Commentaar loeren vogelvrij VEILIGHEIDSDIENST BESTAAT TWINTIG JAAR BVD-man meer puzzelaar dan schietende en zoenende held Defregger begint terug te vechten VATIKAAN ZWIJGT (NOG) OVER OORLOGSDRAMA IN FILETTO Bedrijfskeuring in discussie DR. CORN. VERHOEVEN: (Van een onzer verslaggevers) DEN HAAG - De conducteur op lijn 11 van de Haagse tram is een beminnelijk man. Op de hoek Conradkade - President Kennedylaan bast hij in de microfoon, dat de passagier voor de B.V.D. kan uitstap pen. Niemand >n de halfvolle tram toont zich verbaasd Het adres van de Binnen landse Veiligheidsdienst (B.V.D.) wordt ge acht geheim te zijn, maar in Den Haag weet iedereen het gebouw te staan. Een groot gebouw met vele masten en antennes op 't dak. Het heeft iets van een modern klooster; voor elk raam geheel ge sloten vitrage Kleine toegangsdeuren. Drie kwieke, blonde en blauwogige mannen vangen bezoekers op. Ze moeten een be zoekersbriefje invullen. De „portiers" heb ben op één achterzak een typische glanzen de aftekening in de stof; goed voor een dienstpistool. DE STEM VAN ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1969 21 .ï?HN<SÖ....K!l!NGENPEJUNGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGENPEJUNGEN .PEIUNGENPEJUNGEN... PEJUNGEN,,..«jyNGEN^^PEIUNGEN ^PEIUNGEN pEILlNGÉN^^PÈlLI^GÉVj^^P^ILING^N^^P^LINf^FN'^^PPll .n&V^pIÏ} ini^f^^P^ILING^N^^P^LING^N^^pÉIlING^'n ^EiIuwIÈn'^" PÈILINGÈn'^^p'eILINGËN PÊilINGÉN PEILINGEN PE. ALs een bedrijf moet sluiten en dat gebeurt ook in deze hoogconjunc tuur nog tamelijk frequent dan is het voor de oudere werknemers dikwijls erg moeilijk om elders weer aan de slag te komen. De werkgever verlangt prestaties, zo groot mogelijke prestaties. Met de jaren wordt het werktempo wat lager, zegt men, en de kans op ziekte groter. Dus Dus neemt het bedrijfsleven liever geen oudere werknemers van elders over. Die deur-toe-politiek wordt overigens niet alleen tegenover de oudere werknemer toegepast. De keuringseisen zijn voor alle werknemers aan zienlijk verscherpt. „Mensen" wij citeren een artikel van dokter Postma, internist te Vlissingen, in Medisch Contact „mensen die misschien een lichamelijk gebrek hebben, waardoor ze over een jaar of 5 of 7 misschien ziekteverschijnselen zullen ontwikkelen worden al deze voorafgaande ja ren geweerd uit een betrekking, waarvoor ze misschien uitstekende capa citeiten bezitten". Dat het bedrijfsleven bij de aanstellingskeuring ieder risico vermijdt is intussen begrijpelijk. Het ziekteverzuim neemt overal voortdurend toe. Het is een probleem geworden, in sommige bedrijven of bedrijfstakken zelfs een ernstig probleem. Dit probleem wordt echter niet opgelost door i medische keuringseisen bij aanstelling steeds maar te verzwaren. niT te meer niet omdat het wel zeer de vraag is of een (bedrijfs)arts in staat is een beslissing te nemen, die zulke ingrijpende gevolgen heeft voor een sollicitant. Op die vraag wordt blijkens een discussie die thans i de medische wereld gaande is geen eensluidend antwoord gegeven. Er is zelfs gesproken van „een bedrog van enorme omvang". Deze discussie juichen we toe. Want het gaat hier om een zaak, die zowel voor de werknemers als voor het bedrijfsleven van groot belang is. lussen haakjes: deze discussie is ook een verheugend symptoom van de Benemende openheid binnen de medische wereld. En nu maar afwachten of overheid en parlement de opmerkelijke schroom kunnen overwinnen, die hen bevangt als ze zich over artsen en hun gedragingen moeten uit spreken. Wat ik nu ga doen, zal wel op vitten lijken, spijkers op laag wa ter zoeken, overdrijven en andere ongezonde malligheid. Ik wil na melijk gaan struikelen over één woordje en dat dan opzettelijk zo ongunstig mogelijk gaan uitleg gen. De belachelijkheid ervan er ken ik bij voorbaat. Maar er zijn nu eenmaal woorden bij het lezen waarvan ik gepikeerd opveer om mij af te vragen, waarom ze op deze bepaalde manier gebruikt worden. Misschien is zo'n woord een kleinigheid die niets te bete kenen heeft, maar de kans is even groot dat het wel degelijk iets te betekenen heeft. Ook bacteriën zijn klein, maar wie zegt, dat zo'n met het oog niet waarneembaar dingetjes van geen betekenis is en dat de microscoop de zaak over drijft, is toch wel erg naïef. Klei nigheden kunnen zeer belangrijk zijn b.v. als symptomen. Hier is dan de kleinigheid. In Vrij Nederland, een weekblad dat alle symptomen van discriminatie en kolonialisme te vuur en te zwaard bestrijdt, in het nummer van 2 augustus 1969 (bl. 17) schrijft Paul van Beers over de onlangs overleden Poolse auteur Witold Gombrowicz. Bewondering voor deze schrijver en een over maat van begrip voor zijn moei lijkheden geeft hem dan de fijn zinnige opmerking in de pen, dat Gombrowicz zich in het geheel van de Europese cultuur een „min derwaardige boer" voelde. Nu, dat is alles. En daar zit ik weer bo ven op de kast. Hoe dat, psycholo gisch en zo, allemaal in elkaar zit, doet nu niet ter zake. Het zou al- nelijk hier niet de betekenis van de uitdrukking. Hij voelt zich eer der als een „boer" in de bekende ongunstige zin van dat woord, een pummel of iets dergelijks. „Boer" is een scheldwoord, dis criminerend, maar nog altijd ge tolereerd. Om de grenzen van die discriminatie af te tasten, zouden we eens moeten proberen, een paar andere discriminerende woorden hier in te vullen b.v. ne ger of jood. Het resultaat is enigs zins verbijsterend en zou dan ook onmiddellijk door Vrij Nederland gesignaleerd worden. Want deze vorm van discriminatie is officieel als zodanig herkend en wordt niet meer getolereerd. Maar ik heb het al eens gezegd boeren zijn nog vogelvrij. Nu is het wel zo, dat dit woord twee betekenissen heeft. Dat weet iedereen. Maar dat hebben die an dere woorden ook. Het gaat nu om het verband tussen die twee en dat is alleen mogelijk vanuit de veronderstelling dat „neger" een minderwaardig mens aanduidt en dat elke of zo goed als elke land bouwer een achterlijk iemand is. Mijn kleine invuloefening toont dus aan, dat de combinatie van bijvoeglijk en zelfstandig naam woord aan de elementen niets nieuws toevoegt. Er zijn in dit fraaie taalgebruik geen meerder- waardige naast minderwaardige boeren. „Minderwaardige boer" betekent eenvoudig: een minder waardig iemand, namelijk een boer, precies zoals „vuile nikker" betekent: vuile kerel, namelijk neger, en zoals „brutale vlegel" leen mijn gevoeligheid voor juist deze bacterie kunnen verklaren, n>et de aard van het beestje zelf. En ik wil mij vandaag, als goede titter op zuiver bacteriologisch standpunt stellen en de psycholo- Sie aan anderen overlaten. Vooreerst dus dit. Het kan zijn fat hier Gombrowicz zelf geci teerd wordt. Dat maakt weinig uit. Het verschil is alleen dat hij zelf jets meer recht heeft te zeggen, ™e hij zich voelt. Maar de woor- »en waarin hij dit zegt, zijn niet minder aan kritiek onderhevig fan die van de begrijpende inter pretatie die een ander ervan geeft. Daarbij doet de diepe „innerlijke" Woeling weinig aan de zaak af. neem aan dat de bedoeling niet slecht was, maar zeg er meteen bij fat mij dat niet interesseert. Ook Je afwezigheid van elke bedoe- de totale onbenulligheid, maakt de zaak niet anders. De waag is alleen maar wat hier ge aasd wordt, wat deze comoinatie 'an een bijvoeglijk naamwoord ®et een zelfstandig naamwoord te Petekenen heeft. In zo'n geval is e: altijd nuttig een kleine invul- afening op touw te zetten. Laten a eens in plaats van „boer" een Poer beroep invullen b.v. schoen- maker, koster, ambtenaar, arbei- ar. Dan gaat er ineens iets knar- de uitdrukking. We gaan y dan even afvragen, of er be- vni mjnderwaardige ook nog 'waardige schoenmakers etc. staan en of Gombrowicz zich sschien gevoeld heeft als een km'-c'le ondernemer wiens za- bii nLet a' te faest marcheerden, J Sebrek aan, om maar iets te noemen vakkennis. Dat is ken- volstrekt niet te kennen geeft, dat er behalve brutale ook nog be scheiden vlegels en behalve bru tale vlegels ook nog brutale bra- veriken zijn. Beide woorden be tekenen hetzelfde en de opstape ling heeft uitsluitend tot doel die betekenis nog eens flink te accen tueren: een boer is een minder waardig iemand. De beroepsaan duiding verschilt in geen enkel opzicht van het scheldwoord. Zo werkt onze taal en wie ze gebruikt bedoelt wat die taal bedoelt en niets anders. Discriminatie schijnt met kolo nialisme verband te houden. Het zou interessant en pijnlijk zijn eens na te gaan hoeveel kolonia lisme er zit in het spraakgebruik van stadsmensen die een oude boerderij betrokken hebben. De manier, waarop zij over de „oor spronkelijke bevolking" praten is buitengewoon leerzaam en ont gaat die bevolking evenmin als in de derde wereld. Zij heeft alles van discriminatie en koloniale su perioriteitswaan, zaken die op duizenden mijlen afstand zo heftig en principieel bestreden worden, dat er hier ter plaatse een blinde vlek moet ontstaan. En als het al gezien werdt, is het een kleinig heid, waar je niet over moet vit ten: de grote problemen liggen ginds, ver weg. Nu, ik heb toch gevit. Maar ik heb één klein lichtpuntje vergeten en dat breng ik haastig naar voren om zonnig te kunnen eindigen: wat die boer derijtjes van die boertjes betreft, weet ik nog niet wie er meer be lazerd wordt, de oorspronkelijke bevolking of de kolonialist. Ik hoop er het beste van. Tweemaal de veiligheidsman zoals hij er NIET uitziet. Voor de veiligheidsambte naar van de B.V.D. geen Pussy Galore's, zoals voor Jaines Bond in diens avontuur „Goldfinger" en evenmin gezwaai met gro te pistolen De B.V.D.-man is meer een puzzelaar dan een vechtjas, Iaat staan een (lady)killer. Binnen in het kale gebouw is er niets wat doet denken aan oogver blindende vamps, waarvan geheim agent 007 James Bond zich pleegt te bedienen, evenmin aan met jeugd puistjes overdekte bleke kantoor sprietjes a la Joost Koekoek (Geheim Agent 001%). De lijfspreuk van de BVD is: „Doe maar gewoon". Nuchter Hollands, dat wel. Gisteren was het precies de twin tigste verjaardag van de B.V.D. men heeft het bijna net zo goed ge heim weten te houden als vrouwen doorgaans hun leeftijd. Twintig jaar geheimzinnigheid. De eerste officiële burgerlijke veiligheidsdienst na de tweede wereldoorlog. (Vóór de oor log heeft de kleine broer, Centrale Inlichtingen Dienst genaamd en deel uitmakend van de Generale Staf (GS 3) ook al wat veiligheids werk gedaan, maar op zeer bescheiden schaal). Onder het militaire gezag kort na de oorlog heeft het Bureau Nationale Veiligheid een omstreden bestaan ge leden. Op 8-8-'49 zijn alle veiligheids diensten zoals we die nu (niet) ken nen officieel gaan opereren. Op die dag is het K.B. afgekondigd, waar bij taak, werkwijze en onderlinge samenwerking zijn vastgelegd. Naast de B.V.D. ook de M.I.D. (Militaire Inlichtingendienst)de Luchtmacht Inlichtingendienst, de Marine Inlich tingendienst en de Buitenlandse In lichtingendienst Geheime diensten (de rijks- en gemeentepolitiekorp sen hebben óók nog hun eigen In lichtingendiensten) te over dus. Wat is nu het nut en de noodzaak van de B.V.D. in deze tijd Het officiële „Haagse" standpunt laat zich ongeveer als volgt samen vatten het bestaansrecht van de B.V.D. is al in de praktijk gebleken. De ervaring heeft uitgewezen dat een democratische staat zich dient te wa penen en te beschermen tegen krach ten, die de democratie in gevaar brengen. Wat voor krachten? Alle extremis tische groeperingen, zowel uiterst links als uiterst rechts. De voornaam ste zorg van de B.V.D. is echter nog steeds het communisme. Op het ogen blik leven Oost en West weliswaar op minder gespannen voet met elkaar maar Berlijn, Praag '48, Hongarije en Tsjechoslowakije houden de B.V.D. toch klaarwakker. Tenslotte heeft Rusland nooit openlijk gebroken met de oude doelstelling: wereldhegemo nie. De B.V.D. is vooral een contra spionagedienst. Er is een duidelijke ontwikkeling in de spionage. Die heeft ten doel informatie te vergaren over de hele opbouw van een maatschap pij. De Russische geheime dienst (KGB) is op dit terrein zeer actief. Hij probeert ook steeds weer de opi- niets te beïnvloeden; bijvoorbeeld het geloof in de westerse defensie te on dermijnen. Een derde taak van de B.V.D. is het bevorderen van veiligheidsmaatrege len; een aangelegenheid van vaak administratieve aard. Overheidsgehei- men moeten goed bewaard worden, waarbij de kanalen waarlangs ze lo pen goed getraceerd moeten zijn. En de mensen die er mee werken moeten volledig te vertrouwen zijn. Een vierde opdracht is het onder houden van contacten met bevriende inlichtingendiensten. In Nederland bevinden zich geheime NAVO-zaken De B.V.D. heeft een woelige voor geschiedenis gehad. In de chaotische dagen na de oorlog zijn er in Neder land vreemde dingen gebeurd, ook op het gebied van de inlichtingen diensten. Aanvankelijk vierde het amateurisme hoogtij. Ook was er veel onderlinge rivaliteit, onderling wan trouwen. Rechtse groeperingen, ver bitterd door de gang van zaken in Indonesië en doodsbenauwd voor Mos kou werkten met eigen particuliere inlichtingendiensten. Dr. ir. Hacke, oud-directeur-generaal van de Arbeid stond aan het hoofd van zo'n dienst. Die periode is gelukkig al lang ge schiedenis geworden. Dank zij ook het feit dat de B.V.D. gegroeid is tot het niveau dat van een dienst als deze verwacht mag worden. Wie waarborgt dat de B.V.D. bij bijvoorbeeld politieke onderzoeken geen misbruik van zijn macht en ken nis maakt? Daartegen waakt de Com missie voor Inlichtingen- en Veilig heidsdiensten, bestaande uit de voor zitters van de zes grootste fracties in de Kamer. Het is bij de B.V.D. niet „ieder voor zich". Het is een organi satie die normaal geleid wordt. De minister heeft de uiteindelijke ver antwoordelijkheid voor de dienst en hij heeft een politiek leven, dat hem lief is. Er is echt wel een effectieve controle op de B.V.D. aldus het Bin nenhof. De mensen voor de B.V.D. worden gerekruteerd uit alle milieus. Aan vankelijk ging het meestal via, via; een kwestie van relaties. Nu is er een heel open rekrutering met gebruik- Rijkspsychologische dienst. Soms making van overheidsdiensten als de werft de B.V.D. zelfs per advertentie. De selectie is wel ongelooflijk streng. De mensen komen uit behoorlijke milieus: protestanten, katholieken, humanisten. Ze moeten evenwichtig en vaderlandslievend zijn. Er komen steeds meer jonge academici. De B.V.D. heeft een doorsnee van func ties, juridische, sociologische, politi cologische, enz. Waarom wil iemand bij de B.V.D. werken? Vanwege een communisten- haat, enorme liefde voor de democra tie, omdat het goed betaalt of uit avontuur Op Binnenlandse Zaken zeggen ze: „U moet het niet zoeken in het negatieve. Alles wat naar het Mc.Carthyïsme zweemt is gevaarlijk. Waarom? Voor zoveel mensen kun je dat niet onder één noemer brengen. Als basis is er wel een zekere idealis tische ondergrond: men wil meewer ken aan het goed functioneren en het in stand houden van de democratie. Hoe leeft een Nederlandse geheim agent thuis? Er zijr. beperkingen maar die schijnen nogal mee te vallen. Veel hangt van de betrokkene af. En van zijn vrouw. B.V.D.'ers zijn wel sterk op elkaar aangewezen. Hun fuifjes hebben ze meestal in eigen kring. Ei- schijnt overigens een goede sociale begeleiding te zijn. Dat mag ook wel want deze mensen werken dikwijls onder zware druk. Bij het veldwerk zijn ook vrouwen ingeschakeld. Maar Mata-Hari-toestanden kent de B.V.D. niet. Het zijn meer puzzelaars dan James-Bond-figuren. De veldwerkers worden ook niet met cijfers aange duid. Bepaalde operaties krijgen als codenaam dikwijls de naam van bloe men of vogels. Het B.V.D.-budget be draagt dit jaar rond 17 miljoen. De B.V.D.: beslist geen Gestapo maar een dienst, die stevig gecontro leerd door overheid en parlement, mede waakt over de democratie. Dat gebeurt in stilte, in sfeer van ge heimhouding en dat wekt dikwijls wrevel. Maar wat wil men? De „an dere" bedient zich van alle sluip wegen die maar te vinden zijn. (Door Norman Crossland) BONN Weinig onthullingen over de gedragingen van Duitsers tijdens de laatste wereldoorlog hebben zo'n beroering gewekt als het geval van de katholieke bis schop van Miinchen, dr. Matthias Defregger, die toen hij in 1944 kapitein bij de Duitse Wehrmacht in Italië was, het hevel doorgaf om de gehele mannelijke bevol king van een dorp te vermoorden. De manier, waarop het geval door de Duitse prelaat, kardinaal Ju lius Döpfner, is behandeld heeft vele jonge Duitse katholieken ernstig verontrust en de verhou ding tussen de Duitse katholieke kerk en het Vaticaan verslech terd. Vanaf het begin trachtte kardinaal Döpfner de zaak in de doofpot te stoppen als een van de vele voor beelden van de manier, waarop een hele generatie soldaten op tragische manier bij oorlogsdaden werd betrok ken. Hij vroeg om begrip te tonen voor de positie van een man, die ver antwoordelijk was voor de levens van zijn ondergeschikten in een strijd op twee fronten tegen de gewone vij and en tegen de desperate verzets strijders. „Wij als christenen" schreef de kardinaat in 'n herdes lijk schrij ven, „moet enweten, dat de gemeen schap van de kerk alleen maar kan leven in een geest van wederzijdse vergevingsgezindheid' De velen, onder wie de meerder heid van de inwoners van Filetto Di Camarta, het dorp op 100 kilometer ten noorden van Rome, waar de mis daad werd begaan, waren bereid om hem te vergeven, en zij waren het eens met de kardinaal, dat Saulus altijd aangemoedigd moest worden om Paulus te worden, maar zij za gen niet in waarom nu juist deze man tot bisschop moest worden ge kozen, ook al achtte hij zichzelf wet telijk en „bovendien moreel" on schuldig. De documenten tonen aan, dat soldaten, die weigerden om dergelijke misdadige bevelen uit te voeren niet geëxecuteerd werden, en zelfs niet onder Hitier. Maar ook die mensen, die een ze ker medelijden met de bisschop had den, en die niet zo snel een oordeel op morele gronden velden, werden geschokt door het televisieoptreden van een paar avonden geleden. Hier stond geen nederige boetedoener, maar Iemand die terugvocht. Naar zijn mening had de pers de hele zaak opgeblazen. Zij had een aanval op hem gedaan om daardoor de kerk aan te vallen, en had hem als kapi tein aangevallen om daardoor in staat te zijn om de Duitse soldaat van vroeger en nu te veroordelen en ook al diegenen die positief staan ten op zichte van het leger. Defregger had het bevel over de inlichtingenafdeling van een infan teriedivisie, die zich in juni 1944 te rugtrok ten noorden van Rome. Zijn eenheid in het dorp Filetto werd door verzetstrijders, die radio-apparatuur wilden hebben, aangevallen. Sommi ge verslagen zeggen, dat er vier sol daten werden gedood, anderen dat er slechts een omkwam. De divisiecom mandant, die nu dood is, gaf Defreg ger opdracht om iedere man in het dorp bij wijze van represaille neer te schieten. Er schijnt algemene overeenstem ming te bestaan over het feit, dat hij weigerde om deze order uit te voeren en dat hij zich ook verzette, toen de divisiecommandant als concessie be vel gaf om alleen de personen tussen 17 en 65 jaar te doden. Maar de com mandant stond er op, dat de repre sailles werden genomen en toen De fregger geen andere mogelijkheid meer zag, gaf hij het bevel door aan een ondergeschikte. Defregger waste zijn handen in onschuld en begon zich verder te bemoeien met het te rugtrekken van de divisie. Ondertus sen werden 17 dorpsbewoners ver moord. Om eerlijk te zijn tegenover Defreg- fer, als hijzelf niet had gesproken, zouden de gerechtelijke autoriteiten in West-Duitsland nooit lucht van de zaak hebben gekregen. Twintig jaar na 't bloedbad in 1944 vorsten West- duitse juristen stapels documenten na over oorlogsmisdaden in Italië, welke documenten door de Italiaanse rege ring in antwoord op een verzoek van Bonn, aan de Westduitsers waren overhandigd. Defregger werd onder vraagd gedurende de onderzoekingen over een ander voorval aangaande zijn oude divisie. Hij wist niets over het andere voor val, maar hij vertelde zijn ondervra gers over het Filetto-bloedbad, dat naar hij zei, nog steeds zwaar op zijn geweten rustte. Na langdurige onder zoekingen besloot de vervolging de zaak te laten rusten. De vervolging deed zelfs niet de moeite om navraag in Filetto te doen en zij slaagde er ook niet in om de luitenant op te sporen, die het bevel wel uitvoerde, hoewel de kranten hier niet de min ste moeite mee hadden. Wat de wet betreft is de zaak af gesloten, maar omdat „Der Spiegel" zich een maand geleden met het De- fregger-incident bezig ging houden, is het in West-Duitsland en Italië voor paginanieuws geweest, dat slechts in belang door de maanlanding werd overtroffen. In Italië heeft men een arrestatiebevel tegen hem uitgevaar digd De gemeenteraad van Filetto heeft de Westduitse autoriteiten ge vraagd om hem voor een proces te te leveren, alhoewel er geruchten de ronde doen, dat de meeste dorpsbe woners in een vergevingsgezinde stemming waren, totdat zij geschokt werden door de houding van kardi naal Döpfner en Defregger. Defregger poogde niet om zijn ver leden voor kardinaal Döpfner te ver bergen, maar de kardinaal zei niets over de Filetto-affaire tegen het Va ticaan, toen hij Defregger voordroeg als bisschop. Tot nu toe heeft het Vaticaan een ijzig stilzwijgen be waard, hoewel niemand minder dan de paus volgens betrouwbare bronnen, bezig is aan een studie van de Filetto- dossiers. Het gerucht doet in Bonn de ronde, dat de pauselijke nuntius, kar dinaal Bafile, zelfs vooi Defreggers benoeming aan kardinaal Döpfner vroeg of hij iets tegen Defregger wist m verband met zijn oorlogsverleden. Absoluut niets, zei de prelaat. (Copyright The Guardia- De Stei i)

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1969 | | pagina 17