ONDERWEG
In Joegoslavië
schieten
de hotels
uit de grond
Boekjes met raadsels
en spelletjes voor
Nemen we kinderen mee of kunnen we ze ergens onder
brengen? De een !t; pas gelukkig als de hele reut bij elkaar
blijft - de ander snakt naar een welwillende oma of ander
familielid, dat zich ontfermt over het kroost.
3»
LAURENS A. DAANE:
DR. LASTPOST:
P, LOUWERSE:
WEU NIJKAMP:
DAVID RIJTING:
J. SCHAAP:
TOBY VOS:
N. SCHELTES:
N. VLOT:
DR.L.VAN EGERAAT:
Prisma spelenboek: kinderspelen binnenshuis
Uitg. Spectrum (f 1,25)
Wat spelen we onderweg?
Uitg. Ruys (f 2,90)
Beste kinderenzeg eens vlug
Uitg. Van Belkum 2,40)
Ra, ra, wat is dat? 101 kleuterraadseltjes
Uitg. Maatsch. tot Nut v.h. Algemeen (f 1,75)
Met kinderen aan zee
Uitg. Van Loghem Slaterus (f 5,90)
150 spelen en wat spelen we?
Uitg. Leopold 3,10)
Wat speel ik op reis?
Uitg. Cantecleer (f 1,50)
Hou houd ik kinderen bezig?
Uitg. Van Dishoeck (f 4,90)
Speel gezellig
Uitg. Cantecleer (f 1,10)
Tip voor trips voor uw kinderen
Uitb. Allert de Lange (f 2,95)
(Van een onzer
verslaggeefsters)
DEN HAAG Mijn buren
gaan elke zomer een maand
naar Spanje. Man, vrouw, 4
kinderen in een aftandse, ge
deukte Peugeot en een zeer
wankel aanhangwagentje.
Dit staat elf maanden van het
jaar op hel plaatsje als ver
gaarbak van voorwerpen,
die men „even" kwijt wil en
verder vergeet. Een halve
matras, een teil, een fiets
wiel, gesnoeide takken, gor
dijnen, de oude babybox,
kattevoer.
Tegen de tijd dat er weer aan
Spanje gedacht wordt, vloekt vader
knetterend. Nu niet, zoals anders,
over de rotzooi in huis (waaraan hij
ook debet maar over het wagen
tje. Moeder scheldt daar tegenin met
evenveel verve en een uur later lo
pen ze als verliefden het plaatsje op
om het in ogenschouw te nemen.
Ze kieperen het om, zien het uiterst
vluchtig na en daarna begint elk lid
van de familie er ter sluiks voorwer
pen in te laden, die hij of zij mee
naar Spanje wil nemen. Men zal als
steeds in de vroegste ochtendstond
vertrekken en begint de daaraan
voorafgaande nacht dreunend en
luidkeels koffers te pakken. Men
ontdekt dat het wagentje ai half vol
is, dat de rommel van het paas
weekend nog in de Peugeot ligt.
dat er geen mondvoorraad in huis is
en de was nog ongewassen in de
machine zit. Kortom men vertrekt
in de loop van de volgende nacht
met huilende kinderen. De buurt
zucht nog niet opgelucht, want me
nigmaal keert de Peugeot na enkele
uren even terug. Iets vergeten of
iets kapot.
Zij sluiten de schterdeur nooit af.
Er bestaat geen dief die het aanlok
kelijk vindt dit huis te betreden. Een
onbeschrijflijke vuiligheid blijft in de
keuken staan stinken. Drijft de walm
bij mij binnen dan stap ik over de
beg en ga er opruimen. Ze hebben
er nog noodt iets van gemerkt.
Dit is niet de ideale manier om
met kinderen te gaan reizen.
Wie de kinderen meeneemt en de
vakantie benut om de gezinsband
aan te halen, zal proberen dit in har-
(Van een onzer verslaggevers)
ZAGREB Joegoslavië spant
zich in om zijn aandeel te ver
sterken in de van jaar tot jaar
aanzwellende Europese toeristen-
stroom. Het land biedt daartoe
grote mogelijkheden, voor de fijn
proever ook zulke die in andere
landen nauwelijks geëvenaard
kunnen worden. De regering, nu
ook gesteund door het particulie
re initiatief, dat in dit land weer
een kleine, maar graag gegrepen
kans krijgt, doet het uiterste om
de toeristische accommodatie in
snel tempo te versterken. Alom
langs de kust en in het binnen
land staan nieuwe hotels in de
steigers. Men bouwt in een dol
driftig tempo. Met trots toonde
n hoteldirecteur aan de kust ons
zijn dertien verdiepingen hoog ho-
tel: „Wij hebben er zeven maan
den voor nodig gehad". De ka
mers zijn in de meeste gevallen
reeds voor het hele zomerseizoen
gehuurd nog voor zij bestaan.
Joegoslavië heeft goede gronden
de toeristen uit westelijke landen
een comfortabel verblijf te bieden.
Het verschilt met andere onder
communistisch regiem levende lan
den hierin, dat het hele leven er
meer westelijke trekken vertoont
en ook een uitgesproken neiging tot
contact. Wij vinden met name in
Kroatië en Slovenië veel terug van
wat ons vertrouwd is. Steden als
Zagreb, de snel groeiende industriële
metropool van het land, en Ljubl
jana vertonen een voor een com
munistisch land onwaarschijnlijk „ge
halte" van motorisering. De par
keerproblemen nijpen er net als bij
ons, de schelp van Shell torent hoog
m de kleurige wanden van liehtre-
monie te doen Daarom wordt de
reis een compromis tussen wat gro
te mensen boeit m kinderen niet ver
veelt. Wie daaraan niet denkt, zal
ergenis en teleurstelling ontmoeten.
De moeilijkste reizigers zijn van
18 maanden tot 4 jaar oud. Ze hou
den van beweeglijkheid, maar heb
ben geen ruimte. Naar buiten kijken
leidt ze niet af want ze zien geen
landschap of vergezicht. Voor gro
tere kinderen zijn er denk- en speel-
spelletjes in overvloed mee te nemen
Bij normale voorbereidingen, waar
aan ieder naar vermogen kan bijdra
gen, is het de huisvrouw die kt
gen, is het de huisvrouw die denkt
aan de kleine onmisbare dingen voor
onderweg.
Papieren zakdoekjes, plastic zak
jes, blikjes sap (spijker om er 2
gaatjes in te slaan met de hak van
de schoen), rietjes, openers, fruit en
mesje, handdoek, zeep, vochtig was
handje in plastic zakje, verbanddoos,
pepermunt. Voor kleintjes een plas
tic potje in een mooie zak. Voor gro
teren papieren ringen om op de w.c.-
bril te leggen waar die niet schoon
is (in de handel verkrijgbaar), voor
allen w.c.papier. Wie met de auto
reist ecu Hes leidingwater om de
handen te spoelen. Of een slok te ne
men-
Een „mooi" aangekleed kind heeft
het onderweg niet gemakkelijk, moe
der evenmin. Praktische kleren
staan even lief en een lief optreden
tegenover de medereizigers maakt
meer indruk dan mooie kleertjes.
Nieuw speelgoed, dat op reis als ver
rassing voor de dag komt, houdt de
kinderen lief en dp belangstelling
fris.
In de auto heb je met vreemde
medereizigers niets te maken. Maar
de bewegingsbeperking stelt hoge
eisen aan het uithoudingsvermogen.
Jakkeraars zijn ellendige vaders. Zij
begrijpen niet, dat de reis ten minste
om de paar uur onderbroken moet
worden voor rusten en benen strek
ken. Die pauzes mogen ook weer
niet te lang duren, anders plegen de
kleintjes verzet om verder te gaan.
Sommige kinderen kunnen goed
slapen in de auto. Gezegende ouders,
laat ze slapen, zorg voor kussentjes
en plaid en vind het niet jammer
dat ze het natuurschoon missen.
Kinderen horen niet voorin te zitten,
ook niet op schoot naast de bestuur
der. Dit is nu eenmaal de „moord"-
plaats in de auto.
Bij onverwacht remmen bieden de
armen van de volwassenen onvol
doende bescherming en de voorruit
is hard!!
Over veiligheidsgordels zijn de ge
leerden het niet eens. Maar het
T.N.O. in Delft heeft voor oudere
kleintjes een gordel ontworpen in de
REIZEN MET
KINDEREN
vorm van een broekje, waardoor de
veiligheid zo goed mogelijk wordt ge
garandeerd. Voor kleine peuters zijn
autostoeltjes het best.
De kinderen horen achterin en ho
ren te weten, dat spelen met deur
krukken verboden is- Intussen moe
ten ouders, die zelf zelden achterin
zitten, dat toch eens doen om te pro
beren hoever de raampjes kunnen
openblijven zonder dat het daar-
achterin tocht. Want frisse lucht
moet er zijn, niet alleen voor wagen-
zieken.
Wagenziekte wordt verergerd door
lezen, puzzelen of iets dergelijks tij
dens het rijden. Maar ook door sug
gestie. Hoe minder moeder er naar
vraagt en hoe beter zij afleiding
weet te bezorgen, des te groter de
kans, dat de misselijkheid uitblijft.
Ook de bestuurder kan wagenziek
te in de hand werken door zijn ge
zelschap heen en weer te schudden,
onregelmatig te rijden en door de
bochten te scheuren. Lichtverteerba-
re kost voor het vertrek en tijdens
de reis zijn een middel ter voorko
ming. Een recept van de dokter ook.
Maar koop geen medicijn voor kin
deren op eigen houtje. Voor geval
„het" toch nog gebeurt heeft moe
der een plastic zak, een nat was
handje, een pepermuntje en een ver
schoning bij de hand.
Picknicken vraagt voorbereiding en
afwerking want kinderen kunnen niet
vroeg genoeg leren, dat opgeruimd
netjes staat: eten in een restaurant
is met kleine gastjes niet altijd een
genoegen. Wie dat onderweg van
plan is, zou in eigen woonplaats al
vast kunnen oefenen. Kook zondag
maar niet en ga met zijn allen uit
eten. Nu afwachten of er geruzied
wordt, of de kleintjes niet koppig
weigeren te eten of op hun stoel
te blijven. De meeste obers helpen
aardig mee mef prijzende woorden
en in veel restaurants zijn speciale
kindermenu's. Vraag ernaar.
De trein heeft gangpaden en daar
kun je heen en weer wandelen, een
groot voordeel. Wie tijdig een plaats
reserveert heeft kans op raamplaat-
sen met een klaptafeltje en dat is
fijn om aan te spelen.
De w.c. is een hindernis die kan
worden genomen door er een inte
ressante ontdekkingstocht van te ma
ken voor er iemand „hoeft". Kijk
eens hoe het daarbinnen is en hoe
het water stroomt, (voor het ge
bruik van w.c.'s buitenshuis is het
geruststellend als een kind weet wat
voor soorten waterspoeling er be
staan en hoe je buitenop een deur
kunt zien wat erachter schuilt en
voor wie). Wij zouden ook zeggen
het helemaal niet erg te vinden als
een kind de deur liever niet met de
knip wil afsluiten-
In internationale treinen kan men
meestal 's morgens koffie en 's mid
dags thee drinken in de restaura
tiewagen. Aan obers die lunch en
diner tevoren komen bespreken, kan
men naar een speciaal kindergerecht
vragen, dat wordt opgediend terwijl
de anderen het gewone menu nemen.
Een maaltijd in dat «rijdend restau-
rant is erg feestelijk. Lunch of diner
zijn niet goedkoop, maar wel gezel
lig en ze nemen een grote hap uit
de reistijd.
LANGE BUSREIZEN zijn voor kin
deren afschuwelijk Probeer eens op
dat laag niveau te kijken.
VLIEGREIZEN, kostbaar maar
snel, duren te kort voor grote verve
ling. De KLM heeft speciale folders
over het reizen met jonge kinderen.
Babies krijgen een hangend bedje,
afgesloten met gaas, er is babyvoe
ding en speelgoed aan boord.
BOOTREIZEN kunnen verrukke
lijk zijn. Peuters lopen het veiligst
in zwemvestjes en aan teugels. Ver
der geldt hier alles wat men aan het
strand ondervindt, maar in heviger
mate: sterkere zon, meer kou, meer
warmte.
BROMMERS en SCOOTERS zijn
voor kinderreizen taboe maar min
der gevaarlijk zijn niet te lange
FIETSTOCHTEN, waarbij we de
kleintjes achter een windschermpje
voor op een stoeltje zetten* liever
dan achter.
Elk jaar denk ik mijn buren nooit
meer terug te zien komen. Maar
na een maand davert de Peugeot
de straat weer in. Iedereen is er
nog, bruin, gezond of met maag
stoornissen of in verband, vloe
kend en scheldend maar op een
of andere manier blakend. Het is
heel toevallig dat het zo goed af
loopt. Dat de uitbarstingen pre
cies tegen elkaar opwegen. Dat
het ed kinderen niet beroert. Dat
de auto niet in een ravijn stort
vanwege een provisorisch touw
tje. Dat nog niemand aan typhus
is gestorven, dat ze nog vrien
den overhouden.
(Zie voor meer gegevens de folder
„Met kinderen onderweg" a f 0,40
en „Vakantie zonder zorgen, K27"
met wenken voor het achtergelaten
huis f 0,20 te bestellen bij huishoude
lijke en Gezinsvoorlichting, Van
Speykstraat 19, Den Haag).
elames, die in Zagreb het boeiend
levendige plein der republiek om
zomen. Veel ons vertrouwde merk-
namei vinden we terug in de eta
lages. Dat alles kost het land wes
telijke deviezen, die niet alleen kun
nen worden verdiend met de tradi
tionele export van hout, vlees, mais,
mineralen en arbeidskrachten (in
Zagreb drommen nu dagelijks de
werkzoekenden voor het Duitse con
sulaat). Toeristenservice is voor
Joegoslavië een onmisbare onzicht
bare export geworden, die thans het
tekort op de betalingsbalans voor de
helft dekt. De mogelijkheden voor
een verdere versterking van deze
deviezenbron zijn ruimschoots aan
wezig. Zeker nu de nieuwe Europese
weg- en tunnelverbindingen door
Oostenrijk het land voor de automo
bilist zoveel nader hebben gebracht.
Maar ook andere overwegingen
spelen een rol in de krachtige stimu
lans, die het toerisme in dit land
krijgt. Joegoslavië is wars van een
eenzijdige politieke oriëntatie. Het
waardeert het menselijke contact
met het westen en cultiveert dit in
de overtuiging, dat het tot een snel
lere ontwikkeling van het algemene
levenspeil kan bijdragen. „Ons ge
zicht op de westelijke wereld is ver
anderd door het contact, dat wij
met bezoekers hebben gekregen",
zo werd ons gezegd. Hoe waar dat
is ervaart men niet alleen in het
toeristendorado der kuststreek,
maar sterker nog in een cultureel
centrum als Zagreb, waar echt
Europese festivals en congressen de
warme zomermaanden vullen.
Vorig jaar trok het land vijf mil
joen toeristen uit het buitenland, die
230 miljoen dollar binnen brachten.
Dit jaar denkt men aan de 300 mil
joen dollar te komen en om de
stroom te kunnen verwerken is nu
nieuwe hotelruimte met 2500 tot
3000 bedden in aanbouw. Het meren
deel van de nieuwe hotels, de bunga
lowparken en de campings verrijst
langs de kust, waar een lange keten
van steden lokt, stuk voor stuk pa
rels langs de blauwe zee.
De Adriatische kust van Istrië in
het noorden tot voorbij Dubrovnik in
het zuiden is verrassend mooi en
door een steeds meer geperfecti
oneerde kustweg nu gemakkelijk
toegankelijk. De Nederlanders heb
ben de schoonheid van deze route
reeds lang ontdekt, maar zij komen
nu in steeds groter aantal. In Crik-
venica, het eerste grote centrum
als men de levendige havenstad
Rijeka (het vroegere Fiume) ge
passeerd is, bezetten zij nu reeds de
derde plaats op de toeristische
ranglijst. Na Duitsers en Oostenrij
kers. Men wordt er met een echt
„welkom" begroet en als men ver
trekt legt de gastheer met bloemen
en dennenaalden een „goede reis"
op de ontbijttafel.
De stad is een snel groeiend cen
trum vanwaar men prachtige boot
tochten kan maken langs de vis
serseilanden voor de kust. Men zal
er zich de kans op een maaltijd met
geroosterde vissen niet laten ont
gaan.
Weinig verder begint de Dalma-
tische kust bij Zadar, een stad met
een uitgesproken Italiaanse sfeer en
met prachtige herinneringen aan
een Romeins en Romaans verleden.
Hier is het uitgangspunt voor vaar
tochten door het idyllisch zeegebied
der Kornaateilanden, bij honderden
drijvend in een zee die kleurt van
diepblauw tot het helderste groen.
Gaandeweg worden nu ook op de
schaars of niet bewoonde eilandjes
toeristenverblijven ingericht, ideale
oorden voor de liefhebbers van zon,
water en ongestoorde rust.
Maar de bouwexplosie ten behoeve
van de toeristenindustrie beperkt
zich niet tot de kuststreek. Gelukkig
niet want Joegoslavië is een zo rijk
geschakeerd land, met zoveel ver
rassende ontdekkingen voor de rei
ziger uit het westen, dat het jam
mer zou zijn er niet ook het binnen
land te verkennen. Bosnië en Her-
zegowina, bruisend vol van exotisch
leven dat nog duidelijk de oude
Turkse invloed verraadt, zijn nu
over goede wegen bereikbaar. Voor
wie het op kortere afstand wil zoe
ken zijn er prachtige doorsteken van
de kust naar Zagreb. De zuidelijke
begint met unieke uitzichten op de
Adriatische eilandenketen vanaf de
kale krijtrotsen. Hij biedt halverwe
ge de sprookjesachtige schoonheid
van de meren van Plitvice. In het
overweldigend boslandschap liggen
daar trapsgewijs zestien wonder
mooie meren. Zij geven het kristal
heldere bergwater door evenveel
watervallen aan elkaar over. Dit
unieke stuk natuur is tot nationaal
park verklaard en nu voorzien van
een uitgebreide accommodatie voor
de toerist, van de liefhebbers van
luxe hotels tot de sportieve kampeer
der toe. Een noordelijke route voert
langs de vermaarde grotten van
Postonja, een onderaardse wereld
die steeds verder wordt opengelegd,
en die nu reeds zo groot is dat zij
per trein bereisd moet worden.
Zagreb zelf, hoewel industriestad
en handelscentrum met driekwart
miljoen inwoners, werpt zich nu op
als het toeristisch centrum voor het
weelderige parklandschap van Kro
atië. Niet ten onrechte want Zagreb
is een zeer internationaal ingestelde
stad en een cultuurcentrum van
eerste orde. Daarbij staat er ook de
culinaire cultuur hoog genoteerd en
men vindt er alle specialiteiten van
de zo voortreffelijke Joegoslavische
keuken. In het noorden is de stad
omgeven door een krans van bad
plaatsen met natuurlijke warme
bronnen. Ook daar wordt in snel
tempo gewerkt om de reeds om
vangrijke hotelaccommodatie uit te
breiden en te moderniseren.
Ook aan deze kant van het land
smeedt men het toeristische ijzer nu
het gloeiend heet is. En heet is het,
want behalve zijn voortreffelijke
gastvrijheid heeft het land nog een
sterke materiële troef in handen;
het kan zijn zeer moderne accommo
datie bieden tegen prijzen, die verre
onder de westelijke standaard liggen.
Weinig landen kunnen in dit opzicht
met Joegoslavië concurreren, temeer
daar het zijn moderne uitrusting ge
durende een zeer langgerekt seizoen
kan exploiteren. Want de prille
lentemaanden en de late herfst
bieden hier de zonzoekers alle kans
en.
Dat is ook de reden waarom de
Joegoslaven hun grote investeringen
in de toeristiek als een veilige zaak
beschouwen. En dat geldt voor de
staat en de coöperaties, maar ook
voor de particuliere ondernemer,
die in dit land zijn kans krijgt mits
hij zijn bedrijf bescheiden genoeg
houdt om het enkele arbeidskrach
ten te kunn envolstaan. Winkels en
restaurants hebben door een explo
sie van initiatief veel aan fleur en
smaak gewonnen. Men kan in veel
van die kleine restaurants, waar de
baas zich hoogst persoonlijk om keu
ken en tafel moet bekommeren,
voortreffelijk terecht.
