Prehistorische
count-down op
stukje hei
bij Etten-Leur
Znid-NedurL Stoomtramweg-Mij.
Deze Nederlandse
politiek kan ik
niet meer aan
VAN RIEUWUK
Kroontapijt
van zuiver
scheerwol
APOLLO-11 MINUS ZESTIG JAREN:
Kerk van Nederland
op zoek naar meer
openheid in structuur
TELEURGESTELDE P.S.P.'ER OTTO BOETES
KARDINAAL ALFRINK IN V.S.
BEKENDMAKING.
7UE0EN LEUR.
m
Suiker
Duizenden
Officier
gevestigd! te BHEDA»
j 6en dag zullen Extra Stoomtrams rijden vanBREOA HAAGPOORT
Hoera
Moedeloosheid
Afwijzing
Experiment
presenteert
(Van onze luchtvaartredacteur)
BREDA De „count-down" van die jaren bestond uit een soort panto
mime. Gesticulerend, gezichten trekkend, naar de wolken kijkend en
wijzend, maar volstrekt onhoorbaar door het knetterend lawaai dat de
motor van het „aeroplaan" maakte, bereidden de „aviateur" en zijn hel
pers zich voor op de lancering. En dat laatste kan men nog bijna letterlijk
nemen ook want het „aeroplaan" werd als het ware gekatapulteerd met
behulp van een valblok en vanaf een rail.
Voorlaatste hoogtepunt in de „count-down": de „aviateur" strekt de
arm omhoog, een zijden doekje (andere stof was te zwaar) tussen de
vingers gestoken. Pas als de wind niet in staat was het frêle zijden vaantje
in beweging te brengen werd het „five seconds to go", of iets meer, want
de aviateur moest tenslotte de oorkleppen van zijn pet nog neerklappen
en vervolgens het „vliegtoestel" bestijgen. Dan de climax... vijf... vier...
drie... twee... één... Go...!
DÊ STEM VAN VRIJDAG 27 JUNI 1969
De datum: 27 juni 1909, de tijd:
20.20 uur, de plaats: een kluiterig
stuk hei bij het Brabantse dorp Leur,
vlak bij Breda. Voor het eerst ver
hief zich vanaf de Nederlandse bo
dem een vliegtoestel, zwaarder dan
lucht.
Nederland was er niet vlug bij
met de vliegerij, een achterstand ove
rigens die een tiental jaren later
met opvallend elan zou worden in
gehaald (Albert Plesman, Anthony
Fokker en anderen).
Het eerste vliegmachine dat op
steeg was dat van de gebroeders
Wright op 17 december 1903 bij Kit
ty Hawk in de Verenigde Staten, Eu
ropa volgde pas drie jaar later. Op
13 september bracht de Fransman
Santos Dumont (die eerder ballons
en luchtschepen had bestuurd) bij
Parijs een vliegtuig in de lucht. In
1908 bewees Henri Farman, ook al
een Fransman, dat een vliegtuig niet
alleen kon vliegen, maar dat je het
ook je wil kon opleggen, dat je het
kon besturen.
In 1909 verwierf de legendarische
Antwerpenaar Jan Olieslagers roem
door het winnen van een vliegwed
strijd te Antwerpen en kort daarna
maakte ook Nederland kennis met
het nieuwe wonder. Eerst in Leur en
een maand later in Den Haag.
Initiatiefnemer tot het historische
gebeuren bij Leur was de Leurse
suikerfabrikant Heerma van Voss
wiens fabriek veertig jaar bestond.
Weken lang werd erover geschre
ven in de kranten. En het had nog
al wat voeten in aarde eer het zo
ver was dat het voor tienduizenden
de moeite loonde naar de Leurse
hei te gaan. Ironisch genoeg hebben
de meesten van hen het historische
moment niet eens meegemaakt, want
tenslotte leken de weergoden de vlie
gerij niet welgezind te zijn.
Slechts enkele honderden natgere
gende volhouders zagen het wonder
voor hun eigen ogen gebeuren: graaf
de Lambert vloog! Als een vogel en
„spottend met alle wetten van de
zwaartekracht", zoals de verbijster
de verslaggever van het Daglad
van Noordbrabant voorheen
Nieuwe Bredasche Courant (en thans
De Stem) schreef.
Het was een dag om nooit te ver
geten voor degenen die er bij waren
en van wie er nu nog slechts enkele
leven.
Laten we de bovengenoemde ver
slaggever maar citeren. Zijn woor
den geven beter weer wat er werke
lijk gebeurde dan die welke een zes
tig jaar later levende, aan de rand
van een vliegveld geboren en opge
groeide, en met maanreizen ver
trouwd geraakte collega kan produ
ceren.
„Hoeveel duizenden daar rond de
vlieghei stonden of zaten is niet te
schatten", schreef hij. „Op geen tien
duizend na. Van alle kanten waren
ze komen opzetten, per tram, rij
tuig, auto of fiets. Een bewoner van
den Prinsenhaagschenweg heeft tus
sen 3 en 4 uur dat was niet het
drukste uur 2700 fietsen geteld.
Dicht bij ons stond een groepje hee-
ren uit Groningen!! „Uit onze
provincie waren er natuurlijk veele
duizenden; heele zwermen uit Tilburg
en talrijke groepen uit Den Bosch"
„De Zuid Nederlandsche Stoomtram
weg Maatschappij deelt ons mee,
dat zij gisteren zevenduizend 328 per
sonen heeft vervoerd. En aan het
spoorwegstation moeten er drom
men menschen uit Rotterdam en
verder gelegen plaatsen zijn aangeko
men. Het leek een ware landverhui
zing
Een harmonie hield de wachten-
dei bezig. Heerma van Voss leid
de steeds grotere groepen naar
de hangaar waarin het toestel stond
opgeborgen en ïaar de op het noor
den gerichte rail vanwaar de door
de gebroeders Wright gebouwde
machine (Heerma van Voss wil
de per se dat de demonstratie met
een Wright zou worden gehouden,
een toestel dat doorging voor je-
van-het onder de vliegtuigen) zou
worden weggeslingerd. Het duurde
en bleef duren. Het waaide te
hard.
Velen en met hen onze verslag
gever dachten daar het hunne
van: „Nu woei het gisterenmiddag
volstrekt niet hard. Een kalm bries
je woei uit het Westen. Als die wind
hinderde, dan kon men met een
vliegmachien toch nog niet veel. Of
ficieren kwamen tot de conclusie, dat
een vliegtoestel nog geen oorlogs
werktuig was
De harmonie kan blazen wat ze
wil, de menigte wordt ongeduldig.
Wat let die Fransen om nu einde
lijk eens te beginnen. Het is toch
goed weer. En de middag is al
om. Het loopt tegen zessen.
„En toen er tegen zessen een wil
de eend kwam gevlogen over de hei,
barstte er plotseling een oorverdo
vend geschreeuw los, wezen duizen
den handen naar het rap vluchtende
beest en klonk het (voor de Fran-
schen heel onaangenaam): Canard,
Canard
Kort na zes uur: eindelijk. Het
vliegtuig wordt naar buiten gerold
De voorbereidde» lat het vliegen to t.cur, op XOMJ4 27 dèset zij» reed*
vervoerd en mee
Bimgcvsügen.
vileg«MtóhüJC is naar d< loods op bet terrein vw
i ie mei bet opsieilee. daarvan bcgoaneo
De Paardentram naar LIESBOSCÜ loopt dien dag
biet alsook ÜIET de Paardentrammen Vos. 96 en 97.
naar RIJNBERGEN om i uur am. eu om 2,40 uur n.m.
td. 1,33 en 3,13
BTTEN om 12,56 uur n.m, eo om 2,45 uur n.m,
ïd. 1,33 en 3.25
Heerma van Voss
naar
Attnk
133
BREDA, 25 Jani 1909.
en op de rail geplaatst. De motor
slaat aan. Wat doen die Fransen
nu weer. Met bezorgde gezichten
kijken ze rond, wijzen naar de he
mel. Daar naderen donkere wolken.
Een bui. Die zal de wind doen aan
wakkeren en draaien. De motor
komt sputterend en amechtig ku
chend tot stilstand. Het gaat niet
door. Duizenden verlaten teleurge
steld de hei. Kort daarna striemt
de regen de nog achtergebleven
toeschouwers en opnieuw blazen
honderden de aftocht. Voor hen
hoeft het niet meer. Zij geloven
er al lang niet meer in. Enkele
honderden wel en zij blijven. Rond
acht uur gaat de wind liggen. Heer
ma van Voss, die ai heel wat ge
nodigden heeft moeten uitleggen
waarom zijn gedurfde onderneming
nog dreigt te mislukken, leeft weer
op. De rail is gedraaid, mèt de
wind.
Tien minuten voo-r half negen: „De
Lambert zat in het toestel, onbewe
gelijk, de oigen recht vooruit. Een
honderdtal genodigden met den heer
Heerma van Voss in het midden
stond, ondanks regen en wind, in he
vige spanning te wachten op het
groote moment. En de schroeven
ratelden al sneller en sneller. Lefè-
bre spande het touw, een haast on
merkbaar knikje van De Lambert,
daar vloog in razende vaart het toes
tel langs de rail, hei, het was reeds
de lucht in geslingerd en zette de kop
al naar boven.
Dat oogenblik vergeten we nooit.
In stomme bewondering stonden we
het wonder aan te zien. Zoolang het
toestel de rail hield, die enkele se
conden maar, zag je iets snels ge
beuren, iets gewaagds, maar de sen
satie van het buitengewone kwam
pas toen die magere, lange Fransch
man daar los van de aarde met zijn
toestel de lucht in werd gegooid, en
zweven bleef, hooger steeg, alle wet
ten van de zwaartekracht ten spijt.
Toen riepen we hoera, wij en allen
die rondom stonden
De verslaggever is niet zo verbijs
terd of hij stelt vast dat De Lam
bert dat hoerageroep niet meer
kan horen. Die draait intussen zijn
rondjes boven de hei „als een sier
lijke vogel" en „razend snel".
„Plots: daar daalt hij. En snel.
Weg is hij al. Wat zou er gebeurd
zijn? Een ongeluk?"
De honderden stormen over de
klonterige doorweekte hei naar de
plaats waar het vliegtuig is ver
dwenen. De Lambert staat zijn op
gewonden publiek daar nuchter op
te wachten.
„De regen vertelde hij kalm, was
in e magneet gekomen, die de elek
trische stroom ontsteekt, welke de
motor voedt. En het water had den
boel bedorven. Toen hij hoorde dat
de motor begon te weigeren en de
schroeven hun vaart verminderden,
was hij gaan uitzien naar een gunsti
ge gelegenheid om te landen
En zo beleefde Nederland niet al
leen zijn eerste vliegtuigvlucht
maar ook zijn eerste noodlanding.
Zij die erbij waren zouden 't nooit
meer vergeten en ze zouden het
vertellen aan hun kinderen en
kindskinderen
„Toen wij in den stroomenden re
gen langs de modderige wegen in
het donker huiswaarts peddelden
hadden we toch de voldoening, ge
zien te hebben het wonder der 20-
ste eeuw: den vogel-mensch!"
Hoe zou zo'n journalist gerea
geerd hebben als je hem toen had
voorspeld dat nog lang voor die
twintigste eeuw om zou zijn, men
sen op de maan zouden landen?
De luchtvaart is nog niet oud,
maar zij leeft ontzettend snel....
WIM KOCK.
55
55
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Een moedeloze Ot-
fo Boetes zegt: „Ik kan dit niet meer
aan. Het lijkt wel of er een grote
Moloch over ons trekt. Enkele men
sen proberen het nog wel en slaken
Wat kreten. Maar we bereiken niets.
We voelen ons onmachtig".
De 45-jarige senator O.M. Boetes
uit Heiloo, P.S.P.-er en revolutionair
uit overtuiging, staat op het spreek
gestoelte van de Eerste Kamer. Zijn
stem klinkt moedeloos, als hij dit
vernietigend oordeel uitspreekt over
het politieke bedrijf in het Nederland
se parlement. Hij zegt met bitterheid:
..ik trek me moedeloos terug, dit kan
ik niet meer".
Na twee jaar politiek bedreven te
hebben in de Eerste Kamer heeft hij
Verder bedankt voor de eer. Een dag
eerder had hij al gezegd: „Het is
Rüsschien wel interessant en eervol
°m hier te zitten, maar wij Eerste-
Kamerleden praten alleen maar als
Mosterd na de maaltijd". En een
aantal mede-senatoren had hij al eer
der la-ten weten: „Voor mij hoeft het
niet meer".
Nu staat hij voor het laatst tegen
over minister Luns, die hij zijn scher
pe en revolutionaire kritiek looit ge
spaard heeft. Voor het laatst zegt hij:
„Deze bewindsman praat precies als
al die mensen die zogenaamde rea
listen, die in deze wereld zijn. Maar
ze durven geen mensen te zijn „in de
wereld en toch niet van de wereld".
Even later mompelt een wat ouder
en ervarener Eerste-Kamerlid: „Het
is gewoon tragisch zo'n jonge idea
list hier ten onder te zien gaan. Het
lijkt wei een vlucht uit de werkelijk
heid".
De politiek is een hard bedrijf en
zij bereikt twee dingen: de politicus
wordt keihard of hij gaat er onder
door. De harde jongens houden het
lang uit, de anderen - de geëmotio-
neerden en rechtlijnigen - verdwijnen
Ze zijn als deze Otto Boetes: ze stap
pen eruit. Ze leggen, zoals hij deze
week zei. het moedeloze hoofd in de
schoot.
„Ik hoop dat een frissere kracht
mij opvolgt, maar daar twijfel ik ook
al aan". Toen verliet hij het spreek
gestoelte. „Met het moedeloze hoofd
in de schoot bereikt u hier helemaal
niets", verweten hem sommige sena
toren. „Ergens anders kan ik beter
werken", was het laatste commen
taar.
De revolutionair Boetes heeft blijk
baar nog te weinig geleerd van oude
re waarschijnlijk toch grotere revo
lutionairen als Domela Nieuwenhuis,
Troelstra, Wijnkoop, om maar enke
le spectaculaire parlementariërs uit
het verleden te noemen. Zelfs zijn
bewonderd voorbeeld Ché Guevara
heeft hem nog te weinig geleerd. On
macht en moedeloosheid zijn woor
den van de revolutionair Boetes, die
al de andere revolutionairen voorgoed
uit hun woorden-schat verwijderd heb
ben. P.S.P.-er Boetes is er nog steeds
niet toe gekomen dit voorbeeld te
volgen.
Of is het dan toch waar, dat de
P.S.P.-er Boetes ook in zijn eigen par
tij zoals men mompelt zijn onmacht
voelt om zijn idealen te kunnen ver-
weze-lijken. Demonstraties en bezet
tingsacties liggen hem beter. Het
compromis van de politiek klinkt hem
ais een vloek in de oren. De Neder
landse democratie als compromis ligt
hem helemaal niet. Hij is de man
van de zogenaamde elite-democratie,
die zich meten kan met de zogenaam
de elite-oppositie, maar dan altijd
zelf gelijk heeft.
Een dag voordat hij met pathe
tisch gebaar afscheid nam van de
Eerste Kamer zei hij nog: „Ik heb
geen behoefte aan een hogere ver
goeding. Wij krijgen al genoeg voor
onze wekelijkse show".
Een show heeft hij er zelf in de
afgelopen twee jaar wel van gemaakt.
Met zijn non-conformistische truien,
en veelkleurige shirts onder een wol
lige baard. Met zijn kerstkribbetje
voor de minister van defensie en
zijn felle revolutionaire kreten in de
vaak nogal dommelige Eerste Kamer.
„Ik voel me verwant aan verschil
lende kamerleden, die bijna hetzelf
de denken als ik. Maar bij dat „bij
na" houdt het dan ook op. Dat kan ik
niet meer aan".
De stafdocent filosofie en sociale
politieke wetenschappen O.M. Boetes,
P.S.P.-er en nu oud-Eerste-Kamerlid,
zal men in de toekomst wel vaker
tegenkomen in het roerige Amster
dam. Hij voelt zich daar, naar eigen
zeggen, veel beter thuis dan op het
Haagse Binnenhof.
Met hem verdwijnen uit de Eerste
Kamer onder meer ook prof. De
Quay, de heer Aigra, de heer Del-
prat en pater Stokman. Ook zij heb
ben op hun manier gezorgd voor veel
beroering in de Nederlandse politiek:
als de grote schoonmaker van de Ne-
ADVERTENTIE
derlandse literatuur, als K.V.P.-radi-
kaal en laatste priester in het parle
ment enz. enz. Moedeloos zijn deze
politici echter nooit geworden, soms
wel wat aangeslagen misschien.
Mensen als Boetes kunnen de poli
tiek beter laten voor wat hij is. Zij
besparen zichzelf dan veel narigheid.
En laten de mensen ook met minder
vraagtekens achter.
Want wat is er waar van die grote
onmacht, wanneer men zich her
haalde! jk opstelt aan het hoofd van
honderden demonstranten. Of wan
neer men één is met 600 Maagden
huisbezetters, die gelijk denken als
deze O.M. Boetes? Menig Nederlands
politicus zou willen zo'n aanhang te
hebben.
PHILADELPHIA (KNP) Onder
de Nederlandse katholieken is een
verhoogde gevoeligheid gegroeid voor
de kerk als persoonsgemeenschap,
waarin de voornaamste zorg uitgaat
naar waarden, die de persoon inner
lijk herkent en vrijwillig aanvaardt,
een gemeenschap, welke allereerst
een uitnodiging is en een getuigenis
van de blijde boodschap. Met deze
woorden heeft kardinaal Aifrink gis
teren in Villa Nova bij Philadelphia
in de Ver. Staten het katholicisme
in Nederland getypeerd. Hij sprak
daar voor de universiteit van Villa
Nova, waar de kardinaal was uitge
nodigd een uiteenzetting te geven van
de situatie der katholieke kerk in Ne
derland.
Dit gebeurde in het kader van een
congres, dait de universiteit had geor
ganiseerd over de gezagsuitoefening
had men daarbij voor de wijze, waar
op de Nederlandse bisschoppen via
het pastoraal concilie van Noordwij-
kerhout proberen om in daloog met
de geloofsgemeenschap hun opdracht
te vervullen.
Er is waarschijnlijk geen land ter
wereld, aldus de kardinaal, waar de
overgang van geslotenheid naar open-
in de wereld. Bijzondere interesse
heid zo snel ging als in Nederland.
Hij noemde deze overgang het werke
lijke experiment van het Nederlandse
katholicisme, waarbij niet zo maar
een paar, maar integendeel grote
groepen van priesters en leken be
trokken waren.
Enkele algemene factoren hebben
hierin een rol gespeeld. Het democra
tiseringsproces heeft de moderne
mens tot een graad van emancipatie
gebracht, die het hem moeilijk maakt
het feit te aanvaarden, dat beslissin
gen over hem zonder hem genomen
worden. Het democratische beginsel
is als geesteshouding in alle facet
ten van het leven binnengedrongen.
Kardinaal Alfrmk wijst er dan op,
dat deze factoren een belangrijke rol
spelen in de beoordeling van het ker
kelijke gezag. De grotere waardering
voor de kerk als persoonsgemeen
schap heeft ertoe geleid, dat „een au
toritair bewind in de kerk door velen,
als mens en als gelovige, ervaren
wordt als onwaardig voor en in strijd
met de heiligheid der gemeenschap
zelf".
De gezagscrisis in de kerk als we
reldkerk noemde kardinaal Aifrink
ook een zeer gevoelige kwestie, om
dat in de wereldkerk het gezag wordt
uitgeoefend door mensen van een an
dere cultuur en andere nationaliteit,
In grote lijnen schilderde kardinaal
Aifrink vervolgens de organisatie en
opbouw van het Nederlands pastoraal
concilie, dat gebaseerd is op gedeel
de verantwoordelijkheid. Door mid
del van dit pastoraal concilie komen
de bisschoppen tot een nieuwe metho
de van gezagsuitoefening. Het is niet
alleen een wederzijdse dialoog van
bisschoppen onderling, maar ook een
dialoog van bisschoppen, deskundi
gen, afgevaardigden van priesters, le
ken en religieuzen met elkaar. Deze
dialoog geschiedt in volle openbaar
heid en is open voor pers, radio en
televisie.
Kardinaal Aifrink beklemtoonde
hier dat het prestige der bisschop
pen daaronder niet geleden heeft,
doch integendeel verhoogd is. In dit
proces van overleg blijven de bis
schoppen niet afzijdig staan en zij
treden niet op als verkondigers van
't geloof met verantwoordelijkheden,
die niet deiegeerbaar zijn. Deze pro
cedure van overleg wordt dan ook
door iedereen uiterst serieus geno
men, aldus de kardinaal.
Maar - zo besloot hij - het pasto
raal concilie der Nederlandse kerk
provincie blijft 'n experiment en dait
wordt in het buitenland zo nu en dan
vergeten. De kerk heeft er nog geen
ervaring mee dat opinies in geza
menlijk overleg tot stand komen, dat
gelovigen en ambtsdragers gezamen
lijk tot beslissingen komen.
Ook zullen hieruit nieuwe spelre
gels voort moeten komen, die een dia
loog tussen leiding en kerkvolk mo
gelijk en vruchtbaar zullen maken,
zowel als tussen de verschillende
denkrichtingen binnen de kerk. Het
pastoraal concilie der Nederlandse
kerkprovincie is - aldus de kardinaal
- in wezen de verwezenlijking van
iets, een serieuze poging om te ko
men tot een nieuwe methodologie in
de uitoefening van het bisschoppelijk
gezag in dialoog en overleg.
Het is vamzelfspreken dat de bis
schoppen hun eigen verantwoordelijk
heid daarbij blijven behouden. Dit
behoeft echter niet te betekenen, dat
de bisschoppen elke bocht in de weg
precies moeten aangeven. Hun taak
is het veeleer de voorwaarden te
scheppen, waaronder een vrij en ge
meenschappelijk zoeken van het he
le kerkvolk een kans heeft. De bis
schoppen van Nederland willen aan
gelovig zoeken en het zoekend ge
loven, een persoonlijk en gemeen
schappelijk avontuur, de best mo
gelijke kans geven.
(ADVERTENTIE)
II pWWWl'l
KROON
TAPIJTEN
i
iÉÉmhil
Nieuw bloemdessin geweven in maar liefst 18 kleuren
op een fond van beige of fraise. Kamerbreed natuurlijk
en van zuiver scheerwol. Warme, echte tinten, oersterk
geweven Gripper-Axminster. Bloemdessins, die doen
denken aan de paleizen van Versailles. Alleen in een
echt wollen tapijt komen zulke briljante kleuren tot hun
recht.
Een nieuw wollen kroontapijt, gemaakt door de K.V.T.
Dus sterk, onverwoestbaar en toch een stuk weelde,
dat uw kamer tot uw trots maakt. Des te verwonderlijker
is de prijs: f 225,- per strekkende meter van 4 meter
breed.
Van Reeuwijk's service is spreekwoordelijk!
Dat wist u toch? Dit Kroontapijt wordt door Van Reeu-
wijk-vakmensen GRATIS gelegd.Zo komt het prachtige
nieuwe bloemdessin in de Kroon-collectie het beste
tot zijn recht.
VAN REEUWDE
Van Reeuwijk,
de grootste woninginrichting
van Nederland
ROTTERDAM .OUDE" BINNENWEG 26, TEL. 010-141800 AMSTERDAM STADHOUDERS
KADE 3. TEL. 020-160491 HILVERSUM LEEUWENSTRAAT 45 - 47, TEL. 02150-1456S
TILBURG SPOORLAAN 340, TEL. 04250 - 22326 VENLO KONINGINNEPLEIN 46, TEL.
S^°°„;l6iiaiVJPHEN GROENMARKT 27-29. TEL. 05750-7620, LANGE HOFSTRAATtI
TcL. 05750—5273
