Er komt een
nieuwe kerk,
daar geloof
ik vast in"
Rekenkamer verdiende in
'68 naar schatting f 90 min
AMRO-spaarders
profiteren van de volgende
rentepercentages:
4%
4y2%
5%
6%
6Wo
Sn AMRO BANK
BISSCHOP JANSEN, 40 JAAR PRIESTER
Opstand in
West-Irian
toegegeven
99
DRS. H. PESCHAR IN JAARVERSLAG:
Biljartlaken
kan goedkoper
Atheïst tot
koster benoemd
EXCESSEN
DEMOCRATIE
GEEN VLUCHT
AMSTERDAM
Vy AMSTERDAM-ROTTERDAM BANK
Diplomatenzoons
en dure boeken
SCHELPENZUIGER
GOES DUURDER
(Van een onzer redacteuren)
ROTTERDAM „Geen rooie cent wil ik hebben van die collec
te. Ik heb altijd een boterham gehad en die zal ik wel houden. De
helft van de opbrengst gaat naar het Afrikaanse bisdom Tabora
en de helft wordt besteed voor pastorale doeleinden in ons eigen
bisdom", Aldus mgr. M. A. Jansen, bisschop van Rotterdam, over
het geschenk, dat men hem bij zijn 40-jarig priesterfeest op 22 mei
a.s. wil aanbieden. En hij meent het. Ook al vindt hij het wel leuk,
dat enkele priesters het initiatief hebben genomen voor het aan
bieden van een persoonlijk geschenk, buiten de collecte om. „Laat
ik dat dan voor mezelf besteden", zegt hij eenvoudig. Net als de
kapelaan die bij het huisbezoek een tientje in de hand krijgt ge
drukt.
Bisschop Jansen is de eenvoud In persoon. Hij telt hoeveel kopjes koffie
er moeten wezen en geeft de glaasjes sherry rond alsof het de gewoonste
zaak van de wereld was. Wil ook best de kwaliteit van de koekjes even
aanprijzen. En praat tussendoor over de dertien jaar dat hij bisschop van
Botterdam is geweest.
Het begon met een groot pro
ject dat aanvankelijk een succes en
later een twijfelachtige zaak bleek
te zijn: de bouw van het seminarie
Leeuwenhorst. „Toen het er na en
kele jaren stond, een gebouw van
acht miljoen, helemaal vrij van
schuld, cash and carry, toen dacht
ik: dat is iets om trots op te zijn.
Maar die illusie is maar kort blij
ven leven". Hij perst zijn lippen op
elkaar, de onderlip Iets naar voren
gestoken, als een zakenman, die een
verkeerde gok heeft gedaan. En die
het maar het beste vindt, dat aan
zichzelf te bekennen.
Toen kwam het Vaticaans conci
lie en de stroomversnelling, die er
uit voortvloeide. De bisschop werd
er een beetje door overdonderd.
.,We dachten allemaal, dat het een
paar maanden zou duren: wat plech
tigheden wat handtekeningen, wat
formaliteiten. Maar de eerste vijf
minuten van de eerste werkverga
dering bleek hoezeer we ons vergist
hadden". Het concilie werd het be
gin van het moeizaam zoeken en
tasten naar een nieuwe kerktype.
Waar dat op moet uitlopen, weet
bisschop Jansen nog niet. „We zit
ten ln de mist met onze idealen",
zegt hij, „op de lange duur zal er
wel iets goeds uit voortkomen,
maar op korte termijn zitten we
midden in de beroerdigheden, en
die zullen nog toenemen. Je weet
niet waar je heengaat. Er komt een
nieuwe kerk, daar geloof ik vast
in. Maar hoe die kerk eruit zal
zien, dat wordt maar heel geleide
lijk aan een ietsje duidelijker". Hij
wijst naar buiten, waar een sirene
het eind van de werkdag aankon-
digd over het wroetende Rotterdam.
„Daar wordt ook gebouwd", zegt
hij, „maar daar hebben ze een plan,
daar weten ze precies waar ze naar
toe moeten".
Van excessen op kerkelijk ge
bied houdt hij niet. dat is duide
lijk. Maar wat is een exces? Dat
kan hij niet direct onder woorden
brengen.
Hij denkt aan experimenten, die te
veel een individueel karakter dra
gen, aan na-aperijen zonder een
hechte fundering. Van de andere
kant weet hij, dat er opzienbaren
de dingen nodig zijn, om de zaak
vooruit te brengen. Als ze gebeu
ren maak je je er kwaad om. ach
teraf vind je ze toch wel gelukkig.
Hoofdzaak bij alle experimenten
is dat de dialoog tussen leiding en
pioniers op gang wordt gehouden.
Maar doet de bisschop dat van zijn
kant wel? Neemt hij niet een hou
ding aan van: vraag asjeblieft niet
te veel, ik sta welwillend tegenover
jullie pogingen, maar als je mij uit
drukkelijk om permissie vraagt,
moet ik die weigeren?
De bisschop vindt inderdaad, dat
volwassen mensen zelf de verant
woordelijkheid voor hun daden
moeten dragen. „Toen ik profes
sor was op het seminarie probeer
den de studenten mii wel eens voor
hun karretje te spannen als ze kat-
tekwaad uithalen. Nooit heb ik mij
in die strik geworpen. Ik zei: doe
het of doe het niet". En zo staat hij
er nog steeds tegenover. Priesters,
die zich voor alles en nog wat met
het bisschoppelijk gezag willen dek
ken, kan hii niet appreciëren.
Of mgr. Jansen gelukkig is met
de invoering van de democratie in
de kerk? Dat is h;j zeker, hoewel
hij zich realiseert dat het bestuur
daardoor wordt bemoeilijkt en ver
traagd. Neem de benoemingen.
Vroeger stuurde je eenvoudig een
briefje en daarmee af. Je polste na
tuurlijk wel wat, en het was echt
niet zo „dat je de benoemingen ex
cathedra rondstrooide. Maar het
liep toch vlotter dan tegenwoordig".
Een van zijn grootste zorg is de
veroudering en de inkrimping van
het priesterbestand. Wat moet dat
worden over vijftien of twintig
jaar? Nu geeft hij graag toe, dat
ons land wel rijk aan priesters is
geweest en dat zich in sommige op
zichten een luxe-zielzorg heeft ont
wikkeld: denk aan de vele advi
seurschappen en aan het frequente
huisbezoek. Er is zelfs een tijd ge
weest, dat de bisschop met zijn
priesters geen raad wist, je moest
een pastoor vragen, of hij een ka
pelaan wilde nemen. Die kreeg dan,
niet om je gevraagd, maar je bent
als hij arriveerde, te horen: „Ik heb
niettemin welkom".
Nu is dat anders. Veel oude gees
telijken sterven of bedanken. In
de middengroep treden er velen
uit en de wijdingen worden ieder
jaar minder. „Ik begrijp dat best",
zegt de bisschop, „wanneer ik jong
was, ik weet nog niet of ik dan
priester zou willen worden". In
welke richting de oplossing moet
worden gezocht, is hem allerminst
„Een kamer waarin wordt geleefd", zo kenschetst bisschop Jansen
zijn woonvertrek. Hij weigert de tafel op de voorgrond voor de foto te ont
ruimen. Het mag er allemaal op, ook de sigarenkist.
duidelijk. Hij noemt diverse moge
lijkheden op om ze meteen weer
te verwerpen of van vraagtekens te
voorzien. „De meest haalbare kaart
is, dat we mensen, die al gehuwd
zijn, tot priester wijden. Die kun
nen dan als part-time priester be
ginnen in het weekeind en later
hun werkkring wat uitbreiden".
Maar hoe dat allemaal moet met
Rome en zo dat is hem niet hele
maal duidelijk.
Volgend jaar augustus hoopt de
bisschop zün ambt aan een ander
te kunnen overdragen. „Het is geen
vlucht", zegt hij met nadruk.
„Ik heb het van het begin af aan
zo gewild. Toen ik bisschop werd,
ontmoette ik heel wat oude pastoors
tegen wie al meermalen gezegd was
dat ze moesten gaan rusten. Ik
rust- toch al, was hun antwoord.
Maar dat sloeg natuurlijk nergens
op. Ik heb vaak met succes
geprobeerd hen tot bedanken te
brengen. En nu wil ik zelf niet ach
terblijven. Een bisdom als dit kan
alleen maar gediend zijn met be
trekkelijk jonge mensen".
Natuurlijk zijn er uitzonderingen.
Een man als Alfrink bijvoorbeeld,
die moet in deze omstandigheden
niet heengaan. Maar Jansen kan
gemist worden, daar is hij helemaal
van overtuigd. „Tijdens het con
cilie heb ik mii vaak geërgerd aan
al die oude kardinalen, wrakken
soms, die amper meer uit de voeten
konden. Ik zei bij mezelf: moet het
daar nou van afhangen? En dat is
de reden, waarom ik met mijn 65e
ga. Ook al ben ik bang, dat som
mieren het anders zullen uitleggen".
HÜ hoopt op een goede opvolger.
..Iemand die televisie-minded is of
liever televisiegeniek. Een tweede
mgr. Bekkers. Maar die vind je niet
een. twee, drie". In het huidige enis-
copaat is zo iemand niet te vinden.
Alfrink heeft het ook niet. Die wint
het door de kracht van zijn argu
menten en doer zijn snnerjenre in
telligentie. ..Eerst krijgt je Al
frink". zegt Jansen, „dan een hele
tijd niets. En daaronder krijg je,
nou ia, een van ons, ik weet niet
wie ik zou moeten noemen".
Als hij afscheid heeft genomen
gaat Jansen lekker niets doen, eens
kijken hoe lang hij het uithoudt.
Ergens midden in Amsterdam, want
h;j is een Amsterdammer en wil
dat weten, hij gaat zich bezig hou
den met alles waarvoor hij tot nog
toe geen tijd heeft gehad. Klokken
repareren. Kunstboeken lezen, met
zijn treinen spelen.
Wat dat laatste betekent wordt
me pas duidelijk, als hij me mee
neemt naar het heiligdom waar
het grote-mensen-speelgoed staat
opgesteld.
Een emplacement van ettelijke
vierkante meters met bruggen,
spoorwegovergangen, wissels en
stopplaatsen, drie treinstellen, waar
van een in het kopstation, twee
ergens verloren op de rails. Bis
schop Jansen begint te stralen als
hij het ziet en zet zich meteen ach
ter de bediennigstafel. Een druk op
de knop, een draai aan de weer
stand en daar gaan ze al, over de
bruggen,, onder de tunnels, schuin
doo'r de bocht. Er vliegt er een uit
de rails. „Dat zal je altijd hebben",
zegt de bisschop spijtig. „Net al3 je
het wilt laten zien". Hii vindt het
kennelijk prachtig.
„Niet dat rijden", zegt hii, „ik rij
betrekkelijk weinig. Maar het repa
reren als er iets kapot is, en het
bouwen van een nieuw onderdeel.
Het doet ie al je zorgen vergeten".
Wanneer premier De Jong hem
straks komt bezoeken, hoopt hii sa
men het hem een fijne middag
te hebben. Die heeft ook zo'n em
placement. En die schijnt heel wat
van treinen te weten.
Dan is er nog een verzameling
kunstboeken, hele kasten vol. Bij
voorkeur over de Vlaamse mees
ters maar de moderne als Cha
gall en Picasso zijn toch ook ver
tegenwoordigd. Alleen de modern
ste ontbreken. „Die begrijp ik niet",
zegt de bisschop, „al die kinetische
dingen die zeggen me niets".
Kortom, Jansen is een man zon
der enige pretentie. Die weet wat
h;j kan en wat hii niet kan, die
daar rond voor uitkomt zonder eni
ge gêne. „Het klinkt misschien wat
triviaal, wat ik allemaal zeg", op
pert hij een tikje onzeker, „zo ben
ik nu eenmaal. Maar zet het een
beetje voorzichtig in de krant".
Hij is kennelijk bang, dat de le
zers hem niet erg „bisschoppelijk"
zullen vinden. Maar ons inziens
hoeft hij daar helemaal niet bang
voor te zijn. Vandaar dat we hem
toch maar getekend hebben, zoals
wij hem bij het gesprek hebben ge
zien. Een ware Israëliet. In wie
geen bedrog is gevonden.
DR. ALFRED VAN DE WEIJER
(Van onze parlementaire redaktie)
DEN HAAG „Ik heb niet het gevoel dat de rijksgelden met handen de deur worden uit
gegooid. Nee, het geld wordt niet te royaal uitgegeven. Er vindt trouwens bij het rijk een ge
vecht om het geld plaats. De ministeries hebben lange waslijsten met wensen, waar men nau
welijks aan toe komt. Dat gevecht om het geld stimuleert een voorzichtig beheer. Steeds weer
moet worden gekozen uit een veelheid van belangrijke zaken". Dat zegt de voorzitter van de
algemene rekenkamer, drs. H. Peschar, in een toelichting op het verslag van de rekenkamer
over 1968, dat aan de Tweede Kamer is uitgebracht.
Drs. Peschar is bijna zestien jaar lid van de Tweede Kamer voor de
Partij van de Arbeid geweest. Hij was een van de financiële des
kundigen van de fracties, ploos ieder jaar de rijksbegroting grondig
uit en kwam als man van de oppositie zo nodig met een tegenbegro-
ting. Per 1 februari van vorig jaar werd hij benoemd tot voorzitter
van de Algemene Rekenkamer.
De belangrijkste taak van dit met 200 man werkende rijksinstituut is: de
controle op rechtmatigheid en doelmatigheid van de wijze waarop met rijks-
gelden wordt omgesprongen. Voor die controle beschikt de Algemene Reken
kamer over een eigen bureau op de verschillende ministeries.
De rekenkamer is bevoegd bij de
rijksdiensten de boeken, rekeningen,
bewijsstukken en andere bescheiden
te onderzoeken. De ogen van de des
kundige accountants tasten kolom
men cijfertjes af om te zien of de
belastinggelden goed worden besteed.
De ervaringen worden neergelegd
in het jaarverslag. De Tweede Ka
mer bestudeert ieder jaar dit ver
slag, zal zo nodig aanbevelingen van
de Rekenkamer onderschrijven en
eventueel een minister op zijn vin
gers tikken. De Rekenkamer kan wel
kritiek leveren op de besteding van
rijksgelden, als met die kritiek geen
rekening wordt gehouden moet de
volksvertegenwoordiging in het ge
weer komen.
De controle van de Rekenkamer
levert besparingen op. In ieder geval
zo veel dat de kosten van de Reken
kamer, totaal vijf miljoen per jaar,
er meer dan dik uitkomen.
„Ik heb geprobeerd te becijferen
hoeveel door onze controle wordt be
zuinigd," zegt drs. Peschar, „De pre
ventieve werking van de Rekenka
mer is natuurlijk niet in guldens uit
te drukken." Drs. Peschar schat dat
dank zij de controle in het verslag
jaar '68 aan besparingen en extra in
komsten 90 miljoen gulden is ver
kregen. Maar als we het zo minimaal
mogelijk stellen, gaat het nog altijd
om besparingen van rond 20 mil
joen," aldus drs. Peschar.
De activiteiten van de Rekenkamer
levert het rijk niet altijd geld op.
Soms kost de, controle-.geld, „In zo'n.
geval fungeren tive als ombudsman.
Neem het geval van de chauffeur
van een ministerie. De man moest
veel overwerk verrichten. Hij werd
ziek, in welke tijd hij recht had op
volledige bezoldiging. Bij de controle
is gebleken dat de man zesduizend
gulden te weinig is uitbetaald. In
middels is het te weinig betaalde ook
aan hem uitgekeerd," zegt drs.
Peschar.
Enkele gevallen uit het verslag
van de Rekenkamer:
KOFFIE In kantines van de tech
nische Hogeschool Delft bleek het
aantal koppen koffie en thee per
serveerster soms belangrijk beneden
het gemiddelde te liggen, waardoor
de serveerkosten per kop relatief
hoog lagen, van 15 cent tot 37 cent,
bij een verkoopprijs van 10 cent per
kop koffie en 5 cent per kop thee.
Een nieuwe chef van de kantine
moest voor een betere efficiëncy
zorgen. De Rekenkamer had intussen
voorgesteld de prijs voor een kop
koffie of thee een paar cent te ver
hogen. Dat brengt per jaar vijftig
duizend gulden meer op.
BILJARTLAKENDe militaire
Cantinedienst (Cadi) jaarlijks te-
ADVERTENTIE
rente op een
AMRO-
renteboekje of
spaarrekening.
rente op een
AMRÖ-spaarrekentng
met een opzegtermijn
'van 3 maanden.
rente op een
AMRO-
spaarrekening
meteen
opzegtermijn van
6 maanden.
rente op een
AMRO-
spaarrekening
meteen
opzegtermijn van
12 maanden.
rente op een
AMRO-spaanekenfog
met een vaste termijn van
24 maanden.
JOb
kort ongeveer 100.000 gulden is
overgegaan tot het aanschaffen van
goedkoper biljartlaken, dat kwalita
tief aan de eisen voldoet. Jaarlijkse
besparing: 10.800 gulden. Doordat de
Cadi voortaan de koffie via de dienst
kwartiermeester-generaal betrekt,
wordt een besparing per jaar van
12.500 gulden verkregen.
UITZENDBUREAU'»De Alge
mene Rekenkamer meent dat de
overheid alleen uitzendbureaus moet
inschakelen in de gevallen waarin
vacatures daartoe nopen, dan wel
wanneer onvoorziene werkzaamhe
den van tijdelijke aard op korte ter
mijn moeten worden verricht. Dit
heeft de Rekenkamer onder de ogen
van de minister van Landbouw en
Visserij gebracht.
AMBASSADE MONROVIA: Voor
de bouw van ambtswoningen en een
kanselarij voor de ambassade in
Monrovia (Liberia) werd voor 21
jaar een stuk grond gehuurd. De
huur van 140.000 gulden werd voor
uit betaald. Later werd besloten van
de bouw af te zien, omdat de ligging
van de grond minder aantrekkelijk
was geworden. De Rekenkamer zegt
in een paar kritische opmerkingen te
.betreuren' dat die 140.000 gulden
weggegooid geld zijn.
BOEKENVoor twee naar Neder
land terugkerende zoons van een am'
bassadeur werd ruim 1600 gulden
betaald, omdat 90 kg studieboeken
per vliegtuig waren vervoerd. Ais
de boeken per boot waren verstuurd,
zou dat 300 gulden hebben gekost.
De Rekenkamer heeft minister Luns
erop gewezen, dat de boeken best
per boot verstuurd hadden kunnen
worden. Desnoods hadden de aller
noodzakelijkste boeken per vliegtuig
meegenomen kunnen worden.
KANSELARIJRECHTENOp aan
dringen van de Rekenkamer heeft
de minister van Buitenlandse Zaken
vorig jaar de kanselarijrechten aan
gepast, die sinds 1948 niet meer wa
ren verhoogd. Geschat wordt dat die
rechten hierdoor jaarlijks 300.000
gulden meer opbrengen.
EXAMENGELDEN De Rekenka
mer heeft er bij de minister van On
derwijs en wetenschappen op aange
drongen de examengelden voor de
N-akten (nijverheidsonderwijs) te
verhogen, omdat die sinds 1957 niet
meer waren aangepast. De minister
had echter in een commissie van de
Tweede Kamer vorig jaar toegezegd
dat hij niet met voorstellen tot ta
riefsverhoging ,in de komende tijd'
zou komen. De Rekenkamer berekent
dat herziening van verscheidene
examengelden het rijk een voordeel
van 800.000 gulden per jaar oplevert.
SCHELPEN ZUIGEN Een onder
zoek bij de inspectie van de domei
nen in Goes wees uit dat het tarief
voor het schelpen zuigen in de staats-
wateren zes cent per kubieke meter
bedroeg en in vijf jaar niet was ver
hoogd. De minister van financiën
heeft de vergoeding vorig jaar ok
tober tien cent gebracht, waardoor
de inkomsten van het rijk met 9400
gulden per jaar stijgen.
HUURDe Rekenkamer heeft een
„met steeds voldoende contact" ge
signaleerd tussen enerzijds de Rijks
gebouwendienst en anderzijds de
PTT. Voor een huis „ergens" in Ne.
derland betaalde R.G.D. een huur
van rond f2500, en de PTT-dienst
betaalde voor hetzelfde huis een huur
van f4000 per jaar. Twee ambtena-
ren die „hun privé-belangen en de
belangen van anderen, die zij meen
den te moeten behartigen, niet wis
ten te scheiden van de zaken, welke
zij ambtelijk moesten behandelen,"
zijn inmiddels overgeplaatst en ge
straft.
PROEFSCHRIFTEN „Niet te ver
waarlozen" besparingen zitten, naar
de mening van de Rekenkamer, in
de presentatie van proefschriften. Het
rijk betaalde alleen al wegens tege
moetkoming in de drukkosten, het
vorige jaar ruim f300.000 ten behoe
ve van 232 promovendi. De kamer
hoopt, dat de tendens tot vereenvou
diging van de presentatie van proef
schriften zich zal voortzetten.
GROVE STOF Bij het depot al
gemeen technisch en intendance ma
terieel van de koninklijke luchtmacht
DRS. H. PESCHAR
werd een belangrijke hoeveelheid
kledingstukken van grove stof over
tollig, kort na een wijziging van de
persoonlijke standaarduitrusting: het
dienstplichtig personeel kreeg uni
formen van gladde stof. De grove
stof moest via de dienst der Domei
nen warden afgevoerd: 26.633 nieuwe
overjassen, 23.494 jacks en 22.600
nieuwe broeken, met een gezamen
lijke magazijnprijs van ruim f2,4
miljoen.
VOETGANGERS De Rekenkamer
plaatst ook vraagtekens bij de subsi
dieverlening aan de Nederl. Vereni
ging tot Bescherming van Voetgan
gers (NVBV). In het verslag wordt
er op gewezen, dat de NVBV „in
geen enkel opzicht erin is geslaagd
de miljoenen Nederlandse voetgan
gers te overtuigen van het belang
van haar bestaan en haar arbeid".
Voor 1968 werd voor de vereniging
een subsidiebedrag van f 100.000 uit
getrokken en voor dit jaar werd een
bedrag van f 150.000 op de begroting
geplaatst
DJAKARTA (Reuter) Opstan
dige Papoea's zijn tegen het Indo
nesische bestuur in verzet gekomen
en hebben vijf vliegvelden versperd.
Dit heeft het hoofd voor West-Irian-
zaken van het Indonesische ministe
rie van buitenlandse zaken, dr.
Soedjarwo Tjondronegoro, gisteren
in Djakarta verklaard.
Hij zei dat vijfhonderd parachutis
ten boven het gebied zijn neergela
ten om een eind aan het verzet te
maken, dat twee weken geleden be
gon. Een aantal leden van de plaat
selijke politie heeft zich bij de op
standelingen aangesloten.
Soedjarwo legde zijn verklaring af
na een anderhalf durende spoedbij-
eenkomst op het ministerie van bui
tenlandse zaken met de hoofden van
de bureau's voor West-Irian en de
Verenigde Naties.
De bijeenkomst volgde kort nadat
de Australische radio melding had
gemaakt van een Indonesische mili
taire operatie in het centrale berg
land van West-Irian om een opstand
onder circa dertigduizend bewoners
van het gebied te onderdrukken.
Volgens radio Djakarta had een In
donesische bommenwerper raketten
afgevuurd bij een aanval op de stad
Enarotali, nadat het vliegtuig van de
legerbevelhebber van West-Irian,
brigade-generaal Edhie vorige week
woensdag was beschoten, toen het
boven het vliegveld van Enarotali
vloog.
NORWICH (Reuter) Een predi
kant in de Engelse stad Norwich
heeft een atheïst aangesteld als kos
ter van zijn kerk. „De ideale man
voor die baan", noemde dominee Roy
Flindall van de 15e eeuwse St.-Geor-
gekerk zijn keus, Michael Harvard.
De nieuwe koster een 30-jarige
luchtmachtkorporaal zei: „Ik heb
van tevoren duidelijk gesteld dat ik
een ongelovige ben. Maar dat wil
niet zeggen dat ik de mensen niet wil
helpen. In een wereld van atoom
bommen kan ik niet in God geloven."
PARIJS (AP) De Franse Trots
kisten hebben hun eig enkandidaat
aangewezen voor de presidentsver
kiezingen. Hun kandidaat is Alain
Krivine.
De groep heet officieel „Door de
communisten, trotskisten, geleide
franse afdeling van de Vierde Inter
nationale".