DAK
T
ledrijf n.v.
)U PUY
VAN V-l TOT APOLLO 11
Voetstappen op
de maan: climax
in ruimtehistorie
EN TOCH ZULLEN
WELSHMEN EN
BRITTEN EVEN
STIL WORDEN....
MOISJE TSJOMBERIJKE TUSSEN PAUPERS
v -s -
„Charles-show" kost f 26.500 per minuut
las- en
arwerk
rswerk en
:kingswerk
idaal
i op Zoom
ANITAIR
- :\v. - t
Viy'
de maairVA
\bemancT
opbouw
de maanlanding
de eerste jaren
tussenfase
de raketten
tegenslag en succes
onbemande verkenners
Stunt
Rule Brittania
Rijk geboren
Ontvoering
Ballingschap
nieuwbouw werd
pd door
LEEGSTERSFLAT
D EN GEPLAATST
IJL HET
3evoerd door
BIERVLIET
1152 - 338
DE STEM VAN DINSDAG 1 JULI 1969
k
r «-
(Van een onzeir verslaggevers)
De Amerikaanse gebroeders Orville en Wilbur Wright slaagden er
als eerste mensen ter wereld in op gecontroleerde wijze een vliegtuig
in de lucht te brengen. Dat is nu weer 66 jaar geleden. In 1927 vloog
Lindbergh voor de eerste maal non-stop New York-Parijs. Thans
wordt datzelfde iedere dag gedaan door vele duizenden en op een
heel wat meer confortabele manier dan de eerste man die dit
presteerde. En de vliegtuigen waarin men dit doet zijn zo groot dat
de romp alleen al langier is dan de afstand die de gebroeders Wright
op hun eerste vlucht aflegden. Toch heeft het lang geduurd alvorens
de luchtvaart tot volle ontwikkeling kon komen. Iets dergelijks nu
kan ook gezegd worden van de hedendaagse ruimtevaart. Natuurlijk
is het waar dat het menselijk verlangen de aarde te verlaten en „naar
de sterren te reizen", zo oud is als de mens zelf. Door de eeuwen heen
zijn daar de meest fantastische en al even onbruikbare methoden
voor uitgedacht.
Maar de eerste praktische stap
pen werden pas gezet in de twintiger-
en dertiger jaren van deze eeuw
door 'n aantal, dikwijls verguisde en
thousiasten, zoals de briljante Ame
rikaan Robert Goddard of de vele
Duitsers, waaronder ook Werner von
Braun, die op een proefterreintje bij
Berlijn de eerste stappen op weg naar
de hedendaagse ruimtevaart zetten.
Toen brak de tweede wereldoorlog
uit. Ineens promoveerden de Duitse
raketgeleerden van „half Sek" tot
„zeer belangrijke medewerkers".
Op het Oostzee-eiland Peenemunde
werd een groot proefterrein aange
legd waar de beruchte V-l en V-2-
raketten werden ontwikkeld. De re
sultaten waren verschrikkelijk, al
konden ze de krijgskansen niet meer
keren. Na de oorlog werd de grote
jacht geopend, de jacht van de over
winnaars op de raketgeleerden van
de overwonnenen.
Zo Icon het voorkomen, dat in het
begin der vijftiger jaren voormalige
Duitse raketspecialisten, dezelfde
mannen die eens gewerkt hadden
aan de „vergeldingswapenen"de
kern vormden van de teams van ge
leerden in Amerika en Rusland, die
het meest afschrikwekkende wapen
aller tijden, de intercontinentale ra
ket, bouwden met het oogmerk van
de „eeuwigdurende vrede". En uit
dit militaire materiaal werd tenslotte
in 1957 de ruimtevaart geboren.
»VW. -
Hierbij werd een tweepersoons
ruimteschip gebruikt, waarmee de
bemanning in staat was binnen ze
kere grenzen te manoeuvreren tij
dens vluchten in banen om de aarde
Zo kon men de astronauten de voor
een maanvlucht zo belangrijke ren-
dez-vous-procedures laten beoefenen
en tevens bezat men met de Gemini-
oapsule die capaciteit vluchten te la
ten uitvoeren die langer zouden duren
dan een retourtje aarde-maan.
Van maart 1965 tot en met novem
ber 1966 werd tienmaal een twee
koppige bemanning in een Gemini ge
lanceerd en de resultaten waren gran
dioos. Eén vlucht duurde maar liefst
veertien dagen, één acht dagen en
twee namen er vier etmalen in be
slag. Negen maal kwam een rendez
vous met een ander, afzonderlijk
gelanceerd ruimteschip tot stand en
zes maal kon aan zo'n toestel worden
vastgekoppeld.
En pas toen, eind 1966, kon gesteld
worden dat de astronauten qua erva
ring een maamvlucht zouden aan
kunnen zodra het te gebruiken ma
teriaal gereed zou komen.
VJ-V- JULI CV CV W
-
Sindsdien heeft deze eigenlijk nog
gloednieuwe tak der techniek een
stormachtige ontwikkeling gekend.
(In de achter ons liggende twaalf jaar
zijn meer dingen verwezenlijkt dan
in de daaraan voorafgaande twaalf
eeuwen konden worden bedacht.
Thans is het zelfs zover gekomen dat
de mens zich opmaakt om voor het
eerst in de geschiedenis voet te zetten
op een ander hemellichaam: de maan
i Hoewel de maanlanding een tiental
Jaren geleden vaak nog voor vol
komen onmogelijk werd gehouden en
er op dit moment nog steeds mensen
zijn die alleen maar een grote ca
tastrofe verwachten, is de zaak, na
alles wat we de laatste maanden heb
ben zien gebeuren in de ruimtevaart,
'toch min of meer als een vanzelfspre-
kendheirj aanvaard.
v Toch, helemaal vanzelfsprekend is
het niet gegaan, want als Neil Arm
strong en Edwin Aldrin op zondag 20
juli om 21.23 uur Nederlandse tijd
hun dikbezoolde laarzen op het
maangruis zullen plaatsen, is dat
slechts mogelijk dank zij de jarenlan
ge inspanning van honderdduizenden
specialisten in de Amerikaanse lucht
en ruimtevaartindustrie en de be
reidwilligheid van het Amerikaanse
volk een bedrag van meer dan tach
tig miljard gulden neer te tellen voor
het Apollo-programma.
„Geen enkel ruimtevaartproject zal
in dit tijdvak meer indruk op de mens
heid maken of belangrijker zijn voor
de verkenning van de ruimte op lan
gere termijn en geen enkel project
zal zo moeilijk zijn of zoveel geld
gaan kosten om het te volbrengen".
Dan waren ondermeer de woorden
die wijlen president John F. Kenne
dy sprak toen hij op 25 mei 1961
het Amerikaanse volk inspireerde tot
het bestormen van de maan.
Overigens was 1961 voor de ruim
tevaart een historisch jaar. Het was
hot jaar waarin voor de eerste maal
in de geschiedenis de mens persoo-
lijk een kijkje ging nemen in de ruim
te. De eerste die dat deed was Yoeri
Gagarin op 12 april. Daarna volgden
Alan Shepard en Virgil Grissom en
tenslotte was het Gherman Totov
die niet minder dan een etmaal om
de aarde bleef draaien in zijn Wostok
2-capsuIe.
Voor Amerika was 1961 trouwens
een beetje teleurstellend, want met
de vluchten van Shepard en Grissom
kon het niet tippen aan de voor die
tijd geweldige prestaties van de
Russen. Het pleit slechts voor de
Amerikanen, dat ze op de smalle ba
sis die door de eerste bemande vluch
ten gelegd was, durfden voortgaan
me<t de ontwikkeling van een maan-
landingsprogramma. Het Mercury-
project, in welks kader de eerste
Amerikanen de ruimte in gingen,
stelde, gemeten naar de huidige ver
houdingen, slechts weinig voor. Zes
maal ging een ruimtevaarder in een
veel te nauwe capsule omhoog voor
vluchten variërend van een kwartier
tot 34 uur en heit enige, hoewel op
zich belangrijke resultaat dat men
ermee bereikte was dat kon worden
aangetoond dat de mens in de ruimte
van groot nut kan zijn bij 't uitvoeren
van allerlei werkzaamheden, mits hij
daartoe de nodige hulpmiddelen mee
krijgt.
Maar de stap Mercury-Apollo bleek
veel te groot te zijn. Ook Lindbergh
zou na zijn trans-atlantische vlucht
in de „Spirit of St. Louis" niet direct
in staat zijn geweest een supersoni
sche straaljager te besturen, als die
al beschikbaar was geweest. Tussen
Mercury en Apollo werd dan ook
een nieuwe fase ingelast, het Gemini-
of tweelingenproject.
JOERI GAGARIN
Onmiddellijk na Kennedy's aankon
diging in 1961, was men aan de ont
wikkeling van dit materiaal begon
nen. En men had haast want de pre
sident wilde de doelstellingen van het
Apollo-project voor 1 januari 1970
verwezenlijkt zien.
Over heel Amerika begonnen de
grote vliegtuigfabrieken hun comple
xen drastisch uit te breiden om de
produktdeverhoging de baas te kun
nen. Het ruimtevaartbureau zelf, de
Niasa, stampte het ene centrum na
het andere uit de grond en het toen
nog Cape Canaveral hetende Cape
Kennedy onderging een metamorfose
waarvan zelfs de grootste fantasten
een paar jaar eerder niet hadden
durven dromen.
Voor de bouw van Amerika's maan-
haven werd langs de Atlantische kust
van het schiereiland Florida niet
minder dan 36.000 hectare land ont
gonnen. Om de reusachtige lanceer-
raketten, die onderdeel voor onder
deel per schip van de respectievelijke
fabrieken naar de „Cape" vervoerd
worden, te kunnen assembleren, werd
een hangar gebouwd die 163 meter
hoog en respectievelijk 160 en 220
meter breed en lang is. Alleen al
deze montagehal vergde bij de bouw
61.000 ton staal ten behoeve van het
gewapende beton en de fundering
rust op 4225 heipalen.
Vijfeneenhalve kilometer verderop
liggen de twee platforms van waaraf
thans de Apollo's vertrekken en om
ze daar te krijgen worden ze over
de weg vervoerd door een truck die
aangedreven wordt door twee scheeps
dieselmotoren elk met een vermogen
van 2750 pk.
Te Huntsville, in de staat Alabama,
verrees een gebouwencomplex waar
onder leiding van dr. Wernher von
Braun de supervisie wordt uitgeoe
fend over de bouw van de diverse ra
ketonderdelen in de over de hele
Verenigde Staten verspreid liggende
bedrijven. Het is gewoon ongelooflijk
wat daar door de ex-Duitse raketge
leerde en zjjn medewerkers is en noig
wordt gepresteerd. Ze stonden in 1961
voor de taak raketten te gaan bouwen
die hoger zouden worden dan flatge
bouwen en kerktorens.
Via de kleine Saturnus 1 en de iets
grotere en sterkere Saturnus 1 b
kwamen ze tenslotte bij de Saturnus
5, waarvan de eerste op 9 november
1967 een geslaagde proefvlucht maak
te. Het is de Saturnus 5 die niu de
mens naar de maain gaat brengen en
dat ook reeds gedaan heeft met de
bemanningen van de Apoüo-8 en de
Apollo 10.
Het is een drietraps-raket met een
lengte van 110 meter, en dus net zo
hoog als de dom van Utrecht. Volge-
tainkt weegt het gevaarte bij de start
2800 ton, waarvan 2500 ton brandstof,
die in ruim een kwartier helemaal
opgebruikt wordt.
Wie overigens denkt dat alles in
het maanprogramma van een leien
dakje is gelopen, komt bedrogen uit.
Er zijn vele tegenslagen geweest op
de lange weg die werd afgelegd, maar
alle, op één na, werden opzij gescho
ven door de wals van de vastbera
denheid die typerend is voor de Ame
rikanen zodra ze zich in iets groots
hebben vastgebeten. Slechts die ene
tegenslag heeft even alle plannen in
gevaar gebracht. Dat was toen op
27 januari op Cape Kennedy plotse
ling brand uitbrak in een Apollo-
capsule en drie astronauten, Virgil
Grissom, Edward White en Roger
Chaffee, jammerlijk om het leven
kwamen.
Bij het daaruit voortvloeiende on
derzoek kwamen enkele vreselijke
menselijke fouten en technische ge
breken aan het licht die alle hoop
voor 1970 op de maan te zullen lan
den, volledig deed vervagen. Maar
uiteindelijk kwam men ten koste van
een vertraging van een jaar weer
over de klap heen.
Na 16 onbemande proefvluchten
volgde eindelijk in oktober 1968 de
eerste bemande Apollo-missie, die
van de Apollo 7, met de astronauten
Schirra, Eisele en Cunningham.
Twee maanden later vloog de
Apollo 8 twintig uur lang in banen
om de maan. In maart 1969 werd
door het eerst een maanlandiin gsvaar -
tuig door twee astronauten beproefd
tijdens de voorlopig laatste aardbaan-
missie van de Amerikanen en op 2"
mei van dit jaar naderden de astro
nauten Stafford en Cernan tot twee
maal toe het maanoppervlak tot op
15 kilometer. Armstrong en Aldrin
zullen nu voor de eerste maal in een
reeks van tien, voet gaan zetten op
de nog zovele geheimen kennende
metgezel van de aarde.
Overigens zullen ze dat aan nog
iets anders te danken hebben. Terwijl
n.l. aan de ene kant de bemande
programma's voor de hoogtepunten
in de ruimtevaart zorgden, werd in
de jaren 1964 tot en met 1968 de
maan uitgebreid verkend door middel
van onbemande satellieten.
Driemaal stortte een ranger neer
op de maanbodem en driemaal ook
maakte zo'n toestel in de laatste fase
van de vlucht duizenden foto's van
het steeds sneller naderbij komende
ruwe oppervlak van de aardse he-
melwachter. Tot vijf maal toe voerde
een surveyor een zachte landing uit
in gebieden die tezijnertijd ook door
Apollo-astronauten zullen worden be
zocht. Met gevoelige televisde-agen
werd de omgeving van de landings
plaats afgetast en andere apparaten
maakten de eerste ruwe bodem
analyses of testten de sterkte van
de bodem onder het gelande ruim
teschip. Vijf satellieten van het type
Lunar-Orbiter tenslotte werden in 'n
lage maanbaan gebracht en zorgden
voor het fotografisch materiaal aan
de hand waarvan praktisch de gehe
le maan gedetailleerd in baart kon
worden gebracht.
Toen vele eeuwen geleden Christo-
phorus Columbus op weg ging om een
westelijke route naar Indië te zoe
ken, ontdekte hij Amerika. De ruim
tevaarders van nu krijgen wel eens
de bijnaam „de nieuwe Columbus"
Toch is er een duidelijk verschil tus
sen toen en nu. Terwijl Columbus
slechts kon gissen waar hij naartoe
ging, zijn de maanvaarders volkomen
op de hoogte met hun bestemming.
Iedere handeling die ze moeten
verrichten om op de maan te
komen hebben ze duizenden
malen gerepeteerd en de lan
dingsplaats waar ze op de 21e juli
zullen rondlopen kennen ze bij
wijze van spreken nu al als hun
eigen achtertuin. In dat licht
moeten we de reis van Armstrong,
Collins en Aldrin bezien. Zo ook
zullen we begrijpen dat eigenlijk
op alles gerekend is en dat de reis
die tien jaar geleden nog een fan
tastische hersenschim leek thans
keiharde realiteit gaat worden,
zoals het over 12 tot 15 jaar ook
mogelijk zal zijn de mens te laten
landen op de planeet Mars.
GERARD J. PLUKKEL
(Van onze Londense correspondent)
Tte voorbereidingen hebben enkele honderden twee jaar beziggehouden.
De show zelf zal precies 75 minuten duren. De begroting is op twee
miljoen gulden bepaald ofwel een 26.500 gulden per minuut. De wer
kelijke kosten zijn vele malen groter. Onder andere moeten de „extra s'
worden vervoerd, ondergebracht, gevoed en betaald. Daar het om 1250
soldaten en enkele duizenden politiemensen gaat, is er uiteraard een
indrukwekkend bedrag mee gemoeid. Daar staat tegenover, dat de
hoofdrolspeler voor dit bepaalde evenement niet betaald hoeft te wor
den, omdat hij als kroonprins een vaste jaarwedde ontvangt.
Bovendien zullen de binnenstro
mende Amerikaanse toeristendol
lars de nationale economie ruim
schoots schadeloos stellen voor de
aanvankelijke investering. Want
bij de installatie van de kroonprins
Charles als Prins van Wales, van
daag op de binnenplaats van Caer
narvon Castle, worden tenminste
200.000 bezoekers verwacht. Nog
eens 55 miljoen mensen zullen bo
vendien de televisieuitzendingen
van de historische plechtigheid
zien, voorspellen de mysterieuze
deskundigen.
Overweldigende belangstelling
staat bij voorbaat vast, aldus die
zelfde experts, omdat een „inves
titure" van een Prins van Wales
een unieke zaak is. Het enige pre
cedent in de twintigste eeuw was
de installatie van de huidige her
tog van Windsor in 1911. Later,
veel later, kwam hij op pijnlijke
wijze in het nieuws om gedwongen
afstand te moeten doen van de
troon. En de laatste man, die vóór
hem een „investiture" doorstond
was ook een Charles: Charles de
Eerste die gedwongen werd af
stand te doen van zijn hoofd op
het schavot.
De huidige kandidaat, de 21-
jarige Charles, Philip, Arthur,
George uit het Huis van Windsor,
Prins van Wales en Graaf van
Chester, Hertog van Cornwall en
Hertog van Rothesay, Graaf van
Carrick en Baron van Renfrew,
Heer van de Eilanden en Opper -
steward van Schotland, voorziet
minder sensationele gevolgen. Niet
temin heeft ook hij zijn tegenstan
ders. De veroordeling van negen
nationalisten voorstanders van
een vrij en onafhankelijk Wales
met een echt eigen leger wegens
illegale militaire training en onge
oorloofd bezit van wapens en ex
plosieven, valt ongeveer samen met
de plechtigheid in Caernavon. En
die negen vormen samen maar net
de tip van de ijsberg. De prins
heeft ernstig en moedig zijn best
gedaan. In de fraaie heuvels van
Wales klinkt echter nog steeds de
kreet„Wat moeten wij met een
Engelsman?". Als het daarbij bleef,
zou niemand hier zich ongelukkig
voelen. Maar die nationalisten
strooien al maandenlang links en
rechts met bommen. Vandaar de
massieve veiligheidsmaatregelen
rond de „investiture" op 1 juli.
In moderne termen, zei een ge
leerde Amerikaan tijdens een le
zing in Londen, is een koninklijke
familie een stuk public relations.
Zo heeft men het hier ook heel
duidelijk gezien. De installatie van
de Prins van Wales als Prins van
Wales was heel duidelijk bedoeld
als een public-relation-stunt. (Tot
voor kort sprak men over de één-
makende rol van de monarchie).
De stunt was speciaal bedoeld als
verzoenend gebaar naar die ondeu
gende nationalisten in Wales; daar
om ook moest Prins Charles tijdens
een stoomcursus van zes weken de
moeilijke Keltische taal van Wales
voldoende leren beheersen om op
aannemelijke wijze een speech van
driehonderd woorden in de plaat
selijke lingo te kunnen voorlezen.
Tevens had men het inzicht om
deze stunt te plaatsen in de con
text van een veel omvangrijker pu
blic relations-campagne voor de
hele koninklijke familie, door het
hele traditionele instituut van de
monarchie. Vandaar die film over
de koningin en haar gezin, thuis
en op reis, informeel en formeel,
Vierduizend zeer uitverkoren
genodigden uit vele verschillen
de landen zullen vanmorgen in
alle vroegte per speciale trein
naar Caernavon worden ge
bracht om getuige te zijn van
de plechtige „investiture" van
prins Charles. Tijdens de reis
zullen zij hijzonder goed worden
verzorgd. Eenmaal daar zullen
ze echter niet aan hun natje en
droogje toe komen: het kasteel
was te klein voor adequate toi
letfaciliteiten en buffet voor
zieningen. Aangezien de gasten
al uren voor de plechtigheid op
hun plaats moeten zijn, en ook
na de afloop niet direct mogen
vertrekken, besloot men de
noodzaak boven het gerief te
laten gaan.
in paleiselijke omgeving en tijdens
een picknick op de hei.
Caernavon zelf heeft de uitda
ging van de „investiture" met ken
nelijk enthousiasme aanvaard. Elk
huis, ieder hutje en elk zichtbaar
kippehok in het dorp staat stijf van
de verse verf. Wegen zijn aange
legd, straten vernieuwd, paden ver
hard. Van het kasteel zelf zijn al
leen nog de magnifieke vestingmu
ren te herkennen. De rest is vol
gezet en volgehangen met décors
voor de koninklijke show. De ont
werper was lord Snowdon, de ar
tistieke echtgenoot van prinses
Margaret. „Ik ben niet voor het
wegsmijten van geld", verzekerde
hij enkele weken geleden, „maar
ik geloof in deze plechtigheid"
Het zijn allemaal vragen, kwes
ties en moeilijkheden van beteke
nis. Maar steunend op vijftien jaar
dagelijks contact met de Britten
zou ik me aan een voorzichtige
voorspelling willen wagenals
vandaag de lange processie van
uitsluitend historische figuren op
trekt naar Caernavon Castle, zul
len de Amerikaanse toeristen fil
mend jubelen terwijl de inheemse
bevolking inclusief anti-monar
chisten en de nationalisten van
Wales stil worden van welhaast
overweldigende emotie. „Land of
hope and glory", mag dan worden
afgeschaft bij de Henry Wood Pro
menadeconcerten, op zulke momen
ten is 't nog altijd „Rule Brittania,
Brittannia rules the waves".
(Van een onzer redacteuren)
GIERS. De dood van Moisje
Tsjombe, oud minister-president
van Kongo, betekent dat het stil
zwijgen dat sinds 1967, het jaar
van zijn ontvoering naar Algerije,
vond deze ex-leider hing nu vol
ledig is gieworden. Moisje (Mozes
de Geliefde) Tsjombe heeft in zijn
bewogen leven voornamelijk de
rol van rijke tussen de paupers
willen spelen. Als spion van de
„Union Miniere" stond hij op om
zijn rijk bedeelde Katanga te be
schermen tegen de „wilden" uit
de rest van Kongo. Van blanke
financiers had hij geleerd, dat
kapitaal belangrijker was dan
brood. Kenmerkend voor zijn
grilligheid is feit dat hij later,
nadat zijn missie in zijn eigen
provincie mislukt was, het toch
klaarspeelde om premier van
geheel Kongo te worden.
Moisje Tsjombe zal echter niet de
geschiedenis ingaan als de redder
van het volk, als de hersteller van
rust en orde. Daarvoor was hij te
weinig staatsman en te veel zaken
man. Wel moet hem de twijfelachti
ge eer gegeven worden alle commu
nistische krachten, de aartsvijanden
vain de kapitalistisch beheerde mij
nen in Katanga, op een medogenloze
marnier geëlimineerd te hebben. Be
halve voor de communisten was hij
ook medogenloos voor de UNO, die
hij een gruwelijke totale oorlog be
loofde, wanneer ze niet ophield zijn
geldelijke belangen te bedreigen.
Op foto's staat Tsjombe vaak
breed lachend afgebeeld. Onder dit
masker van jovialiteit ging een
grimmige verbetenheid schuil, een
verbetenheid die hem het nodige za
kelijke en ook wel politieke succes
opleverde. Hij kon op een gegeven
moment uitroepen: „Ik ben de eer
ste miljonair van Kongo, de eerste,
die niet in de politiek hoeft te gaan
om rijk te worden". Dat hij toch in
de politiek ging, wordt door tegen
standers gezien als een daad, die in
gegeven werd door eigenbelang, en
door voorstanders als een humani
taire handeling.
Moisje Tsjombe neemt verscheide
ne raadsels mee het graf in. Rond
de dood van zijn grootste politieke
tegenstander Loemoemba, de dood
van oud-secretaris-generaal van de
VN, Dag Hammerskjöld en rond zijn
ontvoering naar Algerije blijft een
waas van geheimzinnigheid liggen.
Moisje Tsjombe werd op 10 novem
ber 1919 geboren in Inmoesoemba
(Katanga). Zijn vader was een der
eerste Kongolese kapitalisten en naar
Afrikaanse maatstaven een zeer
groot zakenman.
Moisje verliet zijn dorp om lessen
te gaan volgen op een missieschool
van de Methodisten. Hij had enige
jaren middelbaar onderwijs genoten
toen hij zijn vader in de zaak ging
opvolgen. Hij huwde de dochter van
een stamhoofd, die hem tien kinde
ren schenk. Na de dood van zijn va
der in 1950 ging hij prompt bank
roet, maar Belgische vrienden spron
gen bij en hij begon opnieuw. Uit
die tijd dateert zijn besluit om ac
tief aan de politiek van zijn land te
gaan deelnemen. In 1951 werd hij
aangesteld als lid van de provinciale
adviesraad. Pas werkelijk machtig
werd hij bij zijn verkiezing tot pre
sident van de confederatie van vak
bonden van Loeanda. Uit deze fede
ratie werd later de zogenaamde Co-
nakat-partij gevormd, met Tsjombe
als leider. Die positie bracht hem
naar de ronde-tafelconferentie van
Brussel, waarop tot onafhankelijk
heid van de kolonie besloten werd.
President werd Kasavoeboe en
premier Loemoemba. Tussen Tsjom
be en Loemoemba boterde het al
dadelijk niet. Loemoemba was van
mening dat Kongo een geheel moest
vormen, terwijl Tsjombe voorstander
was van een statenbond.
Elf dagen na de onafhankelijkheid
van Kongo, op 11 juli 1960, riep
Tsjombe Katanga uit tot een zelf
standige staat. In de burgeroorlog
die hierop volgde moest het leger
van blanke huurlingen van Katanga
het opnemen tegen federale troepen
en een leger van de VN, dat op ze
ker ogenblik 20.000 man sterk was.
Het vliegtuig van de secretaris-ge
neraal van de VN, Dag Hammer
skjöld, die zich persoonlijk van de
situatie ter plaatse op de hoogte
wilde stellen, stortte in 1961 neer
boven Kongo. Of het neergeschoten
werd is tot op de dag van vandaag
een raadsel.
In hetzelfde jaar was Loemoemba
zo overmoedig om met Tsjombe in
Katanga te gaan onderhandelen. Zijn
retourtje Elisabethstad werd door de
huurlingen onverbiddelijk veranderd
in een enkele reis.
De federale instanties besloten het
er niet bij te laten zitten en slaagden
er in om Tsjombe gevangen te ne
men. Op een conferentie van alle
Kongolese leiders in Coquilstad werd
Tsjombe beschuldigd van hoogver
raad. Twee maanden later werd hij
vrijgelaten, nadat hij beloofd had dat
Katanga deel van Kongo zou blijven
uitmaken. Eenmaal terug in Elisa
bethstad trok hij deze belofte weer
in. De strijd werd in volle hevigheid
hervat. Tsjombe en de zijnen hielden
tot 16 januari stand.
ter zeer kort. Na een interne
machtsstrijd met president Kasavoe
boe werd Tsjombe afgezet.
Vijf maanden later verliet Tsjom
be Kongo en ging voor het eerst in
ballingschap in Europa. In een van
de duurste hotels van Madrid huurt
hij vijf kamers en gaat hij met zijn
gezin wonen.
Iets meer dan een jaar later, in
1964 verscheen hij weer vrolijk la
chend in Kongo. Hij was er in ge
slaagd de verschillende politieke
fracties in zijn land ertoe over te
halen hem tot premier van geheel
Kongo te maken. In een jaar tijds
wisten de troepen van Tsjombe, die
deze keer federale troepen genoemd
mochiten worden, het land te zuive
ren van communistische invloeden.
Alle verdachte elementen werden
over de grens van Soedan gejaagd.
Het feest duurde voor Tsjombe ech-
Daarna treedt hij pas weer voor
het voetlicht toen een Franse piloot
hem ontvoerde naar Algerije. Wat de
drijfveren van deze avonturier ge
weest zijn is nog steeds niet bekend.
In ieder geval werd Tsjombe in Kon
go bij verstek ter dood veroordeeld
en werd onmiddellijk uitlevering ge
vraagd aan de toenmalige president
van Algerije, Boemedienne.
De Algerijnse grondwet verbiedt
uitlevering voor politieke vergrijpen.
Daarom veroordeelden de Kongolese
autoriteiten Tsjombe ook op grond
van muiterij, zwendel en ondermij
ning. Daarmee had Boemedienne zijn
handen vrij. Hij bood Tsjombe aan
in ruil voor de belofte van de kant
van Kongo om de betrekkingen met
Israël volledig te verbreken. Het Al
gerijnse aanbod werd beleefd van de
hand gewezen en sedertdien was het
lot van Tsjombe in officieel stilzwij
gen gehuld. Dit stilzwijgen is nu ab
soluut geworden.
H. M>