer eraan herinneren, dat het kapen van vliegtuigen zwaar wordt gestraft. De internationale organisatie voor de burgerluchtvaart (Ifalpa) heeft bovendien een ontwerp gemaakt voor een internationale overeenkomst, vol gens welk de leden van de organi satie verplicht zouden zijn afdoende op te treden tegen degene, die een vliegtuig kaapt. In 't ontwerp wordt ook voorgesteld, dat de dader in al le lidstaten als misdadiger zal wor den beschouwd. (ADVERTENTIE) DJAKARTA President Soeharto van Indonesië heeft in Djajapoera de toezegging gedaan, dat amnestie zal worden verleend aan alle Westiri- anese opstandelingen, die vrijwillig naar hun haardsteden terugkeren, ai- dus is gisteren officieel in Djakarta bekendgemaakt. Generaal Soeharto sprak in de Westirianese wetgevende vergade ring tijdens een plechtigheid, waarbij West-Irian tot provincie werd uitge roepen met dezelfde administratieve autonomie als de 25 andere provincies van Indonesië. Soeharto vermeldde in het bijzon der papoea's die betrokken waren bij de opstand te Enarotali en Waghete, in het gebied van de Wisselmeren en de volgelingen van Lodewijk Mandait- jan en Frits Awon, in het bergachti ge gebied van de Vogelkop. President Soeharto heeft voorts een beroep gedaan op de Westirianezen in het buitenland, die „activiteiten in strijd met de wensen van het West irianese volk" op touw hadden gezet, naar huis terug te keren en voor hun land te werken". Volgens de Indo nesische president is het zinloos door te gaan met het verzet tegen het re sultaat van de vrije keuze", op grond waarvan West-Irian deel blijft uit maken van Indonesië. Generaal Soeharto zei dat hij geen lege beloften zou doen over de ont wikkeling van West-Irian, omdat zulks slechts ontevredenheid zou ver oorzaken. „Ik ben niet hier gekomen oui een gevoel van teleurstelling te veroorzaken, maar om alle Westiria nezen uit te nodigen, samen te wer ken teneinde tekortkomingen te over winnen en de resultaten die wij be reikt hebben te verbeteren". EINDHOVEN Eindhoven heeft dan eindelijk zijn nieuwe stadhuis. Ruim veertig jaar nadat tot de bouw er van was besloten. Het is bepaald niet vanwege de feestelijke gelegenheid dat we geen behoefte hebben om die lange weg naar de verwezenlijking van het raadhuis in de lichtstad ais een lijdensweg te schilderen. Want er is een stuk ont wikkeling van de Nederlandse ar chitectuur en ook van Eindhoven zelf verwerkt in het project, dat nu zijn forse definitieve gestalte heeft gekregen. De ontwerper, wijlen ir. Jan A. van der Laan uit Leiden, heeft de wijsheid bezeten niet door te willen gaan op zijn oude ontwerp waarvan de eerste vleugel in 1952 was gerealiseerd. Het plan zelf was toen al vier jaar oud en gezien de snelle ontwikkeling van de archi tectuur wilde ir. Van der Laan lie ver een totaal nieuw project maken. Toen dat gereed kwam heeft het nogal kritiek ontmoet. Niet aller eerst om een gebrek aan kwaliteit maar om de frontverandering die ir. Van der Laan zou hebben ge maakt in zijn architectonische op vattingen. Nu zijn nieuwe ontwerp dan eindelijk steen is geworden kun nen we alleen maar vaststellen dat het zeker voor deze tijd in een in dustriële stad als Eindhoven een gelukkig historisch feit is geweest, dat Van der Laan het risico van deze kritiek bewust heeft willen ne men. Vlak bij het nieuwe stadhuis staat nu wat peuterig van schaal en verouderd van gezicht dat eerste vleugeltje van 't overigens niet uit gevoerde plan als een sprekend be wijs van wat Eindhoven niet had moeten hebben. De diensten huis vesting en sociale zaken zitten meestal niet in gebouwen van een bijzondere en actuele kwaliteit. Is het nieuwe raadhuis dan een staaltje van hoe het wel moet in on ze tijd en het produkt van een com plete gezichtsverandering van de architect? Die vragen zouden we niet graag volmondig met ja willen beantwoorden. Twee jaar geleden is Van der Laan gestorven en zijn werk is voortgezet door de archi tecten Jules H. M. Kirch, ir. J. B. Hermans en Theo M. van der Eer den te Leiden en zij hebben onge twijfeld mede hun stempel gezet op de nadere uitvoering van het ontwerp. Maar aan de andere kant zien we duidelijk in de maatvast heid van het ontwerp van het ge heel en zijn onderdelen een zekere voortzetting van Van der Laans strenge opvattingen op dit punt. Het raadhuis is duidelijk ontleed in twee hoofdelementen: de adminis tratieve hoogbouw van twaalf eta ges en de zgn. representatieve bun galow, die niet meer dan twee ver diepingen heeft. In de hele concep tie overheerst de horizontale lijn op een bijzonder krachtige manier. Dat is duidelijk nieuw ten opzich te van het oorspronkelijke plan. Niet nieuw is de neiging tot een zekere verabsolutering van de ar chitectuur, een soort architectuur- om-de-architectuur opvatting zoals die in de naoorlogse Bossche archi- tectuurschool werd onderwezen en ontwikkeld. Nieuwe opvattingen omtrent func tie en betekenis van een stadhuis zijn wel degelijk mede bepalend ge weest voor de vormgeving vooral van het representatieve blok. De publiek-trekkende afdelingen zijn daarin centraal komen te liggen en er is een maximale openheid van de begane grond nagestreefd. Op zich spreekt hieruit de tegen woordige tendens om minder macht en gezag in een raadhuis te be klemtonen en via openheid tot een harmonisch samenspel van gemeen schap en gemeente te komen. Trou wens het hele representatieve deel is het resultaat van een streven naar een ruimtelijke openheid tot in de raadszaal toe waar de burgers eenvoudigweg in dezelfde ruimte als de raadsleden plaats kunnen ne men. En toch: het architectonisch taaleigen waarin het Eindhovcnse stadhuis het woord democratie uit spreekt is er eigenijk te log voor. De soberheid in materiaalkeus en alle openheid kunnen niet ver hinderen dat het gebouw iets abso luuts heeft als het ware niet op mensen staat te waehen maar zijn bestaan ook leeg min of meer zou weten waar te maken. Dat valt ex tra op bij het kunstwerk van André Volten een soort bladerdak van blanke stalen platen dat als ver bindend element tussen de parter re en de verdiepingen in de repre sentatieve bungalow moet optreden. Het is een subtiel werk dat speelt op de veranderlijkheid van de be lichting. maar binnen dc forsheid van de architectuur lijkt het juist daardoor een stukje tijdelijke expo sitie bestemd om na een niet te lange periode te worden opgeruimd. En de quasi-Iuchtige monumenta liteit van de carillonpartij op het dak heeft iets van eer. „aanvaring" De één-kleurigheid van hoog- en laagbouw samen geeft het gebouw iets monolitisch, dat aan zeer oude monumenten doet denken. En de opstelling van de garderobe-kasten Ls een super-dramatische situatie wekt het gevoel dat het gebouw op sommige punten meer om de archi tectuur dan om het gebruik in neergezet. Tot zover onze kritiek. Er is juist in het matenspel veel goeds aan dit postume werk van Van der Laan te beleven. Het bezit een ze kere gaafheid in soberheid die op ons nog steeds zijn aantrekkings kracht heeft en er is zogezegd ge smeten met beeldende kunst, zodat 'n rijke artistieke staalkaart is ont staan van kunsbeoefening in Bra bant en daarbuiten. Een staalkaart, die reikt van Arthur Spronken tot Thea Gregoor. Binnenhuis-architect Jack Haan deed fantasie-volle din gen ook met meubles uit bestaan de collecties als de Millereollectie en gaf daarmee de trouwzalen zelfs een geestig effect. De vertrekken van burgemeester en wethouders hebben naar onze smaak wel een beetje het karakter van ruimten die captains of idustrij zich plegen aan te meten. Mr. A. J. ,T. VAN ROOIJ BiMfiit Laakt vanaf de publieke tribune. Op de achtergrond boven is ook nog plaats voor belang- naa^szaa" *n n*euwe stadhuis, stellende toeschouwers.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1969 | | pagina 7