:S SISTENTE 'ERKERS VAR A-radio doorbreekt taboe rond celibaat „DIOR" STEELT PARIJSE SHOW Holyhead: voorbeeld van Ierse heimwee èn „troubles" JiÜËSTERS EN VROUWEN AAN HET WOORD Alle rokken zijn geplooid »RT FABRIEKf :enkastjes appenwagentjes klare CEMENT ra ren en kwasten IEFO STAAL I.V. Raamsdonksv I s terecht op onze afdeling Pers lisdonksveer. iTRON Andere kijk De helft Bewondering Commentaar Ongefundeerde verdachtmaking Blazers Minder vuile lucht door regen en wind Stank DE STEM VAN ZATERDAG 1 FEBRUARI 1969 |T en klare lAK: ■KASTEN - BOORDEN - WERK. I EN ZO TE MAKEN. [jssen de 15 en 22 jaar oud zijn.] dewerkers bieden wij: |:iale voorzieningen lierkweek loeding ICHE AFDELING :ABRIEK BREDA \CKER EN RUEB uislaan 173 Breda UN-SCHELDE GROEP aria at vragen wi[ een et verrichten van 9eV®neey;! 'werkzaamheden, o.a. i van hef archief èn de ve an de interne post. deze functie is accuratesse ver i 16-20 jaar. der vermelding van nummer^ u te richten aan het Hoofd ïst, Speelhuislaan 173 te in verband met een uitb van onze produktie kunnen op korte termijn een i aktieve tgeleid willen worden tot vakman jstrie. It tussen 15 en 40 jaar. 'rkzaamheden kunnen wij een aan (Van een onzer redacteuren) HILVERSUM Morgen, 2 februari, begint de VAR A-radio met een documentaire over priesterschap en celibaat. Twintig priesters, „0« volledig in functie, vertellen over de problemen van de celi- kaafsbeleving in deze tijd. Alle twintig hebben zij een duurzame relatie met een vrouw, sommigen zelfs langer dan tien jaar. Het is voor de eerste maal dat dit aspect van de celibaatsproblematiek in het openbaar wordt aangesneden. Het idee is van mr. G. Cammelbeeck, bekend van de radio- rubriek „Zin en tegenzin". Hij wilde stem geven aan een vergeten «roep de priesters die in het ambt blijven maar wier leven op «espannen voet staat met de celibaatsverplichting. Samen met (ine ex-priesters maakte hij de opzet van het programma. Zij «aren hem ook de namen van mensen, die in de bovenaangeduide categorie vielen en waarschijnlijk over hun problemen wilden praten, meestal mensen van rond de veertig. De interviews werden afgenomen mensen te kwetsen, antwoorden zij j=~ -i- ontkennend. „Wij kunnen het ons niet voorstellen. U moet niet den- MR. G. CAMMELBEECK ...initiatiefnemer... door Marjolein de Vries, die de sociale academie in Amsterdam heeft gevolgd. Zij en Tom Pauka, de verantwoordelijke producer, zijn de enigen die de namen van de ondervraagde personen kennen. De stemmen zijn door het hanteren van een bepaalde filtertechniek onher kenbaar gemaakt en alles wat tot identificatie van de personen zou kunnen leiden is uit de banden ge knipt. In totaal 50 mensen, pries ters en vrouwen, werden geïnter viewd, aan het programma is drie volle amanden gewerkt. De vraag die centraal staat is de- hoe beleven priesters, die in het ambt staan, hun celibaat? Hoe ligt in het bijzonder bij hen, die in hun priesterleven een echte relatie met een vrouw hebben gehad of nog lebben? Wat voor beeld hebben zij in hun opleiding van de vrouw meegekregen? En wat heeft het voor ken betekend, toen zij later in per soonlijke relatie kwamen met een vrouw. Wat heeft zich daarbij in hen af gespeeld en hoe hebben zij het ver werkt? Natuurlijk gaat het hier maar om een aspect van de totale problema tiek in het huidige priesterleven. Op de achtergrond spreekt ook een ont wikkeling op geloofsgebied een woordje mee: het geleidelijk krijgen van een andere kijk op bepaalde geloofswaarden en het gaan twijfe len aan de hele structuur van de In de gesprekken die vooral gaan over de celibaatsproblematiek, komt dit regelmatig naar voren. Ook de vrouwen, die een relatie met een priester hebben, worden ondervraagd. Hoe vinden zij het noodgedwongen in het verborgen intieme betrekking met een partner te hebben? Welke moeilijkheden on dervinden zij bij het opbouwen van me relatie met een meestal wat ou we man, die al lang als celibatair heeft geleefd? En namen zij er ge noegen mee op de achtergrond te blijven? Marjolein de Vries en Tom Pauka «ellen, dat het niet hun bedoeling ■s, de nieuwsgierigheid te prikkelen, tegen heilige huisjes aan te- schoppen. Zij willen alleen dit the- tot nog toe omgeven met een ta boo, in alle kringen bespreekbaar maken. Ook wel de ontwikkeling, ®3 m gang is, een zetje geven. bovendien een stem verlenen aan mensen in nood. „De celibaatskwesties wordt tot *0e te veel als een theoreti- ohe kwestie behandeld: wat is er °or en wat is er tegen. Wij willen t?"lenselijke kant ervan laten zien. Jkk aan de kerkelijke leiders. We «m ade bisschoppen, ordesover- j™1 myecteuren van seminaries en ®&chjke schriftelijk op dit pro- Sewezen: 'n de hoop dat ze «en luisteren". P de vraag of zij niet bang zijn ken, dat er schandalen zullen komen. Integendeel alle priesters die in ons programma optreden ge ven een ontroerende getuigenis van de strijd die ze hebben gevoerd, van de ongelooflijke moeilijkheden die ze hebben gehad vóór ze de stap zetten en hoeveel moeite ze hebben gedaan om een eenmaal aange knoopte relatie weer of te breken. Natuurlijk zullen er reacties ko men: dat kan niet anders bij het doorbreken van een taboe. Maar het is niet onze bedoeling om iemand te kwetsen". Marjolien de Vries zegt geweldig onder de indruk gekomen te zijn van de mensen die ze heeft ontmoet: hun volkomen integriteit, hun eer lijkheid hun met hart en ziel pries ter zijn. „Dat ze niet uittreden vindt hier zijn oorzaak: ze kunnen buiten het ambt eenvoudig niet leven, het is met hun persoon vergroeid. De vrouwen hegrijpen dat en aanvaar den het van harte. Blijf waar je bent, zeggen ze, ik weet dat uit treden je doodongelukkig zou ma ken. En als je dat offer zou bren gen, wat zou ik daar tegenover kun nen stellen? De vrouw die uit de interviews naar voren komt is he lemaal niet de sluwe verleidster die een priester in de val lokt en hem dan onder druk zet. Integendeel". Een grote vraag bij dergelijke pro gramma's is de representativiteit van het verzamelde materiaal. Hoe veel priesters worden er door ver tegenwoordigd? Volgens Marjolein de Vries en Tom Pauka een zeer boog percentage, wel de helft van alle priesters in Nederland. Ze kun nen het niet bewijzen maar ze zijn er vast van overtuigd. „Als je op dit gebied met onderzoekingen be gint is het net een olievlek die zich uitbreidt: die kent deze en deze kent die. Praktisch altijd gaat het om gevallen waar de directe om geving niet de flauwste notie van heeft: ze zou versteld staan als be kend werd wat er met hun pastoor op kapelaan aan de hand is". Wanneer ik, op grond van eigen ervaringen, weiger de juistheid van hun schatting te aanvaarden, hou den ze vol. „Juist met collega's pra ten ze niet", is hun antwoord. Zij betreuren het, dat bij de onlangs gehouden celibaatsenquête niet recht op de man af gevraagd is: hebt u als priester gedurende enige tijd een echte relatie gehad met een vrouw, ja of neen. Een unieke kans om achter de waarheid te komen, is volgens hen bij deze enquête ge mist. En nu die eenmaal gemist is, zal er niet zo gauw een nieuwe meer komen. Haar eigen onderzoek be schouwt Marjolein de Vries als een „pilotstudy" een terreinverkennend vooronderzoek. Alle grondregels die voor zo'n onderzoek gelden, werden rigoureus in acht genomen. De resultaten kunnen als volgt TOM PAUKA ...producer... worden samengevat Alle onder vraagden zijn van mening, dat priesterschap en celibaat ontkoppeld moeten worden: het zal aan de ambtsuitoefening ten goede komen en door de gelovigen gemakkelijk worden geaccepteerd. Wat hun persoonlijke ervaring met het celibaat betreft komen de geïnterviewden er meestal rond voor uit, dat ze het indertijd vrijwillig hebben gekozen maar dat de waarde ervan voor hun leven geleidelijk is uitgehold en tenslotte geheel ver dwenen. Het aanknopen van rela ties met een vrouw was van deze ontwikkeling het logisch gevolg. Zij constateren, dat door deze relaties hun leven als priester alleen maar rijker en zinvoller is geworden. „Als ik geweten had, dat ik me zo zou ontwikkelen", zei een van hen, „was ik er veel eerder aan be gonnen". En anderen spreken in de zelfde geest. Marjolein de Vries legt er de nadruk op, dat het aan- Jcnopen van intieme relaties met een vrouw niet alleen een kwestie is van „ik kan het niet langer meer uithouden", maar een positieve keu ze. Daar staat dan weer tegenover, dat van de ondervraagden eigenlijk niemand vrede heeft met de be staande situatie. Velen hebben ja renlang met zichzelf gestreden, om zich weer los te maken, besloten de vrouw in kwestie enige tjjd niet meer te zien en konden zich pas na jaren bij de feiten neerleggen. An deren blijven zich, soms na tien of twintig jaar, nog verzetten. Marjolein de Vries kan maar niet uitgesproken komen over de kwa liteit van de mensen die ze ontmoet heeft. „Ik heb nog nooit zoiets mee gemaakt", zegt ze. „En wat bij mij achterblijft is alleen maar een ge voel van ongelooflijke sympathie en bewondering". Zelf heeft ze geen godsdienst en Tom Pauka ook niet, maar dat heeft hen niet belet diep in de problematiek van het huidige priesterleven binnen te dringen. Waarom juist de VARA dit pro gramma brengt? Enkel en alleen omdat de andere omroepen dit on derwerp laten liggen. „Er bestaat een soort afspraak tussen de om roepen dat zij zich niet zullen inla ten met kwesties die op het terrein van een andere levensbeschouwing liggen. Maar hier gaat het om een vergeten zaak. Mensen, die nog geen stem hebben in de wereld van de massa-media, moeten gehoord wor den, Dat is het enige, waarom het ons gaat". De documentaire, die de VARA-radio heeft gemaakt over de celibaatsbeleving van de priesters in het ambt, heeft bij alle verdiensten één kwalijk aspect: haar suggestieve en daar door verdachtmakende karakter. De indruk wordt gewekt, dat zeer veel priesters in het geheim rela ties met een vrouw hebben; het zou de gewoonste zaak van de wereld zijn. Dit nu kunnen de sa menstellers van de enquête on mogelijk waarmaken. Integen deel: alles wijst er op, dat ze bij het verzamelen van materiaal zeer willekeurig te werk zijn gegaan De eerste contact-personen wa ren drie ex-priesters, in deze kwes tie ongetwijfeld niet de meest ob jectieve getuigen. De overige per sonen, die in de documentaire aan het woord komen, werden door hen aangewezen: ook hier dus allerminst garantie voor een re delijke representativiteit. De samenstellers beweren, dat hun werkstuk het karakter heeft van een piiot-study, een terrein- verkennend vooronderzoek. Het zou door een volledig onderzoek gevolgd moeten worden. Maar zij wachten de uitslag van dat vol ledig onderzoek niet af, zij heb ben hun conclusie reeds getrok ken. En zij maken die publiek alsof de zaak eigenlijk al beklon ken zou zijn. Bovendien heeft het louter uit zenden van deze documentaire al een buitengewoon suggestieve werking: 20 onherkenbaar ge maakte stemmen van anonieme personen geven de niet al te kri tische luisteraar heel gemakkelijk de indruk van een zekere univer saliteit. De man die zij horen spre ken is niet deze of die priester uit deze of die plaats, maar „de' priester fout court, een abstractie, die de hele clerus van Nederland vertegenwoordigt. Wij zijn er met de grootste stel ligheid van overtuigd, dat de in druk, die door de VARA-documen- taire haast wel moet worden ge wekt, volledig bezijden de waar heid is. Dat de celibaats-beleving voor velen een moeilijke zaak is geworden, dat in vele gevallen de integratie van de seksualiteit in de totaliteit van de persoon te wen sen overlaat, dat kunnen we aan nemen, hoewel we ook hier lie ver op wetenschappelijke onder zoekingen dan op schattingen af gaan. Maar dat ongeveer de helft intieme relaties zou hebben met een vrouw beschouwen wij, ten zij het met harde cijfers zou wor den bewezen, als een loze bewe ring. Dat de VARA die zomaar durft ventileren, vinden wij een hoogst onverantwoordelijke zaak. (Van onze moderedactie) PARIJS Dior heeft ditmaal de woorden „magnifique.en „la plus belle collection", enz. verdiend. Hij heeft de show in Parijs deze week gestolen. Dior heeft zich aan de zijde geschaard van Patou en Courreges. zijn rokken zijn ettelijke centimeters korter, maar hij maakt ze ook ettelijke decimeters ruimer, zodat de textielfabrikanten toch tevreden kunnen zijn. Zowat alle rokken zijn geplooid: die van de kostuums met platte plooien vooraan, van de jurkjes rondom vanaf de schouder, en voor cocktail en avond zijn ook de mouwen in iijne plisseetjes verwerkt. Het is allemaal zeer romantisch zonder overdrijving, en daar waar mousseline of organdie gebruikt wordt, fijne krip of andere tere doorschijnende weefsels zondigt ontwerper Marc Bohan nooit tegen de goede smaak Hij heeft overigens een buitenge wone afdeling lingerie. Naast deze plooimodellen onderscheidt zijn col lectie zich door portefeuillekleedjes, waarvan een der mooiste uit grijs flanel, zonder enige plooi of naad, als versiering slech'de sluiting ver toonde: twee metalen oogjes met een koordbindertje. In de „V"-hals kwam een wit polobloesje. De polo- of rolkraag is veelvuldig gebruikt bij Dior: bij hemdkleedjes vertonen ofwel deze hoog-aanslui- tende halsboord of de korte „V' - hals. Daarbij hoort dan een soepele als das geknoopte sjaal. Er is ook iets oosters te vinden bij Dior: de als sari-geknoopte model len met schuine sluitingof met een ontblote schouder voor de avond modellen. Het team van de zomermode dat bij alle couturiers optreedt, is dat van de lange broeken en de blazers of blazervesten: met of zonder kraag, meestal met zijsluiting of zeer klas siek. Ook Dior heeft deze gegevens verwerkt, zowel voor daggebruik als voor pleziertochten op zee of voor avondmodellen. De snit is daarbij zo verfijnd, daf men van flou ook voor pantalons mag spreken. Een van de mooiste was een hemdibloes met korte mouwen (elleboogland), geheel uit natuurkleurige shantung, en daarboven een portefeuille-geslo ten blazer eveneens uit shantung. De broekspijpen zyn breed, met sier- Mare Bohan ontwierp voor Dior ook dit klassieke mantelpakje (let op de wijde plooi van vo ren), een lang jasje met vier kante zakken, lange mouwen en geen kraag of revers. opslag voor de avond zijn de pijpen geplisseerd. Keuze in overvloed Daarbij mogen we de redingote-of- babymanteltjes niet vergeten. Voor de iongeren zijn er stuk voor stuk succesnummers, die in de pasklare collectie nagevolgd kunnen worden, zodat Dior zeker kan zijn van een geslaagd verkoop aan de Amerikanen. Wilt u een te kopiëren model: kies een kostuum met heuprok, vastge maakt met drukknopen op een wit lijfje met ronde of „V"-hals en korte mouwtjes, de rok krijgt vooraan platte plooien, - astgestikt tot de heupen, het vest reikt heuplang en is in blazerstijl. De kleuren moeten licht zijn en fris als de lente. teergroen, abrikoos, lichtblauw, bei ge, teergrijs, koraal en ergens een stukje wit. Wit is bij Dior zoveel aanwezig, dat ik soms de indruk kreeg een communicantenshow mee te maken. Bij al deze modellen behoren schoenen met lage hakken: de korte rokken laten gewoon geen hogere hakken toe dan 4 cm en niet te smal UTRECHT (ANP) De verkla ring van de Rotterdamse wethouder van volksgezondheid, de heer G. Z. de Vos, dat de hoeveelheid schade lijke stoffen in de atmosfeer van het Rijnmondgebied de afgelopen jaren is afgenomen, is juist. Dr. L. A. Clarenburg, hoofd van de afdeling milieu - hygiëne van de Rijnmondraad, is het echter niet eens met de conclusie, dat de lucht verontreiniging zelf minder is ge worden. Dr. Clarenburg heeft uitgerekend, dat de hoeveelheid regen de afgelo pen jaren voortdurend is toegeno men, evenals de windsterkte. Boven dien ging de gemiddelde tempera tuur (in de winter) omhoog. Regen, wind en temperatuur (minder sto ken) zijn drie factoren die een gro te invloed hebben op de verlaging van het verontreinigingsniveau. Als men de uitkomsten van de metingen van de luchtverontreiniging dan ook volgens standaardnormen corrigeert, blijkt het luchtverontreinigingsni veau de laatste jaren niet te zijn ge> daald, maar juist gestegen. Volgens dr. Clarenburg moet men er rekening mee houden, dat de luchtverontreiniging in het Rijn mondgebied wel eens boven de toe laatbare grens kan uitkomen, als een volgende winter de weersom standigheden minder ideaal zijn. Dr. Clarenburg verklaarde, dat het hoog tijd wordt dat er op univer siteiten en hogescholen meer aan dacht aan de luchtverontreiniging wordt besteed. Verder acht hij een mentaliteitsverandering van de be- drijfschemici en hun medewerkers nodig. Stank blijft eveneens een belang rijke zaak. Onaangename geuren hoeven niet gevaarlijk te zijn, maar de burgerij ervaart ze als bijzonder hinderlijk. Volgens dr. Clarenburg is ook hier slordigheid een der belangrijkste oorzaken. De chemische bedrijven in het Rijnmondgebied hebben ech ter hun medewerking toegezegd aan een alarmeringssysteem. Prof. dr. G. Dijkstra, hoogleraar in de spektrochemische analyse aan de Utrechtse universiteit, vroeg zich af of voor de chemici niet een soort gedragscode kan worden geformu leerd uit hoofde van hun verant woordelijkheid ten opzichte van de maatschappij. Die code zou onder meer moeten inhouden dat de che mici verplicht zijn, alle beschikbare gegevens over situaties die gevaar kunnen opleveren voor het milieu, bekend te maken. Even een moment van bezinning voordat u voor de rest van het week einde weer gegrepen wordt door het- zelf-doen (komt van doe-het-zelf, hetgeen op zijn beurt wel iets te ma ken zal hebben met selfmade-man). Het gaat over de P.v.d.A, De commis sie die het partijcongres in maart a.s. voorbereidt, heeft gezegd dat men ro de politiek het woord „nooit" met kan gebruiken. Ze zeggen niet dat je het nóóit kunt gebruiken, want dat woord kun je in de politiek niet gebruiken. Ik begrijp deze weigering van die P.v.d.A-mensen om nog ooit „nooit" te zeggen best, want als je zelfs geen „nooit" tegen de KVP wilt zeggen, waar moet je het dan nog wel tegen zeggen De Amerikanen hebben, zo meldt AP, amper 85 km van Saigon behalve een ondergronds ziekenhuiscomplex ook een jietsreparatiewerkplaats van de (hun) vijand ontdekt. Zullen we binnenkort wel merken aan onze rij wielexport naar de V.S. t In een Westbrabantse gemeente vlakbij Breda woont een bejaarde dame van ongeveer 70 jaar, die tot voor kort bovenop haar AOW-pen sioentje nog 9 gulden per week vaa de Sociale Bijstand kreeg. Per 1 ja nuari j.l. werd dat om onverklaar bare redenen ineens nog maar 7 gul den. En de oude dame was, uiteraard, zeer verdrietig. ir Ze stapte op een stille ochtend naar de betrokken ambtenaar, maar die gaf haar te verstaan dat er niets aan te doen was en dat ze het maar ho gerop moest zoeken, een briefje naar de Kroon bijvoorbeeld. En dat is toen gebeurd, ér ging een briefje naar de koningin. Dezer dagen belde een dame bij haar aan die zich voorstelde als me juffrouw Klompé. Het was de minis ter zelf, die even langs kwam om haar te vertellen dat men het ge beurde betreurde en dat ze voortaan per week 15 gulden zou krijgen. De reden waarom u niet alles met naam en toenaam te weten komt is, dat de oude dame eigenlijk niet wil weten dat ze „van de bijstandswet trekt". Ned. Indië Welnee, NET Indië! (soldaat) De 650 werknemers van de n.v. Ko ninklijke Sphinx-Céramique in Maas tricht zullen op een fatsoenlijke ma nier (afvloeiingsregeling e.d.) worden ontslagen.ln dit belangrijke op zicht breekt het bedrijf van Petrus Regout met een onzalige traditie. De sociale geschiedenis van dit bedrijf is dusdanig geweest dat men wel moet zeggen dat de Sphinx over de ruggen van de kleine man groot is geworden. Er zijn er evenwel die het nooit leren. Ruim 100 havenarbeiders van S.S.M. Transport n.v. in Rotterdam lazen afgelopen donderdag 30 janua ri op het publikatiebord dat hun be drijf per 1 februari ging verhuizent „U kunt overgaan naar de Steenko len Handels Vereniging Heyplaat of naar keuze ontslag nemen. Ons be drijf is door de SHV overgenomen." Dit was de éérste mededeling aan de werknemers over hun lot. Door toedoen van de vakbonden is de da tum van 1 februari opgeschort, wat een vakbondsman deed opmerken I „Te elfder ure heeft de directie inge zien dat een havenarbeider iets an ders is dan een willekeurige zak meel." Dit zij u meegedeeld, opdat u niet in slaap valle. En hier nog een pienter vraagje, waar u en ik zo maar niet opkomen, Het PSP-Tweede-Kamerlid A. G. van der Spek heeft minister Beer» nink gevraagd of de minister de me ning deelt dat schuilkelders van een kwaliteit als die welke is ingestort (atoomvrije schuilkelder in Baam, M.), het levensgevar voor degenen die zich erin bevinden eerder ver groten dan verkleinen Minister BeerninJc kan het toch ook niet helpen dat ér maar geen atoom oorlog komt, zodat die kelders steeds bouwvalliger worden Prettig weekeinde. En koop maar eens een extra bloemetje voor uw vrouw, meneer, het kan eraf, de maand is kort MERIJN (Van onze Londense m correspondent) lp Vorig jaar was de C che mevrouw Maria Kne- Jf^aand 'n Dublin om het bev i'-i,' van het befaamde Ab ly ["eotre te regisseren in o s .-Kersentuin". Een j, as Van haar ervaring, on- kayaCuUUb'»exrd in »Soviets" „Ijpri,;ra hegint als volgt: je in n'" u z'ch het kleine meis- Vijf"? Aheepvsky's „Van twee tot Van zi; i,11 lemand haar vroeg, waar- ^tentnin ""eest had genoten in de t met slagroom Tk0rd?e Zij; Het Visje S00"selfiko l ,ge o°f. dat ik een mij vramt,ruk maak, als men Ier (i„ X daarvan ik het meest on- ikm„rt'"lruk was in Ierland, want ^oieelspelers"" telkens zeggen: de 4%Il,rilna vond dat helemaal Ier. dieS .0Pmerkelijk „Iedere otn na to j1 °,01t de moeite getroost m denken, moet wel een ac teur zijn om gewoon verder te kun nen leven. Om nu maar eens een paar dingen te noemen: Wij zijn geen lid van de NATO en genieten dus ook niet de voordelen van dat lidmaatschap en tegelijkertijd zijn wij toch veel meer dan bijvoorbeeld Nederland een willoze satelliet van Amerika: de aartsbisschop van Dublin is de onbe kendste prelaat in het christendom en toch doet hij de universele kerk meer kwaad dan indertijd de pausen van de Borgia's". De vriend is, uiteraard, een fel nationalist en van een ander zou hij geen kritiek dulden op het groene land, dat hem vele malen per dag tot tranen toe kan bewegen. Het is juist die overstelpende liefde, die zijn sentiment een bitter aspect geeft. Want hij is zich goed bewust, dat in 1969 nog slechts een ding Noord- en Zuid- Ierland (de godsdienstig, poli tiek en sociaal onmogelijke twee-een heid) verbindt: de gezamenlijke „troubles" in verleden, beden en toe komst. De vlugste manier om in Dublin te komen is uiteraard de korte reis per vliegtuig, dat met een wijde boog over Dublin Bay op het „Emerald Is land" neerstrijkt. Maar de beste voor bereiding op een kennismaking met de Ieren en hun „troubles" is 'n lange omweg: De reis door Noord-Wales, dwars over het eiland Anglesey naar Holyhead waar de mail-fccat naar Du blin vertrekt. Dat is in omgekeer de richting de hoofdroute van de tragische Ierse emigratie. Ik ben er zeker van, dat die reizi gers alleen aan Ierland denken voor zover de legendarische woede van de Ierse zee de nobele gevoe lens niet overspoelt met golven geel-groene ziekte. Zelfs die Ieren zullen een buitenstaander een wat wijdere blik niet euvel duiden. Natuurlijk Dylan Thomas en Brendan Behan hadden heel veel ge meen, zelfs in de dood. Wales en Ier land zijn echter verschillende werel den. Afgezien van het overrompelend mooie landschap, valt in Noord-Wales een ding telkens weer op: in veel dorpen staan de talloze kerken aan een kant van de hoofdstraat en de even talrijke pups aan de overkant. Het is een kunstmatige scheiding, die de Ieren volledig vreemd is. Zij blijven dan ook slechts zeer zelden in Noord-Wales hangen. Trouwens, Anglesey is ook een uitermate onge loofwaardige entree tot het beloofde land. En Holyhead is buiten het korte toeristenseizoen een ellende met ge volgen voor het hele leven voor de plaatselijke bevolking en de door gaande reiizger. Zelf heb ik daar de vorige zondag vier donkere, natte, koude en hele kille uren doorge bracht, wachtend op de nachtboot, Naturlijk, ik moet eenvoudig aanne men, dat ook in Holyhead mensen wonen, opgroeien, werken, dramati sche en gelukkige ervaringen op doen en zelfs liefhebben, maar ik zal nooit begrijpen hoe. Holyhead is een van de lelijkste mini-agglomeraties in Gr.-Brittannië (en dat betekent iets in een land, waar de verpletterend concrete erfe nis van de mensonterende industriële revolutie nog dagelijks een drama tische ervaring kan zijn). De massale doortocht van Ierse emi granten moet zo ongeveer de enige reden zijn geweest voor het ontstaan van Holyhead als gemeenschap, een gemeenschap, die zich nog steeds rond dat massatransport ontwikkelt. In de lange winter is in Holyhead niets open zelfs geen smerige kof fiebar. De enige activiteit is die in de onmenselijk doelmatige eenheid van station en haven met de trein aan een kant van het perron en de Irish Mailboat aan de andere kant. Een Victoriaans monument bij de hoofdingang herinnert aan het feit, dat de prins van Wales op 17 juni 1880 het toen net uitgebreide complex opende. Sindsdien is ook beslist niets meer gedaan aan het afstotende door gangshuis, behalve dan dat men het onooglijke gedenkteken voor dat unieke koninklijke bezoek redelijk schoon en in de verf houdt. De toilet ten staan op een afgelegen plaats, achter een paar warenhuizen. En de reden ligt voor de hand, als men ze tegen alle verwachtingen in toch nog vindt. Het loket voor de kaartverkoop wordt slechts nu en dan bemand. De tarieven voor de belangrijkste reizen zijn met krijt op een stuk karton ge krast. Het geheel is (veel meer nog dan Londens Liverpoolstreetstation, dat voor vele Nederlanders de twij felachtige entree voor de hoofdstad is) een van de slechtst onderhouden fenomenen van de Victoriaanse wan smaak. En toch is de gecombineerde wachtkamer, koffiebar, café op dat afgrijselijke station tijdens de lange winteravonden het enige sociale cen trum voor de plaatselijke bevolking. De meisjes schijnen nogal eens te worden uitgenodigd door de piloten van een nabij gelegen RAF-basis, die geld en een aannemelijke ontvangst ruimte hebben. De jongens zitten in groepjes van twee of drie in de wachtkamer en als het even ophoudt met regenen, gaan ze wat op de hoek hangen. Tijdens vijftien jaar in Groot-Brit- tannië moet ik enkele honderden ma len met de ferries van de British Rail. ways naar letterlijk alle kanaalha vens hebben gereisd: Le Havre, Diep pe, Boulogne Calais, Duinkerken Oos tende en Hoek van Holland. Meestal waren dat redelijke of zelfs plezierige ervaringen. De mailboat van Holy head naar Dublin bleek echter net zo oud en wellicht nog onsmakelijker dan het stadion, dat het ontstaan en het bestaan van een deprimerende verzameling duistere holen als Holy head moet rechtvaardigen. Die „troubles" van Ierland in verle den, heden en toekomst moeten wel heel diep gaan om al die emigranten door de beproevingen van de mail- boat, Holyhead en het winterse An glesey te jagen. „Acht" zegt mijn Ierse vriend, „we zijn er nu eenmaal aan gewend. De Britten hebben ons altijd als vee behandeld, verkocht en ge transporteerd. Het is een kwestie van onverschilligheid die vooral tegen de achtergrond van onze geschiedenis harder te dragen is dan heerlijke dis criminatie". Dan kan ik alleen maar conclude ren, dat die „troubles" nog veel dieper gaan dan ik al dacht. Want de mees ten der emigranten trotseren de hel van Holyhead om in die kille, onver schillige Engelse samenleving te gaan leven.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1969 | | pagina 7