Nederland,
een
conservatief
land
Provinciaal jezuïeten
protesteert tegen
artikel in weekblad
POLITIEK VOOR DEOORLOG IN
CONFESSIONEEL VAARWATER
jpon
VN: „SCHEURING NA BRIEF VAN
PTT lanceert
brieven met
ontvangstkaart
PROTESTANTEN
BEWUST
VROUWEN
DE STEM VAN VRIJDAG 14 FEBRUARI 1969
heid met elkaar naar een oplossing
te zoeken.
De publikatie in Vrij Nederland
miskent volledig de ernst van het
pogen om het religieuze leven te her
ijken op het evangelie. Daarom zal
dit Amsterdamse conflict geen reden
kunnen zijn die een scheuring in de
Nederlandse provincie der orde tot
gevolg zou hebben.
4. Ten stelligste moet worden ont
kend en als laster gekwalificeerd, de
bewering dat pater M. Schoenenber
ger, assistent van de generaal voor
de Germaanse landen, de Romeinse
autoriteit is, die de heer Vrijburg zou
hebben aangespoord zonder officieel
huwelijk met zijn verloofde te gaan
samenwonen.
DEN HAAG (ANP) Binnen
enkele weken gaat bij de Post
weer een nieuwe dienst van
start. In samenwerking met een
instantie die grote aantallen aan
getekende brieven heeft te ver
sturen, nl. het Landbouwschap,
wordt een nieuw systeem in de
praktijk beproefd, dat zowel voor
bepaalde grootgebruikers als
voor de PTT voordelen kan bie
den boven de bestaande dienst
van de aangetekende stukken.
Het gaat hierbij om (gewone)
brieven met ontvangstkaart. De
ze kaart wordt met de brief mee
gezonden, bij de uitreiking van
de brief door geadresseerde en
besteller van hun handtekening
voorzien en daarna als „dienst
PTT' aan de afzender van de
brief teruggestuurd. Deze krijgt
dus voor elke brief een ont
vangstbevestiging thuis.
Tot dusver moest een afzender
die volledige zekerheid wil heb
ben dat zijn brief aan de juiste
persoon wordt afgegeven, deze
laten aantekenen. Dit brengt
echter heel wat extra-kosten met
zich mee, die door het aanteken-
recht van een gulden lang niet
kunnen worden goedgemaakt.
Zeer veel aangetekende brie
ven bevatten echter in feite geen
waardevolle of onvervangbare
inhoud, maar zijn alleen een
brief met een oproep of iets der
gelijks. Het nieuwe systeem is
sneciaal bedoeld voor dit soort
stukken.
Landboi
R.K. meisje 28 Jr. Ku,
leuke vlotte vriendin !k'
opv. liefst i.b.v. rMbUSi 1615
week-ends en
no. SK 1498 bur, blari'
Schieting zatèrdae vTTT
bJtP3 ïu?ijk'
Inmiddels heeft pater Arrupe een,
naar uit Rome wordt gemeld, „krach
tige waarschuwing" gestuurd naar de
Nederlandse jezuïeten over het ge
schil over het priestercelibaat en de
gehoorzaamheid. In de brief spreekt
pater Arrupe zijn leedwezen uit over
een dreigende breuk met de kerk
van vier Amsterdamse studentenpas
tores.
Hij doet een beroep op allg jezuïe
ten in Nederland te proberen een op
lossing voor het geschil te vinden,
maar legt de nadruk op de principes
van het celibaat, en de gehoorzaam
heid voor alle leden van de orde, de
grootste en belangrijkste in de katho
lieke kerk.
De generaal eist in de brief, dat
de vier hun eisen laten vallen omdat
als „deze droeve gebeurtenis niet tot
een goed einde wordt gebracht" hij
„ernstige maatregelen" zou nemen.
Volgens het generalaat van de orde
in Rome is pater Jos Vrijburg in
oktober uit de orde ontslagen en van
zijn priesterlijke functies ontheven,
nadat hij zijn verloving had bekend
gemaakt.
(Van een onzer redacteurqp)
DEN HAAG „Toen de Sovjet-Unie in 1934 tot de Volkenbond
toetrad, was Nederland, met Zwitserland en Portugal, het enige
land dat tegenstemde." De minister van Buitenlandse Zaken ver
klaarde in de Tweede Kamer dat die tegenstem ingegeven was
door twijfel aan de oprechtheid van Rusland' en niet gefundeerd
was op het afwijkend staatkundig, bestel, evenmin op de negatieve
houding van dat bestel jegens de godsdienst.
Ds. F. J. Krop, voorzitter van het Nationaal Verbond .Godsdienst,
Gezin, Gezag' richtte daarop een verontwaardigd protest tot de
ministerraad, eindigend met de vraag: ,Zou het waar zijn, dat het
lijden van een gemarteld volk, om des geloofs wille gemarteld,
mijn regering, die op de christelijke grondslagen van ons volks
leven wil voortbouwen, onbewogen laat?'
(ADVERTENTIE)
Aletta Jacobs (links), Nederlands
eerste vrouwelijke arts, met een
van haar patiënten (1883).
Dat is een van de kenmerkende
politieke incidenten in het voor
oorlogse Nederland, dat professor
dr. L. de Jong in zijn „Voorspel",
het eerste deel van zijn werk over
de gebeurtenissen in ons land in
oorlogstijd, noemt. Nederland was
toen een conservatief land. Hij
wijdt aan dat conservatisme, dat
veelal een confessioneel karakter
droeg, boeiende bladzijden. Vele
gebeurtenissen die zich in onze da
gen afspelen, krijgen perspectief en
inhoud én vaak een verklarende
achtergrond, als men tot zich laat
doordringen wat De Jong ons, ui
teraard beknopt, over die periode
te vertellen heeft. Men vergete niet,
het is contemporaine geschiedenis
die de meeste onzer landgenoten
nog in de ziel staat gegrift.
Tussen de twee wereldoorlogen
kende ons land tien kabinetten. Al
le waren confessioneel. Drie ston
den onder leiding van de katholiek
Ruys de Beerenbrouck, vijf onder
de anti-revolutionair Colijti en
twee onder de christetyk-histari-
sche De Geer.
economische en sociale vraagstuk
ken."
Een geïsoleerd volksdeel. „Het
was in 1924 dat de elfjarige Ma-
thieu Smedts in de Peel acht kilo
meter naar Helenaveen wandelde
om eens een protestant te zien. „U
ziet er uit als een gewoon mens",
constateerde hij verbaasd, toen hij
eindelijk voor de plaatselijke pre
dikant stond."
„Het protestantse volksdeel waai
erde uiteen in een veelheid van
groeperingen waarbij binnen het
grootste, maar losse verband, de
Nederduits-hervormde kerk, aller
lei richtingen vertegenwoordigd
waren. „De orthodoxen, hervormd
of gereformeerd, bepaalden hun
politieke standpunten in de eerste
plaats door hun godsdienstige over
tuiging.
„Vooral bij de anti-revolutiomad-
ren treffen wij na '18 de voldoening
met het bereikte aan. „Na de vol
tooiing van eigen emancipatie,
wenste men vooral orde en rust in
de samenleving. Niet het een of
andere toekomstideaal, maar het
„nu" werd belangrijk. Men had
iets te verliezen." De levenshou
ding werd in de jaren '20 en '30
defensief en in de gehechtheid aan
het „sterke gezag" aanvaardde men
het politiek leiderschap van een
figuur die, zo meenden velen, de
duidelijke sociale bewogenheid van
althans de jonge Kuyper miste: Co.
lijn."
De anti's-gereformeerden begre
pen wel dat zij moesten geven en
nemen en met de veel sterkere
katholieken samenwerken. „Dat
maakte hen kwetsbaar. Achterdocht
jegens de katholieken was nog
wijd verbreid. Het protestants-
christelijk onderwijs was, althans
in sommige plaatsen, niet vrij van
een geprononceerd anti-katholicis-
me."
In dat anti-katholieke licht moet
men ook de oprichting van de
Staatkundig Gereformeerde Staats
partij, in 1918, zien. Verhelderend
is ook wat De Jong in het verband
van het typische bekrompen Ne
derlandse conservatisme schrijft
over de kabinetscrisis die ontstond
over het gezantschap bij het Vati-
caan, 1926. In 1922, om een ander
voorbeeld te noemen, schrapte mi
nister .De Visser, reagerend op
klachten van ouders, Lessing's
„Nathan der Weise" en Goethe's
„Faust" van de boekenlijst van de
rijks-hbs in Amersfoort, als te vrij
zinnige lectuur."
1939, in een noodsituatie, kwam de
doorbraak.
„Dus bleef de conservatief-con-
fessionele coalitie, later aangevuld
met op economische gebied conser
vatief denkenden uit het liberale
en vrjjzinnig-democratische kamp
regeren."
Een typische vertegenwoordiger
van de „jonkheren-wereld" noemt
De Jong Ruys. We citeren: (hij
kon) rekenen „op de sympathie
van een groot gedeelte van de cle
rus, vooiral van de zgn. hogere cle
rus." Die constatering was in 1908
uit de pen gevloeid van de priester
H. Poels, die later zou domineren
in de katholieke arbeidersbeweging
ui Zuid-Limburg, en die aan zijn
geloofsgenoot en politieke strijd
makker Aalberse waarschuwend
geschreven had
„Een deken van Sittard, Meers-
ren of Heerlen die ééns met jhr.
Kuys in een 0pen landauer door de
TOüggende dorpen heeft rondge-
"en, verkondigt zijn heel leven
™g aan alle vrome parochianen de
of van dit toonbeeld van katholici-
lei', waarop heel Limburg trots
moet gaan! Geloof me, dierbare
Wend, gij kunt de invloed dezer
aristocraten niet te hoog aanslaan,
aeg niet: bij het Nederlandse
volk, maar: bij de katholieken der
zuidelijke provinciën. En ook bij
ue bisschoppen, „alle vijf", zult gij
aedrogen uitkomen wanneer ge
ken ooit voor het alternatief stelt
van ófwel u te laten glippen, óf
wel deze aristocraten, met al hun
aanhang van rijke, nobele families,
voor het hoofd te stoten
De Jong vertelt dat voor samen
werking met de SDAP, ook in 1925
toen het eerste kabinet-Colijn viel,
ue confessionelen niet voelden. De
kamerfractie van de Rooms-Katho-
ueke Staatspartij verwierp die sa
menwerking eenstemmig. Pas in
„Die politieke homogeniteit (van
de katholieken) werd in hoge mate
en bewust door het Episcopaat be
vorderd", zegt De Jong iets verder.
„Een ganse reeks bisschoppelijke
uitspraken had van '18 af ten doel,
de katholieken als groep bijeen te
houden en hen te weren van or
ganisatorische contacten met an
dersdenkenden. Dat katholieke
vakverenigingen of middenstand-
organisaties aanraking hadden met
overeenkomstige verenigingen van
andere politieke signatuur, was on
vermijdelijk. In mei '18 bepaalden
de bisschoppen dat met protestants-
christelijke organisaties gemeen
schappelijke propaganda-vergade-
ringen gehouden mochten worden,
maai met „anarchistische, socialis
tische of daarmede gelijk te stellen
verenigingen, zoals b.v. de „moder
ne" vakverenigingen, moesten ge
combineerde leden-vergaderingen
immer uitgesloten" zijn; de bestu
ren mochten wel bijeenkomen. Ad
verteren in niet-katholieke bladen
werd aan alle katholieke vereni
gingen verboden. In december '18,
een maand na Troelstra's revolutie
poging, werden kerkelijke sancties
afgekondigd: op straffe van ont
houding der sacramenten werd de
katholiek verboden, „lid te zijn van
anarchistische of socialistische ver-
migingen of deze metterdaad te
'eunen".
Begin 1933 spoorden de bisschop-
en de katholieken opnieuw aan op
/ereldlijk-organisatoirisch gebied
ijeen te blijven. „Vooral werd ge
waarschuwd tegen het lezen van
zogenaamd neutrale bladen"
/aarbij men dus denken kan aan
e Nieuwe Rotterdamse Courant,
et Algemeen Handelsblad, De Te-
'graaf; zij die zich daarin ver-
iepten, zouden „druppelsgewijze
et gif indrinken".
De Jong zegt dan: „Niet alleen
p cultureel, maar ook op politiek
.ebied had het zo duidelijk, zo her-
\aaldelijk uitgedrukt streven van
iet Episcopaat belangrijke gevol-
»en. De overgrote meerderheid der
katholieken bleef door dik en dun
de Staatspartij trouw en de Staats
partij bleef een eenheid, hoezeer
ook verdeeld bij de benadering van
tie in woord en beeld o
DAF55 Stationcar
F33.(aanstrepen wat uv
„Vergeten wij ook niet het
past in het beeld van het conser
vatieve Nederland hoezeer de
vrouwenemancipatie hier te lande
met name toch wel uit de confes
sionele hoek geremd werd. Ze was
in de negentiende eeuw aarzelend
begonnen, „niet zonder samenhang
met de toenemende vereenvoudi
ging der huishoudelijke werkzaam
heden."
Nog in 1921 deden de mannen
van de Anti-Revolutionaire Partij
de uitspraak, „dat God de vrouw
in het algemeen een andere taak
heeft aangewezen dan haar door
toepassing van het politieke pas
sieve kiesrecht zou worden toege
dacht" en „dat derhalve de ARP
zich heeft te onthouden van het
kandidaatstellen van vrouwen"
een standpunt dat eerst dertien jaar
later verlaten werd."
JACQUES LEVI J
(Fragment uit „Voorspel", deel
1 van „Het Koninkrijk der
Nederlanden in de Tweede
Wereldoorlog".)
istzegel ver
ïindhoven)
ITRAAT 96-89, TEL.
473. TERNEUZEN,
SCHAEPMAN
