Keihard werken, van 's morgens vroeg tot 's avonds laat, maar
POLEN
Axel
voor
KWART
Een handza;
machientje
Imposant
Vervuild
Omschakeling
Alcohol
Vakantie
Leningen
Geen Gok
DE STEM
CANADA
(Van een onzer verslaggevers)
TORONTO „Voor een groot gezin, met opgroeiende
kinderen is Canada een land waar wai te bereiken is.
Vooropgesteld dat die kinderen willen werken. Keihard
werken, van 's morgens vroeg tot 's avonds laat. In het
begin vergeten dat er ook nog een zaterdag en zondag in
de week zitten. Dat zijn begrippen waaraan je voorbij moet
gaan als je emigrant bent". Kreten van een gemiddeld emi
grantengezin. Geen loos gepraat, maar realiteit.
NOG
Het gezin vertrok zo'n zestien jaar
geleden naar Canada. Vader, moeder
en negen kinderen. Zes jongens en
drie meisjes. Tussen de zes en ne
gentien jaar. Een gezin uit een klein
dorp in West-Friesland. Wervershoof
om precies te zijn. Ze hadden veel
verhalen over Canada gehoord.
Van goede bekenden, want er wa
ren meer plaatsgenoten geëmigreerd.
De verhalen klonken allemaal even
mooi. Canada was een groot land.
Met grote mogelijkheden. De beken
den die voor hen waren vertrokken,
per boot of per vliegtuig, lieten op
timistische geluiden horen.
Bestemd voor het moederland. Na
tuurlijk optimistisch, want het valt
niet mee om te erkennen dat het een
grote gok was. Een gok die in het
begin vooral een verkeerde gok leek.
Want die eerste jaren waren ver
schrikkelijk voor de meesten. Voor
al voot hen die lukraak het avontuur
zochten. Nog geen familie in Cana
da hadden. Daar heengingen met de
gedachte veel geld te verdienen. Zo
ging dat ook met het grote gezin uit
Wevershoof. Ze betrokken na aan
komst in Canada een farm in het
noorden. Het uitgestrekte noorden,
waar de armoede zichtbaar is.
Het huis was vervuild. Uitgewoond.
Daarom ook zo goedkoop. Het was
de enige mogelijkheid om te begin
nen. Er werd begonnen. Gewerkt
voor de kostbare dollars, die niet zo
maar over de drempel kwamen.
Allerlei karweitjes werden aange
pakt en dankzij het aantal verdie
nende kinderen kwam dit gezin bin
nen enkele jaren uit de misère, want
dat was het bij aankomst. Nu, zestien
jaar later ziet het er heel anders
uit bij deze familie. Vader en moe
der zijn de 65 gepasseerd. Woonden
de laatste jaren in een prachtig land
huis in Malton, enkele kilometers
buiten Toronto. Resultaat van jaren
zwoegen, maar er was wat bereikt.
Met doorzettingsvermogen. De kinde
ren hebben het goed. Hebben de
boerderij verlaten, want daar is geen
brood te verdienen. Net genoeg om
van te leven. Geen luxe, geen com
fort. Dat was en is het beeld van de
gemiddelde farmer, een enkeling uit
gezonderd. De kinderen gingen naar
de fabrieken, waar de betaalcheques
elke week een constant goed bedrag
aanwijst. Zij ruilden het hoge noor
den eveneens voor het gebied langs
het Ontariomeer, dat het dichtst be
volkt is, maar dat toch ruimte genoeg
laat om er rustig te wonen. Ze heb
ben het goed nu, zouden niet meer
terug willen. Maar op de vraag of
ze het als ze wisten hoe het geweest
zou zijn die eerste jaren er weer
aan zouden beginnen klinkt een fel:
néé!
Want als Nederlander emigreren
naar Canada betekent een geweldige
omschakeling. In het land met een
oppervlakte zo groot als heel Europa,
dat slechts ruim twintig miljoen in
woners telt (nog niet het dubbele van
Nederland) verschilt het leefklimaat
verre van dat van Nederland. De
meeste emigranten hebben de Cana
dese nationaliteit aangenomen, maar
in hun hart blijven ze Nederlander.
Missen dikwijls de Hollandse gezel
ligheid, de spontaniteit. Het is er al
lemaal te groot, te uitgestrekt, zelfs
in Toronto met zijn 2.000.000 inwo
ners. Toronto een goed voorbeeld van
uitgestrektheid. Zestig kilometer van
het meest oostelijke, naar het weste
lijke en net zo ver van het uiterste
noorden naar het uiterste zuiden van
de stad. Te bereiken over 8-, 10 en
vlak voor „down town", het hart van
de stad, zelfs over 16-baanswegen.
Nog niet groot genoeg voor Cana
dese begrippen, want er wordt al
weer gewerkt aan verbreding van
de weg. Het kan niet te groot.
De City Hall bijvoorbeeld het ge
meentehuis van Toronto, telt 30 ver
diepingen. en kwam enkele jaren ge
leden gereed, maar het kan hoger.
Vlak tegenover het gemeentehuis
gaat men beginnen aan de bouw van
een groot hofel dat natuurlijk nog
een aantal verdiepingen hoger moet
worden. Inmiddels kwam er al weer
een imposant warenhuis op de prop
pen met de plannen voor een gebouw
met 50 verdiepingen. Het absolute
Canadase record. Het kan niet te gek.
Voor een Nederlander is het ook
ongelooflijk te zien hoe groot de wa
renhuizen in Canada zijn. Als men
hier in Amsterdam, Rotterdam of
Den Haag de grootste zaken binnen
loopt denkt men het wel gehad te
hebben. Maar wat Canada op het ge
bied van de warenhuizen te bieden
heeft is fantastisch. Alles is in han
den van enkele personen. Waren
huizen met oppervlaktes waar de
grootste zaak van Nederland vijf keer
in gaat zijn een heel normaal ver
schijnsel. Men kan er van alles ko
pen. Van een klos garen, tot auto's in
de duurste prijsklasse. Levensmidde
len, vleeswaren, kleding, schoenen,
souvenirs, ook de banken hebben een
vestiging in het warenhuis.
De Canadees koopt ook niet zijn ar
tikelen voor één dag. Hij gaat vrij
dag of zaterdag naar de city en doet
zijn inkopen. Voor de gehele week.
Voor gemiddeld zo'n veertig dollar
wordt een drietal wagentjes volge
laden, want het eten is in Canada be
trekkelijk goedkoop. Tenminste voor
Hollandse begrippen. Voor anderhal
ve dollar bestelt men in het beste
restaurant van Toronto een voortref
felijk diner.
Alcoholhoudende dranken daaren
tegen zijn niet te betalen. De Cana
dese overheid schuwt alcohol en
drijft de prijzen zo hoog op dat er
voor de „gewone man" geen betalen
aan is.
Voor een doosje bier met 24 kleine
flessen moet vijf dollar worden neer
geteld en voor een kwartliter cog
nac moet de liefhebber ruim drie
dollar op tafel leggen. Bovendien
komen, er nog allerlei bepalingen
bij. Zo moet iemand beslist 21 jaar
zijn om drank te kunnen kopen in
speciale winkels van het gouverne
ment. De man die een doos bier
wil meenemen moet daarvoor zijn
handtekening zetten onder een for
mulier waarop zijn naam en adres
staat. Dit om te voorkomen dat de
persoon in kwestie teveel drank in
slaat, waardoor hij het wel eens
sou kunnen gebruiken voor doorver
koop. Het clandestien aan de man
brengen van drank is streng verbo
den. In een gewoon restaurant kan
men geen alcoholhoudende dranken
krijgen Slechts in exclusieve gele
genheden wordt drank geschonken.
Voor een biertje wordt dan ruim
een dollar gevraagd, dezelfde prijs
bijna waarvoor men een diner krijgt
voorgeschoteld dat er zijn mag. Veel
dorst heeft men dan ook niet voor
die prijs. Dan zijn er nog enkele
pubs, waar men alleen bier kan
krijgen. Ook voor gepeperde prij
zen. Gezelligheid zoals die in de
kleine café's in Nederland heerst is
er daar niet. Na iedere consumptie
wordt meteen afgerekend. Alles
leeft langs elkaar heen. De sfeer
ontbreekt. Maar de man die behoef
te heeft aan een biertje kan er te
recht, en dat is belangrijk, want of-
Een luchtfoto van de Canadese hoofdstad, Ottawa.
Voor de vakantieganger is Cana
da een ideaal land. Het heeft alles
wat Europa heeft Op de eerste
plaats de oppervlakte, die vrijwel
zo groot is als geheel Europa. In
dat ene wijd uitgestrekte land Cana
da vindt men alles. De bergen, wa
tervallen, bossen, het „platteland",
prachtige meren en rivieren, grote
steden-Montreal en Toronto, de zon.
Brandend heet in de korte zomers
en de koude, bittere koude met on
voorstelbare hoeveelheden sneeuw.
Begin mei kan het voorkomen dat
boven in de heuvels, zo'n veertig
kilometer buiten Toronto de sneeuw
nog niet geheel weggesmolten is
terwijl beneden in het dal de per
zikbomen en druivestruiken in bloei
staan. Vooral in de bloesemtijd
de eerste twee weken van mei
is het een geweldige drukte van
toeristen uit geheel Canada, die
hun vrije tijd benutten door een
ritje te maken over de highway
door de boomgaarden die er bij dui
zenden te vinden zijn tussen Toron
to en Niagara, een afstand van
ruim 100 kilometer lanigs het Onta
riomeer
De Canadees is verzot op autorij
den, maar wat moet hij anders-
want te voet ben je snel uitgepraat
in een land waar afstanden betrek
kelijk zijn. Zo Is het heel normaal
dat de zakenlui dagelijks tussen To
ronto en Montreal vliegen Een
kwestie van ruim een uur. Maar
toch altijd nog de lieve afstand van
ruim 1000 kilometer.
De fiets een traditioneel Hollands
vervoermiddel, dat in ons land
steeds meer in trek komt is in Ca
nada een lachertje In de dr.ie we
ken dat we door Canada getrokken
zijn hebben we er vijf gezien .Kin
derfietsen want alles wat in Cana
da maar tot de verdienende jeugd
en ouderen behoort rijdt een wagen
Zo gauw de knaap van een jaar of
zeventien de school verlaat en naar
de fabriek, kantoor gaat of ander
,werk begint is er een auto nodig
om zich gemakkelijk te verplaatsen
Er wordt geld opgenomen en een
auto gekocht. De banken zijn er
voor om de leningen te verstrekken.
Dat gaat gemakkelijk. In iedere
stad of dorp staan banken. Op elke
hoek van de straat kun je een bank
of een financieringsiiistituut zien.
De vader uit het emigrantenigezin
merkte op: „in Nederland waren
we gewend steeds alles contant te
betalen. We hielden niet van lenin
gen. Je voelde je niet lekker. Daar
om was Canada voor ons een
vreemd land. Hier leeft alles ans-
(lers. Ze nemen geld op voor de
aankoop van allerlei artikelen. Als
ze iets nodig hebben kopen ze. Op
afbetaling. Dat is de mode hier.
Misschien is er in Nederland ook
wel veel veranderd in de zestien
jaar dat ik hier zit, maar ik ben er
nog steeds niet aan gewend. Je hebt
het idee dat je je huis verkoopt aan
de banken. Je leeft dan niet lek
ker".
Aan al het andere is hij gewend
geraakt. Hij kan zijn biertje missen.
De gezelligheid zoekt hij thuis. Zijn
vrije tijd brengt hij door in de na
tuur. De bossen in. Jagen, wande
len, de heuvels beklimmen en rus
tig zitten filosoferen langs de snel-
stromende rivier, zo'n 200 meter
achter zijn huis langsstromend. Fi
losoferen over het leven in Canada
dat hem alles bij elkaar toch wel
meevalt. „In het begin was het
moeilijk en verlangde ik terug naar
Holland,. Ik dacht dat ik verkeerd
gegokt had. Ik wist in Holland im
mers wat ik had. Maar alles is ge
lukkig goed gelopen later. Nu weet
ik wat ik hier heb. Nu is Nederland
voor mij een gok, want je bent het
land ontvreemd. Je gaat steeds
meer Canadees denken en leven.
Ik zou hier nu niet meer weg wil
len. Ik gok niet meer. Ik ben uit-
TON KOOMEN
ficieel is het niet eens toegestaan
om voor in de tuin van je huis
langs de openbare weg een borrel
tje te pakken. Wordt men betrapt
dan wacht een zware boete. Het
lijkt wat bekrompen, tenminste zo
bekijken wij dat. De Nederlander
is met de Belgen en Duitsers een
bierdrinkend man, maar dat is er
in Canada niet bij. Canada is het
cola-land. Overal waar men komt,
in warenhuizen en snackbars han
gen de cola-automaten. Canada, het
land van de frisdranken! Je moet
er erven aan wennen, maar dat lukt
gauw.
Houtvlottere in actie op een
Ouders per schip op weg naar hm
geëmigreerde kinderen, een st
minder voorkomend beeld. De taak
van het schip is meestal overgeno
men door het goedkope cl
ter-vliegtuig.
(Van een onzer verslagif
BREDA Poolse oi
jers in Breda en omgevi
leden van het eerste Pool:
serregiiment dat vijfen
jaar geleden het Belgisc
Niklaas heeft bevrijd, zi
up het bestuur van die s
zijn uitgenodigd de bev
feesten, die daar op 6 er
tember gevierd worden,
wonen, maar tegen betali
350 Belgische franken
soon.
S. Sobieski en S. Danylu
gesteld en gegriefd: „Het
jjiet om dat geld, maar oml
baar. Wij hebben St. Nikll
vrijd, wij hebben er onze
kameraden begraven, wij
kinderen door de stad geadj
wij hebben van de bevolkif
een vaandel gekregen, en
(Van ei
AXEL „Axel", zo zegt
de heer J. Ogigel, „zal de
blijven omdat zij in de a
spaard en niet zichzelf. I
west-Zeeuwsch-Vlaanderei
ons in die dagen duidelijl
weinig. Zij vielen Axel mi:
gedreven. De tweede keer
kostte ze honderd doden. 1
de bevolking. In Zeeuwsch
eerst alles plaki en kwamei
mige gevallen 200 inwoner
Axel heeft de moedige daad
Polen nooit kunnen vergeten,
eniging Axel-Polen deed bovj
alle mogelijke moeite om de g<
aan de bevrijding levend te 1
De contacten met de in Nei
achtergebleven Poolse oud-s
waren veelvuldig.
Er werden vakanties georga
voor de jonge Polen. Er ware
kettenaeties voor Poolse kinde
aan t.b.c. leden en elk jaar
de in de bevrijding gevallen
herdacht in het bijzijn van Pol
kruis langs de Hulsterseweg
het oude gevechtsterrein nam
(Van een onzer verslaggev
OSSENISSE - In de oogs
augustus zijn de combines
loonbedrijven een dagelijks vei
sel op die Nederlandse velden,
senisse heeft het loonbedrijf j
Gebrs. de Waal een bijzonder»
dorser, van welk type er slee!
in Zeeuwsch-Vlaanderen te viil
Bijzonder aan deze maaidor»
wel zijn opklapbare armen, wl
het graan geoogst wordt. Metl
men uitgeklapt beslaat de cl
de zeer respectabele breed'
5.60 meter en in ingeklapte tj
neemt de machine slechts
in beslag, waardoor het gem;
rijden is op openbare wegen.
Ook de snelheid van werken|
bijzonderheid. De machine
dorst 2 ha. per uur. Nog
technische gegevens: snijbreei
m, totale breedte 5.60 m, hooi
lengte 13 meter, hoogte
ruim 2,5 meter, motorvermo
Pk., inhoud 200 ton graan,
rter minuten gelost kan wo,
De combine die 50 duizend
heeft gekost, kan door de gei
Waal slechts twee weken pc
worden gebruikt.
'W 'f« A
