PROBLEMEN VAN DE ONGEHUWDE MOEDER ZIJN LEVENSGROOT „Toch enzamen nten ZE MOETEN LEREN LEVEN MET HUN HANDICAP Naïef Beslissing Moeilijk Huisvrouw met reuma Hulpmiddelen Speciale kleren bi DE STEM VAN ZATERDAG 10 MEI 1969 35 :T VAN UW HUIS TER? I iverwarming is nu geen luxe J lomplete installaties of zelf- liw vanaf ff. 2000,- bok voor huurwoningen, [l/raag inlichtingen en offerte 1 04130-3193 afd. verwarming K)ppenheimstraat 31 Veghel Postbus 57 Breda hotels op wielen, geschikt voor ■ben: gewicht 200kg, hoogto75 jenoot. Let eens op het merk.Tien bekijk hem bij I BREEKELMANS ■ÖT (N.B,) tel. 04997-1657 iren-Tilburg, afrit Oirschut laai. „Ik ben blij dat ik mijn weg gekozen heb". „Ja, nu ben ik wel blij dat ik Frits heb. Maar ik moet eerlijk bekennen dat ik er vrij lang anders over heb gedacht. Er is een tijd geiveest, voor en na de bevalling, dat ik heel, heel diep in de put heb gese ten. Nu ik wat ouder ben en ik ondanks het feit dat ik nog steeds een „ongehuwde moeder" ben duidelijk mijn weg in het leven wel heb gevonden, zie ik dat allemaal anders, wat genuanceerder. Maar waarschijnlijk ook ten aanzien van de maatschappij en mijn naaste familie heel wat scherper en met veel meer milde bitterheid" Frits is nu twaalf jaar, gaat bin nenkort naar het lyceum. Een leuke, frisse jongen straalt je tegemoet van het portret, dat op een lage boeken kast staat. Een zonnige kamer, waar in -dat is heel duidelijk geleefd wordt. Weinig of geen luxe, wel met smaak gevuld en op intimiteit afge steld ingericht. Kennelijk het centrale punt in de ruime flat. Onze gastvrouw, vóór in de dertig, scherp profiel, slank, goedlachs maar steeds met een zekere afweer en wat melancholie in de grijs-bruine ogen, praat zonder aarzeling. Ze heeft het kennelijk lang geleden allemaal goed overdacht, is er helemaal mee in het reine gekomen. Ze was even over de twintig, toen ze wist dat ze van de wat oudere man met wie ze omgang had, in verwachting was. ,Ik zat nogal in mijn rats. Beroerd om het thuis te vertellen. Maar ja, we zouden dan maar eerder moeten trouwen dan we van plan waren. Dus zo erg wa.f het nou ook weerA. niet. Ja, zo naïef xvVsFUs! Ik geloof/Sr' werkelijk dat hij van mij hield. weet ik dat hij me alleen maar zocht omdat ik hem bevredigde. Een egoïst. die van mijn onervarenheid misbruik maakte.' Ze loopt door de kamer, terwijl ze haar verhaal vertelt. Toch wat ner veus, een bloem schikkend, een kleedje rechttrekkend, af en toe een sigaret rokend. ,God, wat was ik een onwetend kalf. Mijn eerste tik kreeg ik, toen ik het hem vertelde. Hij begon er zich meteen van af te maken. Er was wel wat aan te doen. Waarom, want we konden toch trouwen? Hij had aller lei uitvluchten, smoesjes. Toen ik aanhield, verbijsterd, zei hij dat er in Amsterdam wel een adres was van iemand die me ,kon helpen'. Ze vertelt over haar wanhoop, ovei de weken van nerveus wachten, van niet tot een besluit kunnen komen, er met niemand over' durven praten. De man zag ze steeds minder. Als ze hem opbelde, had hij het druk. Elke keer dat ze hem sprak, had hij het over abortus. Misschien was mijn grootste ellen de wel dat ik thuis niets kon zeggen. Vader en moeder waren stijl, sex was voor hen iets waarover men niet sprak. Nooit kreeg ik enige voorlich ting. Ik begreep dat hun wereld in een zou storten, als ik vertelde wat er aan de hand was. Misschien voelde ik instinctmatig dat ze me gewoon te formuleren wat ze bedoelt. ,Weet u, ik dacht niet eens aan mezelf. Aan wat dat geknoei tot gevolg zou kun nen hebben. Toen ik eenmaal voor mezelf dat had uitgekiend, zou ik ook niet legaal tot abortus hebben beslo ten. Misschien ben ik wel een dwaas. Maak van te veel dingen gewetens zaken.' Toen ze wist wat ze moest doen met dat kind dat in haar vorm kreeg, verbrak ze het contact met de vader. Nimmer heeft de man nog iets van zich laten horen. Ze heeft zijn naam nooit genoemd. Toen vertelde ze het thuis. De re actie was nog kortzichtiger dan ze had verwacht. Misschien nog feller afwijzend van de kant van haar moe der dan van haar vader. Geen begrip voor de geweldige strijd die zij zelf had moeten voeren om de verant woordelijkheid te aanvaarden voor lopen op verwijtenop pogingen van moeder om toch nog een man voor me te vinden, op medelijden. Ik had gekozen en wilde die weg gaan. Ik geloof dat ik heel eenzaam ben geweest. Niet omdat ik nergens meer kon aankloppen. Het merkwaardige is dat dat juist best lukte. Opvallend veel mensen waren bereid te helpen. Er zijn er geweest die me eerlijk heb ben gezegd dat ze bewondering had den voor mijn besluit en dat ze von den dat er heel wat meer moed voor nodig was dan voor een abortus.' In het bedrijf waar ze werk vond, had men begrip. Dat maakte een aan tal doodgewone zaken, zoals de zorg voor de baby, heel wat eenvoudiger. Ze kreeg een nieuwe kring van ken nissen. ,Mijn broer heeft zich altijd meer dan fijn gedragen. Met hem kon ik praten, vooral toen hij zelf een meisje kreeg, en later, toen hij ge trouwd was.' Met nadruk zegt zij dat er geen drama van gemaakt moet waren. .Wat mij is overkomen, ik ben er zelf niet zouden kunnen helpen en alles voor mij nog veel moeilijker zouden maken.' Ze heeft toen heel sterk gedacht aan dat Amsterdamse adres om ,het weg te laten maken'. Wat moest ze anders doen? Een echte kerkelijke binding had ze al enige jaren niet meer. ,De vroomheid thuis had me er gewoon toe gebracht het allemaal als schijn, koude vorm, verlakkerij, te gaan zien.' Ook daar dus geen aan knopingspunt. ,Maar in al die weifeling, in al dat foeken, in die bijna duistere wanhoop, ad ik ook ergens het gevoel dat het niet aangaat ,iets' waarvoor je ver antwoordelijk bent, dat in je groeit, dat leeft en dat later een mens gaat worden met al zijn mogelijkheden, de levenskans te ontnemen. O nee, hele maal niet op grond van een godsdien stige overtuiging. Trouwens, wie weet in hoeverre mijn opvoeding er toch nog mee te maken had? Maar de ge dachte stond me gewoon tegen.' Ze wacht even. Denkt diep na om haar eigen daad. Wel een, achteraf zielig aandoend, beroep op .fatsoen'. ,Wat zouden de familieleden wel zeg gen? En de buren en kennissen.' ,Mijn broer die enige jaren jonger is, had veel meer begrip. Hij probeerde te helpen. Veel kon hij niet doen. Hij zat nog op de h.b.s. Wat wilt u.' Het eind van het lied was dat ze het huis uitging. Met ruzie, over laden met verwijten. ,Ook dat ver driet mijn ouders waren goede mensen moest ik toen verwerken.' Dank zij hulp van ouders van een vriendin kon ze zonder al te veel zorg Frits ter wereld brengén. Daarna zocht ze een baan. Ze vertelt over die moeilijke eerste jaren met gelatenheid, soms met hu mor. Pogingen van haar moeder om haar te bewegen met Frits weer thuis te komen, heeft ze afgekapt. ,Ik wilde niet steeds opnieuw de kans verantwoordelijk voor, overkomt vele vrouwen. Maar ik kan alleen over mezelf en mijn eigen gevoelens en ervaringen praten.' Ze kijkt even naar Frits' portret. Glimlacht. ,Ik moet er niet aan den ken dat hij er misschien niet zou zijn geweest, als ik in die tijd was inge gaan op het voorstel abortus te ple gen. Leven met die gedachte zou, zo geloof ik, heel wat erger zijn geweest dan nu leven met mijn zoon. Ik heb nu iets om voor te leven, om voor te hopen, om bang voor te zijn. We hebben het fijn. Als hij naar de mid delbare school gaat, vertel ik hem dat ik hem heb gekregen hoewel ik niet getrouwd was. Hij weet natuur lijk dat er geen vader in huis is. Ik heb hem beloofd hem te zullen vertellen waarom niet, als hij oud genoeg is. Daarmee heeft hij vrede gehad. Ik ben blij dat mijn ouders, we komen er af en toe, en alle anderen hem er niet mee hebben lastig geval len. Het is mijn plicht en mijn recht hem in te lichten.' Achteraf gezien, vindt ze de man die haar liet zitten, een zielige mis lukking. ,Ik heb hem toen vervloekt. Nu niet meer. Ik denk nooit meer aan hem. Veel meer verdriet heb ik gehad van de houding van mijn ouders. Die hebben niets begrepen van de strijd die ik heb gevoerd, van de eenzaamheid waarin ik met me zelf tot klaarheid moest komen. Hoe veel makkelijker hebben meisjes het die wel thuis kunnen komen en die er begrip en echte liefde vinden....' Het klinkt als een klacht. Jk kan mijn ouders sindsdien niet meer zien als liefhebbende, begrij pende mensen. Ik heb dat een keer heel duidelijk gezegd, toen moeder zich meende te moeten bemoeien met de opvoeding van Frits. Ze vinden het bar dat ik hem niet heb lat en dopen. Maar ook dat gaat om de schijn, niet omdat ze vinden dat het wezenlijk is. Ik wil proberen die jongen niet te belasten met allerlei problematiek die niet nodig is. Ik hoop dat hij een mens wordt die een eigen oordeel heeft, die zelf zal weten te kiezen, die met alle fouten die ook hij zal hebben een meisje niet aandoet wat mij is aangedaan. En wat een fijn leven hebben we samen. Wat een plezier maken we. Hij wordt al een beetje de man in huis. Ja, twee keer heb ik kunnen trouwen. Ik heb het niet gedaan. Om Frits niet als ik heel eerlijk ben ook niet omdat ik toch wel erg bezeerd ben en zo gewend ben het allemaal alleen uit te kienen dat ik het gewoon niet meer aandurf. Neen, niet omdat ik nu zou vinden dat alle mannen zo zouden zijn als die ene... Frits is toch ook een man. ,En ik begrijp best dat er vrouwen zijn die in dezelfde omstandigheden wel besluiten abortus te laten ple gen. Ze beseffen niet dat op zo'n mo ment in je leven het er allemaal voor de toekomst veel donkerder uitziet dan het in werkelijkheid gaat wor den. Maar veroordelen zal ik ze niet. Hoe dicht heb ik er zelf niet bij gestaan? Het hangt op zo'n moment van zoveel factoren af. Ik ben blij dat ik mijn weg gekozen heb. Ook al lig ik een enkele keer 's nachts wel eens wakker, omdat dat plotseling die angst weer over me komt. Dat moet ik zelf verwerken. Misschien is dat wel een stuk goede en heilzame eenzaam heid JAQUES LEVIJ. «Volgende maand vier ik een jubileum", zei de vrouw in de rolstoel opgewerkt. „En wat voor jubileum dan wel?" vroeg ik zo gewoon mogelijk, maar dat was moei lijk want ik kon niet helemaal langs haar scheve houding en haar misvormde handen heenkijken. „Dan heb ik 60 jaar reuma". „Hoe oud bent u dan?" Drieënzeventig." Het enige wat je daar op zeggen kunt, is: „Dat had ik niet gedacht." „Dat komt omdat ik het zo buitengewoon goed maak", zei ze. En ze meende het. (Van een onzer verslaggevers) BREDA Misschien zal een meisje van 13, dat vandaag eenzelfde soort reuma krijgt als deze vrouw destijds, nu niet gedoemd zijn tot zulk een jubileum, de wetenschap vordert. Of althans niet tot het jubileum in een rolstoel. Misschien. ÏÏant het laatste woord over deze aandoeningen is nog niet gezegd. Er zijn diverse soorten reumatische ziekten. Een van de vele soorten is de reumatoïde artritis, het inromsch gewrichtsreuma dat be ticht is omdat de patiënten er in- ™ide door kan worden. Acuut reu- Ma is weer een heel ander soort, dat nooit overgaat in chronische ge- richtsreuma. Een derde veel voor- Komende vorm is arthrosis, een min der ernstige vorm, dikwijls ten on- jechte slijtage-reuma genoemd en Meestal voorkomend bij oudere men sen. I 's begrijpelijk dat de verschil- ncle soorten, elk op een andere ma- 'er behandeld moeten worden en aarom alleen al is het bijzonder on- erstandig, de pilletjes die een ken- s zo goed helpen, ook maar in te nemen. Tijdig naar de dokter gaan is nog Ij:, het verstandigst. Ér is name- J z°veel aan te doen. Is het soms - vee' 'dm nien een halt kan toe- J;Jv" non het verergeren van de vn,\-u daardoor invaliditeit kan Komen worden? Dat er zoveel mogelijk beweging in de gewrichten behouden blijft of zelfs wordt terug gegeven' Dat de „ongunstige stand" van de gewrichten voorkomen wordt? Dat pijn en stijfheid verminderen? Dat de spieren in goede conditie worden gehouden? Dat patiënt zo veel mogelijk aan het normale leven kan deelnemen? Elke reumapatiënt is eigen baas en kan naar een dokter gaan, of een stralenkastje kopen of het boertje dat zo goed „belezen" kan, opzoeken. Maar de dokter past gewoonlijk deze behandeling toe: hij let er op dat de algehele gezondheidstoestand bevor derd wordt zodat de patiënt (even als de jubilares in de rolstoel) kan zeggen: ik maak het ook zo goed. (Als zij het niet zo goed maakte zou zij misschien niet eens meer kunnen zitten en haar beperkte werkjes uit voeren, in elk geval niet zo opgewekt zijnDe aangedane gewrichten kun nen plaatselijk behandeld worden. Er komen geneesmiddelen aan te pas, en in bepaalde gevallen, revalidatie. Noch de kwakzalver, noch het stra lenkastje kunnen dit alles tot stand brengen. Rust, goede voeding, voldoende buitenlucht, warmte in huis en in kleding en speciale gymnastiek be horen bij de leefregels. Het is ver drietig dat patiënten het werk dat zij vroeger deden, soms niet meer kun nen doen. Ander werk zoeken, mis schien een herscholing ondergaan, lijkt verschrikkelijk, maar het is be ter dan bij de pakken neerzitten. Is de ziekte zo hevig dat men niet meer werken kan, dan zijn er nog hobby's. Overbodig wordt geen mens. Mijn jubilares is een lichtend voorbeeld en een steun voor haar omgeving. Van sommige aandoeningen heb ben vrouwen meer last dan mannen. Maar de praktijk wijst uit dat man nen gemakkelijker rust kunnen ne men. De huisvrouw heeft haar huis houden, hoe klein ook, en dat moet doorgaan. Zij is nu eenmaal de zor gende, laat haar gezin voorgaan, komt zelf op de laatste plaats en doet zich daarmee te kort. Zij blijft het huis houdelijk werk voortzetten op de oude manier, wel met pijn, maar vrouwen (zeggen de anti-reuma in stanties) verdragen pijn gemakkelij ker dan mannen! De behandelende arts heeft de moeilijke taak vast te stellen wat zo'n vrouw nog MAG. En daaruit volgt meteen de vraag: hoe kunnen we het haar gemakkelijker maken. (Natuurlijk komen deze pro blemen op dezelfde wijze aan de orde bij een ander soort handicap). Hoe netter de huisvrouw was, des te moeilijker zal zij zich aanpassen aan de raad: doe het met de franse slag. Hoe meer zij haar huisgenoten ver wend heeft, des te lastiger zal het zijn die ertoe te krijgen werk over te nemen. Om de aangedane gewrichten te sparen en te grote inspanning te vermijden zijn er algemene regels: Meestal is staan niet goed, maar lang achter elkaar zitten en teveel lopen evenmin. Bukken, maar vooral werken in gebukte houding moet voorkomen worden. Trappen lopen is slecht voor patiënten met reumabenen. Tillen en sjouwen met zware vrachten is uit den boze. Het moderne algemene devies is, dat wij moeten leren leven met onze handicap. (Het kan een geestelijk of een lichamelijk Jijden zijn in dit geval is het reuma). Naast de be handeling om het lijden zoveel mo gelijk te beperken, zijn er de hulp middelen om uit onze handigheid te halen wat er nog in zit. Vooral de gehandicapte huisvrouw kan met hulpmiddelen in huis een eind op streek geholpen worden. Hoogte van het aanrecht, van kranen en kastjes, van douche en W.C., de vorm van kraan en deurknop zijn bijzonder belangrijk voor haar om zich zelfstandig te kunnen redden. ZELFSTANDIG. Dat wil zeggen kan zij staan, dan moeten bijvoor beeld de stelen van vegers en zwab bers, de stang van de stofzuiger zó lang zijn dat zij rechtop kan blijven. Maar staat zij al niet meer, dan is er een stoel met zwenkwielen om haar het meeste werk zittend te laten doen. Beweegt zij zich in een rol stoel, dan kan er geen drempel meer in huis zijn. Er zijn al vele soorten hulpmidde len, niet zelden door patiënten zelf bedacht en sommige zo eenvoudig als het ei van Columbus, die onmogelijke handelingen weer mogelijk maken. Til maar eens een volle theepot op met reumatische handen! Het sim pele plankje met twee houten blok jes maakt theeschehken mogelijk door de pot schuin te houden (NIET te tillen). De blokjes houden de pot tegen. Zo zijn er rekjes en krukjes waar door men weer in en uit een bad kan klimmen, touwladdertjes (of een zgn. galg boven het bed) om zich op te richten. Kousaantrekkers, knopen- haakjes, verlengstukken voor kam men, borstels, tandenborstels, scheer- apparaten vergemakkelijken het le ven. Er zijn klemmen om een rasp vast te houden, schilapparaten, een voudige handles om een kraan mee open of een schroefdeksels los te draaien, nagelknippers, verstelbare lepels en vorken. Natuurlijk heeft elke gehandicapte eigen oplossingen bedacht voor zijn en haar kleren. Maar toch was het een uitstekend idee van de instellin gen voor reumapatiënten en gehan dicapten om speciale gemakkelijke kleren te laten ontwerpen. Mevrouw Ida de Leeuw-van Rees bedacht in verband met deze patiën ten: een overgooier die sluit als een mantel, maar met klitband in de plaats van knopen. Een wikkelrok met plooien; het bijzondere is dat ook de voering geplooid wordt (an ders heeft de patiënte nóg geen be wegingsvrijheid). Een wikkel-robe manteau. Een rok met ritsen aan twee kanten, beide doorlopend tot voorbij het dijbeen. Blouse met ver dekte plooien opzij (zittende patiën ten krijgen doorgaans zware heupen). Wij zouden er nog graag bij wil len zien: japonnen en mantels die aan de achterkant tot aan het middel (of verder) zijn opengeknipt zodat de patiënten ze zittend kunnen aan trekken. De modellen die mevrouw de Leeuw-van Rees bedacht, waren te zien op de Huishoudbeurs, in de anti-reuma stand en hadden enorm veel bewondering van de patiënten- in-rolstoel die in grote getale de openingsdag bijwoonden. Velen vroe gen naar patronen van de modellen. Maar het zal heel moeilijk zijn een standaardpatroon te maken voor zo veel individuele afwijkingen. Mis schien is het mogelijk een boekje of folder uit te geven met modellen als suggestie (aan te vullen met vele suggesties die ieder uit eigen onder vinding kan geven) die men dus zal moeten laten maken. Inlichtingen over aange paste voorwerpen en speciale apparaten kan men inwinnen via huisarts of wijkverpleeg ster bij sociale reumadiensten en bij de Stichting V.L.G. (Stichting Technische Voor lichting ten behoeve van Li chamelijk Gehandicapten). Voor algemene inlichtin gen is erhet Centraal Bureau van de Ned. Verg. tot reuma- bestrijding. Ie Sweelinck- straat 62, Den Haag.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1969 | | pagina 33