IS Sa 1,31113
iü. Bi
DR. KALSBEEK: Werk
aanpassen aan de
mens; niet omgekeerd
«Si
Overbelasting kwaal van deze tijd
□■□□sa
EH2H3BB II
nn&M
□ca ca
t ri
n
l
6
-r
n
a
□■■■■■a arnnmm
QMBBBB D BBQ na BQI3
□□□■E B mm
e
e5h
13
ma
n
t
l
Hp
a
r.
a
aJL
t
Ba
n
lB
m
e[r
r.
t
a
i> p
ob
■r
kjl
r
ttó
d
rB
kB
i
e|l
ep
k t
■b
Tio
'os
1>
Ba
9E|
5
Ha
BT>
otl
k
e|
ffl
m|e|e
a
r|
bb
bi
r
!m
a
r.
kTË
n
rs pi
S Vfoo RP
ishmf ~~mr
Het 3
.«wskkg^
OM
I M
l-
n
n
r
t
t
ol
orde!
NACHT VOL GEPUZZEL
langere uitloop
computertje
verschil
reacties
DÊ STEM VAN ZATERDAG 22 MAART 1969
an mmam
0
na
naam
'ffftrïr»'
□□BB BB
□HBEIQ
mm bb
BB
BB
mmm
n
\U
L
L
O
'f
A
0
0
6
K
S
E3
QHBBBB0
hbbb^DB
auum shews s aauam
ia BBBB
BE3QB
L#
m
R
B
0
A
L
2.R
O
m
N
mlilyAn>i
■m
iïnra aasB
|E|Rf
0
O
c
B
E
u
E|
0
R.
0
TM
0
O
Bfr
O
Mli
ofo
d
e
N\B
V
o\o
TH
M
UB
ms
1
E
[rB
i
L
R
A|A
O
A
S
e
e
K
D
bM
O
e.
T|
R
A
0
RrD
x>
el
M
E
R
0
s
T
A
L
l
~A
m
T
w
ÏE
O
Bjg
[L
A_
iE
E
e
U OT
T.
U I
maar
S B o
TJ
2ET
E
P
m
OOK
£tC* <?RT> PP PE
U V& WO M
E
K
E
N
m
,,i- t-f
A
N
K
tc
■13
0
E
ij'
r
lel
i
1
E
B
O
0
13
3
B
1 1
5
m
t< y
Dan kom je in'het bos en valt op
eens de rust en de stilte bovenop je.
Op dat toerental kan de menselijke
geest niet opeens overschakelen,
want het brein is te lang gewend ge
weest aan het werken op topcapa
citeit. Dan beoefent men liever
bermtoerisme, dan zie je nog eens
wat. Maar wie zo handelt is wel
rijp voor een mental Breakdown."
En wat doen we eraan?
„De werknemers en ook de vak
bonden zouden veel meer aandacht
aan de werkomstandigheden moeten
schenken. Ze zouden erop moeten
staan, dat de geestelijke belasting
van functies en taken wordt onder
zocht. Vele directies leggen nu nog,
heel paternalistisch, het werk op en
de werkende heeft als grootste in
teresse: hoe halen we zoveel moge
lijk vruchten van het werk binnen.
Een vreemde wereld eigenlijk: we
streven een luxe na, die eigenlijk
niet goed voor ons is goed eten
en drinken, veel zitten en toe be
reiken die door onszelf te (laten)
overbelasten.
maatregelen
Pas als je weet of en in hoeverre
de mens overbelast is, kun je aan
maatregelen denken. In het alge
meen kun je stellen, dat voorkomen
moet worden, dat de belasting per-_
manent te zwaar is. Zo zouden men-'
sen, die voortdurend snel opeenvol
gende handelingen moeten verrich
ten, een ander rustpatroon moeten
krijgen. Hun werk zou vaker on
derbroken moeten worden. Dat lijkt
revolutionair, maar is het niet als
men beseft, dat dit niet ten koste
behoeft te gaan van het rendement.
U ZIET HET. we zijn u ditmaal vóór ge
weest; de kruiswoordpuzzeltjes zijn al in
gevuld Maar als toegewijd puzzelaar ziet
u natuurlijk terstond dat in elk puzzeltje
één vertikaal v^ord vergeten is. Welnu,
maakt u de horizontale woordjes eens slui
tend, zodat ook de vertikale woorden be
kend worden
EEN EN TWINTIG WOORDEN Die
moet u om te beginnen dus vinden. Een
en twintig vertikale woorden, elk van 7
letters. (Om u een steuntje te geven: van
links naar rechts bovenste rij: Apotheek-
artikelen, Traditie, Radiomast, Zonder
Hulp, Mening.
Tweede rij: Voortzetting, Kuis, Plat slaan,
Opschepper, Insektenwolken, Handwerk-
uitdrukking, Vastdrukkertje, Aangenaam.
Derde rijUit bed komen, Bries aan strand,
Grondstof voor jumpers. Schrijfgerei, On
derdeel van fietsband. Strak trekken, Boe-
ren-schoeisel, Hemellichaam). Wat doet
u ermee? U vult ze in op de drie blanco
tabletjes, waarop de eerste en de laatste
letter reeds zijn ingevuld. Kijk goed uit
dat het klopt, want
DE DIK-OMLIJNDE WOORDSTUKJES
vult u ergens in tussen de reeds gedrukte
letters van de lange zin die beneden op het
hek staatElk dik-omlijnd stukje wipt er
dus tussen uit en plaatst u, zoals het is, er
gens tussen de letters van de zin. De on
derste plank laat U nog buiten beschou
wing.
DE ZIN GEEFT U EEN OPDRACHT
Lees hem goed (de zin begrijpen kunt u
pas als u hem volledig terugvindt!) en
doe wat u gevraagd wordt. (Het gevraagde
is 'niet zó gemakkpüik, maar kijkt u an
ders even naar de bovenste Vijf kruis-
woordpuzzeltjes, waar u vertikaal'wellicht
op weg geholpen wordt
DE OPLOSSING KUNT U VINDEN OP
ONZE FINANCIëLE PAGINA.
.den. Na verlaging van het tempo
werd hij weer milder en dat alle
maal zonder dat hij het zelf wist.
Het was trouwens een zeer aimabele
man.
Als je dit zo bekijkt dan zou je
militairen, die moeten oprukken,
eerst via overbelasting agressief
kunnen maken.
Dr. Kalsbeek is best bereid, nog
verder te filosoferen: „Voor mij zijn
heel wat echtscheidingen een gevolg
van overbelasting. Een overbelas
ting aan twee kanten trouwens. De
man heeft de hele dag onder zware
druk gewerkt, wurmt zich door het
verkeer, komt thuis en wil wel eens
wat van zijn dagproblemen kwijt.
Maar hij ontmoet er een echtgenote,
die het een hele dag lang evenmin
niet gemakkelijk heeft gehad in
kopen doen omdat er niet meer
wordt bezorgd, kinderen opvangen
en troosten, huishoudelijk wérk
en het eten op ljet vuur heeft, der
halve niet zo ontvankelijk is voor.
geweeklaag. Hij ontmoet er zijn kin
deren, die op school en via huiswerk
op een ontzaggelijke manier belast
zijn, zo niet overbelast en of met
rust gelaten willen worden dan wel
hulp bij het huiswerk eisen.
In zo'n sfeer kunnen enorme
spanningen ontstaan, die tenslotte
ruzies en scheidingen tot gevolg
kunnen hebben. Wat dat betreft
verbaast het me, dat er, nog steeds
niet een huisvrouwenpartij is opge
richt met als belangrijk devies „Wij
Willen Onze Mannen Niet Moe In
Huis".
,;Is het zo vreemd, dat de mensen
niet meer willen wandelen in de
bossen? Werk en dagelijks leven
eisen het uiterste, de weg naar het
park door druk verkeer met zon
dagsrijders op straat, ruzieënde kin
deren achter in de auto eveneens.
Als je weet, dat de prestatie achter
uit gaat bü voortdurend hoge be
lasting, is de stelling gerechtvaar
digd dat de produktie hoger is tij
dens de uren, waarin gewerkt wordt,
als er vaker pauzes zijn.
In dat andere rustpatroon zou ik
ook de weekeinden willen betrek
ken. Wie voortdurend zwaar wordt
belast, heeft een langere uitloop no
dig om weer op toeren te komen. En
men wordt steeds zwaarder belast,
want het werk moet af, vaak in
minder tijd als we de werktijd ver
der gaan bekorten. Voor velen is
een uitloop van zaterdag en zondag
te weinig, daar zou bijvoorbeeld
toegevoegd moeten worden. Dat is
eens per maand de maandag aan
echter sterk academisch gesteld,
want aan zo'n periodiek heel lang
weekend heeft men niets althans
niet in de betekenis, waarover we
nu spreken als men die gewoon
thuis doorbrengt. Wil zo'n lang
weekend nut afwerpen, dan zou je
je met je vrouw moeten terugtrek
ken in een landelijk hotelletje. Maar
dan moet de maatschappij eerst an
ders geordend worden, want waar
moet je dan met de kinderen heen?
Er zou moeten worden nagegaan
of we niet meer vakantiedagen no
dig hebben en of die vakantie dan
niet in twee flinke brokken moet
worden opgenomen. Let wel, dan
moet wetenschappelijk worden vast
gesteld, niet op grond van de loon
politiek.
Overigens: de gevaren, verbon
den aan de onderbelaste mens zijn
nauwelijks geringer. Wie teveel ca
paciteit overhoudt, gaat zich ver
velen, raakt uit concentratie, ver
liest ook de levenslust. Iemand met
een belangrijke taak moet derhalve
niet alleen niet worden overbelast,
hij moet ook genoeg te doen heb
ben. „Neem de astronauten. Het
probleem is meestal hen bezig hou
den daar heel hoog, waar geen ge
luid en geen verkeer is, terwijl het
meeste door instrumenten en vanaf
de aarde geregeld wordt. Ze houden
de astronauten soms bezig met d«
gekste en voor de ruimtevaart on
belangrijke dingen om ze in con
centratie te houden. Van de ruim
tevaarders komt niemand met een
hartkwaal terug, maar op de lan
ceerbasis zijn al vele verantwoorde
lijke figuren bezweken."
Sprekende over onderbelasting
wil dr. Kalsbeek nog wel wat kwijt
over bejaarden.
„Is het niet vreemd, dat we de
ouden van dagen verzorgingshuizen
in de bossen aanbieden, waar ze zich
doodvervelen door een tekort aan
contact met de buitenwereld. Dan
zegt men: ze hebben een bushalte
dichtbij om naar de stad te komen.
Maar voordat ze bij de halte zijn
moeten ze tot de enkels door de
modder en bij de bushalte lopen ze
tijdens het wachten een longontste
king op van de natte voeten en de
snijdende wind. Daarentegen zit de
overspannen mens in de rumoerige
stad in te kleine huizen opgeborgen.
Je zou de bejaarde juist in de stad
moeten houden en de gezinnen goed
kope, ruime huizen in de bossen
moeten geven."
Als we met hem het besprokene
nog eens doornemen, zegt dr. Kals
beek ter afsluiting: „Het lijkt wel of
ik de revolutie preek. En dan moet
je weten, dat ik zo rechts ben als
de pest."
(Van onze verslaggever)
AMSTERDAM „Het is
trassend en tegelijk droe-
u ie zien hoe weinig zich
wn bekommert om de
'testelijk overbelaste mens
roeger spraken we er schan-
!t tan, als een arbeider li-
km dijk te zwaar werd he-
ui Die tijd is voorbij, want
Mines en apparaten heb-
en in belangrijke male over-
en omen wat in het verleden
e spieren moesten verrich-
>r. Het probleem heeft zich
ii verplaatst naar de witte
oordenmaar daarover ont
lat weinig opwinding, hoe-
el deze zaak zeker zo ern-
Aan het woord is een man, die
r zich wel over opwindt en er
ich wel zorgen over maakt: Jo
in Wilhelm Hendrik Kalsbeek.
directeur van het laborato-
i voor Ergonomische Psy-
T.N.O. te Amsterdam
hij er zelfs een levens
perk van, na te gaan, tot hoe-
ir men de mens geestelijk kan
lasten en welke belasting be-
alde taken betekenen.
[„We moeten nn eens ophouden
jet het creëren van taken en deze
jraolgens zonder meer aan de
fens op te dragen. Het werk moet
In de mens worden aangepast. Niet
V wens anti de te verrichten werk-
mheden."
■Voor dr. Kalsbeek staat het zon
iet meer vast, dat de moderne mens
lelal geestelijk wordt overbelast,
liet voor niets droeg hij in 1967
fin proefschrift, waarmee hij doe-
Tt in de sociale wetenschappen
pi op „Aan de overbelaste
Pas". Proefnemingen op zijn la-
jOratorium hadden al aangetoond,
Pt het de verkeerde richting uit-
r'. Veel moet er nog geëxperi-
Pnteerd worden op het gebied van
F ergonomie, die volgens de voor-
piboeken wordt omschreven als
I' tiieiiioste wetenschap, die aan-
pwg van werk en werkomstau-
jpeden aan de mens beoogt."
wetenschappelijke ach-
perond, weinig wetenschappelijk
I 'gegeven: in onze hersens
l>u gfn comPutertje", om met dr.
1™™!® spreken - geschiedt in-
E n^ling. Enerzijds
Ci»R!??en' wat er aa" infor-
iispn j aar Is voor onze zin-
WA anderzijds moet, als reactie
P® binnengekomen informatie
K® worden gestuurd naar
'te mn He! °Pnamevermo-
Kt nipt f» u mens *s zeer gro°t> zij
tS'°,nlbePer,kt» maar het „stuur-
Weit n» s een beperkte
iciteit n, °^nvan6 v^n die ca-
ltd van a met bePaaW door de
W of an te, verrkhten handelin-
'®s et intellect vai, de
keerde h,n,ie(i"voud'®e °f gecom-
«f men fe geumoet verrich"
"orne of m J maken heeft met
caPaciteit '"tf'ligente mensen,
la' is W iÜ? uUgaande ka-
iHgeliVnat6? VT iedereen
Pfe ook enkeivrafa^311 ls m prin"
fcTïS m™ ka" ge®"
en der hana v doen, tenzij
«igheid Ta ehngen een routine-
ilniets en «lts dat lukt
ig oÏÏerecahne6ft,d.e mens de nei-
18<ie kanaal T T1 Ian het uit"
'oken MpTunie geheel aan te
Iprekpn -Mr "iet
*?n 'en behoeve0"151 enige reserve
gelast ne k® een eventuele
P ^aad in steekt er
j esting Want n tijdelijke piek-
men
velen
>de Cp' Maa.r voor
R'en aard dat°rnptailtilglleden van
Iel,oogste graad V0®rtdurend tot
'Ü&ns de ge-
L,00r en erna wTTren' maar ook
fcieno
L, oie nog een ,ZIJn er
fc,huis nemen TfT! werk
er heel
mee
nog wat
op
voort-
tmg die ook wel
de „stress" wordt genoemd, veroor
zaakt een soort alarmtoestand.
„Voor jezelf weet je heel zeker
dat je aan de verkeerde kant van de
streep zit, als je een routinehande
ling niet meer juist verricht. Als je
b.v. een knopje van het licht in je
eigen kamer op een verkeerde
plaats zoekt, hoewel je het al dui-
zende keren hebt gebruikt", aldus
dr. Kalsbeek.
„De ellende is, dat er zo'n enorm
verschil is tussen mentale en gees
telijke prestaties. Als iemand een
zwaar voorwerp moet verplaatsen,
dat boven zijn krachten gaat, dan
blijft hij er met zijn handen af.
Maar men is geneigd een geestelijke
taak uit te voeren, totdat men er bij
neervalt. En dat meen ik letterlijk,
want die voortdurend in de reserves
leeft heeft aan de horizon maag
kwalen en hartafwijkingen, daarvan
ben ik overtuigd". Wat dr. Kals
beek en zijn medewerkers doen, is
nagaan hoever de mens kan worden
belast, wat de gevolgen zijn als men
over de schreef gaat en hoe ernstig
bepaalde taken de mens belasten.
„Overbelasting is niet alleen le
vensgevaarlijk voor de mens, die
haar ondergaat, ze is voor de omge
ving als het gaat om mensen, die in
hun taak absoluut geen fouten mo
gen maken. Neem nu eens een bus
chauffeur. Kun je in redelijkheid
verlangen, dat hij kaartjes verkoopt,
nadenkt over het wisselgeld, netjes
op alle verkeersborden let, keurig
bij de halte stopt, niet als een
stoomwals door het verkeer ban jert
en zich nog keurig aan een Tijsche
ma houdt ook. Misschien kan het,
ik weet het niet. Maar ik ben b.v.
geneigd te stellen, dat onwelvoege-
lijk verkeersgedrag van vele auto
mobilisten is terug te voeren tot
overbelasting. Je kunt wel propa
geren „wees een heer in het ver
keer", maar beter is het de overbe
lasting weg te nemen.
„Er zijn zoveel functies, waarvan
het leven van anderen afhangt, de
man achter het schakelbord, de pi
loot. Als er iets mis gaat wordt dik
wijls gesproken van een menselijke
fout, want we weten nog zo weinig
van de mate, waarin taken het be
perkte brein belasten.
Vanuit mijn werkterrein weet ik,
dat we technisch gezien nog onein
dig veel betere, grotere, snellere,
veiliger vliegtuigen zouden kunnen
maken. Het probleem is echter, dat
je een piloot niet een onbeperkt
aantal handelingen kunt laten ver
richten."
Maar al weet men nog niet alles,
er is toch al heel wat aan het licht
gekomen in dat Amsterdamse la
boratorium met behulp van appa
raten en proefpersonen. Zo heeft dr.
Kalsbeek vastgesteld dat een mens
bij een frisse start zo'n 80 reacties
per min. kan verrichten. Dat aantal
loopt na enkele uren terug tot 20,
ervan uitgaande dat men geen fou
ten mag maken. Het stuurorgaan is
derhalve snel vermoeibaar. Maar
evenzeer is aangetoond, dat het snel
weer kan worden opgeladen door
een korte rustpauze. Anderzijds is
het brein sneller te vermoeien als
men in plaats van voortdurend de
zelfde handeling te verrichten tel
kens iets anders er tussendoor of
tegelijkertijd moet doen. En ten
slotte is proefondervindelijk vast
gesteld en aangetoond, dat de „ka-
naalcapaciteit" afneemt met het
klimmen der jaren. Maar juist bij
het ouder worden krijgt men dik
wijls zwaarder, verantwoordelijker
werk, dat een groter beroep doet
op de capaciteit
Wat gebeurt er nu, als men over
belast is?
Ieder mens reageert anders, maar
sufheid, irritatie, agressiviteit en
een het-kan-me-niet-meer-schelen.
mentaliteit zijn bij dr. Kalsbeek be
kende verschijnselen.
„Ik had hier een Amerikaanse
matroos, die we met behulp van een
apparaat een bepaalde handeling
lieten verrichten na het waarnemen
van een geluid of een brandend
lampje. Toen hij wilde vertrekken
smakte hij tegen een gesloten deur
aan, die zag hij gewoonweg niet
meer.
Een fransman kreeg de opdracht
om naast het reageren op geluiden
en lichtjes zo maar een verhaal te
schrijven. Aanvankelijk schreef deze
ex-legionair heel welwillend over
kleurlingen, die hij op een expeditie
had ontmoet, maar naarmate het
tempo van lampjes en piepjes werd
opgevoerd, ging hij steeds feller te
keer tegen die bruinen en zwarten
en tenslotte schreef hij, dat ze alle
maal afgeslacht zouden moeten wor-
l
