Tien maanlandingen op
NASA tot 73
program
DE MANTELSPECIALIST
Grote toekomst voor
de vaatchirurgie
Bijde
mantelspecialist is't allemaal
perfekt voor u geregeld
/C2li
Geen verband tussen godsdienst en de „pil"
Engeland ontkent
plannen voor
spionnenruil
twigküMie/
fykmt)
nkts aders'uv
onóhmdm
tkm-Up
ébotigb
OPENING PRINSELIJK MODEHUIS
AFSCHEID NAVO-OPPERBEVELHEBBER
HARTINFARCT TE OPEREREN
Uw Kunstgebit
I VOOR ONDERZOEKEN IN DALEN EN OP VULKANEN
PROEFSCHRIFT RHEDENSE HUISARTS
de kwaliteit
I de mode
de sortering
de enorm lage prijs
Met „Haystack"
naar de maan
VULKANEN
ATOOM EXPLOSIE
RUIMTE VEREN
Bredas Ginnekenstraat 29
Italië en Duitsland
vragen bemiddeling
NA DE OORLOG
ADERS ALS
SLAGADERS
üShWDe religie van de
in kwestie
oliedeskundigen
WIJDING BISSCHOP
MöLLER 28 JUNI
regenmantels
49.95 54.95
mantels en pakjes
De scheidende opperbevelhebber
van de NAVO, generaal Lyman L.
l.emnitzer, zijn echtgenote en dochter
hjn gisteren door de koningin en
pnns Bernhard op paleis Huis ten
Bosch ontvangen. Generaal Lemnitzer
swam afscheid nemen als opperbevel
hebber van de NAVO.
mÏÏ®EN (A.P.P.) Het Britse
hppf+ vf10- 7an buitenlandse zaken
j. *1 berichten tegengesproken dat
P»t» nnf ovcrweegt het echtpaar
ia,5„en Helen Kroger, dat tot 20
wptro gevaI?Senisstraf is veroordeeld
spionage voor de Russen, uit
BrS \00T. de Ieraar Gerald
Eenk t je o vi-er ^aar in de Sevan"
8 nis in de Sovjet-Unie vertoeft.
(ADVERTENTIE)
KAAP KENNEDY (AFP)
De NASA heeft de codenamen
gekozen voor de twee ruimte
schepen van de Apollo-11 die in
juli voor een landing naar de
maan gaat. De maanlander,
waarmee Neil Armstrong en Ed
win Aldrin gaan afdalen, wordt
aangeduid met „Haystack"
(hooiberg)de stuurcabine,
waarin Michael Collins alleen
achterblijft, met „Snowcone"
(Sneeuwhoorntje). Deze twee
codenamen zullen door de ruim
tevaarders over de radio worden
gebruikt zolang de twee toestel
len gescheiden zijn. Een Snow
cone is bij de Amerikaanse
jeugd een geliefde lekkernij, die
op ons ijshoorntje lijkt.
DE STEM VAN DINSDAG 3 JUNI 1969
WASHINGTON (AFP/Rtr.) Wanneer de landing met de Apol-1
lo-ll en de drie volgende volledig slagen, is de NASA van plan'
ruimtevaarders te laten landen op zes andere plaatsen op de zicht
bare kant van de maan. De eerste vier landingen, die eind 1970 ge
daan moeten zijn, gebeuren in gebieden in de nabijheid van de
evenaar van de maan. De NASA heeft vijf mogelijke landingsplaat
sen uitgekozen, waarvan er drie zijn verkend en uitgebreid zijn
gefotografeerd door de ruimtevaarders van de Apollo's 8 en 10.
Op de tweede daarvan zullen twee ruimtevaarders van de Apollo-11
op 20 juli gaan landen.
De vluchten van de Apollo's 11 tot
en met 14 zijn door het congres goed
gekeurd. Wanneer deze slagen, zal de
NASA aan het congres vragen, nog
zes landingen, die tussen 1971 en 1973
zouden vallen, goed te keuren. De
maan kan dan veel uitgebreider wor
den onderzocht. De plaatsen daar
voor liggen in gebieden die geheel
anders zijn dan de equatoriale mares
die dan al bezocht zijn. Er zullen dan
landingspogingen worden onderno
men in dalen, in de buurt van ber
gen en bij breuken.
Voor landingen zijn de volgende
plaatsen uitgekozen:
Apollo-11: in de kleurentelevisie-uit
zendingen van de Apollo-10 heeft
men deze al kunnen zien. Zij ligt
in het zuidwesten van de Mare Tran
quilities, de zee van de rust, tussen
de kraters Sabine en Maskelyn.
ApolIo-12: Peter Conrad en de leer
ling-ruimtevaarder Alan Bean zullen
in de herfst of in december landen in
de Oceaan der Stormen, n.et ver van
de krater Flamsteed (landingsgebied
nummer vier).
Apollo-13: Alan Shepard, acht jaar
geleden de eerste Amerikaan die de
ruimte in ging, of Gordon Cooper en
een nog niet aangewezen ruimtevaar
der zetten voet aan de grond nabij de
krater Fra Mauro, ten zuiden van de
evenaar, tussen de landingsgebieden
3 en 4.
Apollo-14: de hellingen van de krater
Censorinus. De maankenners van de
NASA vermoeden dat dit gebied rijk
is aan mineralen die veel kunnen bij
dragen tot de kennis van samenstel
ling en ouderdom van de maan.
Verleent het congres goedkeuring
dan volgen:
Apollo-15: eerste Amerikaanse lan
ding ver van de maanevenaar. Twee
ruimtevaarders bezoeken het noord
oostelijke gebied bij de vulkaan Lit-
trow aan de oostkant van de Mare
Serenitaties.
ApoIlo-16: op de hellingen van de hel
derste vulkaan, Tucho. Deze sector is
door de „Surveyor-17" van de NASA
al verkend. De 4.380 meter hoge Ty-
cho domineert een gebied dat be
zaaid is met talloze secondaire kra
ters.
Apollo 17: in het Marius-gebergte,
dat van de aarde af gezien van vul
kanische oorsprong lijkt. Dit geberg
te%igt midden in de oceaan der stor
men, aan de westkant van de maan,
Apollo-18: daarmee hoopt de NASA
meer te weten te komen van de merk
waardige rode lichtverschijnselen in
de Schroter-vallei.
Apollo-19: midden op het maanopper
vlak, bij een breuk die gegevens kan
opleveren over de vraag, of er in
een min of meer verleden tijdperk
water op de maan is geweest.
Apollo-20: de krater Copernicus. De
laatste jaren is uit de foto's van de
Amerikaanse maancamera's gebleken
dat deze zeer merkwaardig is. Ver
wacht wordt dat de bemanning daar
geologische grondmonsters kan ver
zamelen die uit de ingewanden van
de maan afkomstig zijn.
De Amerikaanse atoomgeleerde
Edward Teller, een van de „vaders"
van de atoombom, heeft zaterdag voor
het onderzoek van de maan het ge
bruik van atoomenergie sterk aan
bevolen. De verovering van de maan
ziet hij niet alleen als een sportieve
onderneming maar vooral omdat er
geen lucht en water op de maan zijn.
Wijzigingen van miljoenen jaren ge
leden zijn al die tijd onveranderd ge
bleven. De schokgolf van een atoom
ontploffing zou veel gegevens ople
veren.
Maar een onderzo-ekstation waar
voor de energie geleverd wordt door
een kernreactor zou nog veel belang
rijker zijn. De maanrotsen zouden
daarmee sterk kunnen worden verhit,
waardoor de voor het leven onmis
bare zuurstof vrijgemaakt kan wor
den. Waarschijnlijk zou men daarmee
ook water kunnen maken. Water dat
in zuurstof en waterstof is gesplitst,
kan dan weer gebruikt worden als
brandstof voor raketten met middel
bare reikwijdte, aldus dr. Teller.
Binnen zeven jaar springen ruimte
vaarders in en uit banen om de aar
de in „ruimteveren" die steeds op
nieuw gebruikt kunnen worden, heeft
de Amerikaanse ruimtevaartfunctio-
naris dr. George C. Mueller meege
deeld. Deze toestellen kunnen ook ge
kocht worden door landen die ze kun
nen betalen, voor ongeveer 50 mil
joen dollar per stuk. Dit jaar moeten
de V.S. in staat zijn met het ont
werpen en ontwikkelen van derge
lijke toestellen te beginnen. Het gro
te voordeel van deze „veerschepen1
is dat zij de enorme kosten van het
ruimte-onderzoek sterk zullen druk
ken. Tot dusver kunnen kunstmanen
en andefe ruimtevaartuigen slechts
eenmaal gebruikt worden.
Voor het verkeer met bemande
ruimtevaartlaboratoria zullen deze
„heen-en-weer-bootjes" van onschat
bare waarde zijn. Zij kunnen ruimte
stations van vracht voorzien en de
bemanning aflossen, naar de atmos
feer terug zakken, daar hun vleugels
uitspreiden en normaal terugvliegen
naar de lanceerplaats. Belangstelling
zal er wel voor zijn, meent dr. Muel
ler. Behalve de V.S. en de Sovjet-
Unie zijn Frankrijk, Italië, Japan.
West-Duitsland en Engeland al zeer
actief op ruimtevaartgebied en onge
twijfeld zullen nog meer landen vol
gen.
(ADVERTENTIE)
Prinses Irene Galitzine, Amerikaanse van geboorte, heeft in de Italiaanse hoofdstad aan de beroemde Via Veneto
een modehuis in gebruik genomen. Tijdens een cocktailparty ter gelegenheid van de opening van haar zaak
toost de prinses (midden in donkere japon en met stralende glimlach) met haar mannequins.
(Van onze medische medewerker)
BREDA In 1968 zijn er voor grote bedragen vasodilatato-
ren geslikt. Dit zijn geneesmiddelen, die als bedoeling hebben
de bloedvaten te verwijden en zodoende de bloedsomloop te
verbeteren. Na jarenlange ervaring komt men meer en meer
tot de teleurstellende ontdekking, dat deze produkten veel
minder werkzaam zijn dan men aanvankelijk dacht. Hele
reeksen zijn zelfs waardeloos.
Dit was een van de hoofdbesluiten van een symposion, dat onlangs
te Brussel gehouden werd. De aandacht en de hoop gaat dan ook meer
naar de vaatchirurgie, die de laatste jaren flinke vooruitgang heeft
gehoekt.
Dit soort operaties dateert uit de
jaren 1900. Eén van de pioniers was
de beroemde Franse arts Alexis Ca-
rell. Bij deze eerste pogingen van
de vaatchirurgie werden de voor
naamste technieken vastgesteld, die
nu nog steeds in gebruik zijn.
Nochtans hadden de toenmalige
chirurgen het grote nadeel, dat ze
niet beschikten over de juiste ma
terialen en de aangepaste middelen
om de vaten na de operatie open te
houden. Zodoende kende de vaatchi
rurgie slechts een kort succes. Ver
geten we niet, dat er in het begin
van deze eeuw meer wetensh-appe-
lijke publicaties over vaatchirurgie
verschenen zijn dan over om het e-
ven welk ander medisch onderwerp.
Dank zij de opkomst van de bloed-
verdurmende middelen (anti-coagu-
1-antia) kende de vaatchirurgie een
tweede en definitieve doorbraak na
de Tweede Wereldoorlog. Men bleef
gebruik maken van vele technieken,
daterend van rond de eeuwwisseling.
Ook de honderdduizenden oorlogsge
wonden van de Tweede Wereldoorlog,
zowel in Duitsland, Engeland, Cana
da als de Verenigde Staten, vormden
een enorme bron van ervaring voor
de vaatchirurgen van de tweede lich
ting. Daaruit ontstonden vele nieuwe
therapieën. Tevens bleek vrij vlug,
dat zelfs afgesloten of verstopte va
ten konden behandeld worden. Slag
aders, die dicht waren, begon men
weer doorgankelijk te maken.
De vaatchirurgen werden echte
„loodgieters" die er steeds beter in
slaagden afgesloten vaten te vervan
gen of te ontstoppen. Het resultaat
is over het algemeen beter dan de
medicamenteuze behandeling die,
zoals gezegd, vaak bedroevende re
sultaten geeft. De bloedvaatverwij-
dende stoffen (vasodilatatoren), be
staan reeds sedert de eeuwwisseling
en de meeste specialisten moeten
nog van hun echte werkzaamheid o-l
vertuigd worden.
Na j-arentange experimenten vond
men synthetische materialen, die
zeer geschikt waren om kunstmatige
bloedvaten te maken. Soepele dar
men en slangen bestaande uit „dra-
Ion" of „teflon" konden de opge
stopte slagaders vervangen. Dit was
natuurlijk een flinke stap vooruit.
De vaatchirurgen begennen meer en
meer gebruik te maken van deze
synthetische bloedvaten. Vooral de
grote slagaders, zoals de aorta en
de dijslagaders, bleken met goed ge
volg vervangen te kunnen worden.
Duizenden personen werden aldus
gered en valide gemaakt. Jammer
genoeg zijn deze kunstbloedvaten
veel minder geschikt als men klei
nere slagaders wil vervangen. Het
aanvankelijk goede resultaat werd
dikwijls teniet gedaan door een vrij
vlugge verstopping en afsluiting van
de draion- en tefloovaten.
Sedert enkele jaren trachten de
vaatchirurgen weer meer gebruik te
maken van het natuurlijk materiaal
van het organisme zelf. Zou het niet
mogelijk zijn een gedeelte van een
verstopte slagader te vervangen of
te herstellen door een nabijgelegen
ader? De vaatchirurgen scherpten
hun messen en. togen aan het werk.
Vooral de grote, aan de oppervlakte
liggende dijader, die bij abnormale
uitzetting zo gemakkelijk aderspatten
vormt, werd d-e lieveling van de
vaatchirurgen. Hij is immers gemak
kelijk te bereiken en leent zich uit
stekend voor het herstellen van ver
nauwde of afgesloten dijslagaders.
Maar ook andere aders worden
gebruikt om het bloed langs een a-
derlijke omweg, de zogenaamde „ve
neuze by-pass", te laten stromen.
De hart- en vaatchirurg dr. P. J. F.
M. Kuypers uit Nijmegen gaf hier
over eind maart een interessante le
zing te Genk (België). Zijn ervarin
gen zijn inderdaad opvallend. Na
drie jaar was 80 procent van de ge
opereerden nog in uitstekende con
ditie.
Opvallend was ook het feit, dat
dr. Kuypers zijn ingrepen niet be
perkt tot de grote slagaders van
buik, bekken en dijen, maar dat hij
met evenveel gemak omspringt met
de kleinere bloedvaten van het on
derbeen en zelfs van de voet.
Alhoewel sommige ingrepen hun
duurzaam resultaat nog moeten be
wijzen lijkt het ons toch, dat in de
nabije toekomst steeds meer vaten
te opereren zullen zijn.
Aan patiënten zal het niet ontbre
ken. Duizenden patiënten met chro
nische klachten tengevolge van een
slechte bloedsomloop komen voor o-
peratief ingrijpen in aanmerking.
Het ontbreekt echter aan bekwame
vaatchirurgen, die het geduld van
een kantklosser moet koppelen aan
de vaardigheid van een Zwitserse
horlogemaker.
Het hoogtepunt van de lezing van
dr. Kuypers bestond echter in de
demonstratie van een ingreep, die
hij zeer onlangs op de kransslaga
ders had uitgevoerd.
Zoals iedereen nu wel bijna weet,
geeft de vernauwing van de krans
slagaders het typische dichtsnoe-
ringsgevoel in de borstkas bij in'
spanning, in vaktermen „angina pee'
toris" genoemd.
Een opstopping van de kransslag»
aders veroorzaakt het afsterven van
een gedeelte van de hartspier: hel
hartinfarct. Bij drie personen, lij
ders aan een uitgesproken vorm van
angina pectoris of hartinfarct, slaag
de dr. Kuypers erin de bloedsom
loop van de kransslagaders te her
stellen. Daartoe nam hij uit het been
van de patiënt een klein stukje ader
en plaatste dat tussen de aorta (gro
te slagader die uit het hart ont
springt) en bet gezond gebleven ge
deelte van de kransslagader.
Gedurende de operatie wordt het
hart van de zieke volledig stilgelegd
en de bloedsomloop op gang gehou
den door een hart-longmachine. Zon
der een volledige hartstilstand is het
technisch onmogelijk de nodige hech
tingen aan de kransslagaders ta
doen.
Indien dit baanbrekend werk met
het nodige succes bekroond zou wor
den, dan zou dit ongekende moge
lijkheden geven voor de honderddui
zenden hartlijders. Vooral jonge per
sonen onder de 40 a 50 jaar, dia
reeds een hartinfarct hebben door
gemaakt, zouden in aanmerking ko
men voor deze ingreep. Eveneen*
vele lijders aan zware angina peo-
toris, die niet meer reageren op me
dicamenten, zouden geholpen kun
nen worden.
'Van onze correspondent)
Sem"'nl{"i'N.r De pi' 's een a'"
Nederlandse huis-
eehcinpi eerde metllode van
vloed «n il geen aantoonbare in-
pil. Ook voorschrijven van de
rol voo flP de godsdienst geen
Dit wrw gebruikers ervan,
patiënt 1 Ult.een Proefschrift „De
Waaron efna en de huisarts",
dense hokl fV°Tge week de Khe-
de aula '^n V Bekk«i"S in
siteit nromn Nijmeegse univer-
Seneesku™i°Vep t0t d0ctor in de
hij prof ,1p a '"motor was daar-
in de social'» ,s. hoogleraar
s°ciale geneeskunde.
Dr. Bekkering had een uitgebreid
onderzoek gehouden onder 163
huisartsen in Nijmegen, Arnhem en
in de Betuwe en hun patiënten.
Ruim 98 procent van de artsen
bleek de pil voor te schrijven als
anticonceptievum. In iedere prak
tijk waren er gemiddeld zo'n 60 pa
tiënten die de pil gebruikten. In de
steden lag dit percentage hoger
dan op het platteland. De meeste
huisartsen adviseren nooit om over
te gaan op de „klassieke" metho
den van geboortenregeling (con
doom, pessarium, periodieke ont
houding). Toch blijken uit het pa-
tiëntenonderzoek deze methoden, e-
venals de zgn. coïtus interruptus
nog zeer vaak te worden toegepast.
Promovendus wijst dan ook in zijn
proefschrift nog eens op de zeer
hoge graad van onbetrouwbaarheid
van deze methodes.
Dr. Bekkering acht het voorts
waarschijnlijk, dat er, wat betreft
de patiënten een „tekort" is in de
anticonceptionele situatie van ten
minste 20-25 procent, d.w.z. dat ten
minste een op de vier of vijf vrou
wen geen of geen juiste vorm van
geboortenregeling toepast. Hij noemt
het een onoverkomelijk tekort, dat
in het onderzoek de ongehuwden
niet zijn betrokken.
Promovendus acht het moge
lijk in dit tekort te voorzien door
een juiste en gerichte voorlichting,
speciaal van patiënten.
(ADVERTENTIE)
voelt de gehele dag niet!
Geen vrees meer, dof de gebitspïaat van
het gehemelte loslaot. Dentofix, het
nieuwe, verbeterde, antiseptische poeder -
J morgens een weinig op de ploot ge
strooid - houdt het gel.it de gehele dag
onwrikbaar op zijn plaats. Geen onaan
gename smaak. Dentofix verschaft U een
gevoel van zekerheid bij het eten, lachen
spreken en niezen. U vergeet, dat U een
kunstgebit heeft. Verkrijgbaar in discrete,
neutrale plastic flacons, prijs f. 251. bii
apotheken en drogisterijen.
(Van onze redactie buitenland)
BONN-ROME De Italiaanse re
gering heeft aangekondigd „nieuwe
en rechtstreekse stappen" te zullen
ondernemen om te trachten de 18
door Biafra ter dood veroordeelde
oliedeskundigen, waaronder 14 Ita
lianen, 3 Duitsers en 1 Libanees, te
redden.
Kanselier Kiesinger van West-
Duitsland heeft gisteren keizer Haile
Selassie van Ethiopië verzocht te wil
len bemiddelen in deze zaak.
Een dergelijk verzoek is ook door
minister Brandt gericht aan de secre
taris-generaal van de organisatie voor
Afrikaanse eenheid, Diallo Telli. Hij
heeft eveneens contact opgenomen
met het Duitse Rode Kruis en met
andere hulporganisaties, die in Biafra
werkzaam zijn.
De Biafraanse leider, generaal
Ojoekwoe, heeft inmiddels gezegd,
dat Europa blijkbaar meer inzit over
het lot van 14 Europeanen dan over
dat van miljoenen lijdende Biafra-
nen.
Hierop heeft de Westduitse rege
ring laten weten, dat zij meer hulp
verleent aan Biafra dan welk land
ook. Tot nu toe heeft het hulpgoede
ren gestuurd ter waarde van 94 mil
joen mark. Het internationale Rode
Kruis heeft gisteren geen toestem
ming gekregen de 18 oliedeskundigen
te bezoeken.
GRONINGEN (KNP) De wijding
van de nieuwe bisschop van Gronin
gen mgr. dr. J. P. W. M. Möller vindt
plaats op zaterdag 28 juni.
IN RIDDERKERK zijn zondagavond
op straat een man en een vrouw kort
na elkaar overleden. De 57-jarige P.
H. C. uit Rotterdam werd onwel,e
toen hjj samen met zijn vrouw op
een bromfiets op weg was naar huis.
Hij stapte af en raakte buiten kennis.
Toen zijn echtgenote van een ge
waarschuwde arts hoorde dat raar
man was gestorven, verloor ook zij
het bewustzijn en overleed.
