VOLGENDE MAAND IN ROME
Synode wordt strijd'
om macht' van
pans en bisschoppen
DUITSE OPERETTE
MET PAPIEREN
culina
KIEZERS BEPALEN
KEUZE PREMIER
Doen.
25 beste filters voor 1.40
In Bremen en op Schiphol
Drie keer
verhuizen
op één dag
Meerderheid
staats
commissie
Cals-Donne
mm
-■SP
De naam is TI VOLI
5.50
3.95
ii
m
Voorstellen
enquete in vs
Conservatisme
oorzaak veel
uitbreidingen
Discussienota
Autonoom
Noodsituatie
't keukencentrum
Ook districten
stelsel gewenst
jmk
en Ed. LAURENS maakt ze.
15
DE STEM VAN DONDERDAG 4 SEPTEMBER 1969
17
WOLLEN CARRÉ
staat bijzonder char
mant onder uw na
jaarsmantel of pakje.
Keuze uit de nieuwe
effen najaarskleuren.
(Van een onzer redacteuren)
ROME/DEN HAAG Over
ruim een maand, op 11 oktober,
begint in Rome de bisschoppen
synode, waar het hele wereldepis
copaat vertegenwoordigd zal zijn.
Voor het grootste deel zal eraan
worden deelgenomen door de
voorzitters van de diverse natio
nale bisschoppenconferenties, zo
als voor Nederland kardinaal Al-
frink. Uit de gegevens die uit de
geheime mappen van het Vati-
caan opduiken, valt reeds vrij dui
delijk af te leiden wat Rome, d.i.
de organiserende curie-instanties
en de paus zelf, zich van deze
tweede na-conciliaire bisschop-
penbijeenkomst op wereldniveau
voorstellen. Zeer duidelijk blijkt
dit uit een discussienota, die al
enkele maanden geleden, eind mei
in het geheim aan de deel
nemers van de synode vanuit
Rome is toegezonden.
Kort en goed: in Rome stelt men
zich voor op deze synode eens orde
op zaken te stellen, dat wil zeggen
min of meer definitief de verhouding
tussen de bisschoppenconferenties
en de paus te regelen. En dat wil
weer zeggen: de bisschoppen zullen
te horen krijgen dat onderlinge col
legialiteit en contact aanbevelens
waard is, maar dat de collegialiteit
van de bisschoppen met de paus
grenzen kent. Grenzen die de paus
te bepalen heeft. Nog eens met an
dere woorden: de bisschoppen heb
ben zoveel te vertellen als de paus
toestaat. En het ziet er naar uit dat
dit weinig blijft.
Deze conclusie moet men wel trek
ken uit wat bekend is geworden op
wat het KNP noemt „de zwarte
markt voor kerkelijke informatie" en
uit de handelwijze van hat Vaticaan
de laatste maanden ten aanzien van
gezagskwesties.
De agenda, zoals deze is opgesteld
door de secretaris-generaal van de
synode, mgr. Ladislaus Rubin, met
goedkeuring van de paus, is onder
verdeeld in de volgende punten: de
communicatie onder de bisschoppen;
de collegiale activiteiten van de
bisschoppen (bedoeld de bisschoppen-
1 conferenties?); vernauwing van
de betrekkingen tussen de bisschop
penconferenties en het Vaticaan;
mogelijkheden ter verbetering van de
betrekkingen tussen de bisschoppen-
I conferenties en de paus zelf, waarbij
het primaat van de paus voorop
I wordt gesteld.
i In de agenda wordt niet gesproken
over controversiële kwesties als het
celibaat, geboortenbeperking (Huma-
nae Vitae), echtscheiding (vooral ac
tueel in Italië) of de intercommunie,
maar bespreking hiervan wordt ook
F niet bij voorbaat uitgesloten.
Intussen zijn in Rome van de bis-
F schoppen reeksen voorstellen binnen-
gekomen voor de bijzondere bisschop
pensynode als reacties der bissehop-
penconferenties op de discussienota.
f Hieruit blijkt dat vele bisschoppen
aan de bisschoppensynode een grote--
re inhoud willen geven. Zo zijn bij
bet secretariaat der synode voorstel
len binnengekomen, dat de paus
kwesties, die hij wil aansnijden in
encyclieken, apostolische constituties
en motu proprio's, voortaan eerst
voorlegt aan de bisschoppensynode.
Ook is aan de paus voorgesteld, dat
de bisschoppensynode zal kunnen be
raadslagen over de situatie, welke in
de kerk is ontstaan na de encycliek
„Humanae Vitae" over de geboorten-
regeling.
Voorts zou in nog te bepalen ge
vallen de paus aan de bisschoppen
synode beslissingsrecht moeten toe
staan. De huidige regeling voorziet
immers slechts in een adviserende
stem der bisschoppensynode. Een an
der voorstel wil, dat de leden van
de Romeinse curie in de bisschoppen
synode voortaan geen stemrecht
meer hebben.
De verschillende bisschoppenconfe
renties hebben in hun reacties op
de discussienota voorgesteld, dat de
bisschoppensynode vaker bijeengeroe
pen wordt. Als dringende problemen,
die voor behandeling in de synode
allereerst in aanmerking komen,
worden onder meer genoemd de op
leiding van de clerus, het celibaat,
bet gemengde huwelijk, de begren-
__ring der competentie van de Romein-
ROME (AP) Uit een enquete
onder ruim 300 uitgetreden Ameri
kaanse geestelijken blijkt dat de
voornaamste beweegreden voor hun
besluit niet het verplichte celibaat
is geweest, maar de manier, waarop
hun progressie ideeën van verwe-
zenlijking werden afgehouden.
Tot deze conclusie komt de socio
loog Eugène Sehallert s.j., hoofd van
de afdeling socio-godsdienstig onder
zoek van de universiteit van San
1 "cisco, na een studie van vijf
jaar.
se curie t.a.v. bisschoppenconferen
ties en paus.
In Rome verwacht men dan ook,
dat gezien de discussienota en de
daaropvolgende reacties der bisschop
penconferenties de discussies in de
synode van oktober zeer levendig zul
len worden.
Voor een beter begrip van de wer
kelijke bedoelingen en achtergronden
van beide partijen en van wat de ver
wachtingen zijn voor de synode, is
een nadere beschouwing van de
reeds genoemde discussienota onont
beerlijk, Gegevens over de inhoud en
de context van deze discussienota
ontlenen wij aan het Katholiek Ne
derlands Persbureau.
Omdat de discussienota voor de ko
mende synode de grondslag vormt
voor de nadere uitwerking van de
collegialiteit binnen de kerk, zoals
die door het tweede Vaticaans Con
cilie is aangenomen, althans bespro
ken, ligt het voor de hand, dat vooral
het theologisch gedeelte van de no
ta de inhoud van de conciliediscussie
zal weergeven. Een nadere studie
van de weinige bladzijden theologie
toont evenwel terstond aan, dat bij
de beginselen, welke aan de synode
als uitgangspunt worden voorgesteld,
de „Nota Explicativa Praevia" over
de verhouding van paus en bisschop
pen een belangrijke plaats inneemt.
Het is dezelfde Nota Explicativa
Praevia van november 1964, welke
zoveel rumoer in het concilie veroor
zaakt heeft. Met name wordt uit de
nota dit beginsel overgenomen: „Aan
het oordeel van de Opperherder komt
het toe volgens de noodwendigheden
der Kerk, die in de loop der tijden
veranderen, de manier te bepalen,
waarop hij de zorg voor de Kerk wil
uitoefenen, hetzij op persoonlijke wij
ze, hetzij op collegiale wijze".
De vraag of de paus zijn gezag col
legiaal en persoonlijk uitoefent, wordt
hier aan zijn eigen beslissing overge
laten. Anders gezegd: het collegiaal
overleg tussen bisschoppen en paus
is niet altijd een noodzakelijkheid.
Kardinaal Alfrink daarentegen
heeft op 22 juni 1969, tijdens de her
denking van de pauskroning in Den
Haag verklaard dat het Tweede Va
ticaans concilie over de collegiali
teit geleerd heeft, dat „men aan de
zending van het wereldepiscopaat, in
eenheid met de paus, dezelfde theo
logische en dogmatische waarde moet
toekennen als aan het primaat van
de paus".
Collegialiteit en primaat zijn beide
van goddelijk recht en wezenlijk in
de Kerk. Collegialiteit is wezensnood
zakelijk.
In zijn geruchtmakend interview
in ..Informations Catholiques" heeft
kardinaal Suenens eveneens staande
gehouden dat dit laatste de leer van
het concilie is en geen andere.
Achter de als uitgangspunt der dis
cussienota genomen theologische op
vatting over de collegialiteit, staat de
Osservatore Romano, die reeds op
17 januari 1969 bij monde van zijn
redacteur Gino Concetti waarschuw
de, „dat de bisschoppensynode van
oktober ervoor moet zorgen, dat
het primaat van de paus niet ver
smald wordt en de vorming van na
tionale kerken wordt tegengegaan".
Sindsdien is dezeHde Krant hoofd
artikelen gaan wijden aan dit vraag
stuk; de maand juli zelfs wekelijks.
Drie vooraanstaande kardinalen heb
ben de in deze discussienota aange
geven theologische opvatting als de
enig juiste verdedigd en wel op 3 ju
li kardinaal Felici, op 11 juli kardi
naal Daniélou en op 26 juli kardi
naal Journet; de tussenliggende za
terdag 19 juli werd plaats ingeruimd
aan pater Ciappi. En praktisch al
lemaal komen ze met al of niet uit
drukkelijke verwijzing terug op de
Nota Explicativa Praevia.
De opvatting van het pauselijk pri
maat zoals die in de discussienota
als leer van het concielie wordt weer
gegeven, «iaat op gespannen voet
.met het verlangen naar werkelijke
en fundamentele collegialiteit in de
geest van de discussies in het conci
lie, maar ook de mentaliteit en de
praktijk in grote delen der Kerk op
dit ogenblik; centralisme door dik en
dun is onuitvoerbaar, omdat de
paus eenvoudigweg niet kan beslis
sen over alle situaties in een gecom
pliceerde wereldkerk. Bovendien
botst de stelling met de volledige be-
stuurs- en herdersmacht van de bis
schoppen samen met de paus, zoals
die theologisch in het concilie is vast
gelegd. Dit is dan ook de reden waar
om de paus het vraagstuk verhouding
bisschoppenconferenties - paus en
bisschoppen onderling tot urgentie-
vraagstuk heeft uitgeroepen.
Heel speciaal vraagt de onderlinge
verhouding van nationale bisschop
penconferenties tot elkaar om een
spoedige oplossing. De nota onder
kent dit probleem inderdaad en wijdt
er een apart deel aan. Maar het gaat
niet in op de diepere kern van de
kwestie: of n.l. aan supernationale,
zoals regionale en continentale bis
schoppenconferenties een beslissings
macht kan gegeven worden. Of een
speciale jurisdictiemacht in handen
van een patriarch zou kunnen wor
den weggelegd. Of dat misschien op
lossingen, als in Zuid-Amerika gevon
den zijn voor de bisschoppenconfe
rentie van Medellin, een uitweg zou
den bieden voor de moeilijkheden die
rijzen, nu de bisschoppen zelf zich
per regio nader aaneen willen sluiten.
De oplossing die de discussienota
voorstelt, verraadt de consequentie
van het vooropgestelde theologische
beginsel: de bisschoppen mogen
per regio onder elkander documenten
uitwisselen, oplossingen bekendma
ken, elkaar op de hoogte brengen
van dwalingen, kortom vriendschap
pelijk overleggen zoveel zij willen.
Maar men zoekt tevergeefs enige sug
gestie de regionale, of supernationa-
le conferenties in staat te stellen be
sluiten te nemen.
Intussen staat de Europese bis
schoppenconferentie en vooral na het
mislukken van Chur voor een nood
situatie. En het besluit van de Afri
kaanse bisschoppen om een Pan Afri
kaanse bisschoppen om een Pan-Afri.
te bereiden, dwingt op korte termijn
te komen tot een beslissing over
vorm en rechtsmacht van de bis
schoppenconferenties binnen de uni
versele Kerk.
SCHIPHOL (ANP) Het raad
sel van de gestolen pistolen en le
gitimatiepapieren, die vorige
week 's nachts uit een hotelka
mer in Bremen werden wegge
grist onder de neuzen van de
twee slapende lijfwachten van
president Heinemann van de
hondsrepubliek, is nog steeds niet
opgelost en zal misschien wel
nimmer worden opgelost. Geen
der betrokkenen is daar namelijk
erg op gesteld: de lijfwachten
niet, omdat ze in hun (nacht)
hemd stonden toen ze de vermis
sing van hun eigendommen ont
dekten, de daders van de inbraak
niet omdat ze strafbaar zijn en
de Duitse autoriteiten niet omdat
ze de hele affaire wei wat pijn
lijk voor de president vinden.
Op schiphol echter heeft de
schoonmaker, die de verdwenen
papieren luttele uren, nadat ze
's ochtends vroeg uit de hotelka
mer in Bremen waren verdwe
nen, aantrof in een prullemand
van de luchthaven, menig schou
derklopje in ontvangst genomen.
Daar wordt de hele zaak be
schouwd als een prachtig draai
boek voor een vrolijke Duitse ope
rette omdat de verdenking is ge
rezen tegen de 60-jarige prins
Louis Ferdinand, kleinzoon van
de laatste Duitse keizer, en diens
zoon Christian.
De Duitse bondspresident Hei
nemann, bracht vorige week een
bezoek aan Bremen en sliep in
de nacht van woensdag op don
derdag in het Parkhotel. Om
streeks vier uur 's ochtends moet
er in deze kamer zijn ingebroken.
Iemand nam de pistolen, de legi
timatie- en rijbewijzen van de bei
de lijfwachten mee.
De dienst luchtvaart van de
rijkspolitie stelde een onderzoek
in en kwam tot de ontdekking dat
donderdagmiddag om twaalf uur
een sportvliegtuigje uit Bremen
op Schiphol was geland met drie
inzittenden aan boord. Dat bleken
tot ieders verbazing prins Louis
Ferdinand, diens zoon en een
vlieginstructeur te zijn geweest.
Na de landing begaven alle drie
zich naar het bemanningencen
trum, zoals op Schiphol is voor
geschreven.
Inmiddels heeft de politie van
Bremen de prins aan de tand ge
voeld. Deze ontkende echter. Hij
woont in de buurt van Bremen,
komt vaak in het Parkhotel,
maar is er niet geweest in de
nacht van woensdag op donder
dag.
Aangezien gewone passagiers
op Schiphol niet zo maar in het
bemanningencentrum kunnen ko
men en aangezien er behalve
twee Lufthansa vliegtuigen uit
Hamburg geen enkel ander vlieg
tuig donderdagochtend op Schip
hol is aangekomen uit Noord-
Duitsland, laat staan uit Bremen
zelf, heeft de prins de schijn wel
tegen zich.
Officieel verklaren de politie
autoriteiten in Bremen en op
Schiphol dat de prins buiten ver
denking is gesteld. Resteert
slechts de mogelijkheid, die pas
klaar schijnt voor deze Duitse
operette, dat de daders er won
derwel in zijn geslaagd de prins
in diskrediet te brengen.
(ADVERTENTIE)
De keuken in landhuisstij]
Baromelaan 59
Breda
DEN HAAG (ANP) Een
woning aan de Tak van Poort-
vlietstraat in Den Haag is het
toneel geweest van een ingewik
kelde verhuizing, waarbij drie
gezinnen betrokken waren. Gis
termorgen werd, onder het toe
ziend oog van twee politieman
nen, het huis ontruimd door een
gezin, dat er zonder vergunning
woonde. Nauwelijks hadden de
gezinsleden de vertrekken geheel
ontruimd of aan de achterzijde
van de woning kwamen onder
leiding van de 25-jarige J. R. en
kele mensen het huis binnen en
zetten er doodgemoedereerd hun
meubels neer met de kennelijke
bedoeling er te blijven. Ook zij
hadden echter geen vergunning
van het gemeentelijk huisves
tingsbureau.
Toen zij ondanks aandringen
van de politiemannen echter
geen aanstalten wensten te ma
ken om „hun" huis weer te ont
ruimen, kwamen de agenten in
actie. Bij de schermutselingen,
die daarop tussen de onrechtma
tige bewoners en de politie ont
stonden, liep één agent lichte
verwondingen op. Hij kwam uit
de strijd met een enigszins ge
zwollen rechteroog en een pijn
lijke borstkas.
Toen J. R. en zijn metgezellen
tenslotte toch uit de woning ver
wijderd waren, was het de beurt
aan het gezin, dat wél een ver
gunning van het huisvestingsbu
reau had om de omstreden wo
ning te betrekken. Volgens de
politie wilde dit gezin, gezien de
dreigende houding van de buurt
bewoners en de recente gebeur
tenissen, althans gisteren liever
geen gebruik maken van zijn
vergunning om de woning te be
trekken. Toen dit de leden van
het gezin dat als eerste het huis
was uitgegaan, ter ore kwam be
sloten zij het huis maar weer als
hun woning te beschouwen en
trokken ze er in.
DONNER
CALS
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Een meerderheid van de staatscommissie Cals-
Donner wil dat de kiezers in de toekomst de kabinetsformateur aan
wijzen. In feite zou deze keuze erop neer komen dat de kiezers bij de
verkiezingen voor de Tweede Kamer de nieuwe regeringsleider aan
wijzen. Deze rechtstreekse verkiezing van de premier wil de meer
derheid van de staatscommissie koppelen aan de invoering van een
districtenstelsel. Over enkele weken zal de staatscommissie Cals-
Donner, ingesteld tot vernieuwing van grond- en kieswet, hierover
een advies aan de regering uitbrengen.
aanwijzing op een kabinetsforma
teur door de koningin.
De meerderheid van de commis
sie koppelt haar idee wat betreft de
keuze van de premier aan de invoe
ring van een districtenstelsel. Ge
dacht wordt aan twaalf districten,
maar op dit punt zijn de meningen
nog niet geheel afgerond.
Bij zo'n districtenstelsel bestaat
niet meer de mogelijkheid om stem
men van het ene district te ge
bruiken om een tekort aan stemmen
in een ander district op te vullen.
Dit stelsel werkt vooral ongunstig
voor kleine partijen, die met een
klein aantal verspreide kiezers in
sommige districten niet meer aan
bod komen, omdat die kiezers dan
zonder meer afvallen.
Het systeem van de gekozen pre
mier, gekoppeld aan een districten
stelsel, werkt samenwerking tussen
de partijen in de hand. Allereerst
tussen de grote partijen, die moeten
proberen de meerderheid van de kie
zers voor een te kiezen premier te
krijgen. Ook de kleine partijen zul
len genoodzaakt zijn om meer sa
men te werken. In een aantal distric
ten zouden de afzonderlijk werkende
partijen anders verspreide kiezers
verloren zien gaan.
De kleine partijen kunnen nu in de
Tweede Kamer komen, omdat alle
Bij de verkiezingen voor de Twee
de Kamer zouden de kiezers niet al
leen een stem moeten uitbrengen op
een partij of combinatie van partijen,
maar ook op de man die zij het liefst
als kabinetsformateur en regerings
leider zien. Heeft zo'n man meer
dan de helft van d" kiezers achter
zich, dan wordt hij automatisch re
geringsleider en krijgt hij onmiddel
lijk bijzondere bevoegdheden toebe
deeld Zo zou hij de Tweede Kamer
kunnen ontbinden en nieuwe verkie
zingen kunnen uitschrijven.
Moeilijker wordt het als geen enke
le van de kandidaten meer dan de
helft van de kiezers achter zich
krijgt. Sommige leden van de staats
commissie zijn van mening dat dan
een verkiezing in tweede ronde
moet worden gehouden tussen de
twee kandidaten die in de eerste ron
de aan kop lagen. Andere leden voe
len niet zo veel voor een tweede
ronde en willen in het geval dat er
geen duidelijke keuze gedaan wordt
terugvallen op het huidige systeem:
stemmen uit het gehele land bij elk
aar kunnen worden geteld. Maar
als in afzonderlijke districten een
minimum aantal stemmen moet wor
den gehaald, dan betekent dit zetel
verlies voor een aantal kleine par
tijen van dit moment. Zouden zij gaan
samenwerken, dan bestaat de kans
dat in een aantal districten zetels
worden behouden.
Het is te verwachten dat vooral
door de kleine partijen fel verzet te
gen de invoering van een districten
stelsel zal worden gevoerd. Maar ook
bij de regeringspartijen zal niet ie
dereen enthousiast zijn voor 't meer
derheidsstandpunt van de staatscom
missie.
In de staatscommissie hangen de
socialistische leden, de democraat
Gruyters, drie KVP-ers, onder wie
mr. Cals en de AR Donner 't meer
derheidsstandpunt aan. Tegenstan
ders van de gekozen premier, gekop
peld aan het districtenstelsel, zijn de
liberale en christelijk-historische le
den, gesteund door 1 KVP-er, 'n an
ti-revolutionair en een lid van het
Ger. Politiek Verbond.
Het is nauwelijks aan te nemen
dat het kabinet-De Jong het meerder
heidsstandpunt van de staatscommis
sie voetstoots zal overnemen en
met overeenkomstige voorstellen zal
komen. Een zo radicale vernieuwing
van het kiesstelsel, als de meerder
heid van de staatscommissie wil, ont
moet in het-kabinet De Jong te veel
tegenstanders, met name bij de li
beralen en christelijk-historischen.
Het meerderheidsvoorste! van de
staatscommissie Cals-Donner ligt
dicht bij de ideeën van D '66. Het
zou kunnen worden getypeerd als het
wat afgezwakte D '66-stelsel, mede
gebaseerd op het Amerikaanse sys
teem.
(ADVERTENTIE)
KING SIZE FILTERS
Ed. LAURENS CONTINENTAL
