sn betere!
lkasten
Commentaar
West-Iriankiezen of praten
leren leven met de onmenselijkheid
INERL1JK
f
Potverteren
LOT VAN PAPOEA'S HANGT AF VAN DUIZEND KIESMANNEN
Ifrag
I'
ia
I -
Voorgoed verdwenen
Verontrustend vooruitzicht
en
DR. CORN. VERHOEVEN:
I B'jna alle staten beschouwen
III Zlc'lze'f a's uitermate vrede-
I r»I i Paaru'' ontlenen ze het
I w' Z1C> l,cwaPenen om zich
I Lr slechtere naties' te
I |i'"["weren. De machtige na-
I J,, en daarbij heel sterk
I «ew»l!füS '1Un °l,vattingen met
il L w te drijven. Ze heb-
J"nmersc,.vrede als doel. Het
I lint e c 'lct tussen de Sovjet-
I JL™ J.s,'.ec'los'nvvakije vindt
tal i °r 11een tvpisch voor-
sIppL- V,atl <lle mentaliteit van de
Jïf "den. Het Westen heeft
I ster/""' 0l,d°ordacht gerea-
I 'Wil Tsiephn i lu.s:sis<,le agressie
I !e zaak l/sl<>wakijë is een dwa-
I verkeerd» Is een gevolg van een
hoosst on-
jL
19
*j P^JNGtN, PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN .„PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN.^'yNGEN, PEIUNGEN
EILINGEN. PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILIIGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILNGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGfcN Kta pE|L„JGEN
E(g PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN .PEILINGEN „..PEILINGENI PEILNGEN PEIUNGEN
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEULINGEN PEILINGEN
SS^-I
i
t goedkoper, maar wel beter ie.
ele, Goudseelngel 92, Rotterdam
akken of als brief verzenden.
am Eindhoven Zwolle
3, tel.:01692-2255
04250-23093
el.: 04700-16841
nuBCEK HEEFT geprobeerd hef communisme „een menselijk gezicht" te
U geven. In een systeem, dat gebaseerd is op de almacht van partij en
heeft hij gezocht naai een marge van vrijheid voor de individuele
L,0»r Het is hem niet gelukt. Rusland heeft de onfwikke'ing van het
-jnimunisme tot een modern socialisme hardhandig afgekapt. Eerst met
het brute machtsvertoon van tanks, nu door pressie en dreigementen bin-
enskamers. Rusland blijft doodsbenauwd, dat het vrijheidsstreven der
t echen uiteindelijk de macntspositie van het communisme, in de wereld
j ^ar ook in het eigen land, zou ondergraven.
Tsjechen en Slowaken hebben maar heel kort van de vrijheid geproefd,
liter die smaak zuilen ze nooit meer vergeten. Zij zullen onder Husak veel
jmpromissen moeten sluiten maar het geloof in de Partij is verdwenen.
I Voorgoed.
De nieuwe Russische ingreep in Tsjechoslowakije kan -moeilijk in de
nje westerse wereld het vertrouwen versterken in de goede bedoelingen
oMoskou. Toch blijft het noodzakelijk verder te gaan met zoeken naar
sgen en middelen om de spanning tussen oost en west te verminderen.
IEoor nu een „harde lijn" aan te nemen tegenover Moskou zou het westen
Ijs haviken onder de Russische leiders alleen maar in de kaart spelen
|!5 het knechtschap der Tsjechen nog ondragelijker maken.
Volhardend streven naar ontspanning is de enige mogelijkheid om in
ITsjechoslowakije een reële hoop te laten voortleven op een betere toekomst.
HET IS ONBEGRIJPELIJK, dat een partij als de K.V P., die toch werkelijk
al genoeg kopzorgen heeft, zich met een affaire-Steenkamp opnieuw
ite moeilijkheden op de hals haalt. Als de K.n/.P. ooit genoodzaakt is
[geweest alle beschikbare klachten van enig niveau te mobiliseren dan is
dat nu het geval. Toch lijkt opnieuw een man van kaliber ten offer te
lullen aan eng, benauwend, voorhistorisch regionalisme.
Prof. Steenkamp, afkomstig uit Noord-Holland, nu hoogleraar in Eind-
Loven, behoort tof de gematigd progressieven. Degenen, in ae K.V.P., die
[een werkelijk vooruitstrevend beleid voorstaan, verwachten veel van
them. Prof. Sfeenkamp is nu lid van de Eerste Kamer. De kans is echter
|)iool, dat hij daar niet in -terugkeert want de Brabantse Staten zijn van
deel, dat Noord-Holland hem kandidaat moet stellen en in Noord-Hol-
i verwijzen ze terug naar Brabant met het gevolg dat hij niet op de
(lijst komt. En dat alles omdat enkele regionale grootheden zo nodig in
Ide Eerste Kamer moeten worden ondergebracht.
Het gaat in dit geval natuurlijk niet alleen om prof Steenkamp. Waarom
I het gaat is, dat in een partij als de K.V.P. niet de kwaliteit van een kandi-
I doorslaggevend is maai het gebied 'waar hij vandaan komt of de
Igroepering waaruit hij is voortgekomen. En dat moet er toe leiden, dat
liegroep van mannen en vrouwen van enig niveau, die zich voor de K.V.P.
lteschikbaar wil stellen, steeds maar kleiner wordt. Dit is voor de K.V.P.
leen verontrustend vooruitzicht, zeker nu de verkiezingen naderen.
IfjE LAATSTE opiniepeilingen wijzen uit, dat de populariteit van het ka-
1^ binet-De Jong dalende is. De mislukking van het prijsbeleid zal hier
liiet vreemd aan zijn. Voor tal van gezinnen wordt het moeilijk de touwtjes
lian elkaar geknoopt te krijgen.
I Dus roepen velen: „Weg met De Jong, we willen een regering, die meer
■rekening houdt met de belangen van de werknemers". Zo'n regering heeft
1 Engeland, W'isons Labourparjij. Maar wat zien we daar? Een toenemende
lowing tussen regering en arbeiders, culminerend nu in een wetsontwerp,
huilde stakingen wil tegengaan.
Een regering kan nog zo orogressief zijn, van een welvaartsstijging komt
Iweinig terecht als niet iedereen bereid is zijn aandeel bij te dragen. Die
•sreidheid mist de Engelse vakbeweging. Die wil potverteren Met als ge-
I tg dat de Engelse werknemer, zeker op langere termijn gezien, er slech-
Iaan toe is dan de Nederlandse.
DEN HAAG Op 17 augustus
zal bekend zijn wat er met West-
Irian, het vroegere Nederlands
Nieuw-Guinea, gaat gebeuren.
Dit hangt af van de beslissing
die rond 1000 papoea-kiesmannen
zullen nemen aansluiting bjj In
donesië of een vrij West-Irian.
Dit laatste hopen vele papoea's.
waaronder een aantal in Neder
land wonen.
Aansluiting bij Indonesië wordt
bedongen door die bewoners van
West-Irian, die, hetzij direct verbon
den zijn met Indonesië, hetzij als
Papoea nadrukkelijk kiezen voor de
ze aansluiting. En dit alles gaat in
de komende weken gebeuren onder
toezicht van de Verenigde Naties,
die daarvoor als vertegenwoordiger
Fernando Ortiz Sanz hebben aange
wezen.
Nederland, als voormalige bezitter
en beheerder van westelijk Nieuw-
Guinea heeft op deze keuze geen of
nauwelijks invloed! Wij kunnen er
hoogstens bij de Indonesische rege
ring op blijven aandringen, dat men
het befaamde akkoord van New
York (15 augustüs 1962) naar letter
en geest zal uitvoeren. Indonesië
heeft dit in een eerder stadium al
enige keren tegenover Nederland
bevestigd, maar een groot aantal
Nederlandse politici is nogal pessi
mistisch over de gang van zaken.
De vraag of Nederland werkelijk
nog iets te maken heeft met wat in
de komende weken op West-Irian
gaat gebeuren doet niet eens ter za
ke. Want met Indonesië is Nederland
gebonden aan het akkoord, dat op
15 augustus 1962 in New York tussen
beide landen gesloten werd. In dit
akkoord kwamen beiden na jaren
van militaire en politieke moeilijkhe
den overeen, dat Nederland afstand
deed yan westelijk Nieuw-Guinea,
dat Indonesië het beheer zou overne
men en dat in 1969 een volksstem
ming gehouden zou worden over de
bestemming van West-Irian. Samen
met of los van Indonesië. Deze
volksstemming moest, aldus het ak
koord, gehouden worden onder toe
zicht van de Verenigde Naties.
Volgens het akkoord moeten de
Papoea's deze keuze kunnen maken
door middel van zowel het passief
als het actief kiesrecht: kiezen en
gekozen kunnen worden dus. Dit
recht komt, aldus nog steeds het ak
koord, toe aan alle Papoea's, man
nelijke zowel als vrouwelijke volwas
senen.
En hier ligt de vrees, die vele
Nederlandse politici bevangen heeft
over de eerlijke toepassing van het
New Yorks akkoord. De berichten
uit Djakarta en uit West-Irian zelf
geven deze Nederlandse politici wei
nig hoop.
De laatste berichten wijzen erop,
dat Indonesië geen verkiezing wil
houden door de kiesmannen, maar
met deze kiesmannen en stamhoof
den wil praten: het bekende onder
linge overleg over wat er besloten
moet worden. De vertegenwoordiger
van de Verenigde Naties zal bij de
ze besprekingen tussen de kiesman
nen uit West-Irian en de Indonesi
sche regering aanwezig zijn. Dat
wel!
Met het kiezen van de ruim dui
zend kiesmannen is het althans vol
gens Nederlandse begrippen al even
opvallend gegaan. Deze kiesmannen
werden niet gekozen, maar door dis
trictsraden en stamhoofden, aange
wezen. Dat Indonesië hierbij ten
voorzichtig gezegd nogal belang
rijke rol gespeeld heeft, lijdt geen
BERGEN OP ZOOM heefl zich een ernstig geval van kinderverwaar-
ozing voorgedaan Twee kleuters moesten in zorgwekkende toestand
■n een ziekenhuis worden opgenomen.
e zeggen allemaal: hoe is het mogelijk, dat die ouders Maar
ragen we ons ook af: hoe kon dit onopgemerkt blijven? Als we dat ook
en an moet de eigen persoonlijke verantwoordelijkheid voor de mede-
I J® in nood aan de orde komen.
Gelooft de mens van nu daar nog in?
twijfel. Nog onlangs werden twee
opstandige stamhoofden, die zich
tenslotte aan Indonesië overgegeven
hadden, in volle glorie naar Djakar
ta gebracht en daar door middel
van militaire bevorderingen en an
dere eerbewijzen tot belangrijke ver
tegenwoordigers van West-Irian ver
heven.
Het is van Nederland uit bijzonder
moeilijk te beoordelen wat er werke
lijk onder de Papoea's als geheel
leeft. Als men tenminste al zou kun
nen spreken over uitgewogen opvat
tingen over de toekomst van West-
Irian. Ook de Papoea's zelf schijnen
verdeeld te zijn. Er is een vrij gro
te aanhang, die aansluiting wil bij
Indonesië. Vertegenwoordigers van
deze groepen hebben de laatste ja
ren vooraanstaande functies in West-
Irian gekregen en zij worden na
tuurlijk volledig gesteund door de
Indonesische beheerders van het
land. Het is na de oorlog trouwens
nooit anders geweest. Ook tijdens
het Nederlandse bestuur toonden vele
Papoea's zich voorstander van aan
sluiting bij Indonesië, maar zij von
den bij het Nederlands bestuur geen
gehoor. Ook in die periode moest
Nederland meer dan eens optreden
tegen opstandige stammen in het
binnenland van Nederlands Nieuw-
Guinea en in dezelfde periode kre
gen Nederlands-gezinde Papoea's
belangrijke functies onder Neder
lands gezag.
Stemmingen echter werden zo de
mocratisch mogelijk gehouden, zoals
bijvoorbeeld de verkiezing van de le
den van kiescollege, dat over de
Nieuw-Guinea-Raad moest stem
men. En het Nederlands bestuur
hééft er in de vijftiger jaren alles
aan gedaan, om er zoveel mogelijk
democratie te brengen.
De grootste grief vanuit Neder
land gaat echter uit naar de Indone
sische beheerders, die tal van anti-
Indonesische Papoea's gevangen
hebben gezet en naar de berichten
lunden, zelfs vele Papoea's omge
bracht hebben of in gevangenschap
hebben laten omkomen. Dit maakt
de Nederlandse politici, die zich nog
steeds verantwoordelijk voelen voor
de toekomst van West-Irian zeer
pessimistisch over het verloop van
de komende volksraadpleging.
Nederland is namelijk nog steeds
medeverantwoordelijk voor het ak
koord van New York, .ook al is dit
onder de toenmalige internationale
politieke druk tot stand gekomen.
Nederland lieeft daarbij onderschre
ven, dat in 1969 vrije verkiezingen
gehouden moeten worden, v. aarbij
de inwoners van West-Irian vrij
moeten kunnen beschikken over de
toekomst van hun land. Hoe men
hier ook zou denken over de kansen,
die een zelfstandig West-Irian in het
Verre Oosten ooit zou kunnen heb
ben. Die kansen zijn naar westerse
opvattingen bijzonder klein, maar
dat ligt niet (meer) aan ons ter be
oordeling. Nederland is gebonden
aan een internatiinaal akkoord en
zal dit van zijn kant in ieder geval
zoveel mogelijk gestand moeten
doen. Hoogstens kunnen we betreu
ren West-Irian veel te lang als Ne
derlands Nieuw-Guinea gehandhaafd
te hebben, om met wijlen Robert
Kennedy te spreken.
TOM V. D. HOUTEN
,erstwk?^nrSa0mDde I?AV0 te saan
tas van hS w^fatie Va" de ,ei"
•the in, Westen van die Russi-
meent overval bewijst,"
s»vietï„iP essor RolinS- -dat' de
htair dan eJfe! ™akke>' Is- 00k mi"
Macht in Westen steeds heeft
"■'itaire n i voor de veel grotere
Mj'ui de NAVO ,det Veren!gdc
Srondslatr oNAV0 ligt eraan ten
overval L !Veïdien bekent die
A'eld een' i ,^0V']et-Unie met ge-
^tschau ila (Jnd8.enoot" binnen het
i 'W e'op aan W,'i houden die, als
WaPeningnCUef8 voor.de huidige be-
J'attin» L f' verankerd in de op-
"diifien C? ["ternationale, ver-
s|evt «Mam,, osheid een pas-
tai. D-. g,Is voor machtige lan-
!a"u« de h-Jvlsch sedachl. Ook
ie,soev™2»ddt10,nele filosofie van
I ffcSto nu," 3ten Maa' die filo-
llnB van di TT op De 0intwik-
5® die techniwi? de invloed
6 ^vvapenino u °ntwikkeünS op
pftaakt voor ul dp aarde rijp
5*» va„ 7m»e0n, hcel ""der sys
fcn. 'nationale betrekk'in-
cente gevallen van internationale
spanningen hebben militairen steeds
het advies gegeven de eigen strijd
macht sterker te maken, of erop
los te slaan. De Cuba-crisis is er een
typisch voorbeeld van, aldus de Gro
ningse hoogleraar.
„Mensen die macht hanteren, wil
len gaarne via het gebruik van de
machtsmiddelen conflicten „oplos
sen." Verder willen zij gaarne zo
machtig zijn dat de anderen zich
niet meer durven verzetten. Japan
voor de oorlog was er een typisch
een opvatting groeiende dat Europa
heet machtig moet worden, met
kernwapens, om indirect de Sovjet-
Unie te dwingen haar satellieten op
te geven. Minister Strauss heeft dat
in een pas verschenen boek zonder
meer gezegd. Hij spreekt daarin van
indirecte agressie en van allerlei
pressie om het oostblok tot ontbin
ding te brengen. Om dat te bereiken
moet West-Europa bereid zijn vrijwel
tot het uiterste te gaan. Alleen "geen
oorlog.Maar wie trekt de grens?"
Op het ogenblik, zoekt de mens-
Docenten en studenten van de
pedagogische afdeling van de
Katholieke Leergangen in Til
burg hebben zich dezer dagen
verdiept in de vele aspecten van
de vrede en hoe het onderwijs
daarop meer de nadruk zou kun
nen leggen. In het kader van die
pedagogische studiedagen hield
de directeur van het Polemolo-
gisch Instituut van de Rijksuni
versiteit van Groningen, profes
sor mr. B. V. A. Röling, een be
schouwing die opviel door de
vaak opvallende stellingname en
de onomwonden benadering van
de problemen van oorlog en vre
de. Hierbij een samenvatting van
de hoofdpunten van zijn betoog.
*d«l leidt tot het
,n 'SS m-tifi*
111 vrij we, alle re-
voorbeeld van. „Men sluit allerlei
verdragen - zoals het Verdrag van
Parijs - omdat men oprecht meent
dat mer de wapens nooit zal ge
bruiken. Maar het komt meestal an
ders uit. Me.i grijpt als het erop aan
komt naar de wapens die men heeft
gesmeed
Die hele mentaliteit uit een tijd
perk dat gewqon door de wetenschap
pelijke ontwikkeling en de technische
kennis-toename „uit de tijd" is, leidt
tot een ongebreidelde bewapenings-
wëriTo'-,|5
„In West-Du'itsland is duidelijk
heid, zoeken de nationale staten,
veiligheid in bewapening. Maar het
stadium is bereikt dat dit doel on
bereikbaar is geworden. Waar ligt de
grens van lie bewapening?
„We weten dat het machtigste
land van de wereld, de Verenigde
Staten, nu twee tot zes bommem be
zit van enkele tonnen voor iedere
mens op aarde. Maar toch gaat de
bewapening door. Er zal geen bewa
peningsplafond meer zijn, als werke
lijk ongebreideld de anti-raket bewa
pening wordt doorgezet. Dan is ook
de verspreiding van kernwapens niet
meer te voorkomen. De vraag is
trouwens, of een verdrag van de twee
groten - de Sovjet-Unie en de Ver
enigde Staten - die verspreiding nog
kan voorkomen."
Nederand doet daaraan mee, sa
men met West-Duitsland, door een
heel goedkope methode van kern
splitsing tot ontwikkeling te gaan
brengen, meent professor Roling.
Economische overwegingen - bewa
pening is erg duur en men wil wel
wat financiële compensatie hebben -
hebben geleid tot een enorme wapen
handel, waarvan zeker 25 geïndus
trialiseerde landen profiteren. Men
levert arme landen wapens die mas
sale vernietiging mogelijk maken.
Wat plaatselijke, onvermijdelijke
conflicten hadden kunnen blijven,
worden daardoor levensgevaarlijke
geweldexplosies die een wereldoor
log kunnen ontketenen. De wapenin
dustrieën worden steeds machtiger,
ook in de nationale economieën.
„Duizenden hoge militairen-in-rus-
te - zoals dat heet - oefenen op al
lerlei plaatsen en in allerlei functies
druk uit, manipuleren politici. Toen
Eisenhower aftrad als president
heeft hij juist hiertegen gewaar
schuwd. Mij is gebleken dat juist die
zinnen zijn geschrapt uit het film
verslag van zijn redevoering. Een
veelbetekenend feit!"
„Ik geloof dat men het eens als
de grootste misdaad van deze eeuw
zal zien dat rijke landen arme lan
den grote hoeveelheden dodelijke
wapens hebben verkocht. En dat zij
zich er niet voor schamen. De Brit--
se regering heeft onlangs een hoge
ambtenaar benoemd om de wapen
verkoop te verhogen. Hij verdient en
kele malen meer dan de Britse mi
nister voor Ontwapening!"
De prijs van nationale soevereini
teit in de traditionele zin van het
woord is oorlog. Maar die situatie
is onmogelijk geworden. „We moeten
leren met langer te denken in termen
van nationaliteit, maar in die van
humaniteit. De studie van alle grote
wereldproblemen - armoede, overbe
volking. onder-ontwikkeling en voed
seltekort - leidt tot die conclusie.
Kleine, plaatselijkij conflicten, voor
al in Afrika met zijn onlogische sta-
ten-indelingen, zullen onvermijdelijk
blijven. Ze hoeven echter niet tot
grote internationale spanningen te
leiden, als die landen niet worden
volgestopt met moderne wapens."
De mensheid zal moeten leren to
lerant te zijn. compromissen aan te
gaan, ook met de onmenselijkheid,
Omdat zij beseft dat geen enkel pro
bleem nog kan worden opgelost door
een oorlog. Dat is een te hoge prijs.
"We moeten niet spelen met de
gedachte dat aan de huidige zeer
gevaarlijke internationale politieke
situatie van de ene dag op de ande
re een einde kan worden gemaakt.
Totale ontwapening is nu beslist on
mogelijk.
Ook zou het dwaas zijn als men
de NAVO gaat ontbinden. Overigens,
elk NAVO-lid kan vrijwillig bedanken
voor dit lidmaatschap De leden van
het Warschau-pact kunnen dat niet.
Zolang militaire macht nog steeds
wordt gebruikt om nationale of ide
ologische doeleinden af te dwingen,
om anderen een wil op te leggen,
kan geen natie zich weerloos maken.
Bovendien is totale ontwapening on
mogelijk zolang China niet meedoet.
En dat zal nog wel even op zich la
ten wachten."
Plannen om de internationale span
ningen te verminderen, om toleran
ter te worden tegenover elkaar, moe
ten in fases worden uitgevoerd.
„Het streden naar vrede moet, om
te beginnen, veel duidelijker een
functie gaan vervullen in de nati
onale politiek van de naties. Daarbij
moeten zij heel voorzichtig te werk
gaan. Hier 'igt ook een taak voor de
kerken, de politieke partijen, de mas-
sa-commuoicatie-middelen en de op
voeders.
„Ons onderwijs staat nog altijd te
veel in dienst van de nationaliteits
gedachte. Veel meer zou het moeten
bijdragen tot de vorming van mensen
die hebben geleerd mondiaal te den
ken. Dat ismoeilijk. De opvoeders
zelf hebben dat immers niet geleerd.
Bovendien, echte mondiale helden
zouden, dan de plaats moeten gaan
innemen van vele nationale histo
rische figuren. Dat. zijn heel vaak
geweldgebruikers."
JACQUES LEVIJ
y- -
-ff;
In ons land wonende Papoea's geven herhaaldelijk uiting aan hun
vermoeden, dat „Den Haag" zich niet erg meer bekommert om het lot
van hun landgenoten in West-Irian.
JTr verandert in onze wereld zo
veel en het gebeurt, zegt men,
zo snel, dat de verandering zelf
een beginsel lijkt te worden. Het
gaat dan niet zo zeer meer om de
toestand die door de verandering
bereikt wordt, als wel om de be
reidheid tot veranderen op zich
zelf. Wie die bereidheid niet heeft,
wordt afgekeurd: afgezien van al
le goede kwaliteiten die hij overi
gens heeft en de motieven waarom
hij wil vasthouden aan wat hij
heeft. Wie niet wil veranderen,
hoort alleen al daardoor tot een
bepaalde, geminachte klasse van
mensen die niet werkelijk meer
leven. Immers: leven is verande
ring.
In deze theorie van de veran
derlijkheid en de bereidheid tot
veranderen wordt aan de verande
ring van mentaliteit een bijzon
dere betekenis toegekend. Zij
wordt vaak als voorwaarde ge
zien voor een verandering op
praktisch terrein die anders niet
tot stand gebracht kan worden, als
een soort van bekering die het be
gin moet zijn van een nieuw leven.
Veel vernieuwers die aanvankelijk
proberen op het vlak van de prak
tijk een vernieuwing tot stand te
brengen, werpen zich, als dat mis
lukt, op het prediken van een nieu
we mentaliteit, dié zij gewoonlijk
alleen maar vaag kunnen om
schrijven b.v. als een grotere wak
kerheid. Ook dit is in de lijn van
een oude traditie onder zeloten.
Deze prediking mislukt zo vaak
omdat zij min of meer de verhou
ding schijnt om te keren. Meestal
ontstaat een nieuwe mentaliteit
niet op grond van nadrukkelijk
gepredikte verplichtingen, maar
als gevolg van nieuwe mogelijk
heden. Het betere ethische denken
over de slavernij is geconditio
neerd geweest door de veranderde
technische omstandigheden, de
verandering van mentaliteit op
sexueel gebied is minder een ge
volg van de aansporingen tot gro
tere vrijheid dan wel van allerlei
ontwikkelingen die de vrijheid ook
mogelijk maken b.v, welvaart.
Verandering van mentaliteit moei
een bepaald uitgangspunt hebben
Y^/ie de verandering predikt, moei
dat uitgangspunt aanwijzen
en cultiveren, anders praat hij
voor de banken. Daarenboven
moet hij een verbinding tot stand
brengen tussen de oude en de
nieuwe mentaliteit. Wat zo maar
„anders" is, is niet aanvaardbaar
omdat het geen aanknopingspun
ten bevat.
Welnu, ik zou dit punt als per
manent gegeven, innerlijk leven
willen noemen. Daar heeft de in
keer en de ommekeer plaats. Men
Jpewijst de mensen een slechte
dienst door hun die plaats te ont
nemen. Elke mentaliteitsverande
ring veronderstelt een innerlijk
leven, een punt waar de verande
ring verantwoord en tot stand ge
bracht wordt. Zonder dat leven is
er geen contact met welk uitgangs
punt in de buitenwereld dan ook
en is er geen continuïteit in het
menselijk bestaan. Niemand wil
veranderen als hij niet 'op een of
andere manier zichzelf kan blij
ven, dus: de verandering kan over
leven, en als hij niet het gevoel
heeft dat deze verandering zinvol
aansluit bij wat hij al is en heeft.
Zonder deze zekerheid zijn zelfs
veranderde omstandigheden en
nieuwe mogelijkheden niet in staat
een verandering van mentaliteit
te bewerken. Zonder iets wat wij
innerlijk leven noemen, zonder
enige gelijktijdigheid van binnen
en buiten, is een zogenaamde men
taliteitsverandering al gauw niet
meer dan kuddegeest en massale
naagerij, vorming van nieuwe cli
chés en nieuwe dogma's die op
hun beurt gedoemd zijn te ver
starren en de weerzin van een
volgende generatie van predikers
te wekken.
Laat ik een voorbeeld geven! De
meest grondige verandering
van'mentaliteit zou bestaan in het
aannemen van een belangeloze
houding. Nu is het een eeuwen
oude overtuiging dat mensen zich
in alles door hun .belang laten lei
den. Naargelang die overtuiging
kritieklozer aanvaard wordt en
meer als een dogma geldt, maakt
het preken van een nieuwe men
taliteit op dit gebied minder kans
van slagen. Er zijn maar twee
mogelijkheden: ofwel we moeten
aantonen dat de gewenste veran
dering in ons eigen belang is, zo
dat zij bij het oude dogma kan
aansluiten ofwel we moeten dat
dogma bestrijden en aantonen dat
het niet waar is. Deze laatste mo
gelijkheid is de meest radicale en
veronderstelt het sterkst een in
nerlijk leven: Maar mij dunkt dat
ze reëel is. De theorie van het
eigenbelang is voor het eerst ge
formuleerd in de vijfde eeuw voor
Christus door Griekse sofisten die
in korte tijd een gemakkelijk han
teerbare wijsheid wilden opbou
wen: zij diende voornamelijk als
handleiding voor een sterke gel
dingsdrang in een sociaal nog
nauwelijks georganiseerde maat
schappij. Vooral achttiende-eeuw-
se filosofen hebben ze uitgewerkt
en .er een hele staatsleer en eco
nomie op gebaseerd. Ook Marx
heeft er niets aan veranderd. Zo is
ze tot de vanzelfsprekendheden
van onze eultuur en onze mensbe
schouwing gaan behoren. Maar na
zoveel eeuwen is de vraag wel ge
wettigd of deze theorie juist is.
Mijn overtuiging ir dat ze minder
juist is naargelang de mens een
intenser en onvervreemdbaarder
innerlijk leven leidt, niet omdat
hij daardoor zo nobel wordt, maar
omdat hij dan ervaart dat het be
lang een fictie is, ook voor de
actieve mens. Ons belang is iets
wat op zo lange termijn pas kan
blijken dat het niet als beginsel
van handelen gebruikt kan wor
den. Juist de actieve mens is het
meest centrifugaal en het meest
avontuurlijk. Menselijke activi
teit is tot op zekere hoogte be
langeloosheid of de mens dat nu
wil of niet.
Y^/ie dit inzicht wint, heeft daar
mee een stap gezet naar een
verandering van mentaliteit die
op geen enkele andere manier te
bereiken is en waarop vele prak
tische veranderingen gemakkelijk
ïansluiting vinden. Ik geloof daar
om wel in de belangeloosheid van
allerlei revolutionairen, maar ik
geloof nog meer in de revolutio
naire werking van een goed en
methodisch onderhouden innerlijk
leven, hoe ouderwets dat woord
nok klink'
