Commentaar
oetu
>ren:
Vreemd stilzwijgen
zien zij de PPR....
RADIKALEN-VOORZITTER IS OPTIMISTISCH
Eric Jurgensgeen
vrede met
de gevestigde orde
FABELTJESKRANT
mm
mm i
DR. CORN. VERHOEVEN:
>4
EN
Af*
Het wachten is op Rotterdam
Ernstige vergissing
ng:
Magneton1
n peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen.pewngenpingen peiungen
hlingen. peilingen peilingen peilingen peilingen peiuigen peilingen peilingen peilingen peilingen peilngenJongenpehjngeniin£|ftln>ce|l|ngen peiliugen
'?SS5.D.M.Wjjl
A. Tilanus (CHU):
i °vertuigende indruk".
Mr. H. v. Mierlo (D '66):
Drs, N. Sdimdzor (KVP);
Partijraad P.v.d.A.:
Kamerlid F. Goedhart
(P.v.d A-Dem. Appèl)
Mr. E. Toxopeus (VVD);
21
DE 5TEM VAN ZATERDAG 15 FEBRUARI 1969
23
v p
hoogovenschaaktoer
grote publiciteit
lotmeestergroep w.'
door het medespelJ
•eldkampioen Botwii,
>orts het gehalte de,
der kritiek ten volk
Reeds in onze vod»
k aandacht besteden
rl markante duels Ui
organiseerde toernooi
twee geselecteerde
- midden van de wed
erste party vergast dé
ric zijn Amerikaanse
irdy op een originele
i in het andere Z
rlandse kampioen Re»
rm tegen de vijande
teugel om daarna kans.
te gaan door een te
de Amerikaan Benko,
bardy (USA)
•ie (Joegoslavië)
et hoogoventoernooi 'jj
2. d2-d3, g7-g6 3. J2-H
■g3, d7-d5 5. Pbl-d2 I
xe4, Pg8-f6 7. Pe4.{2'
-f3, Dd5-e6+ 9. Lfl-ej
n rustige opstelling
ellig niet' zonder pers.
i5 10. 0-0, Pd5-e3 11
e3 12. c2-c3, De3-e6 13 I
14. Le2-f3, De6-d7 15
16. Ddl-a4, e7-e5
tuimi-g)
7xe5 18. Pd2-c4, Leö-gl
genoeg overziet wit 1
nig 19. Da5! die hem ij I
le betere positie vene-
-d7 20. Da4-a5
Lc6 21. Dc5:, Pa6 22.
liest wit een stuk)
21. Pc4xb6
21. Pc4xb6
voortreffelijk
Te8-el+ 32. Dd3-fl,l
Kglxfl, Db7-d5 34. Tal-I
35 Pf2-d3, Kg8-g7 36.1
37. Kfl-gl, g6-g5 Jl,
39. Khl-gl, Dc2-e2*|
■el+ en wit gaf zich sH
gaat nog een pion op W|
(Nederland)
lenko (USA)
I het hoogovenschaakte-
F
c2
g4
n geluidsopnamen
studiozuiver op
A8fs
on - geluidsband - B
ofessionals tegen
prijs.
studiozuiver-
dat moet
u horen!
£3 AGFA-a^
V. v'--*-'-"•••- V'"- -v -
-fr, v v V». prn IMPCM PEILIf*3EN
PN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN J^ILINGEN f^lLINGEN PtiLiNUztN PEILINGEN PEI'
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEItLINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGtN
EU is geen verschil van mening over de vraag of de zeehavenontwikke
ling in Nederland moei worden voortgezet. Het punt is waa r de
expansie moet plaatsvinden: in de Rijn- of IJmond öf in Zuidwest-
Nederland en het Noorden. In de Tweede Kamer heeft minister Bakker
(Verkeer en Waterstaat) deze week het regeringsstandpunt nog eens dui
delijk geformuleerd: beperkte uitbreiding van de Maasvlakte (omdat alleen
daar de allergrootste schepen kunnen komen) en mogelijke aanleg van de
containerhaven Rijnpoort, en voor de rest activering van de ontwikkelingen
in Zuidwest-Nederland en in het Noorden.
Nieuw is dat eigenlijk niet, want die visie is ook al te vinden in de in
W66 verschenen Zeehavennota, het overigens verouderde stuk waarover
Kamer donderdag met de minister gediscussieerd heeft. En dat stand-
I punt is ook ingenomen in het Groene Boekje van het Overlegorgaan Zee-
havenontwikkeling Zuidwest-Nederland, waarin Rotterdam één van de
partners is. Daarin staat bijvoorbeeld letterlijk dat Voorne-Putten ongerept
I moet blijven.
Ook in Zuidwest-Nederland is en wordt eraan getwijfeld, of Rotterdam
Jeze overeenkomst ernstig neemt. Rotterdams burgemeester Thomassen
ieeft meermalen gesteld, dat Rotterdam voor zijn verdere expansie drie
I mogelijkheden heeft: de zee in (Maasvlakte), Brabant in (Moerdijk) en/of
verdere uitbreiding op de Zuidhollandse eilanden. Die mogelijkheden heeft
I Rotterdam laten onderzoeken en de uitkomsten hebben duidelijk gemaakt,
it er in de Maasstad groeperingen zijn die de hele Zuidhollandse eilanden
toch willen opslokken.
Onder deze omstandigheden is de duidelijke uitspraak van minister
hakker in Zuidwest-Nederland zeer welkom. Dat vrijwel de gehele Kamer
-alleen de liberalen denken er anders over Het standpunt van de re
gering deelt, stemt tot voldoening, evenals het feit dat sterke aandrang is
uitgeoefend op samenwerking met België. Voor de verdere ontwikkeling in
i West-Brabant en Zeeland, gelegen in het verlengde van Antwerpen en
IGent, is die samenwerking van het grootste belang.
Voor ons land is de zeehavenontwikkeling een zaak van de allereerste
lorde. Daarom heeft het ons verbaasd dat vrijwel alle fractievoorzitters don-
Iderdag in de Tweede Kamer ontbraken. Dat maakt minstens de indruk dat
■zij het allemaal niet zo belangrijk vinden. Het heeft ons ook verbaasd, en
|tigenlijk teleurgesteld, dat de woordvoerders er niet op gewezen hebben,
il er in Zuidwest-Nederland nog heel wat aan de .nfrastructuur gebeuren
Imoetom de beoogde ontwikkeling mogelijk te maken. Denk alleen maar
aan de wegverbindingen
Het wachent is nu op b. er w. en de gemeenteraad van Rotterdam. Zul-
llen die ten aanzien van studies als het Harris-rappcrt en het plan-2000 een
l.sven duidelijk standpunt innemen
7-c6!
tige para-de, die zwartl
n-st oplevert)
?b8xc6 23. Da5xc5, a7xb6|
lor en)
7-b7 25. d3-d4, b6-b5 28.
xd4!
kende afwikkeling)
Pc6xd4 28. Db3-ei,
De3xe2, Tf8-e8 30, Del-f
iging
d6 2. d2-d4, g7-g6 3. PM-I
f2-f4, Pg8-f6 5.
4xc5, Dd8-a5 7. LfMjI
Idl-e2, 0-0 9. Lcl-e3, Dcü-I
Pb8-d7
Te nog alles theorie. -
de tekstzet was ook
5 14. Df2-h4, 1&7-W w<|
atief was 15. Pe5:,
6- 17 Df6: met aan
P-e-$T6n)Pf3-g5, DaS-W
speeld, na 27
e zwarte dame verl
4-e7 18. g2-g4
Ph5 te pareren) I
-e8 19. Tfl-f2,
s7-f8 21. Dh6-h4, MJ
Pf6-h7 23. Tal-fl,
volgens Benko 24. Dl
an de h-pion. Na I
It zwart het be' v8|.gil
-b4 25. Ld3-C4+, KMJ
Ta8-c8 27. b2-b3, V> I
in ieder
tzet is het met wit aie
c8-c3! 29. Tfi-dl.
Ph7-g5 33.
3, Tc2xf2 »rf|
i- Kgixf2, P^-^dSVoiltJ
wonnen. Op oi.
pe4:+ met 10
WAT iedere huismoeder allang wist, heeft nu ook de regering ont
dekt: De prijzen zijn inderdaad onrustbarend gestegen. Over de
periode 15 december -15 januari bedraagt oe prijsstijging 3,5 pro
llen). Maar over heel januar- genomen is het percentage waarschijnlijk nog
[veel hoger, want het gemiddelde van 3,5 procent is geflatteerd: eind
[december is het nogal rustig geweest aan het prijzenfront.
Minister De Block heeft voorspeld, dat het allemaal wel mee zou vallen.
(De bewindsman heeft zich dus deerlijk vergist. Vergist hebben zich ook de
jjiegeringspartijen. Zij hebben op het kompas van de minister gevaren, de
waarschuwingen negerend van bejaardenbonden, de vakbeweging en de
|opposifie.
Vergissen is menselijk, zullen we maar zeggen. Maar een vergissing
j»et wel worden goedgemaakt, zeker een vergissing als deze, die zulke
Itrnstige gevolgen heeft voor de minst draagkrachtigen. We nemen daarom
|ian, dat de oppositie nu wei gehooi zal vinden - bij de regering en de
ageringspartijen voor het pleidooi een aantal sociale uitkeringen te ver
hogen.
■Moet er nu een algemene prijsstop komen? Het bedrijfsleven is hier
ten. Niet iedereen heeft zich aan (ongemotiveerde) prijsstijgingen schui
ft gemaakt, zegt men. En daarom wordt grote omzichtigheid bepleit ten
[•inzien van maatregelen, die de goeden onder de kwaden doen lijden.
"ie grote omzichtigheid dient dan echter ook ten aanzien van de minst
ïragkrachtigen te gelden. Kamer en regering moeten tot een regeling
pnen komen, die zoveel mogelijk aan iedereen lecht doet wedervaren.
zaterdag 1 februari j.l. publiceerde DE STEM een ernstige aanklacht
van de ex-vliegei Erich de Lyon uit Hulst. De heer De Lyon stelt, dat
hij in oorlogstijd ten onrechte is veroordeeld. Dit houdt hij nu al
tetig jaar vol maar zijn verbitterd gevecht om eerherstel heeft in die
[Wig jaar nog geen enkel resultaat gehad.
Het is uitermate vreemd, dat op deze zaak tot dusverre niet in het open-
[™r gereageerd. Niet door de regering. Niet door de Kamer. De rechts-
I van het individu behoort in een democratie bij overheid en volks-
ptegenwoordiging zo hoog genoteerd te staan, dat aan een aanklacht als
psze niet stilzwijgend wordt voorbijgegaan. Zelfs niet als men zou twijfelen
""de juistheid ervan.
(Van onze parlementaire
redactie)
I HAAG Hieronder vol-
jstn enige recente uitspraken,
tin versc("'lende fractievoor-
e's va'i politieke partijen o-
I ct c V.P,R. gedaan hebben:
SeèrwJ5'^.' maakt °P mij nog
wXS&j, 1
(Van een onzer redacteuren)
Erik Jurgens, de 33-jarige voorzitter van de Politieke Partij
Radikalen, ziet Nederlands politieke toekomst niet zo somber
in, en in café Continental in het centrum van Eindhoven ver
telt hij achter een ouwe klare waarom. De KVP brokkelt af
(zegt hij), terwijl de verkiezingsstrijd nog moet beginnen. Dat
vergroot, in zijn donkere ogen althans, de kansen van partijen
als de zijne.
Op carnavalsmaandag van het vorige jaar berichtten de kranten,
dat Pieter Bogaers en andere christen-radicalen in de KVP, onder
wie coming-man en Aalberses beschermeling mr. E. Jurgens, uit de
partij gelopen waren. Kort daarop stichtten zij een eigen club, de
PPR, die vandaag, een week voor het nieuwe carnaval, een actie
voert in Eindhoven, de grootste stad van het tot nog toe vooral KVP-
stemmende zuiden.
's Morgens gaat partijvoorzitter
Jurgens van deur tot deur in de
stadswijk Woensel. 's Middags staat
hij met van heinde en verre toege
stroomde partijgenoten, onder wie
het Tweede-Kamerlid Annie Kessel,
op de Eindhovense markt. In de lin
kerhand een PPR-ballonnetje, in de
rechter het ontwerp-programma
en dat allemaal in de sneeuw.
Straks zetten de verkleumde Radi
kalen zich aan de hete erwtensoep.
Nu is er even tijd voor een borreltje,
een terugblik op het bijna voorbije
Radikalen-jaar, een verkenning van
de toestand van het ogenblik, en een
vluchtig kijkje in de toekomst.
Is het wel verstandig geweest uit
de KVP te lopen?
JURGENS: In principe ben ik er voor
in een grote partij te blijven maar
dat moet dan wel een echte politieke
partij zijn, waarin je politieke me
ningsverschillen kunt uitvechten. De
KVP was dat niet. Van de radicalen
werd op de partijraad in Arnhem ge
vraagd zich neer te leggen bij een
in wezen niet-politiek standpunt.
Hoe zo?
JURGENS: In de ontwerp-resolutie
werd aangedrongen op samenwerking
met ARP en CHU. Antoine Jacobs
van de KVP-jongeren stelde toen een
redactie voor die de zaak openliet
voor niet-christenen. Dat voorstel
werd met overdonderende meerder
heid verworpen. Het christen-zijn
werd duidelijk boven de politieke
doelstellingen gesteld. Geen politieke
partij dus. De huidige KVP-voorzitter
Van der Stee, heeft begin december
in Limburg nog gezegd, dat de KVP
er naar strééft een politieke partij
te worden. Ze is het dus nóg niet.
Na het vertrek van de radicalen is
de KVP volgens Jurgens dooier
geworden, maar hoe staat het met
zijn eigen club?
JURGENS: Het image van de PPR
is nog niet gemaakt. Daar heb je een
verkiezingsstrijd voor nodig. Kijk
r-aar naar D'66. Die kwam in bp*
begin ook niet zo best over. Tot vlak
voor de verkiezingen is D'66 twee tot
drie kamerzetels voorspeld, méér niet.
Dat we de PPR buiten de verkiezings
tijd gepresenteerd hebben, is in dat
opzicht een nadeel.
De PPR is een intellectuelen-club
JURGENS: Bij de intellectuelen be
gint de vernieuwing, dat is altijd zo,
maar het mag bij hen niet blijven.
Ik geloof dat onze partij meer en
meer begint over te komen bij wat
dan heet de gewone man Ik hoor dat
ook van onze plaatselijke actiecentra.
De PPR en het NKV. Zoals bekend
belijden sommigen in de katholie
ke vakbeweging openlijk hun sym
pathie voor de PPR.
JURGENS: Tussen ons en het NKV
als zodanig bestaan geen banden, en
die willen we ook niet. In sommige
plaatsen zijn veel NKV-leden lid ge
worden van de PPR, in andere plaat
sen niet. Ze moeten zelf maar kiezen.
Hoe christelijk is de PPR sinds
Pieter Bogaers op een politiek
zijspoor staat?
JURGENS: Even niet-christelijk als
op het oprichtingscongres in Dronten,
waar Bogaers voorziter werd. Bogaers
is een man bij wie de overtuiging uit
de ogen straalt, en daarom zei men
destijds dat de PPR christelijk was.
Onze partij noemt zich echter niet
christelijk, al is het wel zo dat chris
tenen op vooraanstaande plaatsen zit
ten. Wij koketteren niet met dat eti
ket. Dat deden we wel in de tijd
van de christen-radicalen. Electoraal
mikken wij natuurlijk op de kiezers
in christelijke kringen.
Hij smijt nogal met bijbelteksten
JURGENS: Smeet. Ik doe het niet
meer, ze hebben gezegd dat ik het
niet meer moet doen. Ik deed het
overigens niet voor de show of zo.
't Zit me ingebakken.
Wat is de PPR dan wel?
JURGENS: Een politieke partij die
kritisch staat tegenover de bestaande
maatschappij en naar vernieuwing
streeft. Je hebt nu eenmaal mensen
die wakker liggen van de noden in
de wereld en daartoe behoren wij
en je hebt mensen die het zekere
van nu boven het onzekere van ver
nieuwing stellen. Van die laatsten is
minister-president Piet de Jong een
typisch voorbeeld, vind ik. Overigens
is dat een volstrekt eerzame levens
houding, maar de onze is het niet.
In een interview met De Volks
krant zegt Van Mierlo dat alleen
D'66 in staat is de partijpolitieke
structuur in Nederland te vernieu
wen.
JURGENS: Dat is een bijzonder aan
matigende opmerking van Hans. Het
is een even pretentieus standpunt als
de PvdA destijds innam. Die dacht
ook dat ze de waarheid in pacht had,
maar de doorbraak is mislukt.... D'66
althans hogepriester Van Mierlo, laat
zich door de gunstige uitslag van de
enquêtes in de luren leggen, begoo
chelen door het eigen succes, 't Be
gint op de KVP te lijken: eerst zetels
en dan vertellen wat je gaat doen.
Maar de gemiddelde D'66'er zal toch
wel meer duidelijkheid willen, het
programma zien waargemaakt in de
praktische politiek.
In de werkgroep Progressief Ak
koord (PAK) onderzoeken leden
van de PvdA, de PSP en de PPR
de mogelijkheid de zogenoemde
progressieve concentratie tot stand
te brengen. D'66'ers en een enkele
ARP-radicaal doen ook mee, maar
hun partijbesturen hebben er zich
van gedistantieerd.
JURGENS: Wat D'66 betreft, zie bo
ven, en de ARP spreekt met de CHU
en de KVP in de groep van achttien.
Het gesprek van de achttien is een
zaak van de mandarijnen, niet van
de leden zoals de werkgroep PAK.
Of het lukken zal vóór de verkiezin
gen nog een progressieve concentra
tie tot stand te brengen, weet ik niet.
Maar voor de verkiezingen moeten
we in elk geval zeggen met wie we
na de verkiezingen in zee willen
gaan.
De PvdA is verdeeld, te verdeeld
om mee te praten.
JURGENS: Nou, de verschillen wor
den volgens mij sterk overtrokken,
vooral door dat Democratisch Appèl
van Heertje. Die heeft overigens
minder aanhang dan Nieuw Links.
Waarom gaan ze eigenlijk niet met
een naar de VVD? Oud is destijds
ook overgestapt. De PvdA is gewoon
een levende partij, een partij die
bezig is zich te verjongen. Dat kan
nu eenmaal niet zonder interne troe
belen.
De PSP is dogmatisch-socialistisch,
te dogmatisch om mee te praten.
JURGENS: He valt mij altijd op dat
de kennis over de PSP, en dat geldt
ook voor Nieuw Links, in katholieke
kringen zo gering en ongenuanceerd
is. In de PSP zitten niet alleen sec-
tariërs als Van der Spek, maar ook
een man als Lankhorst. Wie in de
PSP de overhand heeft, zal blijken
in het PAK-gesprek. Dan zien we wel
of de PSP in haar geheel sectarisch
eni dogmatisch is, zoals Gruyters stelt.
Als dat zo is, dan is het hopeloos.
Maar je kunt de PSP niet bij voor
baat uitsluiten, ze heeft recht op een
gesprek?
En de communisten?
JURGENS: De CPN is voor het ge
sprek in PAK niet gevraagd. Zij is
fundamenteel niet-democratisch.
Daarom niet.
Een theoretische vraag:
moet „links" wel proberen aan de
macht te komen?
JURGENS: Op de lange termijn wel.
Het is gewoon nodig om je denkbeel
den te verwezenlijken. Maar om dan
niet zelf tot de gevestigde orde, tot
„rechts" te gaan behoren, moet je
wel zorgen dat de club zich voort
durend vernieuwt, niet arrivé wordt.
Behoort hij tot de „ministeriabe-
len" iu Nederland?
JURGENS: Ik heb persoonlijk geen
enkele politieke ambitie. Als partij
voorzitter doe ik bijvoorbeeld mijn
best niet het aureool van de tradi
tionele leider te krijgen, en dat lukt
mij aardig. Misschien heb ik er wel
niet de aanleg toe zoals, bijvoor
beeld Van Mierlo. In een mo
derne partij zijn geen leiders en ge
leiden, en dat is de beste waarborg
voor de democratie. Voor de rest is
het een geweldige pokkenbaan. Het
kost me al mijn vrije tijd, m'n gezins
leven en veel geld. Ik zou het veel
rustiger kunnen hebben. En als er
mensen zijn die beweren dat ik op
een baantje uit ben, dan typeert dat
die mensen, zou ik zeggen....
Er wordt vaak gesteld dat Jacques
Aarden, Paul Jansen en Annie
Kessel hun kamerzetels ter be
schikking hadden moeten stellen
van de KVP, toen zij uit die partij
stapten.
JURGENS: Ik ben van mening dat
na de kabinetsformatie met de VVD
de groep-Schmelzer zijn zetels ter
beschikking had moeten stellen, niet
de groep-Aarden. Daar wil ik het bij
laten.
Hoe vond hij het huisbezoek en
standwerk in winters Eindhoven?
JURGENS: Verfrissend! Bij die huis
bezoeken bleek dat driekwart van de
mensen wel van de PPR gehoord
heeft, maar niet precies weet wat
die partij is. In Brabant hebben ze
altijd gestemd op basis van het katho
licisme. nooit een echte politieke
keuze gemaakt dus. Nu wordt die
sleur doorbroken, de mensen gaan
bewust kiezen, en dat willen wfj
ook.
Brabant en Limburg regeert
vanouds de KVP. Zal dat na de
„De P.P.R. is tot nu toe de
enige partij met wie D'66 over
samenwerking kan praten. Ook
de P.P.R. heeft de oude politiek
achter zich gelaten en is dus een
vernieuwingspartij. Wij hebben
veel verwantschap met elkaar."
„Geen commentaar"
„Wij kunnen van de P.P.R. heel
wat leren. Van hun bewogen
heid bijvoorbeeld en van hun
plezierige, losse toon. Toch is er
nog te weinig verdraagzaam
heid en begrip tussen de P.v.d.
A„ de P.P.R. en de P.S.P.
„Wordt de P.P.R. een rooms-
katholieke P.S.P. De geestes
gesteldheid van de P.P.R., voor
al ten aanzien van de buiten
landse- en defensiepolitiek
doet namelijk nogal aan de PSP
denken.
Mr. E. Jurgens, voorzitter van de Politieke Partij Radikalen, 33
jaar, rooms-katholiek en naar hij zelf zegt „sterk geïnteresseerd
in de ontwikkeling van de kerk in Nederland," getrouwd, drie
kinderen.
gemeenteraads- en statenverkie
zingen van volgend jaar zo blij
ven?
JURGENS: Dat hangt natuurlijk van
de kiezers af. De progressieve par
tijen moeten er in de verkiezings
campagne in de eerste plaats naar
streven, lijkt mij, de traditionele
meerderheidspositie van de KVP te
doorbreken. Het beste middel lijkt
een zo breed mogelijke progressieve
combinatie tegenover de KVP. Sa
menwerking van de drie christelijke
partijen in Brabant en Limburg zou
natuurlijk een lachertje zijn. Dat be
tekent gewoon voortzetting van het
KVP-beleid en kan niet tot vernieu
wing leiden.
In „Esplande" wacht de erwten
soep en op de markt valt nog
steeds de sneeuw. Op de ruiten
van de cafés staan al bonte car
navalsfiguren geschilderd. „Met
carnaval doe je wat je hart je
ingeeft," filosofeert Jurgens.
„Drie dagen buiten de gevestigde
orde, heerlijk! Zo'n carnavaleske
kritische opstelling, dat willen wij
in de politiek nou ook, maar dan
constant".
K. BASTIANEN
„De P.P.R. Politieke zwerf
tocht, die door lang niet alle
confessionele radicalen gevolgd
wordt.
Qngeveer een jaar geleden heb ik
in deze rubriek een paar onaar
dige opmerkingen gemaakt over
een televisieprogramma voor kin
deren dat „Pipo de Clown" heette.
Het kwam ongeveer hier op neer
dat ik het allemaal aanstellerij
vond; ik probeerde ook uit te leg
gen wat daar in dat geval onder
verstaan moest worden. Het is best
mogelijk dat we zonder aanstelle
rij niet kunnen leven, maar hier
meende ik een vorm van aanstel
lerij te kunnen signaleren zoals
die alleen tegenover kinderen ge
bruikt wordt. De vraag was eigen
lijk: waarom doen we altijd zo gek
tegenover kinderen? Iets dwingt
ons blijkbaar daartoe en naar mijn
gevoel is da een vorm van mede
lijden. We willen hun de ernst en
het verdriet van het leven zo lang
mogelijk besparen en daarom trek
ken we rond hen een scherm op.
We leiden de aandacht af. In dat
programma gebeurde dit zo sterk
dat het tegenovergestelde effect
bereikt werd: het medelijden zelf
werd zielig. Voortdurend werd de
vraag opgeroepen: wat hebben die
mensen toch dat ze zich zo uitslo
ven om leuk en gezellig te doen?
Daarvoor was het voor volwasse
nen niet te harden.
Maar een kinderprogramma is
werk van volwassenen en moet dus
ook voor hen te genieten zijn.
Goede kinderboeken hebben altijd
een dubbele bodem: zij zijn leuk
voor groot en klein. Wat goed is,
van de dierenfabel. Het is bijna
niets maar het kan elk ogenblik tot
bijna alles gemaakt worden.
Misschien is dit nog het gemak
kelijkst langs historische weg te
verklaren. Fabeltjes zijn voor ons
interessant en begrijpelijk, omdat
zij in onze cultuur traditioneel zijn.
De vervreemding die erin ligt is
een beetje afgesleten. Er bestaat
een fabelliteratuur waarbij op elk
moment kan worden aangeknoopt.
Iedere volwassene kent al de mier,
de wolf, de beer, de vos, de ooie
vaar en de raaf als fabeltjesdieren.
Van meer belang is het volgende:
als eerste fabeltjesdichter in het
westen wordt de klein-aziatische
Griek Aesopus genoemd, die waar
schijnlijk in de zesde eeuw voor
Chr. leefde. Naar hem worden fa
bels over dieren ook wel esopische
fabels genoemd. Zijn fabels vor
men een kern van onze fabelcul
tuur.
Welnu, van deze Aesopus wordt
verteld dat hij een slaaf was. Dat
betekent onder meer, dat hij het
zich niet kon permitteren zich al te
rechtstreeks uit te spreken zonder
grote risico's te lopen. Daar komt
nog bij dat hij volgens de overle
vering een bochel had. Gebochel
den golden in de literatuur als
Kwaadaardig en tegelijk kwetsbaar.
Aesopus zag zich dus gedwongen
zijn boosaardigheid zo te verpak
ken dat ze op de meest onschuldi
ge verhaaltjes leken.
is goed voo) mensen, niet alleen
voor kinderen. Daarom vind ik het
programma „Fabeltjeskrant" zo'n
vooruitgang na al die infantiele
aanstellerij. De kwaliteit ervan
blijkt ook hieruit dat volwassenen
er genoegen aan beleven, terwijl
het toch niet moeilijker te begrij
pen is dan het rare gedoe van Pipo
of Barend de Beer. Het is niet min.
der „kinderlijk"; het heeft alleen
dat beetje ironie waardoor het zich
van zijn eigen aanstellerij distan
tieert. Het „gek doen" moet ge
neutraliseerd worden door een in
tellectueel tegenwicht. En mensen
die spelen doen altijd raar. Bij het
tennissen zeggen ze honderd keer
„sorry" en bij het kaarten roepen
ze drie keer achter elkaar „die ben
ik kwiet" of iets in die trant, en
dat dan nog met een piepstem.
Die vervreemding is iets heel won
derlijks.
Qok de fabel komt hieruit voort.
Hij gaat wel over dieren, maar
„dieren zijn precies als mensen"
Waarom gaat hij dan niet recht
streeks over mensen, wat is de be
tekenis van die omweg? Gewoon
lijk heeft een fabel de bedoeling
door middel van een verhaal over
dieren de mensen iets te leren
Mensen zijn precies als dieren, zou
den we dus eigenlijk moeten zeg
gen. Toch ook weer niet zo precies
dat het geen enkel verschil maakt.
In dat verschil dat er toch is, hoe
klein ook, zit het bestaansrecht
Maar omdat zijn dieren inder
daad precies als mensen waren,
schijnt hij vanwege zijn geestig
heden vermoord te zijn. Er was
blijkbaar een punt bereikt waarop
hij niet meer terugkon uit de ge
lijkstelling van dier en mens. Hij
slaagde er niet meer in het „bijna
niets" bijtijds tot een groot ver
schil te maken De mensen hadden
de kryptische les over de dieren
begrepen en zich herkend met een
duidelijkheid die niet meer te ont.
komen was.
aarom is de fabel nu een ver
haal voor kinderen geworden'
Waarschijnlijk omdat hij een
scherm optrekt tegen de boze we
reld. In de fabel kan met de ver
vreemding zelf gespeeld worden.
Wie hem vertelt doet gek en kan
zich toch rechtvaardigen. Hij ver
baast zich over dieren en over
mensen. Het dier dat hij opvoert
is een exempel van de menselijke
vervreemding, maar die vervreem
ding kan ook onmiddellijk weer
ontkend worden. Zij wordt maar
ïespeeld, het is geen bittere ernst.
En het menselijke optreden tegen
over kinderen is gekenmerkt door
oen medelijden dat erop uit is hun
ie ernst,, de directheid van het le
ven voorlopig te besparen. Door
het fabeltje maken de kinderen
kennis met de „gekke" beesten om
zo alvast een beetje te wennen aan
de kennismaking met' de „gekke"
mensen.
