:rs en
erker
ing
ikije
Ichokgolf van woede onder Indië-strijders
pen brief
ritiseert!
entse
isschop
Comm
e
n
t
GEBOREN WORDEN
JL
banden worden losser
antwoord mogelijk
DR. CORN. VERHOEVEN:
olieren bijeen:
scussie over
nieuwing
H onderwijs
peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen PEIUNGf n .peilingen .peilingen ,mPE'L.NGEN pe ungen PE UNO pell|
iimgen peilingen peilingen peilingen peilingen peiliigen peilingen peilingen peilingen PEILINGENpejlngen peiungenpeilingenPfclUNtotN peilingen
r peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peiungen „peil ngen pem.ingen'|peilingen peiun&bn rti pe|l|ngen pei'
ciilNGEN peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peillingen peilingen peilingen keiuinucinr
M«n staat op het punt politieke zaak te gaan maken met dingen die wij vergeten waren, maar die nu diep in ons levendiger
aanwezig blijken te zijn dan wij ooit durfden vermoeden. Er is een gevoelsbron opengestoten waarvan niemand de kracht beseft
die haar niet bij zich zelf aanwezig voelt
resident Ni*011
il afschaffing
in dienstpli*
Film terugdraaien
Ontmoeting
De angst
WEERWOORD
VAN
EEN SOLDAAT
Reactie
Geweten
Onbegrijpelijk
I
DE STEM VAN ZATERDAG 1 FEBRUARI 1969
21
an een onzer verslaggevers)
TTERDAM A f ge vaardigde»
enminste 154 middelbare wu
it het gehele land zullen
leelnemen aan een hear-in jü
's middags één tot 's avond!
ar zal duren en die gehoud»
t in het gebouwencomplex van
meentelijke Caland - scholen»
schap in Rotterdam - Hillegert
Foto's van de politionele acties.
onbevredigende gang van u
oij het door studenten geleid.
•es van de Scholieren Belang» I
risatie in Utrecht, heeft eer I
scholieren van de Caland-ge I
schap er toe aangezet, een ge.
ïer basis te vinden om de vra
van de dag (democratise™
het onderwijs, verandering vai
choolsysteem) .tot een O]
engen.
werkgroep heeft een vijfti
ssienota's opgesteld, dat aan t
temende scholen is toegezonde:
ag zullen de nota's worden I
eld in aanwezigheid ook van i
onderwij sspecialisten. In de'
>1 zullen in enkele stands de te
ndelen onderwerpen nader w
toegelicht. Driehonderd van
veer 1500 Caland - scholieri
bij de organisatie betrokken.
scholieren genieten de
ïwerking van de schoolleid
an de gemeente Rotterdam,
nisatoren hebben niet alleen vt
leren, maar ook van rector»
irecteuren van middelbare
aijzonder veel positieve bels
mg ondervonden.
SUSSEL (ANP) De hisschoJ
Gent, mgr. Van Peteglieffli
t een open brief ontvangen vaal
1 honderd gelovigen, die ernstij
[ritiek bevat op zijn beleid.
■rtekenaars, voornamelijk ie««|
zogenaamde gezinsgroepen, af
e een aantal artsen en h' I
n, beklagen zich erover 1
vernieuwing grotendeels onm»S
wordt gemaakt en elke P P
ernstige binnenkerkelijke «ai""
dt afgeremd.
anleiding tot de open brief,,
lag in de Vlaamse ka
iten werd gepubliceerd,
int herderlijk schrijven
over de encychek.
Smit niet op om aan dit land den oorlog te brengen, maar om het de vrede te hergeven. Gij komt niet als
maar als bevrijder. Gij komt niet om te straffen, maar om te beschermen, en diegenen onder U, die
[ligtloopeiilwee jaren in hun familie of vrienden zijn getroffen door tot misdaad opgehitste Indonesische
to, mogen nimmer hun zelfbeheersching vergeten en hun militaire taak onteeren door persoonlijke
tóng, Zij zouden daarmee ongetwijfeld meer onschuldigen dan schuldigen treffen en zich zelf bloot-
iuade volle gestrengheid van de krijgswetten. t
de Indonesiërs, die Ge zult aantreffen op Uw weg, zijn spionnen en saboteurs. Wees op Uw hoede!
[orderde gewapende aanhangers van de republiek zijn ongetwijfeld ook lieden, die maar al te gaarne onze
ikiezen. Ook daaronder kunnen spionnen zijn! Waakzaamheid dus! Vergeet echter niet dat velen
tuit volle overtuiging zullen komen en inlichtingen zullen kunnen verstrekken, die wellicht voor de vei-
ÖiuU en Uw kameraden van het grootste belang kunnen zijn.
[U in de dessa's en huizen van de bevolking, waar Uw militaire taak U brengt, als de brenger van
[aveiligheid. Tracht schuwheid en wantrouwen door Uw houding te overwinnen. Een gewone beleefdheid
en eenvoudigsten Javaanschen boer, treft verder doelen dan een kogel. Eerbiedig huis en eigen-
ide bevolking. Verniel niets onnoodig. Koop niets, dat men niet bereid is vrijwillig te verkoopen.
maakt indruk op den Indonesiër. Verwerf daarmee zijn respect. Verlies nimmer uit het oog, dat op
Ju zijp godsdiensten religieuze gevoelens allerlei zaken, die wij doodgewoon vinden, voor hem een ver
dof een beleediging kunnen beteekenen. Een moskee is een heilig gebouw. Laat het ongemoeid. De groo-
Jtaom (bedoeg) is een heilig voorwerp. Blijf ervan af. Een Indonesiër gevoelt het aanraken van zijn
■ilseen grievende beleediging, het praten met de handen in de zij als een gebrek aan goede manieren. Be
ft well
Ibtit niet met de hoed in de hand door dit gansche land te komen. Als slechts de officieren hun troepen
Ptoepen zichzelf in de hand houden zult ge snel genoeg door dit land komen. Een behoorlijk optreden
fcb:llijke behandeling van de bevolking zijn onze grootste militaire kracht. Bevestig daarmee de reputatie,
pl! reeds bij de bevolking in de thans door ons bevrijde gebieden hebt verworven. Toon, dat Ge beseft
V.beteekent te strijden voor recht en veiligheid. Het Vaderland en heel de wereld slaan U gade.
MIDDELBURG Wat is er met mij gebeurd? Vanmorgen
was ik nog een nuchtere, koel denkende dagbladjournalist
van 42 jaar bezig met alles wat de hand in dit vak te doen
vindt. Nu ben ik opeens weer de soldaat van 21 jaar, op
patrouille in het voorterrein, in een doorzwete camouflage
overall, tot aan de knieën in mijn bewegingen geremd door
de korsten van opgedroogde modder uit de sawahs waar wij
doorheen getrokken zijn. Ik zoek met een nerveuze nieuws
gierigheid naar mijn oude foto-albums, mijn dagboek
notities, flarden van pamfletten, van legerorders die ik be
waard heb.
pGodU moge leiden en beschermen bij het volbrengen van Uw taak!
De Luitenant-Generaal,
Legercommandant,
S. H. Spoor.
chop
Vitae. Daarin VJ«
in feite van een verkiarmg J
gehele Belgische episcap» '^,1
ens de briefschrijvers 1
I op aanvaarding van J
hlijke verantwoordelijke»" J
ivigen op het punt vaP.. rs tel
sbeleving. De briefschrijvers
dat zij de laatste tij j,I
reel hebben moeten aam T
iet hoogste vlak de m yJ
staande moralisten en 01
iacht worden gemJa^. wiesta
lager niveau de beste e
;ns hun vernieuwingsar j
Jt«nrnpnPll, *U
ens
irde werden geroepen'
in de open brief ^rTdeiin
zij zich met de ingerder i
de waarheid soms d
de eerbied.
Politieke
Paar
611
WASHINGTON
sident Nixon heeft -ede#
defensie opgedragen
de plannen op te
haffing van de m>'|
ht. In een door het
endgemaakte hoodsc treepte n Limbi
Meivin Laird be
on zijn
opvatting, da ^e
jrijke vermindering van
tanse troepensterkte jjjjjirW
uitsluitend uit heroe -gvor®1
aand leger kan ^J^eziMpi
tijdens zijn v jcj,
ne had de presag» van
iindelijke afsc^fken.
ïstplicht uitgesproken
en recente opimeP«
rigens ult*e7eAmerikaanse
heid van het Am wee tei
en verhouding van n een P»>
tegen de ïnStelhnS
oepsleger gekant is.
Er zijn er op dit moment een
paar honderdduizend zoals ik.
Een paar t.v.-programma's, die
wij aanvankelijk met lauwe be
langstelling bekeken, omdat wij
dachten dat wij zouden horen wat
iedereen wel wist, namelijk dat
in elke oorlog afschuwelijke din
gen gebeuren, hebben ons veran
derd in diep gekwetste mensen.
Men heeft ons met de vinger aan
gewezen. Niet alleen onze eigen da
den van toen worden ons voor de voe
ten gesmeten aisof zij een parlemen
taire enquêtezo uden rechtvaardigen
maar men onteert in één adem de
nagedachtenis van onze doden, men
wondt ouders van onze doden tot diep
in hun ziel; men staat op het punt
politieke zaak te gaan maken met
dingen die wij vergeten waren, maar
die nu diep in ons levendiger aanwe
zig blijken te zijn dan wij ooit durf
den vermoeden. Er is een gevoels
bron opengestoten waarvan niemand
de kracht beseft die haar niet bij
zichzelf aanwezig weet.
De VARA heeft ons de jongens
overzee zoals wij werden genoemd
een nieuwe identiteit bezorgd, ons
op een hoop gedreven on ons aange
wezen voor de rest van het brave kij
kerspubliek. Volkomen onbekenden
bellen mij op en beginnen met:
„Zeg eens, sobat, moeten we dat nou
pikken?" En zo gaat het momenteel
in heel het land.
Wij hadden helden kunnen zijn als
de Amerikanen de atoombom niet had
den geworpen. Wij waren jongeren
van 18 tot 22 jaar toen de oorlog ge
ëindigd was. Velen van ons hadden
een aandeel gehad in het verzet,
soms alleen maar aan de zwarte han
del; wjj waren geestelijk gevormd
door een Anglo-Amerikaanse oorlogs
propaganda via de geheime zen
ders en door de ondergrondse pers.
Wij waren gevoed met gruwelverha
len over wat de Duitsers hadden aan
gericht. Wij snakten naar revanche
en geloofden tegelijk in zoverre
waren wij idealist in een wereld
waarin vrede zou heersen. Wij wa
ren geloof ik, een typische oorlogs
jeugd.
Er was één land dat de
vrede verhinderde: Japan Het hele
vrije westen, zo lazen wij in de kran
ten, moest tegen die wrede macht
het gele gevaar in het geweer
worden gebracht. Pas als Japan ver
slagen was, pas als de gele mie
ren uit onze Indische archipel waren
verjaagd, dan pas zou de wereld
weer vrij kunnen ademen. Niemand
van ons kon in die tijd beseffen dat
hij ooit gedwongen zou zijn om op een
Javaan, een Dajakker of een Madoe-
rees te schieten. Onze officieren en
onderofficieren kregen een spoedop
leiding in Wolverhampton in Enge
land. Zij werden gedrild en geschoold
zoals generaties Engelse koloniale
troepen gedrild en geschoold zijn.
Zij maakten de indruk van correc
te hardheid. Vechtmachines, die wij
tot idolen verhieven.
De opleidingen van deze „Engelse"
mm en T kaders was nog niet goed en wel vol-
"'Hd n j 1 werite is men zich volop aan het mobiliseren voor de tooid, toen de atoombom viel en Ja-
de achtste medische faculteit. Brabant komt nu ook in het pan capituleerde. Weg was de vijand
die de wereldvrede bedreigde. Maar
hij had, zo wist iedereen die kranten
kon lezen, in Indonesië een tijdbom
voor ons neergelegd. Belangrijke Ja
panse eenheden opereerden in de jun
gle, presten de inheemse bevolking
om te doen wat zij wilden, begon
nen onvervaard met de opleiding van
een Indonesich terroristenleger dat
rovend en moordend door de dessa's
trok, waar duizenden snakten naar
bevrijding van de plaag die hen be
zocht. Onze taak zou zijn, orde en
vrede te herstellen. Orde en vrede
Brabantse K.V.P. heeft onlangs contact opgenomen met leidende
'iguren van het N.K.V. Reden voor dit beraad: de K.V.P. maakt
2kh zorgen over het N.K.V. Bestuurders van enkele bonden zeggen
J!| heel weinig meer voor de K.V.P. te voelen en van de leden
J e' blijkbaar nogal wat over naar andere partijen, met name naar
■De onderlingu verstandhouding dreigt dus te verslechteren, zoals
ir recer»t is gebleken bij de wethouderskwestie in Breda.
'sser wordende banden tussen K.V.P. en N.K.V. schept niet alleen
Jhen voor de KV.P. Ock het N.K.V. voorziet moeilijkheden. Als de
lvan de bij het N.K V aangesloten bonden zich voor de komende
^lngen deels voor de K.V.P., deels voor bijvoorbeeld de P.P.R. zou-
spreken, zou het N K.V. wel eens uiteen kunnen vallen. Peilingen
cje'^eij' ad»terban hebben immers al uitgewezen, dat de meerderheid
-K.V'ers bepaald niet overtuigd is van de noodzaak varj een
iCid conelevakbeweging-
I. e KV.P. als een deel van de N.K.V.-leiding pleiten nu voor een
die nodig waren eer de onderhande
laars op grond van de door koningin
Wilhelmina op 7 december 1942 ge
geven belofte, aan de tafel konden
gaan zitten om te spreken over een
nieuwe plaats van de vroegere kolo-
nieën in het koninkrijk. Het was een
politietaak.
Men verscheepte ons met duizen
den en toen de Tweede Kamer ak
koord ging met een wetsontwerp dat
uitzending van dienstplichtige mili
tairen naar Indonesië mogelijk maak
te, werden het er honderdduizen
den. In Indonesië vermengden onze
slecht uitgeruste troepen zich met
een wonderlijke legermacht, die ge
vormd was uit militairen van het Ko
ninklijk Nederlands Indisch Leger.
Velen hunner zagen geel van de ki
nine. Duizenden zowel van Indone
sische als van Nederlandse nationa
liteit kwamen uit Japanse krijgs
gevangenschap. Sommigen hadden
vrouw en kinderen verloren in Jap
penkampen. Van velen waren de
vrouwen verkracht en de kinderen
mishandeld, door Jappen maar ook
door Indonesiërs. Van nonderden za
ten de familieleden nog in kampen
in het chaotische binnenland van Ja
va en Sumatra, op welke eilanden
Wij slechts kleine bruggehoofden
hadden die wij zelfs moesten verde
digen tegen Engelse, Australische
en India'se troepen, de gevreesde
Ghurka's. Wij hadden onze eerste
teleurstellingen al verwerkt. Onze
krijgsmacht maakte de indruk door
de lommerd te zijn bewapend en had
niets van het glorieuze dat de geal
lieerde bevrijders van Neoerland had
den. Onze vijand zou niet de Japanse
soldaat zijn, maar de Indonesische
guerilla, de sluipschutter In princi
pe kon iedereen, ook de djongos die
je kamer zwabberde, ook de broer
van de baboe, ook de man van het
restaurant waar wij weieens aten of
de saté-verkoper, een vijand zijn, die
je zou doden als hij de kans kreeg.
opstelling van het N.K.V en zijn bestuurders van het N.K.V.
ld r0r"L4-AI
Een
n°9al eens de hand mee gelicht.
L er»»and rechtstreeks meer aan verkiezings- en personenpolitiek mo-
|Word,pJn.der90liik' richtlijn bestaat trouwens al bij het N.K.V. maar
's deze i
'end I °P,0!*ing wel de juiste? Als een vakbeweging niet vrij-
!ote Pra,en over allerlei zaken, die van groot belang zijn voor de
Politiek 16 C'an ^an be P°''tiek baar n'et onverschillig laten. Juist
'aide '.mmers bepaalt de mogelijkheden van de vakbeweging om
verlangens te realiseren.
Met die wetenschap nam de angst
bezit van ons. Een angst die ons pas
verlaten heeft toen wij aan boord
van het schip dat ons weer naar Ne
derland bracht, stonden en buiten
schootsafstand van de kust voeren.
Voor de meesten kwam dat moment
twee tot drie jaar na het ogenblik
van de landing. Duizenden van ons
werden langer dan hun diensttijd zou
moeten duren, vastgehouden. Het
was maar één van de honderden te
leurstellingen die wij hebben ver
werkt. Dat onze angst niet ongemo
tiveerd was, wisten wij met de groot
ste zekerheid. Uit Demak, op midden-
Java kwam een melding dat in een
uitgebrande suikerfabriek de lijken
van mensen lagen. Een patrouille
van ons ging er heen en vond de do-
kamerlid w r''ksk'eskririg Tilburg van de K.V P heeft op voorstel van
'dluiige, ®st6rterp een motie aangenomen; waarin de verwachting
^vestigd C'at C'S acbtète medische facuiteit in Brabant zal wor-
'Ppen J,e 'S °P9estuurd naar de minister van Onderwijs en Weten-
:g zijn als"^ Tweede Kamerfractie van de K.V.P. Het zou erg
"ar "»3ken 625 9eabre5seerden op korte termijn hun mening zouden
9ei»»eie^rLac'1t ee' instemmend antwoord. Naar objectieve maatsta-
tland. 00rl be dcbtste medische faculteit thuis in zuid-west-
Een onzer redacteuren, die
als soldaat in het Nederlandse
leger overzee de heide poli
tionele acties heeft meege
maakt, zet in nevenstaand
artikel uiteen welke gevoe
lens hem en naar zijn me
ning tallozen als hij be
stormen nu de reputatie van
„onze jongens overzee" in
het geding is.
de lichamen van tientallen vrouwen
en kinderen tussen de gesmolten sui
ker. Bewezen is, dat zij in de fabriek
werden opgesloten door Indonesiërs,
die daarna het gebouw in brand sta
ken. Het waren Chinezen, van wie
werd verondersteld dat zij als de
Nederlanders tot Demak doordrongen
met ons zouden heulen. Vrouwen en
kinderen
Dit gebeurde tijdens de eerste po
litionele actie. Wij stootten inderdaad
door tot aan Demak en ontmoet
ten daar tegenstand van Indonesiërs
die een loopgraaf hadden gemaakt.
Er werd een lichte tank op afge
stuurd, die de loopgraaf dichtwalste.
Wraak? Angst? Oorlogsmisdaad?
Een sluipschutter schoot uit een hin
derlaag een van mijn maats dood.
Voor diens lichaam kon worden ge
borgen was het weggehaald door on
zichtbare tegenstanders. Pas een dag
later werd het stoffelijk overschot
geborgen. Het was, zoals dat heette,
„ge-potongd", wat zoveel wil zeggen
als: met klappermessen in stukjes ge
hakt. Hetzelfde gebeurde met ttvee
man die in een weapon-carrier weg
reden maar (in het door ons bezette
gebied) motorpech kregen. Zij vielen
levend in handen van anonieme Ja
vanen.
En dan waren er de duizenden
gruwelijke geschiedenissen die wij
hoorden van de simpele man en
Wij hebben dingen gedaan die in
een guerilla-oorlog worden gedaan;
die worden gedaan door alle mensen
die in permanente angst leven. Voor
iedereen is dat een gewetensprobleem
dat hij mede moet oplossen door te
overwegen welke goede dingen hij
heeft gedaan.
Duizenden mensenlevens zijn ge
red doordat Nederlandse soldaten
het bij nader inzien met de grimmig
heid van de jungle-oorlog toch niet
al te ernstig namen. Verklaarde ban
dieten, een soort schuim dat nie
mand zich kan voorstellen die deze
lieden nimmer heeft gezien, hebben
tot hun verbazing de barmhartig
heid ervaren van troepenofficieren,
die hen zonder voorafgaande marte
ling lieten doodschieten, hoewel land
genoten van deze zelfde bandieten
smeekten om zo'n terrorist te mo
gen lynchen. Er is soms vreemd
recht gedaan. Er is veel recht in ei
gen handen genomen 't zou dwaas
heid zijn dit te ontkennen. Soms heb
ben de woede en de angst zich ont
laden in excessen die de mens verne
deren. Maar wie mag de eerste steen
werpen? Er is een gedicht van gene
raal Spoor, dat menige oud-soldaat
nu uit zijn „barang" zal opvissen.
Het luidt
„Wij wenden ons tot God en
Jan Soldaat,
als hoge nood en hittere strijd ons
wacht.
De nood voorbij, het land in
vredesstaat.
Vergeten wordt de Heer en Jan
Soldaat veracht."
Dit gedicht werd in een beperkte
oplage verspreid als inlegvel in het
blad van de strijdkrachten overzee,
„Wapenbroeders". Spoor kreeg er
een schrobbering over van zijn poli
tieke chefs, die vermoedelijk hebben
geweten, dat er een periode zou aan
breken waarin Spoor gelijk zou krij
gen.
TOM KOOPMAN
GENERAAL SPOOR
gelijk
vrouw in de dessa. Verhalen van blin
de terreur tegen de eigen burger
bevolking, door heibo's, peloppors,
rampokkers en laskar-rahjats (fana
tiekelingen die hun haar lieten groei
en totdat de Nederlanders uit Indo
nesië weg zouden zijn)
Niemand die het niet heeft mee
gemaakt kan het begrijpen. De sfeer
van angst en gruwel, in een land dat
van nature vrees voor het ongeziene
ademt de eeuwige stroom van ge
ruchten; de tragische onkunde van
de commissies uit Nederland die
zich kwamen overtuigen van wat er
gaande was, de morele ontsporingen
van een vrouw of meisje in 't vader
land, de sfeer van onzekerheid over
wat de politici nu wilden en wat de
legerleiding en de doorzichtigheid
van hun falend beleid; het ontbreken
van een behoorlijke militaire uitrus
ting, kortom: al die feiten bijeen zou
den betere legers dan de onze hebben
veranderd in benden desperado's. Zo
ver is het bij ons nooit gekomen en
dat zegt wel iets. Wie veroordeelt
de soldaat op wacht bij een kampe
ment, die schiet op een boomkruin
omdat hij daarin een sluipschutter
vermoedt, en die ontdekt dat er een
jongen van twaalf uit komt vallen,
die bezig was klappers te plukken?
Wie veroordeelt de officier die een
Indonesiër van wie hij met reden ver
moedt dat hij schuldig staat aan een
geval van „potong", een elektrisch
strijkijzer tegen de billen laat druk
ken, net zolang tot de man gaat
praten? Wie verwondert zich over de
soldaat die een gewone kampong
hond, die opdringerig naast hem
komt lopen, met een revolverschot
afmaakt omdat hij niet var. kampong
honden houdt?
Qf het nu het seizoen is, het in
gekapseld worden in sneeuw en
vorst en de terugtocht in het eigen
innerlijk waartoe dat uitnodigt of
een naderende verjaardag die al
weer een nummertje laat versprin
gen op de teller, die de afstand
ten opzichte van de geboorte en
daarmee de onherroepelijkheid
van het eenmaal begonnen leven
onbarmhartig en duidelijk aan
geeft en daarmee elke weg terug
als het ware nog eens extra blok
keert een soort van kinderslot
voor sentimentele volwassenen
in elk geval neemt de neiging tot
terugblikken met zodainige hevig
heid toe, dat ik mjj alweer ge
drongen voel dit hoekje daarvoor
te misbruiken. Dat was een lange
volzin, maar toch te kort voor al
mijn smoesjes. Herinneringen zijn
immers zo verschillend dat het
ophalen en vertellen daarvan al
leen te rechtvaardigen is door de
mate waarin zij anders zijn dan
andere herinneringen. Naargelang
de zekerheid dat zij moeiteloos te
delen zijn, groter wordt, lijkt het
minder de moeite waard een her
innering op te halen. De herken
ning moet van verre komen en
min of meer riskant zijn; dat is
althans mijn opvatting van herin
neringen en zelfs van meningen.
Pas als het antwoord op de al lang
ingehouden en met bange ver
moedens geformuleerde vraag „zie
jij de lamp ook wiebeien" 'n ver
wonderd, maar volmondig „ja" is,
functioneert die vraag in een be
vrijdend communicatieproces. We
kenmerk van de geboorte in mijn
fantasie: zij had een zuiver ritueel
verloop. En hier knoopte zich een
hele theorie aan vast, die ik merk
waardig genoeg nooit heb probe
ren te bewijzen. Alles klopte zon
der verificatie. Geboren worden is,
meen ik, het enige Nederlandse
werkwoord dat uitsluitend in de
lijdende vorm voorkomt. Bij ge
zien worden hoort zien, bij ge
hoord worden horen, bij geslagen
worden hoort slaan. Er zijn ook
bedrijvende vormen waar geen
lijdende vorm bij past b.v. staan
of zitten, maar dat bleef buiten
mijn gezichtkring. Mijn mythe
over de geboorte loste het pro
bleem eenvoudig op door de lege
piek in de reeks met „worden"
en hun bedrijvend spiegelbeeld
op te vullen met het werkwoord
„boren", dat ik kende. Geboren
worden was geboord worden, met
een boor. De afwijkende vorm
„geboren" in plaats van „geboord"
is heel gemakkelijk te verklaren
ofwel uit een kinderlijk gebrek
aan kennis van verleden tijden of
wel uit het plechtige en rituele
karakter van de gebeurtenis. Een
dode, ritueel bejegende schoon
moeder heet immers ook ineens
„behuwdmoeder", dus waarom
kunnen babys niet met een boor
„geboren" worden. Dus dat ge
beurde ook. De ingreep werd ver
richt met behulp van een ouder
wetse zwengel waarin een boortje
zat van ongeveer een centimeter
breed, in het midden een scherpe
punt en aan weerskanten kleine
vertellen elkaar onze belevenissen
en herinneringen, dunkt mij, om
zekerheid te krijgen dat wij niet
alleen gek zijn. Mijn mémoires
zouden dan ook voornamelijk gaan
over de dingen die ik stiekem ge
dacht heb, niet over de gebeur
tenissen die ik samen met ande
ren meegemaakt heb. Hierdoor
zouden zij helemaal verschillen
van de mémoires van belangrijke
personen. Ik geloof zelfs dat dit
genre nog niet bestaat; vandaar
deze lange inleiding.
De terugtocht in innerlijk en
verleden vindt een volstrekte
barrière bij de geboorte. Het
schijnt dat sommige mensen in
bijzondere toestanden daaraan
herinneringen kunnen hebben. Ik
heb die toestanden niet meege
maakt en wens ze ook niet. Mijn
herinnering is een herinnering aan
kinderlijke gedachten over gebo
ren worden. Die gedachten waren
door twee eigenaardige afwijkin
gen gekenmerkt. Ten eerste had
de geboorte niets te maken met
het seksuele leven van de ouders.
Deze gedachte schijnt ook in het
primitieve denken een grote rol te
spelen; zij accentueert het won
derbaarlijke karakter van het pro.
ces, hoe dan ook. Seksualiteit was
een verhevigde vorm van goed
humeur bij volwassenen; gevolgen
zaten daar niet aan vast. Kinde
ren kwamen „ergens" vandaan;
zij waren er ineens en hun komst
werd vrolijk en met enige kom
mer gevierd. Dat was het tweede
schoepjes. Zo'n boortje had een
speciale naam, maar die ben ik
vergeten en nu heb ik natuurlijk
weer net niet het boek waar alles
over ouderwetse boren in staat.
Dat boortje liet een litteken na
in de buik van de boreling zo
genoemd naar het geboren wor
den, zoals dopeling naar het ge
doopt worden een kolkachtige
verdieping in de huid die men
„navel" noemt en die bij kinder
tjes in de missie altijd een bobbel
was. In de navel waren we dus
geboren, een tamelijk djridelijke
verklaring. De plechtigheid had in
het openbaar plaats op het kruis
punt in Udenhout onder de weg
wijzer. De leiding berustte bij een
gebochelde rector van de zusters
die daar woonde en die altijd voor
het raam zat te hoesten en te loe
ren. Over alles wat hij zag schreef
hij stukjes in de krant en hij
kwam alleen het huis uit om te
boren. Iedereen mocht er bij zijn,
ook kinderen, maar die mochten
niets zeggen en van hen werd
eigenlijk ook verwacht dat ze met
hun autoped of hun hoepel ma
gische cirkels trokken rond het
tafereel. Zodoende heb ik het nooit
helemaal precies gezien. Dat
maakt mijn theorie natuurlijk niet
sterker, maar ondanks die zwakte
heb ik er lang mee kunnen doen.
Het vreemde is dat de betere in
zichten die ervoor in de plaats ge
komen zijn, ook niet helemaal be
vredigen. Helemaal gewoon wordt
het leven toeh nooit.