complete maaltijd voor een tientje moet mogelijk zijn
toertips voor de paasdagen
laffe wijn
bevrijdende visie
formidabele klap
minder service
briesende rebel
omloopsnelheid
boerenverstand
antiek
routes
campings
DE STEM VAN ZATERDAG 5 APRIL 1969
WAAROM HET
MET HORECA
SLECHT GAAT
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG De Horeca mort,
de horeca weent, de horeca ligt
in smartelijke b.t.weeën. „Ieder
een is tegen ons", klaagt de voor
zitter van het bedrijfschap, dat
de 33.000 Nederlandse Horecabe
drijven als een struise kloek be
moedert". Iedereen wijst ons met
de vinger na en roept, dat wij
de grote boosdoeners zijn. En dat,
terwijl tachtig procent van ons
volk nooit of zelden een voet over
de drempel van een horecabedrijf
zet. En dat, terwijl de helft van
de 4800 hotels in ons land met
verlies werkt en de rest nauwe
lijks een procent verdient van
het kapitaal, dat ze in hun bedrijf
gestoken hebben. En dat, terwijl
uitgerekend de horeca met ver
hoogde accijns, verhoogde leges-
kosten, Buma-rechten en vele
andere financiële aderlatingen de
hopeloze tekorten van de over
heid moet aanzuiveren.
Waarom, waar hebben we dat
aan verdiend?"
en logische zaak", meent een
Nederlander, die zich uit lijfsbehoud
in de solferdampen van de anonimi-
teil hult, omdat hij nog steeds in
fast van een horeca-onderonsje de
kost verdient voor vrouw en kind.
„Weet je waarom? Omdat het gros
van de horeca-ondernemers bestaat
uit eigenwijze eigenheimers en kort-
'clitige grutters. Pa heeft het rond
i eeuwwisseling ook zo gedaan en
larom denken ze er niet aan om
hun beleid aan te passen. Het sterft
in Nederland nog van de hoteliers.
I die puur voor eigen genoegen een
wijnkelder koesteren met duizenden
peperdure, onverkoopbare flessen,
die een zwaar betaalde patissier in
dienst hebben, ofschoon alle klanten
hun buik vol hebben van hun over
heerlijke koekjes, die voor duizenden
Suldffls aan vlees en vis weggooien,
omdat ze zo nodig meer specialitei
ten ip de kaart willen hebben dan
concurrent om de hoek. Het zijn
uitgerekend die mensen, die in ver-
Neringen van hun bonden elk ini
tiatief torpederen en steen en been
wagen over de verwording van ons
wik. „Waar is de gourmet, die onze
sappige tournedos nog op waarde
wet ta schatten?", jammeren ze.
„waar is de man van de wereld, de
kenner met een borstzak vol repre
sentatiegeld, die zonder veel vijven
fep,en een tweede glas couvoisier
1 "^eneer kan me nog meer vertel-
un'woordt de gourmet, „me-
v»iü W feestelijk bedankt. Ik be-
baku °P maart een ge-
JLa ïng 'n een restaurant in En
bi it lente was net begonnen
f„i,7 ™.nd ket verantwoord om dat
Up. sneren. De tong leek op niks
.K„°W? soep was redelijk, het
Knsti WIJn was niet °P temperatuur
Daa®t(v?n/ie grap: f 28 inclusief,
trnvin voor in die goedkope
Provincie. Een dag later vlieg ik met
mijn vrouw naar Londen, ik kan met
veel moeite nog een tafel bestellen
in de Savoy-grill, het mekka van de
Europese eetcultuur. Een prachtige
zaal, een uitgelezen bediening en
Ginger Rogers als gast aan het ta
feltje naast ons.
Twee aquavit, twee bier, tweemaal
schildpadsoep, tweemaal hors d'oeu-
vre, tweemaal gebakken scampi's, de
lekkerste die ik ooit gegeten heb,
wijn erbij, daarna ijs met romige cho
coladesaus en koffie met cognac toe.
Kosten van die ongelooflijke maal
tijd: negen pond en acht shilling. In
Hollands geld omgerekend tachtig
gulden.
Als ik voor datzelfde bedrag in een
soortgelijke Nederlandse zaak zou
moeten eten gesteld, dat ze er was
dan zou ik met pijn en moeite een
tournedos uit de diepvries hebben ge
kregen en een fles met laffe wijn. La
ten de Nederlandse horecafiguren me
maar voor krentenweger uitschelden,
want dat vind ik onder deze omstan
digheden toevallig een erenaam. Het
is voor een Nederlander nooit een
schande om voor geus te worden uit
gemaakt.
Ik weiger inderdaad om me nog
langer in de boot te laten nemen, om
12,50 voor een biefstukje te betalen,
dat bij inkoop nog geen drie gulden
heeft gekost. Om in Enschede een
bleke tong op mijn bord te krijgen,
die f 17,50 moet kosten.
En laten ze dan achteraf alsjeblieft
niet gaan jammeren over de gestegen
kosten, over de kok, die zo duur is
en de BTW, die als een molensteen
om hun nek hangt.
De waarheid is gewoon, dat ze met
hopeloos verouderde methoden en
een kortzichtigheid om „U" tegen te
zeggen zichzelf regelrecht uit de
markt prijzen. Ik heb er niks op te
gen, als ze zo nodig de grote direc
teur willen uithangen, die in maat
kostuum onder het olieverfportret
van de helaas te vroeg gestorven op
richter zijn centen turft, maar ze
moeten niet denken, dat ze hun ver
meende status over mijn rug kunnen
verdienen. Als je de kranten open
slaat, stijgt daaruit voortdurend het
gejammer der doctorandussen op, die
met cijfers en statistieken bewijzen,
dat de horeca-sector in de houdgreep
van een noodlottige prijzenspiraal zit.
De secretaris van het bedrijfschap
horeca rekent precies uit, waarom
zijn makkers kapot gaan en het on
loochenbaar feit, dat 40 procent van
de 33.000 horeca-ondernemers bij de
invoering van de BTW hun prijzen
te fors hebben opgejaagd, wuift hij
onder tafel met de uitleg, dat ze wei
gedwongen waren.
„Ze hadden ai zo'n achterstand'
zegt hij, „en ze hebben niet eens het
volle pond durven te vragen, omdal
ze bang zijn, dat de zichzelf daarmee
uit de markt prijzen". Maar hij ver
geet er bij te vermelden, dat het gros
van de horeca-ondernemers die ach
terstand aan zichzelf te wijten heeft
Ze staren zich blind op hun omzet
maar ze weigeren in te zien, dat nie:
alleen hogere prijzen daarvoor hel
alleenzaligmakend middel is. Het be
wijs daarvoor wordt overtuigend ge
leverd door ondernemers, die bijtijd:
de bakens verzet hebben en hun be
drijf hebben gestroomlijnd. In Duits
land hebben duizenden restaurant:
bij de invoering van de BTW ook hun
prijzen schandelijk opgejaagd, maar
toen er geen hond meer kwam eten,
moesten ze wel terug. Ze hadden zich
regelrecht naar de rand van de af
grond gemanoeuvreerd. Nu kun j
weer overal in Duitsland voor ee
tientje kostelijk eten. Dat zou voo
hun Nederlandse collega's toch ee
goeie les moeten zijn".
Bekijkt men nu de meningen va
de officiële horeca-experts, dan be
merkt men, dat angst en wantrouwe;
een eventuele bevrijdende visie vol
ledig hebben overwoekerd.
Drs. A. W. Merk, secretaris vai
het bedrijfschap HORECA: „Al jarei
houden wij de regering voor, dat j(
in de dienstverlenende sector onmo
gelijk de stijging van de loonkostei
kunt compenseren door produktivi-
teitsvergroting. Dit is eenvoudig nie
vol te houden. Daarom is deze nieuwi
prijsstop voor ons rampzalig. Wi.
willen de ondernemers dan ook advi
seren massaal ontheffingsaanvrager
bij de minister in te dienen. Dat is
het enige goede antwoord op deze
maatregel. Wij moeten een vuist ma
ken".
„Produktiviteitsverhoging?", vraagt
de consument zich verbaasd af. „Waar
heeft meneer Merk dat dan in he
melsnaam geconstateerd?". Als voor
beeld heeft hij een hors d'oeuvre van
eigen, bittere ervaringen opgemaakt,
waarvan de volgende hartige hapjes
naar meer smaken:
EEN WILLEKEURIGE ZOMER
DAG IN 1968. Een zondag met zon
hoe is het mogelijk. Op een terras in
Scheveningen zit consument met eni
ge Franse vrienden. Ze hebben koffie
met cognac gedronken en maken zieji
op voor het volgende rpndja. Consu
ment wenkt de ober, 'die vaderlijk
knikt en doorloopt. Als hij terug
komt wenkt consument opnieuw.
Waarop de ober over een afstand van
tientallen meters schreeuwt: „Hou
je toch koest man, je hebt al een keer
rehad".
EEN WILLEKEURIGE ZOMER
DAG IN 1968. Een woensdag met een
bleke zon. Alle beetjes helpen. Con
sument wil met enige vrienden aan
een tafel op het terras van een
strandcafè gaan zitten, maar de grond
daar is bezaaid met vette-lege patat-
zakken. Consument vraagt aan ober
of er misschien wat aan gedaan kan
worden. Antwoord van ober:
„Als je je ergert, veeg je die rot
zooi zelf maar op".
EEN DAG IN FEBRUARI 1969.
Plaats van handeling: een restaurant
tussen Tilburg en Breda. Consument
bestelt voor zijn gezin drie koppen
erwtensoep, twee glazen bier en een
sneetje tartaar. Na 28 minuten brengi
de ober gapend de bestelling. De kos
ten: f 14,50. Als consument met vijf
tien gulden betaalt, zegt ober, dat h(
zo goed is.
DE GERANT VAN EEN RESTAU
RANT IN HET GOOI wordt aan ee:
tafel met vier Fransen geroepen. Zi
vragen, of hij zich misschien vergis
heeft, ze kunnen zich niet voorsteller
dat de dunne wijn, die ze bij hu-
diner gedronken hebben 14 guide1
moet kosten. De gerant moet tot zij-,
diepe spijt mededelen, dat hij zie)
aiet vergist heeft. De Fransen bestel
'en daarop bier en zeggen dat zi
nooit meer een voet in Nederlani
tullen zetten. En dat uit de mond va:
Fransen, die toch ook wel raad wete
net hun prijzen.
Gezien tegen de grijze fagade vai
deze bittere ervaringen (die dooi
vrijwel iedere restaurantbezoeker ge
dagschotel 4,50 inclusief en met kaars.
makkelijk met eigen feitenmateriaal
kan worden versterkt) kan de ho-
reca-caleidoscoop die de AMRO-bank
eind vorig jaar publiceerde nauwe
lijks meer verwondering wekken. Het
beeld, dat door dit onderzoek geboet
seerd werd, is inderdaad weinig op
wekkend, maar ja, wat wil je: Ne
derlanders droegen anno 1965 in
ontroerende eensgezindheid 52 pro
cent van hun toeristische uitgaven
over eigen benauwde grenzen en dat
percentage is sindsdien gestadig ge
degen.
Ook drs. Jac. Conings, directeur
van de HORECAF, de bond van werk
gevers in hotel-restaurant-café en
aanverwante bedrijven, verwacht in
de nabije toekomst een formidabele
klap:
„De bedrijven, die hoofdzakelijk
zijn ingesteld op de buitenlanders
zullen voorlopig weinig merken, maai
de zaken, die zijn aangewezen op he:
Nederlandse publiek, zullen 't drom
mels goed merken. Zoals het zich nt
laat aanzien zullen de Duitsers di:
jaar nog wel komen, het toerisme uil
Drs. J. KONINGS
Engeland zal daarentegen sterk te
ruglopen, vooral in de bollentijd. Nu
al worden er omzetdalingen gemeld
van 25 tot 30 procent in vergelijking
met 1968. De verwachtingen voor dit
jaar zijn dan ook uiterst ongunstig.
Voor de horeca-exploitanten zie ik
maar twee oplossingen: of een vlucht
in de exclusiviteit of een vlucht in
de massaliteit. Wie op de hoogte is
van de sfeer in de horeca-wereld zal
begrijpen, dat voorgl die laatste, stap
de meeste ondernëmers zwaar zal
vallen. Elke verandering in hun be
drijf gaat ze aan het hart, maar toch
zullen ze wel moeten op een gege
ven moment. Er is nu eenmaal slechts
beperkte ruimte voor het speciali
teitenrestaurant en de rest zal zijn
zaak op industriële basis moeten ver
ankeren.
Een complete maaltijd soep,
hoofdgerecht en een toetje voor pak
weg een tientje moet in Nederland
geen uitzondering zijn, maar regel.
Als de horeca dat niet kan opbren
gen, prijst ze zich inderdaad binnen
de kortste keren uit de markt. Kijk
om je heen en zie wat wel loopt. Dat
zijn de zaken met counter-service.
De Wimpies en de Alberts Corners.
Daar is de rationalisatie al heel ver
doorgevoerd en met succes. Ik kan
me ook voorstellen, dat een Neder
lander straks geen bezwaar zal ma
ken tegen koffie in een papieren be
ker, als die koffie maar verrekte
;oed is".
Drs. Conings heeft in deze dage;
ok een waslijst met verontschuldi-
.ingen voor het zwalkend horeca-
ïeleid bij de hand. Hij geeft toe, da
le service minder is geworden, maai
lat is geen exclusief verschijnsel voo
'e horecasector.
„De kosten voor ouderwets dienst
etoon", zegt hij, „kunnen stomwe.
liet meer worden opgebracht". Daar
.aast kampt onze sector met een le-
'ensgroot personeelsprobleem ei
-ormt de investeringspolitiek van d<
Nederlandse regering voor ambitieuz
jlannenmakers een onoverkomelijk
truikelblok. In het buitenland ken
nen veel soepeler regelingen en me
isme in landen als Italië en Spanji
:rijgen hoteliers met bouwplannei
•en krachtige ruggesteun.
Tenslotte noemt ook hij de BTW
als een van de grote boosdoeners.
„Hierdoor", aldus drs. Conings, „zijn
de winstmarges onder hoge druk ko
men te staan en moeten prijzen bere
kend worden, die een succesvolle con
currentie met het buitenland bijzon
der moeilijk maken".
Nauwelijks twee kilometer van hel
keurig,^aangeharkte bureau, waai
achter hij dit credo in mineur reci
teert, levert een briesende horeca-
rebel, op dat moment het bewijs, dat
met een gezonde vechtlust en een
onstuimige liefde voor het vak op
zienbarende resultaten kunnen wor
den bereikt.
Zijn naam: A. M. Marijnen. Zijr
zaak: het Haagse café-restaurant
Den Hout. Zijn geloofsbelijdenis: „Je
houdt ergens van of je houdt nergens
van".
Toevallig houdt Marijnen van hel
krankzinnige, slopende horecavak en
daarom heeft hij zelfs in het magere
jaar 1968 zijn omzet met 25,7 pet. om
hoog geduwd. Terwijl iedereen steen
en been klaagde over het kelderend
bezoek, liep hij nerveus handenwrij-
A. M. MARIJNEN
end door zijn stampvolle, met goud
n pluche gepavoiseerde zaak. Vijf
aar geleden was datzelfde restaurant
■en noodlijdende tobberd, waar alleen
■erknipte zonderlingen en liefheb
iers op dwaalwegen achter de pal-
ren plaats namen. In april 1964
.wam Marijnen, kersvers van de zil-
e Maatschappij Nederland als di-
ecteur in Den Hout.
Daarna begon het privé-bal: wan-
-ouwig bekeken door concurrenten
n collega's, op vergaderingen ge-
oond en vierkant uitgelachen, intro-
iuceerde Marijnen in adembenemend
empo een reeks opzienbarende ver-
deuwingen. Hij begon met een knip-
aart voor vaste klanten:
Zeven maaltijden, zeven glazen bier
f wijn, zeven koppen koffie voor
31.50.
Hij schroefde gelijktijdig prijzen
'an de andere maaltijden omlaag:
4,50 voor een dagschotel met keuze
it acht menu's. Inclusief en met een
aars op tafel.
Hoe hij dat lapt?
Hij plooit een grimmige lach om
zijn lippen, roept: „Ik wil nou eens
het bewijs leveren, dat niet alleen de
Chinezen voor lage prijzen kunnen
werken. Waarom gaat het zo beroerd
met de meeste horeca-bedrijven en
zijn er wel 200 Chinese restaurants
bijgekomen, die stuk voor stuk lek
ker draaien? Omdat die kerels het
doorhebben beperkte keus en een
grote omloopsnelheid.
Heus, als een buitenlander f 1,50
moet neertellen voor een biertje, dat
hem aan een scheef tafeltje op een
vuil strand wordt geserveerd, dan
zegt hij: „Ik kom nooit meer in dat
klere-land".
Als een literfles cola voor elke
huisvrouw 69 cent kost dan is het be
topen dat ze voor een glas in een
horecabedrijf f 1,20 moet betalen.
Ik wil niet beweren, dat ik het bij
het rechte eind heb, maar het is het
proberen waard. Maak voor de lol op
zondag een wandeling door de bin
nenstad van Den Haag en tel de men
sen in de restaurants. En kom dan bij
mij en vraag je af, of meneer Ma
rijnen misschien gelijk heeft. Of in
derdaad de omzet de basis voor je
budget legt. Ik streef er naar om mijn
menu's op Amerikaanse wijze, maar
met Hollandse gezelligheid bij de
klant te brengen. Niks geen counter
service en enge plastic plates.
„Ik zou het wel uit willen gil
len. MENSEN, HET KAN als je
maar even je schouders eronder
zet. Als je gewoon je boerenver
stand laat werken en niet klak
keloos accepteert, wat de fabri
kant je in de maag probeert te
splitsen. Bij mij zijn de fa
brikanten eerst door de knieën
noeten gaan, voordat ik zaken
net ze wilde doen.
Het is immers ook hun eigen
oestwil, dat de horeca zijn prij-
zen voor de klant betaalbaar
ïoudt. Maar helaas, ik ben een
lenling. Ze weten het stuk voor
;tuk beter dan ik".
(OBER MAG IK ALLES EVEN
AFREKENEN).
ka
j^an een onzer verslaggevers)
dar»„ j kr m°gen voor de paas-
tenlanH 3' ?een drommen bui
«vacht 'oeristen worden ver-
vriip h a' vele Nederlanders de
op uit a.9en *""en benutten om er
\U.";e ,r^en. is wel zeker.
'e se7rlrr,°9eliikheden die bet pril
K«^enhV°°r ,och,en biedt neem
's Werelds vaste Plaats if1
5? Z® ^te bohentuin wen
borden geoPend Toen kot
zich van d fSt!ld' da' de natuu'
Vaststellor, 3' plannenmaker'
h()f is dnn n,e,S aan,rekt. Keuken
tn akeTlT koude weer achte
öan9ezipn 7 °P z<n oaaRbest er
9Wleri bet niet naast de deu,
ligt, is het wellicht raadzaam, dat
bezoek nog maar enkele weken uit
te stellen.
Als u nu weet, waar u beter nie*
leen kunt gaan, dan rijst natuurlijk
ie vraag, waar dan wel heen. He
aantal evenementen, dat voor de
paasdagen op touw is gezet er
waar uw aanwezigheid dringenc
gewenst is, is nog niet groot- Maai
als u van antiek houdl dan moe
u wel een oezoek aan de kunst
en antiekbeu's in Breda in uw plan
nen opnemen. De beurs wordt dit
jaar, omdat Wolfslaar niet beschik
baar was, in De Beyerd gehouden
U kunt er op beide paasdagen var
's morgens t;en tot 's avonds tier
terecht. De Beyerd ligt maar tier
minuten gaans van het station er
de interlokale bushalten. Mocht u
tot de steeds krimpende categoric
van niet-autoPezitters behoren of e
wel toe behoren, maar de weg een'
graag aan anderen willen overlaten
dan kunt u de dag zonder verkeers
argernis doorbrengen en kan het be
zichtigen van de vele prachtige din
gen, die op deze beurs bijeen zijr
gebracht, de basis leggen voor eer
welbestede dag. Die u dan teven:
kunt benutten voor een rondwan
deling door het oude Breda en voor
het bezichtigen van de uit de stei
gers bevrijde Grote Toren.
Mocht u er voor voelen er me
de auto op uit te trekken zonder t.
het hoofd re breken over het uit
stippelen van een route, dan heb
u een keuze uit vele mogelijkheden
Westbrabantrcute (ANWB) 125 km
Kempenroute (ANWB) 155 km; de
Vierseizoenenrit van BP 180 km
Je Zegewerproute 60 km en de
A/ambergroufe 75 km (beide var
/VV Den Bosch) en de grote toch
,Voor buren geen grenzen", die
/an Breda naar Antwerpen en ovei
3ergen op Zoom terug voert, en die
zoveel te zien biedt, dat u er meei
Jan een dag mee bezig kunt zijn
En daarom ook de mogelijkheid
ipenlaat ergens een stuk af te snij
Jen.
In Zeeland bestaan er drie door
de A.N.W.B. ontworpen tochten: de
Westerschelderoute (door Zeeuwsch-
Vlaanderen) lengte 190 km; de
Midden-Zeelandroute (Noord- en
Zuid-Beveland en Walcheren) 129
km en de Schouwen en Duiveland
route 97 km. Beide laatstgenoemde
tochten zijn niet geschikt voor autc
pussen.
Al deze tochtenbeschrijvingen
ilsmede natuurlijk allerlei ander:
oeristische oijzonderheden zijn ver
krijgbaar op de A.N.W B.-kantorer
en op de bureaus van de V.V.V/s
Verscheidene van deze V.V.V.-kan
toren zijn op de paasdagen gedu
rende enkele uren geopend. Bred:
beide dagen tot tien uur 's avonds
ïergen op Zoom beide dagen to:
zeven uur 's avonds, Den Bosch o;
tweede paasdag 's middags. De kan
'oren in Middelburg en Vlissinger
zijn tijdens de paasdagen gesloten
U kunt natuurlijk, maar daar zult
u ons advies wei niet voor nodig
hebben, eens gaan kijken of u er
gens een goed plekje op een cam
ping kunt reserveren voor het aan
staande seizoen. Het kan geen
kwaad dat tijdig te doen, want er
zullen dit jaar veel gegadigden zijn
En ook op de campings geldt: wie
het eerst komt, het eerst maalt. Wilt
u beslist een reisdoel hebben dar
zoudt u eens aan het Evoluon var
'hilips in Eindhoven kunnen denken
Deze sprookjeswereld van de mo
lerne techniek wordt nog door ve
en, die ze alleen van horen zee
jen kennen, onderschat.
Df aan De Efteling, dat. mooi opge
poetst, op eerste paasdag de poor
weer opent. Of aan de Heilige Land
stichting in Nijmegen, het Open
luchtmuseum in Arnhem, het Leer
wenpark in Tilburg, de dierentuir
in Tilburg, Rotterdam of Anlwerper
(de Scheldestad is op zo'n zondac
met de volbezette caféterrasjes ooi
bijzonder genoeglijk). En als u tocl
wel over België denkt- een bezoei
aan Brugge met een heenreis over
Vlissingen. en Breskens en terug
over Gent en Antwerpen is een fees
telijke gebeurtenis.
Ten besluite van deze we ge-
/en het toe, niet volledige reeks
willen we de aandacht vestigen op
Oirschot. We doen dat niet omdat
het zo'n bekoorlijk plaatsje is met
pen prachtige omgeving, maar om
dat daar de jeugd de honneurs
waarneemt. Oirschot heeft een bij
zonder actieve jeugd-V.V.V., die op
beide paasdagen des middags het
nlichtingenkantoor in de Raadskel-
der aan de Markt bezet. Niet alleen
om u inlichtingen te geven over het
schoons, dat de „poort van de Kem
pen" heeft, maar ook om de toerist
e begeleiden tijdens een beklim-
ning van de tweeenzeventig meter
poge uitzichttoren St.-Pieter of de
iefhebber van een rondwandeling
e vergezellen om daarbij veel we-
enswaardigheden over Oirschot te
/ertellen. Een nieuwe autoroute van
:evenenveertig kilometer rond Oir-
chot completeert het inlichtingen
pakket, dat deze jeugd-V.V.V het
aanstaande seizoen te bieden heeft.
