Kunstenaar
ontvangt
schooljeugd
in atelier
anders
dan andere
Zwaar gestoorde van Z.
krijgt toch levenslang
WAAROM
MINA HEEFT SINDS 1850 GRENSPROBLEMEN
GESLAAGD CREATIEF EXPERIMENT
Geen limiet
bij bepaling
duur
gezinshulp
GOODPASTER
OPVOLGER
LEMNITZER
ver de uitgebreide keus1,1
varmte en rijkdom oie
:ieur geeft. Over het P15
ïoud. En noem maar op-
waarom bevredigt u
en uw nieuwsgierigh#
aag of morgen eens b'i
ichter te gaan kijken
Vragen
Srednil
Creatief
constante kwaliteit
Afkoeling
Ministerie CRM:
DE STEM VAN DONDERDAG 13 MAART 1969
liever zelf. Zo zouden
pna's vol kunnen
nieuwe Krommenie
i, waarvan verschil^0"3
teiten.
(Van onze kunstredactie)
ROOSENDAAL „Wij doen er ook wel wat aan, maar die kerels
hébben het". Het hoofd van de St.-Cornelius jongensschool te
oosendaal W. Heijnen is enthousiast over de resultaten van een
Opmerkelijk initiatief van de jonge kunstenaar Peter Oosterbos uit
iv. Ruim twee maanden hebben iedere zaterdag school
kinderen uit Roosendaal, Wouw en Moerstraten op zijn atelier
pogen etsen. De „kunstwerken" hangen deze week in schouwburg
j,De Kring" te Roosendaal, zodat iedereen ze kan zien. Dat is een
jeuke ervaring. Maar veel fijner is het, dat door dit experiment
Schoolkinderen voor wie „handenarbeid", gelukkig, bjjna zo
elangrijk aan het worden is als rekenen en taal kennis konden
naken met een interessante expressievorm èn met het milieu van
hen kunstenaar. Zowel voor de kinderen als de kunstenaar en
nderwijsmensen is het een geslaagde proef geworden, die in veler-
|lei vormen om voortzetting vraagt.
j „Hij hangt bij ons thuis boven de
hdio", vertelt Tonnie Konings uit
(ie vijfde klas van de St.-Cornelius-
phool. „Nee, niet in een lijst, want
De heb ik niet". Maar het is wel
en echte en originele ets van zijn
jgen hand. Er zijn drie afdrukken
'an. Behalve boven de radio hangt
ér nog een in De Kring en een in
gang van de schooi; wèl in een
ijst.
[„Het initiatief kwam van Peter
bsterbos zelf". En de heer Heijnen
j wel een beetje trots op zijn oud
erling aan de Michel-mavo. „Hij
beft het goed aangepakt. Het idee
om schoolkinderen op het atelier
genhandig kennis te laten maken
het etsen, sloeg direct aan bij
jpe afdeling onderwijs op het ge-
Jeente-secretarie hier. Bovendien
list Oosterbos de inspectrice van
ft lager onderwijs er warm voor
i'maken. Na deze officiële instan
ces kwam hij bij mij. Ik stond er
Irect positief tegenover; boven-
len zat ik zelf lang in het jeugd-
|erk. Samen hebben we toen alle
ofden van scholen in Roosendaal,
{Touw en Moerstraten benaderd.
Ie meesten reageerden zeer posi-
lef."
INiet alle scholen deden rffee, om-
ftt men meende dit niet te kunnen
Lachende vissen op een ets van
Patricia.
betalen. Nu kan de onderwijsver-
goeding in ons gebied wei beneden
peil zijn (dat is meer in deze krant
betoogd), maar twintig gulden per
leerling was geen prijs voor dit ex
periment, waarbij bijna een gehele
dag „les" werd gegeven en mate
rialen werden gebruikt. Het kon
betaald worden uit het fameuze ar
tikel 101. Van iedere deelnemende
school mochten twee leerlingen
meedoen. En het was een bijzonder
voorrecht als men tot de uitverko
renen behoorde.
Het is een lange kronkelweg door
het polderlandschap ten noorden
van Wouw. Langs de weg staat een
fel rood bordje: Peter en Jacq. Oos
terbos. In een van de vele oude
„boerderijtjes" wonen zij. Zwart,
rood en wit aan de buitenkant van
het huis maken duidelijk, dat er
geen koeien en varkens meer hui
zen. Ieder weekend van de afgelo
pen periode hebben hoofden van
scholen en ouders de aspirant-et-
sertjes hierheen gereden.
„Om tien uur *s morgens waren
ze er", vertelt de heer Heijnen. „De
kinderen waren gauw gewend,
want hij en zijn vrouw doen het
leuk. Het was voor de kinderen een
ander milieu: een anders ingericht
huis dan ze zelf gewend zijn en
daarin een kerel met een baard.
Maar eerst mochten ze zijn eigen
etsen zien; bladeren in een boek
met etsen van Rembrandt; zijn
vrouw schenkt een kopje koffie.
De „kunstenaars" zoals ze zijn
opgeprikt in De Kring in Roo
sendaal.
Spoedig was dan het ijs gebroken."
Tonnie Konings en de andere
kinderen kunnen je nu precies ver
tellen hoe je moet etsen. „Eerst ga
je tekenen op een zinken plaat. Wij
deden dat met een spijker." En dan
volgt er een wirwar van materialen.
Tonnie praat over vuurlak en sal
peterzuur of het voor hem potlood
en papier geworden zijn. Over de
drukpers en de inkt, over de af
drukken etcetera. Peter Oosterbos
heeft met een viltstift het hele pro
cédé nog eens groot op papier gezet
en dit opgehangen bij de tentoon
gestelde etsen in De Kring, zódat
alle vaders, moeders, ooms, tantes,
broertjes, zusjes, neefjes, nichtjes
en andere geïnteresseerden kunnen
lezen, wat de kinderen bij hem
„uitgespookt" hebben. Een ding
moet dan wel duidelijk zijn: er zul
len maar weinig kinderen op de
wereld zijn, die deze techniek toe
pasten. Misschien is er zelfs spra
ke van de jongste etsers ter we
reld.
Met grote schorten voor of over
alls aan, met zwarte handen en
rode wangen waren ze iedere za
terdag tot vier uur 's middags be
zig. In de pauze verzorgde me
vrouw Oosterbos de middagboter
ham en mochten de kinderen ter
loops nog kennis nemen van de
weeftechniek, die zij beheerst. Als
de drie afdrukken gemaakt waren
stond de auto weer voor de deur.
De zinkplaat, waarin de tekening
geëtst was mochten ze mee naar
huis nemen.
achter naar voren. Zo maar „Patri
cia" tekende gekke vissen. Er zijn er
ook, die hun naam er volledig onder
gekregen hebben: Arthur C. Mon-
teiro „Quix", lees je. Harry Kou-
men is Op s(t)ap met elkaar. En
een grapje: aan een helikopter
hangt een lint met de tekst „Met
koli meer mans". Er hangt een ets,
waarvan je bijna zegt: Dat is een
„Meesters"; Jan Meesters is de ma
ker.
Een werkster van De Kring, die
toevallig de peuken van de schouw
burgbezoekers opruimt, zegt: „Ik
vind het allemaal maar knap ge
daan. Ik vind er hele mooie stukskes
bij hangen." Je kunt er lange tijd
naar blijven kijken en je verheugen
over die stukje ongebreidelde fan
tasie, dat zo fijn vorm kreeg. En als
je verder kijkt en denkt zou je
als onbevooroordeeld toeschouwer
via deze etsen de kinderen bij de
onderscheiden scholen kunnen zoe
ken. Je ziet kinderen, die al vastge
pind zijn op wat geijkte tekenpa
troontjes en anderen, die geleerd
hebben zich vrij te laten gaan; of
beter veel geleerd hebben om zich
zelf te zijn in een stukje expressie.
„Onderweg naar huis praatten ze
honderduit" glundert de heer Heij
nen. „Dat zouden we best iedere
dag willen doen... en waar leeft
die man eigenlijk van... De vragen
kwamen los. Weet u, wat ik er ook
zo prettig van vind. De kinderen
hebben niet alleen kennis gemaakt
met een nieuwe techniek, maar ook
met het milieu van een kunstenaar.
Dat is alleen maar toe te juichen.
Het was voor mij ook een open
baring.
„Ik heb een danseres getekend",
vertelt Tonnie Konings. „Waarom?
Dat weet ik zelf niet. Ik wist niet
wat ik anders moest tekenen en we
mochten tekenen wat we wilden. Ik
wil tekenleraar worden". In De
Kring kan iedereen zien hoe de kin
deren hun fantasie uitgeleefd heb
ben èn hoe dat tekenwerk een apar
te bekoring krijgt wanneer het via
de etsplaat op papier komt. Je komt
dan tot do al niet meer zó
verrassende ontdekking hoeveel ver
wantschap er bestaat tussen de kin
dertekening en datgene wat he
dendaagse „volwassen" kunstenaars
via hun al of niet geremde fantasie
vorm geven. Er zijn verschillende
kinder-etsen bij, die het op een vol
wassen tentoonstelling van kunste
naars, met al of niet verdiende faam,
niet eens zo gek zouden doen.
Er zijn ook brave landschapjes en
bosjes bloemen bij. Maar daarnaast
hangen weer geometrische figuren,
gedrochten, lachende bomen en wol
ken, een klein beetje moderne tech
niek. Bijna alle etsen zijn heus ge
signeerd, waarbij de meesten ge
worsteld hebben met negatief en
positief. Een van de „kunstenaars"
heet Ekoj Srednil. Lees maar van
Je wordt je dan weer bewust hoe
belangrijk deskundig creatief onder
wijs is. „Wij doen er veel aan", zegt
de heer Heijnen. En met enige trots
laat hij zijn handenarbeidlokaal
zien, waar overvloedige materialen
voor de kinderen klaar liggen. In de
gangen hangen grote prikborden,
waarop de resultaten het oude
schoolgebouw opfleuren.
„Een van ons schoolteam is er
zeer bedreven in om de kinderen
met deze materialen te leren om
gaan. Anderen volgen cursussen.
Vakkrachten? „Tja, dat heeft zijn
voor en zijn tegen." Maar na het ex
periment Oosterbos is de heer Heij
nen zich meer bewust geworden van
het „voor". En als wij hem vertel
len, dat er enkele honderden kun
stenaars in ons gewest wonen, waar
van een zeer groot deel niet aan een
echte ontplooiing toekomt, zegt hij:
„Laat ze maar komen "Er zou
den veel meer kunstenaars inge
schakeld kunnen worden bij het on
derwijs. Dan zal er van deze kun
stenaars ook een positieve bereid
heid uit moeten gaan om daaraan
mee te werken. Al zou er op de
kweekscholen ook nog veel meer
(en anders) aan gedaan moeten
worden bij de opleiding van nieuwe
onderwijzers(essen), op dit moment
kunnen en mogen we van veel leer
krachten nog niet verwachten dat
zij in staat zijn een stuk creatie in
het onderwijs in te bouwen, die de
ze tijd vraagt. Ook niet iedere kun
stenaar is in staat om „les te ge
ven" en wil dit vaak ook niet. Maar
het experiment-Oosterbos heeft ge
leerd. dat er vele wegen mogelijk
zijn. De deur van de St.-Cornelis-
school in Roosendaal staat wjjd
open. Daar is de heer Heijnen en de
zijnen gaarne bereid om met kun
stenaars samen te zoeken naar die
wegen. En als je het resultaat van
dit experiment ziet, dan zeg je: Dat
mogen^ we de schoolkinderen van
deze tijd niet onthouden.
De collectie van ongeveer 45 kin-
deretsten is slechts alleen deze week
nog te zien in De Kring, iedere dag
van 10-18 uur. Gedurende de maand
april worden ze tentoongesteld in
Vestzak theater De Trapkes te Bre
da. Reacties van bezoekers zjjn bij
Peter Oosterbos zeer welkom, want
hij heeft graag dat iedereen mee
denkt over de creatieve ontplooing
van kinderen.
HENK EGBERS
(ADVERTENTIE)
caballero
Toneelspeler en TV-acteur Jeroen Krabbe
25 STUKS i 1.75 -EEN LAURENS PROBUKT,
(Van onze juridische medewerker)
UTRECHT Het vonnis voor Hans van Z. is op het eerste gezicht
voor een jurist toch een beetje vreemd. De rechtbank stelt uitdruk
kelijk dat deze jongeman zo ernstig gestoord was, dat slechts van
een minimale verantwoordelijkheid voor zijn daden kan worden
gesproken. Toch wordt hem de zwaarste straf opgelegd die ons recht
kent. Wat steekt daar achter?
Wanneer een verdachte zo ernstig
gestoord is, dat zijn daden hem maar
voor een minimaal deel kunnen wor
den toegerekend dan is een verple
ging en een behandeling op zijn plaats
en die kunnen geschieden in het ka
der van een terbeschikking steUing
van de regering.
Logisch zou dan zijn een relatief
korte gevangenisstraf, aangepast aan
die minimale verantwoordelijkheid
en daarna de uitvoering van die ter
beschikkingstelling. Maar de Utrecht.
WASHINGTON (Reuter) Presi
dent Nixon heeft gisteren generaal
Andrew J. Goodpaster, plaatsvervan
gende opperbevelhebber van de A-
merikaanse strijdkrachten in Viet
nam, benoemd tot NAVO-opperbe-
velhebber in Europa. Generaal Good
paster volgt in deze functie generaal
Lyman Lemnitzer op.
Generaal Lemnitzer die sinds 1963
opperbevelhebber van de 'NA.VO-
strijdkrachten in Europa is, zal per
1 juli aftreden.
Generaal Goodpaster heeft onder
generaal Eisenhower in Europa ge
diend. Hij is ook commandant van
een Amerikaanse divisie in Duitsland
en assistent van de voorzitter van de
Amerikaanse generale staf geweest.
(Van onze correspondent in Peking,
Colin McCullough)
PEKING De spanning tussen
China en Rusland is de laatste tijd
aanzienlijk toegenomen. In Peking
en in andere steden van de Chinese
Volksrepubliek worden massale be
togingen gehouden en de nieuwsme
dia staan naast de gebruikelijke aan
vallen op het Amerikaanse imperia
lisme vol met beschuldigingen aan 't
adres van het „Sovjet revisionisme".
Het hoogtepunt van het geschil is
tot nu toch wel het grensincident van
o«nn as 2 maart. Wrijvingen aan de
o500 km lange grens tussen de twee
landen heben zich al eens eerder
voorgedaan.
De grensproblemen van China gaan
terug tot de tijd van het imperialis
me en kolonialisme, ongeveer een
eeuw geleden. Toen werd China ver
deeld in „machtssferen" door de
toenmalige grote mogendheden en
werd gedwongen grote gebieden af
te staan.
In 1860 sloot Rusland met China
het Verdrag van Peking waarbij Chi
na een groot deel van zijn grondge
bied in het noorden verloor.
Het Chinese „Volksdagblad" schrijft
nu dat het verdrag een van de „meest
onrechtvaardige verdragen" is die
China ooit heeft moeten aangaan.
Volgens het verdrag van Peking is,
zo beweren de Chinezen, zelfs het
eiland Chenpao in de Oesoeri, waar
het jongste incident plaatsvond, Chi
nees grondgebied.
De huidige moeilijkheden begon
nen omstreeks 1960, toen de Russisch-
Chinese verhouding afkoelde. Beide
landen beschuldigen elkaar ervan in
cidenten en „provocaties" te hebben
uitgelokt. Chinese berichten doen
zelfs melding van meer dan 5000 in
cidenten tussen 1960 en 1965. In die
jaren liet Rusland tienduizenden,
voornamelijk mohameddaanse vluch
telingen toe uit de Chinese provincie
Sinkiang. De reden voor deze massa
le vlucht was de culturele revolutie.
China sloot onmiddellijk de grens af
en beschudigde de Sovjet-Unie er
van de vluchtelingen te hebben over
gehaald tot het volgen van de „re
visionistische" weg van het socialis
me.
Na het nieuwe incident in de pro
vincie Heilunkian is de toon van de
Chinese kranten in toenemende mate
agressief geworden. Voortdurend
wordt er aan herinnerd, dat „Tsaris
tisch Rusland meer dan een half
miljoen vierkante kilometer Chinees
territorium heeft geannexeerd".
„Ais de Sovjets doorgaan op deze
roekeloze weg en steeds opnieuw be
ginnen met het provoeeren van inci
denten, dan zuHen zij zeker hun neus
stoten op de tegenreacties van het
vastberaden Chinese volk", aldus een
niet mis te verstane waarschuwing
in het Volksdagblad.
(Copyright De Stem/Globe and
Mail, Toronto)
se rechtbank heeft kennelijk gewor
steld met het probleem waarmee de
samenleving heel vaak geconfronteerd
wordt wanneer een patiënt uit een
inrichting voor terbeschikkinggestel-
den (psychopatenasiel heten die din
gen nog steeds in de ambtelijke taal)
met proefverlof, of na een ontslag of
ook wei na een ontvluchting weer in
de samenleving terugkomt en daar
opnieuw delicten pleegt.
Het is het eeuwige dilemma waar
voor de psychisch gestoorde delin
quent de samenleving stelt: voor de
ontwikkeling van de goede mogelijk
heden die hij nog in zich heeft is een
zekere mate van vrijheid absoluut
noodzakelijk, maar de beveiliging van
de maatschappij tegen zijn daden eist
vaak een hermetische opsluiting.
De Utrechtse rechtbank heeft in het
geval van Hans van Z. die optimale
beveiliging het zwaarst laten wegen
en hem een levenslange gevangenis
straf gegeven. Maar de vraag is of dit
rechtvaardig is.
Op de vraag kan men alleen be
vestigend antwoorden wanneer men
de feiten zo zwaar vindt, dat zelfs de
minste verantwoordelijkheid van de
dader groot genoeg is om hem de
zwaarste straf op te leggen. Maar dit
is in het Utrechtse vonnis niet te le
zen. Nee, de rechtbank wil deze man
voor goed uit de maatschappij weg
hebben. Al blijft er steeds het achter
deurtje van de gratie, die hem ver
leend kan worden. Maar daarin houdt
de rechtbank zelf haar zegje. Al
wordt gratie door de kroon verleend,
eerst moet daarvoor het advies van
de rechtbank worden ingewonnen, die
het vonnis indertijd heeft gewezen.
Bij de terbeschikkingstelling van
de regering is dat heel anders. In fei
te bepalen daar de artsen en de psy
chiaters wanneer de man weer op
vrije voeten komt en heeft de recht
bank die de straf heeft opgelegd daar
over niets meer te zeggen.
De Utrechtse rechtbank heeft deze
verantwoordelijkheid kennelijk niet
uit handen willen geven.
Met dit vonnis heeft ze ook iets ge
heel nieuws geïntroduceerd: ze heeft
een gevangenisstraf opgelegd maar er
tevens bij gezegd, althans laten door
schemeren, dat maar meteen met een
psychiatrische behandeling van de
man moet worden begonnen, opdat
de weinige mogelijkheden welke hij
nog heeft om tot maatschappelijk aan
gepast gedrag te komen niet geheel
verloren gaan.
Dat is een hinken op twee gedach
ten en het is de vraag of het Amster
damse Gerechtshof en de Hoge Raad,
die misschien nog over deze zaak te
oordelen krijgen, dat ook zullen doen.
DEN HAAG. „Gebleken Is dat
instellingen voor gezinsverzorging en
tijdelijkheid van hulpverlening aan
gezinnen van weduwnaars soms be
palen op een tijdvlak van zes weken.
Dit is niet in overeenstemming met
het door mijn departement steeds ge
huldigde standpunt, dat de gezinsom
standigheden bepalend zijn zowel
voor de aard als voor de duur van da
dienstverlening."
Aldus schrijft de directeur maat
schappelijke dienstverlening van het
ministerie van Cultuur, Recreatie en
Maatschappelijk Werk, A. J. Gijsbers,
aan het bestuur van de Nederlandss
Weduwen en Weduwnaars Boni
Deze bond had de minister van
C.R.M. gevraagd de subsidieregeling
voor gezinshoofden te wijzigen, waar
door het mogelijk zou worden een
gezin na het overlijden van de vrouw
langer hulp te bieden dan thans het
geval is. Het A.R.-kamerlid mej. H,
van Leeuwen had de minister ge
vraagd in deze haar standpunt ken
baar te maken.
In het antwoord van het ministeris
wordt verder opgemerkt: „Om te
bereiken dat in gezinnen van we
duwnaars gedurende een langere pe
riode na het overlijden van de echt
genote, gezinsverzorging of gezins-
hulp wordt geboden, een wijziging
van de subsidieregeling niet nodig is.
Deze regeling spreekt zich name
lijk niet uit over een vaste tijdsduur
omschreven periodes van hulpver
lening, maar karakteriseert de hulp-
verlening als „tijdelijk". De tijdelijk,
heid is bedoeld als stimulans voor
het vinden van andere verantwoorde
oplossingen. Die omstandigheden,
waarbij de periode van dienstver
lening vanuit de gezinsverzorging on
afzienbaar blijkt, zoals bijvoorbeeld
in gezinnen van weduwnaars, die
hulp vanuit de gezinsverzorging moet
worden geboden, totdat zij op ver
antwoorde wijze kan worden vervan
gen", zo besluit het ministerie.
Dit standpunt is in een ontwerp-
circulaire voor overleg aan de cen
trale raad voor gezinsverzorging
voorgelegd om het nogmaals onder
de aandacht van alle instellingen
voor gezinsverzorging te brengen.
een
het
LOUIS ARMSTRONG is met
nierontsteking opgenomen in
Beth-Israel-ziekenhuis in New York.
Volgens een communique dat giste
ren werd uitgegeven is de toestand
van de 68-jarige jazzmusicus „heel
goed".
GUSTAF HUSAK, de leider van de
Slowaakse communistische partij
heeft gisteren bekend gemaakt, dat
de ïdioloog van zijn partij, Miroslav
\s, ontslagen om dat hH er
„rechtse en .opportunistische" stand
punten op na hield.