B.K.S. JUBILEERT IN
ZUNDERT, TILBURG
EN WANROY MET
2S% VAN DE LEDEN
"de slepende kwestie..."
ANTIEKBEURS
EN
BEELDENTUIN
IN
ZIERIKZEE
J. Goorhuis:
"Besfuurderen
praten
alsmaar over
leefbaarheid"
H. v. Zummereii
"Brabantse
kunst
bestaat
niet meer"
L Willems:
"Geesten wel
rijp
om tot
oplossing
te komen"
N'
Hl
DE STEM VAN ZATERDAG 19 JULI 1969
'ee, geen feest, zegt de heer J. J. Goorhuis, die de dagelijkse leiding
van de Brabantse Kunst Stichting in handen heeft. Er is geen reden om
de vlag uit te steken. Daarvoor is de situatie van de BKS, zeker op dit mo
ment, te onzeker. Met n^me organisatorisch. Er is wel een groot geloof in
hel doel: „Het behartigen van de beeldende kunst in de ruimste zin
van Het woord in de provincie Noord-Brabant'aldus Goorhuis. Met
drie tentoonstellingen, tegelijkertijd in het gebouw van de BKS in Tilburg,
en in de gemeentehuizen van Zundert en Wanroy, wordt het lustrum ge-
marlreerd. „En dat is geen sinecure yoor een eenmansbedrijf. Er is goed
en gedifferentieerd materiaai te krijgen. Van een 20-tal kunstenaars heb
ben we werk bijeen".
„Kwalitatief zijn de Brabantse kunstenaars in deze tien jaar sterk vooruit
gegaan. Er is nogal sprake van afbraak van het oude talent Van een ty
pisch Brabantse kunst kun je ook niet meer spreken", voegt schilder Hans
van Zummeren eraan toe. Behalve lid van het algemeen bestuur is hij te
vens lid van de Aesthetische commissie (voor ballotage).
aantal aangesloten kunste
naars bü de BKS is in deze
tien jaar gegroeid tot ruim 100.
„De functie van de stichting is in
de loop der jaren groter geworden
in de ogen der kunstenaars". Door
een permanent tentoonstellingsge
bouw in Tilburg (Spoorlaan) is er
een betere Brabantse markt voor
de èiastenaars gekweekt; is er
meer fcontakt ontstaan tussen
kunstenaar en publiek. „Tot onze
spijt zijn we slechts incidenteel in
andere plaatsen geweest. Er is
materiaal genoeg, maar met ons
tweeën (Goorhuis en secretaresse)
hebben we de handen vol in dit ge
bouw van de BKS. De tentoonstel
lingen zijn maar één facet. Wij be
hartigen ook opdrachten; bemid
delen bij verkoop, adviseren en
komen tegemoet aan problemen
van sociale aard in de kunste
naarswereld", En Goorhuis zou
nog veel meer willen doen, maar,
„het ontbreekt ons aan mankracht,
aan een goede behuizing en finan
ciële middelen".
rte provincie subsidieert met
ruim f 30.000; de Brabantse
gemeenten brengen f 15.000 op,
waarvan de drie gemeenten en
Bosch, Breda en Eindhoven het
hoogste bedrag (f 1000) geven.
,Je zou eens moeten uitrekenen
hoeveel dat bijvoorbeeld in Breda
per kop (van aangesloten plaatse
lijke kunstenaars) is", sputtert
Van Zummeren, „belachelijk wei
nig". En hij kan direct verder
reageren op het verwijt, dat de
BKS aan „clan-vorming" zou doen.
„Dat zijn we ons niet bewust. Na
tuurlijk worden er na ballota
ge kunstenaars afgewezen.
Maar nooit zonder meer. Vaak
zeggen we: kom na 1 of 2 jaar
eens terug, dan kunnen we zien
hoe uw werk zich verder ontwik
keld heeft. Natuurlijk zit er een
subjectief element in de beoorde
ling; daaraan is niet te ontkomen.
Maar de consciëntieusheid waar
mee dat gebeurt is een ingebouw
de gewoonte. Het wordt door vijf
(wisselende) mensen vaak zo goed
van alle kanten bekeken, dat je er
beroerd van wordt".
'Terug naar de subsidie. Het mi-
nisterie van CRM stelt geen
subsidiegelden meer beschikbaar
voor de BKS (voor 1968 was dat
het nadelig saldo van bijna f 7500)
„zolang geen oplossing is gevonden
voor een vorm van samenwer-
TOHAN Willems, die als provin-
J ciaal- politiek, cultuur- man,
mee heeft te werken aan een op
lossing voor de kwestie Tentoon
stellingsdienst en BKS, begint met
een „mea culpa" uit te spreken.
„Ja, daar had allang iets aan
moeten gebeuren, maar het is de
laatste tijd zo druk geweest in de
Kamer; u weet wei met de Antil
len en de BBK-kunstenaarstoe-
standen. Maar, na mijn vakantie
staat deze kwestie met de hoog
ste prioriteit bij me genoteerd"
Hij wijst er met nadruk op, dat er
onderscheid gemaakt moet wor
den tussen twee zaken. „Er zijn
twee belangen in het geding, na
melijk die van de kunstenaars èn
het publiek. Ook al zou je beide
diensten combineren of coördine
ren dan zal dit duidelijk moeten
blijven in de organisatie. Bij de
BKS ligt een ander vertrekpunt
dan bij de Tentoonstellingsdienst.
Bij de BKS staat het belang van
de kunstenaar voorop. Maar ik ge
loof, dat ie beide gevallen nu de
geesten wel rijp zijn om tot een
oplossing te komen
T\aar komt nog bij dat de func
tie van de BKS in Tilburg
niet zo gelukkig is; eenvoudig
king tussen de stichting en de
Tentoonstellingsdienst van het Pro
vinciaal Genootschap" (gerund
door Domien van Gent). „Ik kan
er onderhand geen zinnig woord
meer over zeggen", verzucht
Goorhuis. „In 1964 hebben we
reeds voorstellen gedaan over
vormen van samenwerking. Het
laatste jaar hebben er weer be
sprekingen plaats gehad. Daar
spelen tussendoor allerlei proble
men, die samenhangen met de
splitsing Culturele Raad en Pro
vinciaal Genootschap. Er zijn twee
taken aan de orde: een externe en
een interne (respectievelijk het or
ganiseren van tentoonstellingen en
advies, bemiddelen, sociale aspec
ten e.d.) Ik voel er niets voor om
die allemaal onder te brengen bij
het Genootschap. We zouden de ac
tiviteiten van beide instellingen
kunnen bundelen in de BKS als
service-instituut en de personeels
bezetting moeten aanpassen tot
minstens vier personen. Bij ont
koppeling van Genootschap en
Raad past dit instituut noch bij het
ene noch bij het andere, want de
Raad is geen uitvoerend orgaan en
het Genootschap is in hoofdzaak
historisch georiënteerd. Wij heb
ben onze mening bekend gemaakt
aan de Provincie, maar We krij
gen taal noch teken".
omdat het gemeentebestuur van
Tilburg niet zo kunot-mined is.
Het zijn allemaal punten, die we
zeer binnenkort eindelijk eens
goed zullen uitpraten en dan ge
loof ik wel dat we aan een op
lossing toekomen".
^/illems, die met Van de Laar
de Brabantse cultuur-nota on
dertekende, zegt daarin: „Wij ge
loven niet dat het aanbeveling
verdient de Tentoonstellingsdienst
in de nieuwe constellatie aan de
Culturele Raad te koppelen. Er
zal op, provinciaal niveau een an
dere structuur moeten worden ge
vonden, waarbinnen de dienst een
plaats kan vinden. In ieder geval
is het noodzakelijk de mogelijk
heden van een organisatorische
relatie tussen de dienst en de
Brabantse Kunst Stichting te on
derzoeken. Of deze relatie een
volledige fusie moet inhouden dan
wel een andere vorm van samen
hing of integratie, kunnen wij in
abstracto moeilijk beoordelen. Wel
lykt het ons dringend gewenst, dat
deze slepende kwestie op korte
termijn tot een oplossing wordt
gebracht, vooral waar het werk
van de beide instellingen steeds
meer overeenkomsten gaat verto
nen".
ne BKS is een unieke instel
ling, die in geen enkele pro
vincie een pendant heeft. „Wij
doen ook dingen die niemand ziet.
De adviezen en de coördinerende
functie, die wij bijvoorbeeld onze
leden in de monumentale sector
geven, heeft het laatste half jaar
vier ton belopen. Een taak, die de
Tentoonstellingsdienst niet heeft.
Bij adviezen houden we ons overi
gens het laatste jaar niet meer al
leen aan Brabantse kunstenaars;
dat zou het culturele leven in het
zuiden bloedarm maken. Ook ex
poseren we af en toe boven de ri
vieren en in het buitenland. Uit
Duitsland liggen twee aanvragen,
maar niemand kan ze uitvoeren.
Een expositie in Brussel kreeg de
grootste lof en op een „interland"
in Luxemburg sprong onze inzen
ding eruit als de beste. De ver
koop stijgt met het jaar. In 1967
voor ruim f 43.000 en in '68 voor
ruim f 51.000 verkocht. Het eerste
half jaar van '69 zijn we de f 33.000
al gepasseerd. Opvallend is de be
langstelling van jongeren. De ko
pers zijn over het algemeen men
sen met ruime middelen, maar er
komen ook steeds meer kopers op
afbetaling bij".
Of Goorhuis ook iets heeft zien
veranderen in de aangeboden
werken in de loop der jaren? „Ja,
gebrek aa-n aandacht voor het le
ven. Ze rationaliseren, maar bekij
ken het leven zelf niet meer. Ze
klagen, dat ze niet geïntegreerd
zijn in de maatschappij. Maar
mensen, die invloed uitoefenen op
de maatschappij zijn randfiguren.
Ik geloof niet in die kunstenaars,
die bewust randfiguur willen zijn.
De echte randfiguren zijn ondanks
zichzelf randfiguur. Er zit een
stuk navelstaren in de hedendaag
se kunst, dat ik betreur". Van
Zummeren: „De academies doen
veel te weinig aan persoonlijk
heidsvorming van de kunstenaars.
Academies zijn te weinig selec
tief. De avondacademie van St.-
Joost levert bijvoorbeeld een stel
kneuzen af Begrijpelijk: vermoei
de leraren en leerlingen na ande
re dagtaak; te weinig subsidie. En
die worden dan maar „artiest".
De contraprestatie is daarna niet
selectief genoeg, en ga zo maar
door...Velen moeten maar naar de
sociale dienst. Toen ik 19 was,
stond ik borden te wassen. Wat me
wel van het hart moet: de burger
onderschat de inwerking van de
kunstenaar op het leven van alle
dag. De steel, waarin hij zit en de
auto, waarin hij rijdt....Industri-
ele vormgever? De industriële
vormgever plukt de vruchten van
de bomen der vrije kunstenaars".
Qoorhuis: „De bestuurderen
praten alsmaar over de leef
baarheid van de huidige maat
schappij, maar hebben het dan uit
sluitend over industrie en verkeer.
Het culturele beeld van deze maat
schappij staat nog zover weg. Het
wonen en ateliergebruik van de
kunstenaar gaat de BKS bijvoor
beeld zeer ter harte. Maar de be
stuurderen zien het niet. Begrijp
me goed: ik ben er geen voor
stander van dat de kunstenaars
goed ingepakt worden, maar voor
lopig zouden we al verder zijn met
meer aandacht en interesse". Dit
slaat ook op Tilburg, waar men
met een nieuwe schouwburg denkt
er cultureel al te zijn. Maar dat
zeggen wij (vanuit een geconsta
teerd „algemeen onbehagen", zo
als dat heet). Wat we wel begrij
pen is, dat de gemeente Tilburg
in staat zou moeten zijn de BKS
als een belangrijk instituut te er
kennen en navenant maatregelen
zou kunnen nemen om de functio
nering ervan effectiever te ma
ken. Plannen zijn er bij de BKS
genoeg.
We„ zouden ovei een gebouw
moeten beschikken, waarin de
verschillende functies van de stich
ting beter tot ontplooiing kunnen
komen. Een ontvangstruimte; een
ontmoetingsruimte; ruimte voor
documentatie en inventarisatie;
alles gecombineerd met tentoon
stellingsruimten. Kortom een goed
geoutilleerd centrum van de Bra
bantse beeldende beroepskunste
naars (Ja, mogelijk ook te combi
neren met de Zeeuwee, als cen
trum voor zuidwest-Nederland).
De meeste galerieën houden het
geen twee jaar uit. Wij hielden
het tien jaar uit en als een beetje
van onze wensen vervuld wordt
nog wel weer tien jaar", aldus
Goorhuis. En Van Zummeren
voegt eraan toe: „Maar ieder ide
alisme wordt door bestuurderen
vaag genoemd...."
Jan-Karei van Stekelenburg: Bolvormen
Jje tentoonstellingen, bij tien jaar BKS, te Tilburg, Zundert en
Wanroy hebben mede tot doel, om diegenen, die hun vakantie
doorbrengen in onze provincie in de gelegenheid te stellen kennis
te nemen van eigentijdse beeldende kunstwerken. Het werk is
in hoofdzaak vervaardigd door in Brabant wonende en werkende
kunstenaars, wier belangen de stichting in de afgelopen tien
jaren met de tot zijn beschikking staande middelen heeft ge
diend. Aldus de toelichting van de BKS zelf.
Van de ruim 100 kunstenaars, die lid zijn van de BKS, worden
van 25 ervan werken geëxposeerd. Het zijn merendeels artiesten,
die via andere exposities de laatste tijd regelmatig „in het
nieuws" (voor zover dit als nieuws gezien wordt) geweest zijn.
Interessanter zou het geweest zijn, wanneer deze tentoonstellin
gen niet zo sterk geselecteerd zouden zijn, maar eens een over
zicht gegeven zouden hebben van wat er nu werkelijk(i) in die
hele BKS aan Brabants talent (of niet) schuil gaat. Wat er nu
te zien is getuigt van talent, maar het is in zekere zin een één
zijdig beeld.
"J/oor Zundert (met een accent op olieverfschilderijen) noteren
we Kees Bol, Ben Hens, Mieke Coppens-Frehe, Nico Molen
kamp, Sabine Vess, Hans Claesen, Richard van Dijk, Hans van
Zummeren, Heinz Reynders, Roel Elzinga en Marijke van Vlaar-
dingen. We missen hier (in zijn woonplaats) Jan-Karei van Ste
kelenburg, die wel te zien is in Wanroy (accent op grafiek) - Daar
zijn verder aanwezig: Pieter van Heerden, Annemiek van Koo-
ten-Post, Frans Mandos, Niels Van Spaendonck-Dolk, Ru van
Rossum, Ad Willemen, Werner Moonen, Peter Oosterbos, Louis
Visser en Heinz Reynders. In Tilburg is werk te zien van Marijke
van Vlaardingen, Har Sanders, Petronella Geraedts-Buys, Gerard
Princée, Theo Mols, Har Sanders, Heinz Reynders en (als gast)
Fedor Malancec. Van deze kunstenaars wonen er negen in Til
burg, twee in Eindhoven, twee in Den Bosch en één in Breda,
terwijl de rest verspreid woont in kleinere plaatsen. Dit vertellen
we er alleen maar bij „voor de aardigheid". Een bezoek aan de
gemeentehuizen van Zundert en Wanroy en het gebouw van de
BKS, tegenover het Tilburgse station, is aanbevolen. Tot 24
augustus.
fjet zal een kunst zijn om „de slepende kwestie" BKS-Tentoon-
stellingsdienst zó op te lossen, dat er geen instituten aan
persoonlijke belangen en geen persoonlijke belangen aan insti
tuten opgeofferd worden. Dat beide instellingen, vanuit een an
ders gericht standpunt vertrokken, elkaar voor een belangrijk
deel overlappen, bewijst dat ze in het vraag-en-aanbod-spel een
taak te vervullen hebben. Een sterke coördinatie of fusie kan al- 1
leen maar een nuttig effect hebben. Maar deze kan slechts tot
stand komen, wanneer de doeleinden goed omschreven worden
en voorrang krijgen boven zaken, die meer in het emotionele
vlak liggen.
Jn de cultuurnota van de provincie ligt een plan om te komen
tot een provinciaal cultureel instituut. Dat hoeft geen vaag
ideaal te blijven- Het gevaar is evenwel niet denkbeeldig, dat dit
een papieren instituut wordt, wanneer zich allerlei studiecom
missies gaan buigen over een mogelijke structuur daarvan. Kos
tenbesparend en reëler lijkt het ons om een concreet vertrekpunt
te nemen, dat voor verdere uitbouw in aanmerking komt. De
coördinatie van BKS en Tentoonstellingsdienst zou zo'n vertrek
punt kunnen zijn. Belangrijk zal het daarbij o.m. zijn direct een
behoorlijke provinciale educatieve dienst, gericht op jong (onder
wijs) en oud in te bouwen- Wel zouden we willen aantekenen,
dat het particulier initiatief van een BKS daarbij zo goed mo
gelijk gehonoreerd dient te blijven.
J-Jet keramisten-echtpaar Ad en
Trees Braat, dat al enkele ja
ren lang het oude burgerweeshuis
een van de meest sfeervolle oude
gebouwen van Zierikzee tot zijn
woon-werk- en expositieruimte ter
j^Nkking heeft, weet de moge
lijkheden daarvan iedere zomer
opnieuw te benutte^ op een wijze
die alleen met een semper cres
cendo te karakteriseren valt. En
koio jaren geleden nog exposeer-
tien zij in een paai' kamers alleen
"un eigen werk: Trees Braat haar
pertect afgewerkte en van nobele
g azuren voorziene gebruiksaarde-
oi k en Ad Braat zijn plastische
Keramiek waarin traditie en mo
derniteit dikwijls kortsluiting tna-
Kon met een charmant en gees-
S resultaat. Maar dit jaar heb-
kamers en corridors van
net Burgerweeshuis omgetoverd
ni'mCen an^ekbeurs en de mooie
«wne wat woekerige Frans aan
rende tum daarachter tot een
Loeiende beeldentuin
De antiekbeurs omvat niet min-
vat zowoi3" 2}4 nummers en om-
ten vU1e Prenten en kaar-
en ^xotïlnv, d uitheemse
de rnoif kunstvoorwerpen van
ziet er" 3 e,eIÜ0pende s°ort. Men
twi-anw afnS0 br°nzen; Vic-
Schë lakdozen rfngen: RuSSi-
Se broil, lcomenZeeuw-
s' Indische weefsels en
kussens; Afrikaanse beelden; al
le afkomstig van gespecialiseerde
verzamelaars die deze voorwer
pen ten verkoop hier hebben af
gestaan tegen naar ons voorkomt
niet overdreven prijzen. En dit al
les opgesteld en gepresenteerd op
een wijze die de indruk van een
intieme gezellige overvloed op
wekt zonder dat de voorwerpen
zelf de ruimte en het Bobt ontbe
ren waarin zij tot hun recht ko
men.
Qat is ook het geval in de tuin
waar kleine tot middelgrote
plastieken in steen, maar vaker
nog van brons dank zij de geraf
fineerde opstelling van Ad Braat
hun spel aangaan met bomen,
struiken en planten. Een fantas
tische vogel van Karei Appel
vliegt weg uit het struikgewas,
een lezend vrouwtje ligt achter
over in de zon op een pol, een
bronzen ezeltje staat deemoedig
naast een door klimop overwoe
kerd vruchtboompje. Die beelden
meer dan honderd in getal zün af
komstig van beeldhouwers als
Theo van de Nahmer, Wout Ma
ters, Karei Gomez, Pieter van
Heerden, Nel Klaassen, Leen
Droppert e-v.a. Een voor dit ge
west unieke tentoonstelling die al
les heeft om veel bezoekers te
boeien!
WILLEM ENZINCK
Kijkje in beeldentuin van echtpaar Braat te Zierikzee.
