JOHAN FABRICIUS ZONDAG 70 JAAR Kijk naar y tussen haakjes „Hardnekkig op de hoop vertellers gegooid" Napoleon I Napoleon II LEED0EM BEBKSEKMEH NEDERLAND I NEDERLAND II 3ELGIë (Nederlands): BELGIë (Frans) DUITSLAND I: DUITSLAND II: Luister naar Dauwtrappen NOS 18.30 WIELRENNEN XE BRNO 18.50 PLUIMPJE 19.00 JOURNAAL TROS 19.07 DE KAMPIOENEN (kleur): „In de val gelokt" film 20.00 JOURNAAL (NOS) 20.20 RHODA SCOTT SPEELT: Amerikaanse hammondorga- niste 20.35 MIMICRY: Blijspel van Roger O Hirson, vertaald door Jules Roy aards 22.30 TWEEDE JOURNAAL <NOS) NOS 18.50 PLUIMPJE 19.00 JOURNAAL 19.03 SCALA NCRV 19.30 YAO (kleur): ,,'n Stam,aan de rivier" 20.00 JOURNAAL (NOS) 20.20 BUREAU BRISTOL 21.10 DIT IS MAURICE CHEVA LIER (kleur): show rond de 80-jarige meester van het amu sement, met de Amerikaanse actrice en zangeres Diahamn Carroll 22.00 OMDAT IE ANDERS, IS? Ill: confrontatie van de psychiatri sche patiënt met de alledaag se samenleving 22.35 DS. P. A. E. SILLEVIS SMITT 22.40 TWEEDE JOURNAAL (NOS) 18.55 ZANDMANNETJE 19.00 DE WERELD, IS KLEIN. In de groep van het oerwoud 19.25 FILMPJE 19.30 VERTEL HET MAAR AAN DE RECHTER 19.45 ZOEKLICHT 20.00 NIEUWS 20.25 DE GENADESLAG. Psycholo gische film van Jean Cayrol en Michel Durand 21.55 PREMIèRE. De nieuwste films 22.35 NIEUWS 17.25 17.30 19.00 19.30 20.00 20.30 22.05 22.35 23.00 NIEUWS WERELDKAMPIOENSCHAP PEN WIELRENNEN OP DE WEG VOOR AMATEURS TE BRNO AFFICHES MA SORCIèRE BIEN-AIMéE JOURNAAL LE CIEL DE LIT (2) TOLSTOI WERELDKAMPIOENSCHAP PEN OP DE WEG VOOR AMATEURS TE BRNO JOURNAAL 20.00 JOURNAAL 20.15 ALGERIEN - EIN VERSUCH IM SOZIALISMUS 21.00 REPORTAGE UIT BONN 21.15 DIE VERSCHWUNDENE STUNDE (kleur) Tv-film uit de detective-serie Der Chef 22.05 JOURNAAL 22.20 GERHARD LANGHAMMER UND DIE, FREIHEIT. Film naar de roman „Die wir geru- fen haben" van Jörg Lolland 23.40 JOURNAAL 17.25 WEERBERICHT VOOR VA KANTIEGANGERS 17.30 NIEUWS 17.35 SPORT-INFORMATIE 18.05 DIE DREHSCHEIBE 18.40 SCHERE-REIEN 19.10 RENN, BUDDY, RENN (kleur) Een ongeluk met ge volgen. tv-film 19.45 HEUTE 20.15 DOPPELAGENT GEORGE BLAKE. Dokumentair spel van Stefan Gommermann. 21.45 NAPOLEON UND, EUROPA (3) 22.15 DAGBOEK UIT DE EVANGE LISCHE WERELD 22.30 NIEUWS 22.45 DER INTERNATIONALE KURZFILM. Vier films uit Denemarken. Vrijdag 22 augustus HILVERSUM I 402 M KRO: 12.00 Van twaalf tot twee: gevar. progr. (12.22 Wij van het land) 12.26 Meded. t.b.v. land- en tuinbouw; 12.30 Nws.; 12.41 Act.; 13.00 Raden maar14.00 De Dienstweigeraar, hoorspel TROS: 15.00 Licht gevar. platenprogr. 16.00 Nws. 16.02 Stereo: Iene Miene Muze: nws. over underground en westcoast music 16.30 Fiimkroniek 17.00 Sport- kompas 17.45 Act. NCRV: 18.00 Ste reo: Koorzang 18.19 Stereo: Elec- tronisch orgelspel (opn.) 18.30 Nws. 18.41 Act. 19.15 Wereldpanorama 19.25 Country and Western rubriek 19.40 Wijd als de wereld: wekelijkse internationale oriëntatie in kerk, zending en oekumene 19.50 Zomaar zomers: licht platenprogr. 21.25 De Gedetineerde, hoorspel TROS: 22.00 Sentimental journey: muzikale he rinneringen aan vroeger jaren 22.30 Nws. 22.40 Meded. 22.45 Koopman in Istanboel, vervolg-hoorspel 23.15 Licht gevar. platenprogr. 23.45 Act. 23.55-24.00 Nws. HILVERSUM n 298 M N.O.S.: 12.00 Blik op de wereld: een populair progr. over ontwikke lingshulp 12.30 Overheidsvoorlich ting: Leven en werken waar ruimte is. Samenstelling en presentatie: Thon Raes 12.40 Stereo: lichte gram- mofoonmuz. 12.50 Recht en slecht praatje 13.00 Nws. VARA: 13.11 Act. 13.20 Stereo: klas. muz. (gr.) 14.15 Stereo: Klas. muz. (gr.) N.O.S.: 14.30 Stereo: Mod. kamermuz. (opn) 15.10 Stereo: licht vocaal ensemble (gr.) 15.20 Radiorama: een veer tiendaagse mini-magazine 15.50 Spe len met taal VPRO: 16.00 Nws. 16.02 Thuis: pro>gr. voor thuiszittenden 16.45 Omroeporkest en solisten: klas. muz. 17.40 Informatie: achter gronden en commentaar 17.55 Mede delingen 18.00 Nws. 18.11 Opsprr »k: gesproken kolom 18.20 Hee: een progr. voor onvolwassenen VPRO VARA: 19.00 Proms seizoen 1969: Semele, opera-oratorium van Han del, door BBC Chorus, English Chamber Orchestra en solisten. In de pauzes om 19.40-19.55 VPRO: Kritischer Katholizismus, gesprek en om 20.45-21.00 Godsdienstig op voeden?, gesprek VARA: 22.05 Ka- battoir, cabaretprogr. 22.30 Nws. 22.40 Act. 23.55 Stereo: Prettig weekend: lichte grammofoonmuz. 23.55-24.00 Nws. HILVERSUM III 240 M EN FM VPRO: 12.00 Nws. 12.03 Top-30 (13.00 Nws.) TROS: 14.00 Nws. 14.03 Lynx (of Los) AVRO: 15.00 Nws. 15.03 Muz. Boetiek (16.00 Nws.; 17.00 Nws. 17.02 Radiojourn. 17.05- 18.00 Zingende Bougie: gevar. pla tenprogr. voor automobilisten BRUSSEL NEDERLANDS 324 M 12.00 Nws, 12.03 Gevar. muz. (12.40-12.48 Weerber., meded. en SOS-ber. voor de schippers) 12.55 Buitenl. persoverz. 13.00 Nws., weerber., dagklapper en beursber. 13.20 Tafelmuz. 14.00 Nws. 14.03 Symfonisch concert 15.00 Nws. 15.03 Kamermuz. 16.00 Nws. 16.03 Beurs ber. 16.09 Symfonische folklore 17.00 Nws. weerber. en meded. Aan sluitend: Jazzmuz. 18.80 Nws. 18.03 Popmuz. 18.28 Paardesportuitslagen 18.30 Lichte orkestmuz. 18.35 Ver- keerstips 18.40 Lichte orkestmuz. 18.52 Taalwenken 18.55 Grammo foonmuz. 19.00 Nws., weerber. en weerpraatje 19.30 Oude muz. 20.15 Symfonisch concert 22.00 Nws., ber. en De Zeven Kunsten 22.15 Gevar. muz. 23.00 Nws. 23.10 Gevar. muz. 23.40-23.45 Nws. Zaterdag 23 augustus HILVERSUM I 40 2M NCRV: 7.00 Nws. 7.10 Het levende woord 7.15 Op het eerste gehoor: lichte grammofoonmuz. met nws. en act. 8.00 Nws. 8.11 Stereo: Gewijde muz. (gr.) 8.30 Nws. 8.32 Vakantie- tips 8.45 Stereo: Berlijns Filharmo nisch orkest: balletmuz. (gr.) 9.10 Theologische Etherleergang 9.35 Wa terstanden 9.40 Voor de huisvrouw (9.40-9.50 Gymnastiek voor de huis vrouw) 10.15 Stereo: Londens Fil harmonisch orkest en solist: semi- klas. muz. (gr.) 10.55 Tentoonstel- lingsagenda 11.00 Nws. 11.02 Lezing 11.15 Solarium: cabaretprogr. 11.55 Meded. HILVERSUM II 298 M VARA: 7.00 Nws. en ochtendgym nastiek 7.20 Socialistisch strijdleid 7.23 Weekeind: jeugdprogr. VPRO: 7.54 Deze dag VARA: 8.00 Nws. Aan sluitend: Van de voorpagina 8.15 Z.O. 135, gevar. progr. 10.30 Stereo: Tango rumba orkest en zangsolisten 11.00 Nws. 11.02 Stereo: Fanfare or kest (gr.) 11.25 Oosteuropese kro niek 11.45 Klatergoud: muzikaal feuilleton. HILVERSUM III 240 M EN FM KRO: 9.00 Nws. 9.02 Djinn: gevar. progr. (10.00 en 11.00 Nws.) eze week was Lodewijk Napoleon I - in het nieuws. Natuurlijk niet I Wpl - eerste koning, maar toch achterneef. Prins Louis-Na- n Was eregast bij de feesten ir I derrf,10 ter vierinë van de tweehon- keh geboortedag van de Franss J* aan w'e Nederland zijn wet- i z«n wegennet en nog tal van XarJc nuttige zaken dankt. Louis I iif on' 43 jaar, zeer, zeer lang U|;ibeter 98), grijzen^ haar, berg- djet), skiër, automobilist en teisie 4rker' is getrouw<i m6t een twee ^oresta, waarvan hij Voor j°°ns en twee dochters kreeg. S* ot>rlog mochten de Franse Pretendenten niet in Frankrijk wonen. Daarom nam Louis-Napoléon in 1940 dienst in het vreemdelingen legioen. Sommigen beweren, dat die Duitsers hem de Franse troon wil den aanbieden. Zeker is, dat Louis- Napoléon in het verzet ging, in 1942 door de Duitsers werd gearresteerd en vervolgens vrijgelaten op voor spraak van de Italiaanse koninklij ke familie: in die kringen laat men elkaar niet zo gauw vallen. Louis- Napoléon keerde vervolgens in de il legaliteit terug waarin hij op het laatst van de oorlog ernstig wordt gewond. De Gaulle benoemt hem tot ridder in het Legioen van Eer. De verbanning wordt eveneens opgehe ven. En president Pompidou zag er geen been in de nazaat van de Ade laar in zijn herdenkingsrede uitdruk kelijk te noemen. DE waardering voor de Franse kei zer blijkt trouwens wel algemeen. Zelfs de communistische Humanité prijst hem als een „meesterlijk voor beeld van wat de mens vermag", een omschrijving welke men zorgvul dig heeft ingepast in de methoden van marxistische geschiedschrijving. Honderd jaar geleden was men in de toen vooruitstrevende groepen wat kieskeuriger. Zo schreef Emile Zola in de Tribune: „Het zijn niet de le venden, het zijn de doden die de re gering had moeten uitnodigen om het eeuwfeest van Napoleon te vieren. Ze had verzamelen moeten blazen in de uithoeken van Europa, in Ita lië, in Spanje, in Oostenrijk, in Rus land. Uit alle slagvelden zouden de menigten opstaan. Ah! Dat zou een mooi feest zijn. het feest van een volk van gewurgden. Parijs zou te klein zijn. Deze natie van doden zou uit al haar wonden de held toejui chen die haar naar het abattoir heeft geleid". Mireille Matthieu is naar Nederland gekomen om de jonge-ster-ring in ontvangst te nemen. Ze dankt haar reputatie vooral aan de imitatie van een overleden ster: Edith Piaf. Maar ze kan er toch nog jong uitzien, zoals uit deze twee poses blijkt. „IK had mij rondom omhangen met een groot aantal flessen na ze eerst met dauw te hebben gevuld. Toen de zon haar stralen daarop richtte, begon de hitte dien dauw omhoog te trekken en ik werd daardoor op geheven al gauw tot halverwege het uitspansel." Zo beschreef S. de Cyrano de Ber gerac over wie Edmond Rostand later een toneelstuk schreef in de 17e eeuw de voorbereidingen voor een maanreis. Hij belandt voordat het zover is eerst weer op de aarde, in de Nieuwe Wereld. Daar maakt hij een machine (Cyrano beschreef deze niet), welke hem in de lucht schiet en hem daarna verlaat. Hierna gaat hij op eigen kracht verder. „Ik stel de plotseling vast, dat ik bezig was voort te vliegen met mijn benen om hoog Zo wist ik nu wel met grote zekerheid, dat ik niet naar mijn eigen wereld terugvloog." Eenmaal op de maan geland merkt Cyrano, dat deze begroeid en bevolkt is door dier-mensen van enorme afmetingen. Hij ontmoet er bovendien een schone jongeling, die diverse malen de aarde heeft be zocht, maar geboren is op de zon, en een klein mannetje uit Europa, dat zich door vogels naar de maan heeft laten brengen. Samen met deze Spanjaard wordt Cyranó door de koning en koningin van de maan ge vangen gehouden. Deze verkeren in de mening dat beide aardbewoners een mannetjes en vrouwtjesaap zijn. Ken potsierlijke fantasie, die niets van doen heeft met Jules Vernes vi sionaire projekties. maar die naar de serieuze aanhalingen van Griek se wijsgeren en 17e eeuwse natuur kundigen te oordelen door Cyra no blijkbaar ook weer niet helemaal als lachertjes bedoeld was. Toen de NV. Wereldbibliotheek in 1933 „Voyage de la Lune" in een Ne derlandse vertaling met de titel „Een maanreis" uitgaf, had zij ook met kunnen vermoeden, dat ene Werner von Braun bezig was met een raket, die 36 jaar later tot een volmaakt tnaanschip (Apollo) zou zijn ontwikkeld. Redactie Joop Bartman Bijdrage Marjan Mes DE STEM VAN VRIJDAG 22 AUGUSTUS 1969 (Van onze kunstredactie) GLIMMEN Met Marsman heb ik me doodverveeld en Dali is een vreselijk vieze ke rel", zegt Johan Fabricius, die op 24 augustus 70 jaar ivordt. Ondanks de enorme oplagen van zijn boeken, voelt hij zich over de gehele linie geno men onbegrepen". In 1932 schreef Emmy v. Lokhorst in „Critisch Bulletin" naar aan leiding van zijn boek „Come- dianten trokken voorbij": „Als niet alle tekenen bedrie gen dan gaan wij een opvolger van onzen grooten, onvergete- lijken Couperus bezitten". Over de uitkomst van deze uitspraak vertelt Fabricius ons in zijn Saksische boerde rij in het Groningse Glimmen. In een recent interview met „Vrij Nederland" zei de schrijver dat hij zich „over de hele linie genomen toch onbegrepen voelt" in Nederland. Fabricius: „Ik lig daar beslist niet wakker van, hoor. Het is alleen een ervaring, die mij zo nu en dan weer eens verwondert. Ze kunnen het in Nederland een maal niet laten overal een etiketje op te plakken, zodat ze mij altijd hard nekkig op de hoop van de „vertel lers" hebben willen gooien, wat op zichzelf eerder een compliment is dan een belediging, want er zijn maar heel weinig groten". Welke schrijvers beschouwt hij als „grote vertellers"? Fagricius: „Laten we bij het bui tenland blijven: Somerset Maugham, Guy de Maupassant en Tolstoi bij voorbeeld". Anneke Fabricius (vrouwelijk gas tronoom van klasse, vermaard Gro nings strafpleitster en Slauerhoff-be- wonderaarster): „Ik kan het niet la ten, het is mijn juridische aard; maar Je zou eerst je uitgangspunt moeten definiëren. Wat is een verteller?" Fabricius: „In elk geval iemand met een sterk gevoel voor evocatie en een groot inlevingsvermogen. Het vertellen wordt in dit land ervaren els iets neerbuigends; zoiets als een veredelde journalistiek. Terwijl ik vind dat er in vele van mijn boeken aspecten te vinden zijn die specifiek des romanciers zijn". Waarom heeft hij nooit enige ver bondenheid gevoeld met literaire Poepen, als Forum bijv.? Fabricius: „Meestal vertoefde ik in net buitenland en had geen tijd voor net officiële literaire leven. Ik las natuurlijk wel over die verwikkelin gen. Maar het raakte me niet. Het kwam niet over. Ter Braak heb ik nooit ontmoet. De enige uit zijn om geving die ik kende was Marsman". „I'k heb me dood verveeld met hem, een grijs en grauw gesprek, ongeani meerd met allerlei burgerlijke plicht plegingen over en weer. Er bestond geen greintje affiniteit tussen ons. Later heb ik gedichten van hem ge lezen, die ik erg mooi vond. De vrouw van Marsman ontmoette ik in Londen, toen wij bij de koningin op bezoek gingen. Zijzelf was gered van het in de grond geboorde schip, waar op zij en Hendrik Marsman waren gegaan om naar Engeland te varen. Marsman kwam om". Anton Coolen heeft meesterwer ken geschreven, maar hjj kon zich door één enkele recensie verschrik kelijk groggy voelen. Dan was er een pastoor en die had iets tegen hem ge schreven in een of ander onbedui dend kerkeblaadje. Nou.daarvan kon hij dagenlang van de kaart we zen. Ik zei dan: „Ga toch eens weg uit dat Brabant van je, trek de we reld in en leer naar die sfeer terug te verlangen. Dan schrijf je een mees terwerk over de Peel". Ik geloofde dat een nostalgisch gevoel hem over de drempel zou helpen. Maar Coolen kon dat beslist niet. Over naar het veelbekritiseerde „verbond" dat Fabricius eens sloot met De Telegraaf zegt hij: „Ik kan me die kritiek op mijn werk voor De Telegraaf wel voorstel len, maar dit gaat verder aan mij voorbij. Ze hebben mij gevraagd en ik zei: ja. Als een andere krant mij had verzocht iets te schrijveh zou ik ook hebben toegestemd. Het is weer eens wat anders. Sorrymaar er is er niet één die ik serieus kan ne men. Politiek interesseert me niet in het minst. De ene dag heeft links ge wonnen, de andere dag rechts. Ik beschouw het hele gedoe als een zeer duffe, kleine en verstikkende aange legenheid." Fabricius was de eerste Nederland se schrijver, wiens boeken op de zwarte Nazi-lijst kwamen en ter ver nietiging werden voorgedragen. Fabricius: „Dat is gekomen door de rel op het P.E.N.-clubcongres in Dubrovnic in 1933. Het bruine gedon derjaag was nog maar net begonnen. Ik weet dat ig er was samen met Sa lomon Ash, de joodse schrijver. Hij heeft zich later opgehangen in zij/. New Yorkse hotelkamer. De P.E.N.- club was in Dubrovnic op uitnodiging van de Joegoslavische regering. Nou hoorden we, dat de Nederlandse dele gatie bestond uit enkele pro-nazifigu ren. Jo van Ammers-Kuller, die wer kelijk „unverfroren Deutsch-freund- lich. gesind" was en een zekere Wes terman. Dat werd een mooie vertoning. De Duitse „schrijvers" stonden onder leiding van een generaal, bijgenaamd „De Held Van Jutland" en verder herinner ik me nog „ein gewisser Herr Vloo". Er moest gewoon een rel van komen, want het congres zou (ADVERTENTIE) Johan Fabricius in de tuin van zijn Saksische hofstede worden toegesproken door de ex- communist Ernst Toller, die iets wil de zeggen over de verbrandling van boeken in Duitsland en de vervolging van de auteurs. Het enige dat de Duitsers konden doen was met opgeheven hoofden en in ganzenpas de zaal verlaten. Ik kon het allemaal van bovenaf zien ge beuren, want ik zat samen met Den Doolaard bij het gewone volk op het balkon. Toen stonden Jo van Ammers en Westerman op en protesteerden tegen „de wijze waarop de Duitse vrienden" waren behandeld. Ook zij verlieten de zaal. Het enige dat ik toen heb gedaan is naar het podium stappen om als Ne derlander verontschuldigingen aan te bieden. Ik heb het volgende ge zegd: „Wij Nederlandse schrijvers weten niets af van deze gedelegeer den. Ik kan alleen maar namens mij zelf spreken, maar ik heb het op recht/ gevoel dat het Nederlandse volk achter mij staat als ik zeg mij diep te schamen voor de houding van deze „landgenoten". Zij zullen daar over bij hun, terugkeer nog het nodige te horen krijgen". J. F. over de „hedendaagse litera tuur": „Ja, ik lees natuurlijk wel boeken van de jongeren, Ward Ruys- linck vind ik erg goed. Maar schrij vers zijn tegenwoordig zoveel in teressanter dan hun boeken. De meesten behoren tot de zelfontleders. Dat ligt mij niet zo, hoewel ik toe geef dat er groot talent onder de jon geren schuilt." Over het geloof: „Mijn moeder was een Friezin. Zij werd in haar jeugd uitbesteed bij verschillende domi neesfamilies. Daar heeft zij het geloof leren haten. Ergens heb ik geschre ven: „Mijn moeder kon niet lachen, zij glimlachte slechts." Dat wat men geloof noemt, daar heb ik nooit een snars van begrepen. Mijn geloof is veel groter dan dit. Over Greshoff: Mijn naam kon niet in het kleinste geschriftje worden ge noemd of Greshoff stortte de fiolen van zijn toorn over mij uit. Hij vond mij een „broodschrijvertje", wiens werk eigenlijk onbesproken moest blijven in een eerlijke literatuurbe spreking. Ik heb nog eens samen met Greshoff in een winkeltje gestaan aan de Italiaanse Rivièra. We koch ten allebei potloden, hij om vers gal te spuwen en ik om de bouwstenen voor die galaanval aan te dragen. Overigens is Jan Greshoff nog als re dacteur in dienst geweest bij mijn vader, toen deze hoofdredacteur was van „De Nieuwe Krant" in Den Haag". Over Salvador Dali: „Toen Anneke en ik bij Dali kwamen voor een in terview lag er een dode gifslang, net jes opgerold op de stoep. Typisch iets voor Dali. Een vreselijk vieze kerel, zeg..., een en al pose, maar dat kan natuurlijk aan mij liggen. Toen hij open deed had hij roze bloemetjes in zijn snor. De scheepsjongens van Bontekoe: „Kent u het ware verhaal over dat boek? Ik had helemaal niet het idee dat het nog eens zou worden uitgege ven, maar mijn vader liet het aan Jo han de Meester lezen. Die vond het goed. Je kunt er vijfduizend gulden voor vragen, zei hij, maar Leopold wilde daar niet aan. Achteraf had hij me toch beter die vijf mille kunnen geven want er zijn nu tien drukken van verschenen." De Baarnse moordzaak: Die kwes tie heeft mij sterk bezig gehouden. Het boek dat ik erover geschreven Heb („Jongensspel") heeft sterk ver deelde reacties opgeroepen; aan de ene kant werd het afgekraakt, zo van: hij heeft er misbruik van ge- Vergeet van uw leven het ontspanmngs-paradijs van de Beekse Bergen te bezoeken. maakt. Maar het is ook hoog gepre zen door andere critici. In elk geval was het een afschuwelijke zaak, die mij intrigeerde. Die jongen uit dat arbeidersgezin, die door zijn rijke vriendjes naar de slachtbank wordt gevoerd. En als hij, vlak voordat ze hem de hersenen inslaan, dioor die rijkelui's keuken komt, zegt hij: „Koh... wat hebben julie een mieterse ijskast.." Dat is toch ontzettend? (ADVERTENTIE) Een goed idee voor morgen SAFARI tussen Hilvarenbeek en Tilburg I I i i i

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1969 | | pagina 11