:S
SISTENTE
'ERKERS
VAR A-radio
doorbreekt
taboe rond
celibaat
„DIOR" STEELT
PARIJSE SHOW
Holyhead: voorbeeld van Ierse heimwee èn „troubles"
JiÜËSTERS EN VROUWEN AAN HET WOORD
Alle rokken zijn geplooid
»RT FABRIEKf
:enkastjes
appenwagentjes
klare CEMENT
ra ren en kwasten
IEFO STAAL
I.V. Raamsdonksv
I s terecht op onze afdeling Pers
lisdonksveer.
iTRON
Andere kijk
De helft
Bewondering
Commentaar
Ongefundeerde
verdachtmaking
Blazers
Minder vuile
lucht door regen
en wind
Stank
DE STEM VAN ZATERDAG 1 FEBRUARI 1969
|T en klare
lAK:
■KASTEN - BOORDEN - WERK. I
EN ZO TE MAKEN.
[jssen de 15 en 22 jaar oud zijn.]
dewerkers bieden wij:
|:iale voorzieningen
lierkweek
loeding
ICHE AFDELING
:ABRIEK BREDA
\CKER EN RUEB
uislaan 173 Breda
UN-SCHELDE GROEP
aria at vragen wi[ een
et verrichten van 9eV®neey;!
'werkzaamheden, o.a.
i van hef archief èn de ve
an de interne post.
deze functie is accuratesse ver
i 16-20 jaar.
der vermelding van nummer^
u te richten aan het Hoofd
ïst, Speelhuislaan 173 te
in verband met een uitb
van onze produktie kunnen
op korte termijn een i
aktieve
tgeleid willen worden tot vakman
jstrie.
It tussen 15 en 40 jaar.
'rkzaamheden kunnen wij een aan
(Van een onzer redacteuren)
HILVERSUM Morgen, 2 februari, begint de VAR A-radio met
een documentaire over priesterschap en celibaat. Twintig priesters,
„0« volledig in functie, vertellen over de problemen van de celi-
kaafsbeleving in deze tijd. Alle twintig hebben zij een duurzame
relatie met een vrouw, sommigen zelfs langer dan tien jaar. Het
is voor de eerste maal dat dit aspect van de celibaatsproblematiek
in het openbaar wordt aangesneden.
Het idee is van mr. G. Cammelbeeck, bekend van de radio-
rubriek „Zin en tegenzin". Hij wilde stem geven aan een vergeten
«roep de priesters die in het ambt blijven maar wier leven op
«espannen voet staat met de celibaatsverplichting. Samen met
(ine ex-priesters maakte hij de opzet van het programma. Zij
«aren hem ook de namen van mensen, die in de bovenaangeduide
categorie vielen en waarschijnlijk over hun problemen wilden
praten, meestal mensen van rond de veertig.
De interviews werden afgenomen mensen te kwetsen, antwoorden zij
j=~ -i- ontkennend. „Wij kunnen het ons
niet voorstellen. U moet niet den-
MR. G. CAMMELBEECK
...initiatiefnemer...
door Marjolein de Vries, die de
sociale academie in Amsterdam
heeft gevolgd. Zij en Tom Pauka,
de verantwoordelijke producer, zijn
de enigen die de namen van de
ondervraagde personen kennen. De
stemmen zijn door het hanteren van
een bepaalde filtertechniek onher
kenbaar gemaakt en alles wat tot
identificatie van de personen zou
kunnen leiden is uit de banden ge
knipt. In totaal 50 mensen, pries
ters en vrouwen, werden geïnter
viewd, aan het programma is drie
volle amanden gewerkt.
De vraag die centraal staat is de-
hoe beleven priesters, die in het
ambt staan, hun celibaat? Hoe ligt
in het bijzonder bij hen, die in hun
priesterleven een echte relatie met
een vrouw hebben gehad of nog
lebben? Wat voor beeld hebben zij
in hun opleiding van de vrouw
meegekregen? En wat heeft het voor
ken betekend, toen zij later in per
soonlijke relatie kwamen met een
vrouw.
Wat heeft zich daarbij in hen af
gespeeld en hoe hebben zij het ver
werkt?
Natuurlijk gaat het hier maar om
een aspect van de totale problema
tiek in het huidige priesterleven. Op
de achtergrond spreekt ook een ont
wikkeling op geloofsgebied een
woordje mee: het geleidelijk krijgen
van een andere kijk op bepaalde
geloofswaarden en het gaan twijfe
len aan de hele structuur van de
In de gesprekken die vooral
gaan over de celibaatsproblematiek,
komt dit regelmatig naar voren.
Ook de vrouwen, die een relatie
met een priester hebben, worden
ondervraagd. Hoe vinden zij het
noodgedwongen in het verborgen
intieme betrekking met een partner
te hebben? Welke moeilijkheden on
dervinden zij bij het opbouwen van
me relatie met een meestal wat ou
we man, die al lang als celibatair
heeft geleefd? En namen zij er ge
noegen mee op de achtergrond te
blijven?
Marjolein de Vries en Tom Pauka
«ellen, dat het niet hun bedoeling
■s, de nieuwsgierigheid te prikkelen,
tegen heilige huisjes aan te-
schoppen. Zij willen alleen dit the-
tot nog toe omgeven met een ta
boo, in alle kringen bespreekbaar
maken. Ook wel de ontwikkeling,
®3 m gang is, een zetje geven.
bovendien een stem verlenen aan
mensen in nood.
„De celibaatskwesties wordt tot
*0e te veel als een theoreti-
ohe kwestie behandeld: wat is er
°or en wat is er tegen. Wij willen
t?"lenselijke kant ervan laten zien.
Jkk aan de kerkelijke leiders. We
«m ade bisschoppen, ordesover-
j™1 myecteuren van seminaries en
®&chjke schriftelijk op dit pro-
Sewezen: 'n de hoop dat ze
«en luisteren".
P de vraag of zij niet bang zijn
ken, dat er schandalen zullen
komen. Integendeel alle priesters
die in ons programma optreden ge
ven een ontroerende getuigenis van
de strijd die ze hebben gevoerd, van
de ongelooflijke moeilijkheden die
ze hebben gehad vóór ze de stap
zetten en hoeveel moeite ze hebben
gedaan om een eenmaal aange
knoopte relatie weer of te breken.
Natuurlijk zullen er reacties ko
men: dat kan niet anders bij het
doorbreken van een taboe. Maar het
is niet onze bedoeling om iemand
te kwetsen".
Marjolien de Vries zegt geweldig
onder de indruk gekomen te zijn
van de mensen die ze heeft ontmoet:
hun volkomen integriteit, hun eer
lijkheid hun met hart en ziel pries
ter zijn. „Dat ze niet uittreden vindt
hier zijn oorzaak: ze kunnen buiten
het ambt eenvoudig niet leven, het
is met hun persoon vergroeid. De
vrouwen hegrijpen dat en aanvaar
den het van harte. Blijf waar je
bent, zeggen ze, ik weet dat uit
treden je doodongelukkig zou ma
ken. En als je dat offer zou bren
gen, wat zou ik daar tegenover kun
nen stellen? De vrouw die uit de
interviews naar voren komt is he
lemaal niet de sluwe verleidster die
een priester in de val lokt en hem
dan onder druk zet. Integendeel".
Een grote vraag bij dergelijke pro
gramma's is de representativiteit
van het verzamelde materiaal. Hoe
veel priesters worden er door ver
tegenwoordigd? Volgens Marjolein
de Vries en Tom Pauka een zeer
boog percentage, wel de helft van
alle priesters in Nederland. Ze kun
nen het niet bewijzen maar ze zijn
er vast van overtuigd. „Als je op
dit gebied met onderzoekingen be
gint is het net een olievlek die zich
uitbreidt: die kent deze en deze
kent die. Praktisch altijd gaat het
om gevallen waar de directe om
geving niet de flauwste notie van
heeft: ze zou versteld staan als be
kend werd wat er met hun pastoor
op kapelaan aan de hand is".
Wanneer ik, op grond van eigen
ervaringen, weiger de juistheid van
hun schatting te aanvaarden, hou
den ze vol. „Juist met collega's pra
ten ze niet", is hun antwoord. Zij
betreuren het, dat bij de onlangs
gehouden celibaatsenquête niet
recht op de man af gevraagd is:
hebt u als priester gedurende enige
tijd een echte relatie gehad met een
vrouw, ja of neen. Een unieke kans
om achter de waarheid te komen, is
volgens hen bij deze enquête ge
mist. En nu die eenmaal gemist is,
zal er niet zo gauw een nieuwe meer
komen. Haar eigen onderzoek be
schouwt Marjolein de Vries als een
„pilotstudy" een terreinverkennend
vooronderzoek. Alle grondregels die
voor zo'n onderzoek gelden, werden
rigoureus in acht genomen.
De resultaten kunnen als volgt
TOM PAUKA
...producer...
worden samengevat Alle onder
vraagden zijn van mening, dat
priesterschap en celibaat ontkoppeld
moeten worden: het zal aan de
ambtsuitoefening ten goede komen
en door de gelovigen gemakkelijk
worden geaccepteerd.
Wat hun persoonlijke ervaring
met het celibaat betreft komen de
geïnterviewden er meestal rond voor
uit, dat ze het indertijd vrijwillig
hebben gekozen maar dat de waarde
ervan voor hun leven geleidelijk is
uitgehold en tenslotte geheel ver
dwenen. Het aanknopen van rela
ties met een vrouw was van deze
ontwikkeling het logisch gevolg. Zij
constateren, dat door deze relaties
hun leven als priester alleen maar
rijker en zinvoller is geworden.
„Als ik geweten had, dat ik me
zo zou ontwikkelen", zei een van
hen, „was ik er veel eerder aan be
gonnen". En anderen spreken in de
zelfde geest. Marjolein de Vries
legt er de nadruk op, dat het aan-
Jcnopen van intieme relaties met een
vrouw niet alleen een kwestie is
van „ik kan het niet langer meer
uithouden", maar een positieve keu
ze.
Daar staat dan weer tegenover,
dat van de ondervraagden eigenlijk
niemand vrede heeft met de be
staande situatie. Velen hebben ja
renlang met zichzelf gestreden, om
zich weer los te maken, besloten de
vrouw in kwestie enige tjjd niet
meer te zien en konden zich pas na
jaren bij de feiten neerleggen. An
deren blijven zich, soms na tien of
twintig jaar, nog verzetten.
Marjolein de Vries kan maar niet
uitgesproken komen over de kwa
liteit van de mensen die ze ontmoet
heeft. „Ik heb nog nooit zoiets mee
gemaakt", zegt ze. „En wat bij mij
achterblijft is alleen maar een ge
voel van ongelooflijke sympathie en
bewondering". Zelf heeft ze geen
godsdienst en Tom Pauka ook niet,
maar dat heeft hen niet belet diep
in de problematiek van het huidige
priesterleven binnen te dringen.
Waarom juist de VARA dit pro
gramma brengt? Enkel en alleen
omdat de andere omroepen dit on
derwerp laten liggen. „Er bestaat
een soort afspraak tussen de om
roepen dat zij zich niet zullen inla
ten met kwesties die op het terrein
van een andere levensbeschouwing
liggen. Maar hier gaat het om een
vergeten zaak. Mensen, die nog geen
stem hebben in de wereld van de
massa-media, moeten gehoord wor
den, Dat is het enige, waarom het
ons gaat".
De documentaire, die de
VARA-radio heeft gemaakt
over de celibaatsbeleving
van de priesters in het ambt, heeft
bij alle verdiensten één kwalijk
aspect: haar suggestieve en daar
door verdachtmakende karakter.
De indruk wordt gewekt, dat zeer
veel priesters in het geheim rela
ties met een vrouw hebben; het
zou de gewoonste zaak van de
wereld zijn. Dit nu kunnen de sa
menstellers van de enquête on
mogelijk waarmaken. Integen
deel: alles wijst er op, dat ze bij
het verzamelen van materiaal zeer
willekeurig te werk zijn gegaan
De eerste contact-personen wa
ren drie ex-priesters, in deze kwes
tie ongetwijfeld niet de meest ob
jectieve getuigen. De overige per
sonen, die in de documentaire aan
het woord komen, werden door
hen aangewezen: ook hier dus
allerminst garantie voor een re
delijke representativiteit.
De samenstellers beweren, dat
hun werkstuk het karakter heeft
van een piiot-study, een terrein-
verkennend vooronderzoek. Het
zou door een volledig onderzoek
gevolgd moeten worden. Maar zij
wachten de uitslag van dat vol
ledig onderzoek niet af, zij heb
ben hun conclusie reeds getrok
ken. En zij maken die publiek
alsof de zaak eigenlijk al beklon
ken zou zijn.
Bovendien heeft het louter uit
zenden van deze documentaire al
een buitengewoon suggestieve
werking: 20 onherkenbaar ge
maakte stemmen van anonieme
personen geven de niet al te kri
tische luisteraar heel gemakkelijk
de indruk van een zekere univer
saliteit. De man die zij horen spre
ken is niet deze of die priester uit
deze of die plaats, maar „de'
priester fout court, een abstractie,
die de hele clerus van Nederland
vertegenwoordigt.
Wij zijn er met de grootste stel
ligheid van overtuigd, dat de in
druk, die door de VARA-documen-
taire haast wel moet worden ge
wekt, volledig bezijden de waar
heid is. Dat de celibaats-beleving
voor velen een moeilijke zaak is
geworden, dat in vele gevallen de
integratie van de seksualiteit in de
totaliteit van de persoon te wen
sen overlaat, dat kunnen we aan
nemen, hoewel we ook hier lie
ver op wetenschappelijke onder
zoekingen dan op schattingen af
gaan. Maar dat ongeveer de helft
intieme relaties zou hebben met
een vrouw beschouwen wij, ten
zij het met harde cijfers zou wor
den bewezen, als een loze bewe
ring.
Dat de VARA die zomaar durft
ventileren, vinden wij een hoogst
onverantwoordelijke zaak.
(Van onze moderedactie)
PARIJS Dior heeft ditmaal de woorden „magnifique.en „la plus
belle collection", enz. verdiend. Hij heeft de show in Parijs deze week
gestolen. Dior heeft zich aan de zijde geschaard van Patou en Courreges.
zijn rokken zijn ettelijke centimeters korter, maar hij maakt ze ook ettelijke
decimeters ruimer, zodat de textielfabrikanten toch tevreden kunnen zijn.
Zowat alle rokken zijn geplooid: die van de kostuums met platte plooien
vooraan, van de jurkjes rondom vanaf de schouder, en voor cocktail en
avond zijn ook de mouwen in iijne plisseetjes verwerkt. Het is allemaal
zeer romantisch zonder overdrijving, en daar waar mousseline of organdie
gebruikt wordt, fijne krip of andere tere doorschijnende weefsels zondigt
ontwerper Marc Bohan nooit tegen de goede smaak
Hij heeft overigens een buitenge
wone afdeling lingerie. Naast deze
plooimodellen onderscheidt zijn col
lectie zich door portefeuillekleedjes,
waarvan een der mooiste uit grijs
flanel, zonder enige plooi of naad,
als versiering slech'de sluiting ver
toonde: twee metalen oogjes met een
koordbindertje. In de „V"-hals kwam
een wit polobloesje.
De polo- of rolkraag is veelvuldig
gebruikt bij Dior: bij hemdkleedjes
vertonen ofwel deze hoog-aanslui-
tende halsboord of de korte „V' -
hals. Daarbij hoort dan een soepele
als das geknoopte sjaal.
Er is ook iets oosters te vinden bij
Dior: de als sari-geknoopte model
len met schuine sluitingof met
een ontblote schouder voor de avond
modellen.
Het team van de zomermode dat
bij alle couturiers optreedt, is dat
van de lange broeken en de blazers
of blazervesten: met of zonder kraag,
meestal met zijsluiting of zeer klas
siek. Ook Dior heeft deze gegevens
verwerkt, zowel voor daggebruik als
voor pleziertochten op zee of voor
avondmodellen. De snit is daarbij zo
verfijnd, daf men van flou ook
voor pantalons mag spreken. Een
van de mooiste was een hemdibloes
met korte mouwen (elleboogland),
geheel uit natuurkleurige shantung,
en daarboven een portefeuille-geslo
ten blazer eveneens uit shantung. De
broekspijpen zyn breed, met sier-
Mare Bohan ontwierp voor Dior
ook dit klassieke mantelpakje
(let op de wijde plooi van vo
ren), een lang jasje met vier
kante zakken, lange mouwen en
geen kraag of revers.
opslag voor de avond zijn de pijpen
geplisseerd. Keuze in overvloed
Daarbij mogen we de redingote-of-
babymanteltjes niet vergeten.
Voor de iongeren zijn er stuk
voor stuk succesnummers, die in de
pasklare collectie nagevolgd kunnen
worden, zodat Dior zeker kan zijn
van een geslaagd verkoop aan de
Amerikanen.
Wilt u een te kopiëren model: kies
een kostuum met heuprok, vastge
maakt met drukknopen op een wit
lijfje met ronde of „V"-hals en korte
mouwtjes, de rok krijgt vooraan
platte plooien, - astgestikt tot de
heupen, het vest reikt heuplang en
is in blazerstijl. De kleuren moeten
licht zijn en fris als de lente.
teergroen, abrikoos, lichtblauw, bei
ge, teergrijs, koraal en ergens een
stukje wit.
Wit is bij Dior zoveel aanwezig,
dat ik soms de indruk kreeg een
communicantenshow mee te maken.
Bij al deze modellen behoren
schoenen met lage hakken: de korte
rokken laten gewoon geen hogere
hakken toe dan 4 cm en niet te smal
UTRECHT (ANP) De verkla
ring van de Rotterdamse wethouder
van volksgezondheid, de heer G. Z.
de Vos, dat de hoeveelheid schade
lijke stoffen in de atmosfeer van het
Rijnmondgebied de afgelopen jaren
is afgenomen, is juist.
Dr. L. A. Clarenburg, hoofd van
de afdeling milieu - hygiëne van de
Rijnmondraad, is het echter niet
eens met de conclusie, dat de lucht
verontreiniging zelf minder is ge
worden.
Dr. Clarenburg heeft uitgerekend,
dat de hoeveelheid regen de afgelo
pen jaren voortdurend is toegeno
men, evenals de windsterkte. Boven
dien ging de gemiddelde tempera
tuur (in de winter) omhoog. Regen,
wind en temperatuur (minder sto
ken) zijn drie factoren die een gro
te invloed hebben op de verlaging
van het verontreinigingsniveau. Als
men de uitkomsten van de metingen
van de luchtverontreiniging dan ook
volgens standaardnormen corrigeert,
blijkt het luchtverontreinigingsni
veau de laatste jaren niet te zijn ge>
daald, maar juist gestegen.
Volgens dr. Clarenburg moet men
er rekening mee houden, dat de
luchtverontreiniging in het Rijn
mondgebied wel eens boven de toe
laatbare grens kan uitkomen, als
een volgende winter de weersom
standigheden minder ideaal zijn.
Dr. Clarenburg verklaarde, dat
het hoog tijd wordt dat er op univer
siteiten en hogescholen meer aan
dacht aan de luchtverontreiniging
wordt besteed. Verder acht hij een
mentaliteitsverandering van de be-
drijfschemici en hun medewerkers
nodig.
Stank blijft eveneens een belang
rijke zaak. Onaangename geuren
hoeven niet gevaarlijk te zijn, maar
de burgerij ervaart ze als bijzonder
hinderlijk.
Volgens dr. Clarenburg is ook hier
slordigheid een der belangrijkste
oorzaken. De chemische bedrijven
in het Rijnmondgebied hebben ech
ter hun medewerking toegezegd aan
een alarmeringssysteem.
Prof. dr. G. Dijkstra, hoogleraar
in de spektrochemische analyse aan
de Utrechtse universiteit, vroeg zich
af of voor de chemici niet een soort
gedragscode kan worden geformu
leerd uit hoofde van hun verant
woordelijkheid ten opzichte van de
maatschappij. Die code zou onder
meer moeten inhouden dat de che
mici verplicht zijn, alle beschikbare
gegevens over situaties die gevaar
kunnen opleveren voor het milieu,
bekend te maken.
Even een moment van bezinning
voordat u voor de rest van het week
einde weer gegrepen wordt door het-
zelf-doen (komt van doe-het-zelf,
hetgeen op zijn beurt wel iets te ma
ken zal hebben met selfmade-man).
Het gaat over de P.v.d.A, De commis
sie die het partijcongres in maart a.s.
voorbereidt, heeft gezegd dat men ro
de politiek het woord „nooit" met
kan gebruiken.
Ze zeggen niet dat je het nóóit kunt
gebruiken, want dat woord kun je in
de politiek niet gebruiken.
Ik begrijp deze weigering van die
P.v.d.A-mensen om nog ooit „nooit"
te zeggen best, want als je zelfs geen
„nooit" tegen de KVP wilt zeggen,
waar moet je het dan nog wel tegen
zeggen
De Amerikanen hebben, zo meldt
AP, amper 85 km van Saigon behalve
een ondergronds ziekenhuiscomplex
ook een jietsreparatiewerkplaats van
de (hun) vijand ontdekt. Zullen we
binnenkort wel merken aan onze rij
wielexport naar de V.S.
t
In een Westbrabantse gemeente
vlakbij Breda woont een bejaarde
dame van ongeveer 70 jaar, die tot
voor kort bovenop haar AOW-pen
sioentje nog 9 gulden per week vaa
de Sociale Bijstand kreeg. Per 1 ja
nuari j.l. werd dat om onverklaar
bare redenen ineens nog maar 7 gul
den. En de oude dame was, uiteraard,
zeer verdrietig.
ir
Ze stapte op een stille ochtend naar
de betrokken ambtenaar, maar die
gaf haar te verstaan dat er niets aan
te doen was en dat ze het maar ho
gerop moest zoeken, een briefje naar
de Kroon bijvoorbeeld. En dat is
toen gebeurd, ér ging een briefje naar
de koningin.
Dezer dagen belde een dame bij
haar aan die zich voorstelde als me
juffrouw Klompé. Het was de minis
ter zelf, die even langs kwam om
haar te vertellen dat men het ge
beurde betreurde en dat ze voortaan
per week 15 gulden zou krijgen.
De reden waarom u niet alles met
naam en toenaam te weten komt is,
dat de oude dame eigenlijk niet wil
weten dat ze „van de bijstandswet
trekt".
Ned. Indië Welnee, NET Indië!
(soldaat)
De 650 werknemers van de n.v. Ko
ninklijke Sphinx-Céramique in Maas
tricht zullen op een fatsoenlijke ma
nier (afvloeiingsregeling e.d.) worden
ontslagen.ln dit belangrijke op
zicht breekt het bedrijf van Petrus
Regout met een onzalige traditie. De
sociale geschiedenis van dit bedrijf
is dusdanig geweest dat men wel
moet zeggen dat de Sphinx over de
ruggen van de kleine man groot is
geworden.
Er zijn er evenwel die het nooit
leren. Ruim 100 havenarbeiders van
S.S.M. Transport n.v. in Rotterdam
lazen afgelopen donderdag 30 janua
ri op het publikatiebord dat hun be
drijf per 1 februari ging verhuizent
„U kunt overgaan naar de Steenko
len Handels Vereniging Heyplaat of
naar keuze ontslag nemen. Ons be
drijf is door de SHV overgenomen."
Dit was de éérste mededeling aan
de werknemers over hun lot. Door
toedoen van de vakbonden is de da
tum van 1 februari opgeschort, wat
een vakbondsman deed opmerken I
„Te elfder ure heeft de directie inge
zien dat een havenarbeider iets an
ders is dan een willekeurige zak
meel."
Dit zij u meegedeeld, opdat u niet
in slaap valle.
En hier nog een pienter vraagje,
waar u en ik zo maar niet opkomen,
Het PSP-Tweede-Kamerlid A. G.
van der Spek heeft minister Beer»
nink gevraagd of de minister de me
ning deelt dat schuilkelders van een
kwaliteit als die welke is ingestort
(atoomvrije schuilkelder in Baam,
M.), het levensgevar voor degenen
die zich erin bevinden eerder ver
groten dan verkleinen
Minister BeerninJc kan het toch ook
niet helpen dat ér maar geen atoom
oorlog komt, zodat die kelders steeds
bouwvalliger worden
Prettig weekeinde. En koop maar
eens een extra bloemetje voor uw
vrouw, meneer, het kan eraf, de
maand is kort
MERIJN
(Van onze Londense
m correspondent)
lp Vorig jaar was de
C che mevrouw Maria Kne-
Jf^aand 'n Dublin om het
bev i'-i,' van het befaamde Ab
ly ["eotre te regisseren in
o s .-Kersentuin". Een
j, as Van haar ervaring, on-
kayaCuUUb'»exrd in »Soviets"
„Ijpri,;ra hegint als volgt:
je in n'" u z'ch het kleine meis-
Vijf"? Aheepvsky's „Van twee tot
Van zi; i,11 lemand haar vroeg, waar-
^tentnin ""eest had genoten in de
t met slagroom Tk0rd?e Zij; Het Visje
S00"selfiko l ,ge o°f. dat ik een
mij vramt,ruk maak, als men
Ier (i„ X daarvan ik het meest on-
ikm„rt'"lruk was in Ierland, want
^oieelspelers"" telkens zeggen: de
4%Il,rilna vond dat helemaal
Ier. dieS .0Pmerkelijk „Iedere
otn na to j1 °,01t de moeite getroost
m denken, moet wel een ac
teur zijn om gewoon verder te kun
nen leven.
Om nu maar eens een paar dingen
te noemen: Wij zijn geen lid van de
NATO en genieten dus ook niet de
voordelen van dat lidmaatschap en
tegelijkertijd zijn wij toch veel
meer dan bijvoorbeeld Nederland
een willoze satelliet van Amerika: de
aartsbisschop van Dublin is de onbe
kendste prelaat in het christendom
en toch doet hij de universele kerk
meer kwaad dan indertijd de pausen
van de Borgia's".
De vriend is, uiteraard, een fel
nationalist en van een ander zou hij
geen kritiek dulden op het groene
land, dat hem vele malen per dag
tot tranen toe kan bewegen. Het is
juist die overstelpende liefde, die zijn
sentiment een bitter aspect geeft.
Want hij is zich goed bewust, dat in
1969 nog slechts een ding Noord- en
Zuid- Ierland (de godsdienstig, poli
tiek en sociaal onmogelijke twee-een
heid) verbindt: de gezamenlijke
„troubles" in verleden, beden en toe
komst.
De vlugste manier om in Dublin
te komen is uiteraard de korte reis
per vliegtuig, dat met een wijde boog
over Dublin Bay op het „Emerald Is
land" neerstrijkt. Maar de beste voor
bereiding op een kennismaking met
de Ieren en hun „troubles" is 'n lange
omweg: De reis door Noord-Wales,
dwars over het eiland Anglesey naar
Holyhead waar de mail-fccat naar Du
blin vertrekt. Dat is in omgekeer
de richting de hoofdroute van de
tragische Ierse emigratie.
Ik ben er zeker van, dat die reizi
gers alleen aan Ierland denken
voor zover de legendarische woede
van de Ierse zee de nobele gevoe
lens niet overspoelt met golven
geel-groene ziekte. Zelfs die Ieren
zullen een buitenstaander een wat
wijdere blik niet euvel duiden.
Natuurlijk Dylan Thomas en
Brendan Behan hadden heel veel ge
meen, zelfs in de dood. Wales en Ier
land zijn echter verschillende werel
den. Afgezien van het overrompelend
mooie landschap, valt in Noord-Wales
een ding telkens weer op: in veel
dorpen staan de talloze kerken aan
een kant van de hoofdstraat en de
even talrijke pups aan de overkant.
Het is een kunstmatige scheiding,
die de Ieren volledig vreemd is. Zij
blijven dan ook slechts zeer zelden
in Noord-Wales hangen. Trouwens,
Anglesey is ook een uitermate onge
loofwaardige entree tot het beloofde
land. En Holyhead is buiten het korte
toeristenseizoen een ellende met ge
volgen voor het hele leven voor de
plaatselijke bevolking en de door
gaande reiizger. Zelf heb ik daar de
vorige zondag vier donkere, natte,
koude en hele kille uren doorge
bracht, wachtend op de nachtboot,
Naturlijk, ik moet eenvoudig aanne
men, dat ook in Holyhead mensen
wonen, opgroeien, werken, dramati
sche en gelukkige ervaringen op
doen en zelfs liefhebben, maar ik
zal nooit begrijpen hoe.
Holyhead is een van de lelijkste
mini-agglomeraties in Gr.-Brittannië
(en dat betekent iets in een land,
waar de verpletterend concrete erfe
nis van de mensonterende industriële
revolutie nog dagelijks een drama
tische ervaring kan zijn).
De massale doortocht van Ierse emi
granten moet zo ongeveer de enige
reden zijn geweest voor het ontstaan
van Holyhead als gemeenschap, een
gemeenschap, die zich nog steeds
rond dat massatransport ontwikkelt.
In de lange winter is in Holyhead
niets open zelfs geen smerige kof
fiebar. De enige activiteit is die in de
onmenselijk doelmatige eenheid van
station en haven met de trein aan
een kant van het perron en de Irish
Mailboat aan de andere kant.
Een Victoriaans monument bij de
hoofdingang herinnert aan het feit,
dat de prins van Wales op 17 juni
1880 het toen net uitgebreide complex
opende. Sindsdien is ook beslist niets
meer gedaan aan het afstotende door
gangshuis, behalve dan dat men het
onooglijke gedenkteken voor dat
unieke koninklijke bezoek redelijk
schoon en in de verf houdt. De toilet
ten staan op een afgelegen plaats,
achter een paar warenhuizen. En de
reden ligt voor de hand, als men ze
tegen alle verwachtingen in toch nog
vindt.
Het loket voor de kaartverkoop
wordt slechts nu en dan bemand. De
tarieven voor de belangrijkste reizen
zijn met krijt op een stuk karton ge
krast. Het geheel is (veel meer nog
dan Londens Liverpoolstreetstation,
dat voor vele Nederlanders de twij
felachtige entree voor de hoofdstad
is) een van de slechtst onderhouden
fenomenen van de Victoriaanse wan
smaak. En toch is de gecombineerde
wachtkamer, koffiebar, café op dat
afgrijselijke station tijdens de lange
winteravonden het enige sociale cen
trum voor de plaatselijke bevolking.
De meisjes schijnen nogal eens te
worden uitgenodigd door de piloten
van een nabij gelegen RAF-basis, die
geld en een aannemelijke ontvangst
ruimte hebben. De jongens zitten in
groepjes van twee of drie in de
wachtkamer en als het even ophoudt
met regenen, gaan ze wat op de hoek
hangen.
Tijdens vijftien jaar in Groot-Brit-
tannië moet ik enkele honderden ma
len met de ferries van de British Rail.
ways naar letterlijk alle kanaalha
vens hebben gereisd: Le Havre, Diep
pe, Boulogne Calais, Duinkerken Oos
tende en Hoek van Holland. Meestal
waren dat redelijke of zelfs plezierige
ervaringen. De mailboat van Holy
head naar Dublin bleek echter net zo
oud en wellicht nog onsmakelijker
dan het stadion, dat het ontstaan en
het bestaan van een deprimerende
verzameling duistere holen als Holy
head moet rechtvaardigen.
Die „troubles" van Ierland in verle
den, heden en toekomst moeten wel
heel diep gaan om al die emigranten
door de beproevingen van de mail-
boat, Holyhead en het winterse An
glesey te jagen. „Acht" zegt mijn Ierse
vriend, „we zijn er nu eenmaal aan
gewend. De Britten hebben ons altijd
als vee behandeld, verkocht en ge
transporteerd. Het is een kwestie van
onverschilligheid die vooral tegen de
achtergrond van onze geschiedenis
harder te dragen is dan heerlijke dis
criminatie".
Dan kan ik alleen maar conclude
ren, dat die „troubles" nog veel dieper
gaan dan ik al dacht. Want de mees
ten der emigranten trotseren de hel
van Holyhead om in die kille, onver
schillige Engelse samenleving te gaan
leven.