igazi|n
nensteller
iffeur
rtarbeiders
mannen
meisjes
ens
IDER
Zwart
in
„Het structurele
geweld
maakt me gek"
KLEURLINGEN VEROVEREN RECLAMEWERELD
A. BORST, DIRECTEUR VAN DE
CULTURELE RAAD ZEELAND
(Ik wil gewoon werken)
55
uit:
ten
toeslag en 43 3'IA uur
ledewerkers in het gerede
/verk en een bazenkursus
n om ook kontinudiensten
enst (15,4% toeslag en 43
ichten aan
lBRIEK SYNTHESE N.V.,
mar 240,
tg Personeelzaken.
igeving
recte indiensttreding
van fruit.
larden op ons bedrijf zijn
gebleken geschiktheid kan
volgen.
n bij de chef van deze af-
je functies bij de direktie,
ie inlichtingen
551
1446
n Zeeuws Vlaanderen
d van
W
ren zonder grondige
lem.
(Van een onzer verslaggevers)
LONDEN Een opvallend verschijnsel in de Amerikaanse en Engelse
reclamewereld is de toenemende verschijning van kleurlingen in adverten
ties. Het manifesteert zich voornamelijk in de grote internationale tijdschrif
ten, maar langzaam maar zeker beginnen zij ook op te duiken in dames- en
familiebladen. In Londen bestaat sinds kort een reclamebureau dat zich spe
cialiseert in het brengen van gekleurde modellen, zowel mannen als vrou
wen. Het bureau is genaamd „Blackboys", naar een song uit de pop-musical
„Hair".
Het bureau werd opgezet door twee blanken, die wel wat zagen in „zwart",
de kledingontwerper David Mainmann en fotograaf Richard Dunkly. Drie
jaar geleden hadden anderen al eens eerder geprobeerd een bureau voor ne
germodellen op te zetten. De tijd bleek er toen echter nog niet helemaal rijp
voor te zijn. „Blackboys" heeft op het ogenblik de beschikking over 26 mo
gen produkten die worden aangeprezen door kleurlingen.
Drie jaar geleden is het pas dat het eerste niet-blanke fotomodel in het
Westen, Donyale Luna, werd „ontdekt" door fotograaf David Bailey. Nog
weigeren echter de twee grootste damesbladen in Groot-Britannië zwarte
gezichten op hun blanke pagina's. Mainmann is van mening dat binnen een
jaar ook deze bastions van de blanke middenklasse aan het zwarte offensief
ten offer zullen vallen.
„Zwart is mooi", is de lijfspreuk van Blackboys topmodel Enid Rose. Zij Is
zelf overigens het rondwandelende bewijs voor deze stelling. Haar weekloon
bedraagt zo'n 1300, geen wonder als men bedenkt dat ze ongeveer 90 ont
vangt voor een uur poseren voor de camera. Voor een modeshow krijgt ze
75 gulden. Op de vraag hoe dat mogelijk is, antwoordt ze simpeltjes: „Nu
word ik bewonderd, acht jaar geleden alleen maar gechanteerd".
Het mooiste voorbeeld van het succes van de gekleurde modellen, is wel
dellen, die in teint variëren van heel lichtbruin tot pikzwart. Zij komen uit
West-Indië, India, Hongkong en uit Afrika.
„Hoewel er de laatste jaren wel kleurlingen model stonden voor foto's, is
de grote doorbraak toch pas dit jaar gekomen", vindt David Mainmann. Hij
gelooft wel dat het succes van zijn bureau in de eerste plaats te danken is
aan de nieuwigheid. Hij hoopt echter dat als het nieuwe er af is de vraag zal
blijven bestaan. „Het is eigenlijk heel eenvoudig, want als zij kleding sho
wen, dan ziet dat er wel zo verschrikkelijk goed uit".
Bij het succes komt ongetwijfeld een zeer sterk seksueel element om de
hoek kijken. Mainmann zegt: „Daar zit wel iets in". Voor de rest wil hij er
niet te veel op in gaan, want hij is als de dood voor negatieve kanten aan
het werk met de gekleurde modellen. De vooroordelen zijn toch al zo wijd
verbreid, al nemen zij met de dag af. Er zijn echter nog advertentiebureaus
genoeg die bevreesd zijn voor eventuele weerstanden van consumenten te-
de „Come to London"-campagne, een soort VW-actie, waarbij o.a. twee ne
gerinnen buitenlanders uitnodigen naar de Engelse hoofdstad te komen. AI
de belangrijke modehuizen hebben verder minstens één kleurlinge onder de
mannequins voor het showen van de nieuwe collecties. De British Council
overweegt op het ogenblik om gekleurde modellen naar Jamaica te sturen
om daar Engelse kleding te showen.
In Amerika verschijnt overigens al een paar jaar een tijdschrift speciaal
voor negers, Ebony geheten, dat een miljoenen-oplage heeft en ook in Ne
derland verkrijgbaar is. Het is een blad door en voor kleurlingen. Niet al
leen de keuze van de artikelen, maar ook de advertenties tonen dit duide
lijk. Het is verbluffend om bijvoorbeeld de reclame van de Amerikaanse
grote automobielfabrieken te zien. Grote sleeën van auto's en daarbij char
mant of sexy kijkende gekleurde fotomodellen. Precies dezelfde adver
tenties als in andere bladen, alleen met negers.
„Het cultuurplan van de
Zeeuwse Culturele Raad is in
derdaad een weinig ideolo
gisch stuk. Het heeft geen vi
sie. Allemaal best. Maar per
soonlijk ben ik nogal benauwd
voor ideologieën. Daarmee
kun je alle kanten op. Ik ben
pragmatisch ingesteld. We
moeten in Zeeland eerst wat
instrumenten hebben om het
culturele leven op gang te
brengen, dan zal de ideologie
wel komen".
In het oude patriciërshuis aan de
I Dam in Middelburg zit de directeur
I van de culturele raad, A. L. Borst,
I temidden van een cultureel verleden
I te werken aan de cultuur voor mor-
I gen in de provincie van de toekomst.
I Hij wil wel praten over het plan (het
rode boekje van Mes), maar er vooral
I iets mee doen. „We zijn met het
I plan de boer op geweest om er met
anderen over te praten en dat zal
I in de komende tijd nog veel meer ge
beuren. Maar wat me dan tegenvalt
I is bijvoorbeeld het huilen van de fe-
I deratie van jongerengroepen van de
I PvdA over het cultuurplan onlangs
I in Aardenburg. Juist van de jongeren
I verwacht je een concrete doe-menta-
I liteit, maar dit werkt mee aan de
I grote vertraging. Voor termen als ,,al-
I gemeen welzijn" e.d. koop je niet
I veel".
Twee gepolijste bureau's en een ta-
I fel met paperassen in een barokke ka-
I mer. Dat is alles. Het ene schilderij
I aan de muur is verdwenen. Het was
een Zeeuwse schilder, die een prijs
I won. Hij kreeg zijn prijs, maar het be
kroonde schilderij werd niet aange-
I kocht. ,Toen heb ik 't maar gekocht".
I Geen geld voor cultuur in Zeeland?
I En dat zegt Borst, enigszins verras-
I send misschien: „Geen geld is geen
I probleem". Maar er volgt: „Het is
een kwestie van keuze. En deze keuze
I ligt niet primair bij de culturele ont-
I plooiing. Toch doet de provincie pro-
I centueel veel; relatief waarschijnlijk
I wel het meest van alle provincies.
I Dat komt omdat de gemeenten hier zo
I klein zijn en zelf niets kunnen doen;
alles moet dus van de provincie ko
men. Als de provincie bijvoorbeeld de
beroepskunst bij de uitvoeringen niet
zo bleef steunen, zou het morgen af
gelopen zijn. De gemeentegrens
wijzigingen zal in de financiële positie
verbetering brengen
Is de nieuwe provinciale cultuurno
ta Van de provincie Noord-Brabant
een inspirerend model voor Zeeland?
„Ja, het is een navolgenswaardig
voorbeeld", zegt de Zeeuwse directeur
„Daarin is duidelijk alles onderzocht.
Er is hier nog te weinig onderzocht.
Daarbij zou ik de nadruk willen leg
gen op 't experiment als legaal middel
tot onderzoek. Ik kan het mis hebben,
maar wat ik in het Brabants rap
port speur is een te grote socialisatie
van de cultuur, waarbij de overheid
ook 'n stuk van de uitvoerende werk-
2aamheden voor haar rekening wil
nemen. Dat zal wel voor een deel
voortkomen uit de wil van een over
heid om steeds gedekt te willen zijn.
De zin van de cultuur is juist het
ongedekt zijn, anders is het ook met
haar elasticiteit gedaan".
Begint zich nu al af te tekenen
wat er met het rode boekje gaat
gebeuren? „Praten, ja. Op plaatselijk
en provinciaal niveau. Maar dan niet
zoals de PvdA-jongeren doen. Dat is
'n partij-politieke stunt, die wil afre
kenen met een schuldgevoel uit het
verleden, toen er alleen maar ge
praat werd over; als ze maar te eten
hebben. Bovendien moet je over des
kundigheid beschikken als je er in
partij-politieke relatie over wil dis
cussiëren. Maar dan moeten aHe par
tijen het samen opnemen. Maar ieder
een kan meepraten over de culturele
ontplooiing van dit gewest; daar is
geen deskundigheid voor nodig.
Het aantal reacties is ai groot. We
staan open voor deze veelsoortige kri
tiek. Deze zal aan de orde komen tij
dens de vergadering van de culture
le raad op 8 oktober". Door deze
vergadering hoopt Zeeland ook een
spits af te bijten, want er wordt sterk
over gedacht om deze vergadering
openbaar te maken. Tijdens de eerste
maanden geleden te Middelburg, werd
de vraag gesteld, waarom de raad
steeds achter gesloten deuren moest
vergaderen. In oktober wordt het ant
woord waarschijnlijk gegeven. Direc
teur Borst stelt zich van deze open
baarheid echter niet zoveel voor.
„Wie zal er komen? We maken het
hoogstens de pers wat gemakkelijker
binnen te komen oni direct verslag uit
te kunnen brengen. Voor de rest
Maar tevens moeten we ons tege
lijk richten op actie-punten, met name
op de instrumentering. Dat betekent
geldbronnen aanboren en het samen
ballen van mankracht en werken.
Daaruit zullen primair creatieve cen
tra en een goed geoutilleerd muziek
onderwijs geboren moeten worden.
Dan komt er tekening in de kaart.
Ik wil geen kaart invullen; we moe
ten het schetsmatig houden. Nee, aan
de creatieve vorming bij het onder
wijs kunnen we nog weinig beginnen,
zolang wiskunde nog belangrijker is.
Het systeem deugt niet. Ik ben overi
gens bang voor een professionalise
ring van al deze zaken. Zo langza
merhand komen we terecht in een
maatschappij, waarin zes betaalde
mensen op een knopje drukken en
de rest amuseert zich dan wel. Als je
tegenwoordig ook maar één mond
opendoet, staan ze direct klaar met:
Daar moet een mannetje voor komen.
Vooral de Opbouw-organen hebben
daar een handje van. Ik: er moet werk
komen. Ener moet geld komen;
een cultuurfonds
O ja, dat is ook zo iets. De nota
van de F.J.C. verwijt de culturele
raad, dat deze zich beperkt tot de
„schone kunsten". Ik vind dat een
kreet en de waarheidsgehalte van
kreten wil ik niet peilen. „Alles is
cultuur" is in dit verband ook zo'n
kreet. Ik antwoord daar op: Dan
moet je niet bij mij, maar bij de
overheid wezen. Die is verantwoor
delijk voor de totaliteit. Je moet een
culturele raad niet van slag bren
gen door deze te laten bemoeien met
de totaliteit. Er moet wel voeling zijn
met de totaliteit. Iedere afgrenzing
van taken is uiteraard vrij willekeu-
rig. Maar anders kun je niet wer
ken. Ik ben een pragmaticus. Cul
tuur en volksontwikkelingals ik
de totaliteit wil zou ik me ook met
schriftelijke cursussen moeten gaan
bemoeien."
De kritiek op de raad als een „een
zijdig Middelburgs gezelschap". „Dat
is historisch zo gegroeid, omdat de
culturele raad hier gevestigd is en in
Zeeland met zijn moeilijke verbindin
gen hier de mensen het best bereik
baar zijn. Maar er komt verande
ring. Ook in de democratische sa
menstelling. Er zijn nu bijvoorbeeld
een beeldhouwer en een eigenaar
van een of andere autoshop in het
gezelschap opgenomen. Ook Terneu-
zen hebben we om een afvaardiging
gevraagd; maar daar horen we
maar niets van. Ik ben blij dat in
het cultuurplan de volgende zin is
blijven staan (ik heb deze er met de
grootste moeite in gekregen): Ten
aanzien van de democratisering moet
overigens de Raad zelf overwegen
in hoeverre hij werkelijk de verschil
lende sectoren uit het culturele leven
vertegenwoordigt.
„We moeten hier niet naar klein-
Walcherense oplossingen zoeken. De
culturele raad heeft ook zijn bemoeie
nissen gehad met de ontwikkelingen in
Oostburg, Axel en Terneuzen. Nu
staan er voor Hulst weer interessan
te plannen op stapel (multi - purpose-
project). De zee blijft echter een bar
rière. Door de geografische situatie
en de geringe bevolking (300.000)
blijft Zeeland op dit moment nog
slecht bedeeld. Ik ben daarbij één
van de directeuren in den lande, die
zegt dat hij niet precies weet, wat
hij wil. Wat ik wel weet nogmaals
is dat we geld en mensen nodig
hebben. Dan zit het er misschien iin de
toekomst in, dat er bijvoorbeeld crea
tieve centra uit geboren worden. Wat
ei verder dan nog moet komen moet
ja van de ontwikkeling af laten han
gen".
Zeeland zou misschien meer met
Brabant samen kunnen doen. Waar
om zou het Brabants Orkest bijvoor
beeld geen Zuid-West Nederlands Or
kest kunnen worden. Hetzelfde geldt
voor Globe en Proloog. Brabant heeft
nu het gevoel, dat deze provincie er
alleen voor opdraait, terwijl ook Zee
land ervan profiteert. Antwoord: „We
wilen hier geen vaste band met een
orkest of toneelgroep in subsidie-
vorm. We kiezen voor de vrijheid.
We kiezen voor het systeem van de
uitkoopsom, waarvan de Zeeuwse
provincie dan zwaar moet subsidië
ren. We zijn dan ook niet zo gebonden
en hebben een grotere keuze-mogelijk
heid. We willen hier nog geen eigen
instituten, want dat is een onbetaal
bare zaak".
En de plannen voor het stichten
van een eigen kunstacademie? „Ja,
de aanvraag ligt in Den Haag. Maar
dat zal voorlopig wel stranden op
Rijksfinanciën. Het zou overigens
wel wenselijk zijn, dat dit een van
de eerste instituten is, die Zeeland
krijgt. Op deze wijze zijn we hier in
staat een passend kader te kweken
om de creatieve vorming van Zee
land uit te bouwen. Dit kader zal van
grote didactische betekenis kunnen
zijn.
Er trekken momenteel wel veel kun
stenaars uit de Randstad weg om zich
in Zeeland rustiger te vestigen".
Dat is zo. De moeilijkheid blijft na
tuurlijk, dat ze hier wel een rustig
werkklimaat vinden, maar geen af
zetmarkt. En dan komen ze in de
contra - prestatie - regeling terecht".
Een nieuw verzwarend hoofdstuk in
het lofboek van de Zeeuwse culture
le zorgen. Borst voegt daaraan toe,
dat hij zich wel eens afvraagt of de
ze kunstenaars, die hier de ballotage
voor de coratra-prestatievergoeding
wel halen deze ook elders gehaald
zouden hebben
„Er wordt veel gepraat, maar wei
nig gedaan", verzucht Borst. „Bin
nenkort zijn we negen jaar aan het
praten over structuren en organen
in structuren". En hij schudt nog
een aantal rapport-termen uit zijn
mouw. „Het struetuerele geweld,
maakt me gek. Ik wil gewoon werken.
En dan denk je steun te krijgen van
jongeren. En wat gaan ze doen? Ge
woon meewouwelen". Of om ten
slotte zijn woorden te citeren uit het
Zeeuws Tijdschrift: „Toekomstver
kenningen zijn wel erg „in", maar
beginnen hier en daar toch steeds
met enige wrevel beluisterd te wor
den. Immers, het voortdurend met de
verre toekomst bezig zijn gaat soms
op een alibi lijken, omdat men met
de problemen van vandaag geen weg
meer weet.
De geseculariseerde hemel, waar
in wij zalig niets doende, etende
van gouden welvaartsbordjes,
„begeleid" zullen worden door
functionarissen als engelbewaar
ders, deze hemel nu, die futuro
logen ons weten te voorspellen,
steekt nogal af bij de situatie van
heden, waarin wij voorttobben
met onder andere de BTW en der-
zelve trieste gevolgen. Men weet
nu, zo moppert men maar al te
vaak, precies hoe het maatschap
pelijk mechanisme in 2000 zal
werken, maar dertig jaar daar
voor is men nog niet in staat om
het mechanisme van prijzen en
lonen te beheersen. Wil men wre
velige opmerkingen als boven
staande ontgaan, dan zal men zich
bij het verkennen van de toe
komst bescheiden moeten opstel
len, omdat wij nu praten tegen de
mensen van vandaag, die er nog
geen boodschap aan hebben en
over mensen van morgen, die er
nog niet bij betrokken kunnen
worden".
HENK EGBERS
Nauwelijks bekend, bekend geweest
of nog bekend zijn de auteurs, die in
een nieuwe Meulenhoffreeks aan bod
komen. De eerste deeltjes, die ver
schenen zijn, waren voor ons over
het algemeen een interessante ken
nismaking of een hernieuwd lezen
van teksten, die het meestal wel uit
gehouden hebben. De 150 pagina's
tellende boekjes zien er typografisch
aantrekkelijk uit en zijn betaalbaar
5,per deel). De volgende auteurs
kregen we ter inzage: Zamjatin, Apol-
linaire, Cortazar, Wolkers en Grass.
Vijf kanten van iedere omslag zijn
benut voor goede informatie en illus
tratie.
Zamjatin is een Russische au
teur, van wie onder de titel „Teken
van Leven" een aantal verhalen bij
eengebracht zijn, die grotendeels
stammen uit de tijd 1917-1926, waar
van ze de gruwelijke sfeer verwoor
den. Navrant en ironisch tekent hij
in een dromerige fantasiewereld het
post-revolutionaire tijdvak als één
grote kater. Zijn verteltrant zit vol
associatieve gegevens, poëtische en
schimmige gestalten. Realiteit en
surrealistische beelden overlappen
elkaar en vormen zo het navrante
bestaan uit die jaren. „Geboren fi
losofen. kinderen en het volk, zyn
wijs op dezelfde wijze: omdat ze de
zelfde domme vragen stellen. Dom
alleen maar voor de beschaafde
mens, met zijn gemeubileerde ka
mers, z'n voortreffelijk closet en z'n
prachtig aangeklede dogma", zegt
hij. Tijdgenoten als Gorkij, Ilf en Pe-
trov, Nabokov, Orwell en Huxley be
wonderden hem of ondergingen zijn
invloed. In het land zelf ontstond
een grote hetze tegen hem. In 1931
richt hij zich in een (te lezen) brief
aan Stalin met het verzoek het land
te mogen verlaten. Dat mocht. In
1937 sterft hij te Parijs. In Rusland
nog steeds doodgezwegen en in ons
land nauwelijks bekend, vonden wij
het boeiend met hem kennis te ma
ken via dit bundeltje.
Apollinaire (1880-1918) is nog on
langs door onze vaderlandse recht
bank als pornograaf gebrandmerkt,
na een rechtsgeding dat het Nijmeeg
se studentenblad kreeg aangespan
nen. Buiten beschouwing gelaten of
hij zo betiteld moet worden, is hij
meer dan dat. Dat is te volgen in
het bundeltje ,.Ketterpaus Cie",
dat bevat een eerste Nederlandse
vertaling van zijn proza uit de ver
halenbundels L'Hérésiarque et Cle
en Le poète assasiné, bundels uit res-
I.' .'Ill i f Ot
afschuwelijkste
uit
Jan Wolkers
pectievelijk 1910 en 1916. De verha
len bljjven zestig jaar later leesbaar
Er is sprake van een bizarre fanta
sie, dikwijls volgespoten met gif;
soms nogal goedkoop, vaak verras
send. Poëzie en banaliteit vinden el
kaar. Verkerend in de kringen van
schilders als Matisse, Van Dongen,
Picasso, Braque, Dufy, Vlaminck,
als ontdekker van Rousseau le Dou
anier en als pleitbezorger van De
Sade had dit gevolgen voor zijn sti
listische vormgevingen (of omge
keerd?). Een onuitputtelijke fanta
sie. die boeit en irriteert, „schildert"
deze verhalenreeks.
Een surrealistische fantasie bepa
len ook de verhalen van de nog le
vende auteur en in ons land welbe
kende Julio Cortazan (Het kwijlen
van de duivel b.v.). „Brief aan een
meisje in Parijs" is de titel van de
ze bundel naar het eerst opgenomen
verhaal, waarin konijntjes worden
gebraakt. Met Paz en Bunuel verte
genwoordigt hij momenteel de avant-
garde van Latijns Amerika. Hij han
teert de taal en zijn fantasie met
meesterschap. De verhalen zijn ty
pisch door hun leegheid, die er te
vens de volheid van uitmaakt. Dro
men en hallucinaties verwijzen naar
een alledaagse realiteit en de loze
realiteit lost zich op in een dromen
de fantasie. Hij legt verbindingen,
waar ze niet zijn of toch dat ligt
aan de lezer. Persoonlijk hebben wij
aan dit bundeltje veel genoegen be
leefd.
„Kat en muis, een herdruk van
het bekende boek van Günter Grass.
(Katz und Maus). Het is begrijpelijk
dat velen niet door zijn eersteling
„Die Blechtrommel" heen gekomen
zijn en daarom ook maar niet aan
dit tweede boek begonnen zijn. Hoe
wel er van deze novelle een nóg
goedkopere uitgave verscheen, blijft
het aanbevelenswaardig om er via
deze serie kennis van te nemen. De
belevenissen van beide gymnasias
ten in het Duitsland van de tweede
wereldoorlog is niet zo lokaal- en
tijdgebonden. Zijn meedogenloze kri
tische ironie tekent algemeen mense
lijke en maatschappelijke gegevens,
die uitstijgen boven plaats en tijd.
Dit boekje is in vele opzichten dub
belzinnig, hetgeen een enkeling mo
gelijk wat zal shockeren, maar de
zin van de dubbele zin is afhankelijk
van het leesvermogen. Het is de
moeite waard dat hieraan te beste
den.
Van Jan Wolkers zijn een aantal
verhalen bijeengebracht uit Podium,
Serpentina's petticoat, Gesponnen
Suiker, De hond met de blauwe tong
en Horrible Tango. Een dwarsdoor-
snee van zijn gehele werk, gebun
deld met de titel „Het afschuwelijk
ste uit Jan Wolkers". We zullen deze
tendentieuze titel maar laten voor
wat ze is, de vraag is of hier niet
alleen het afschuwelijkste maar ook
het beste van Wolkers bijeengebracht
is. Blijft: zijn beeldend schrijversta
lent. voor de rest is het voor een
groot stuk een historische anekdote
geworden. „De verschrikkelijke
sneeuwman" bleef voor ons over
eind als een knap verhaal, maar b.v.
„Mattekeesje" en „De wet op het
kleinbedrijf' als goedkope en stoere
vulgariteit, waarvan het shockeffect
alleen niet meer voldoende is om
kwaliteit te handhaven. Voor een
stuk heeft Wolkers met deze
verhalen een bijdrage geleverd in
een bepaalde ontwikkeling. maar
wat ons betreft was een herdruk
van dit alles overbodig. Maar waar
schijnlijk zijn er velen, die nog niet
aan Wolkers toe zijn.
H.E.