DE MASAI MOGEN GEEN
LEEUWEN MEER DODEN
Een Masai-krijger en zijn vee: evolutionair gegroeide twee
eenheid, die de stam onontkoombaar tot uitsterven doemt
In het moderne Kenya is geen plaats voor nomaden.
I r»h°ninklyke verschijningen zijn het, met hun hoog
IL," hoofden en hun rode gewaden, die meer als
I ersc'leidingsteken gedragen worden dan om hun
I e naa';,.heid te verhullen. Je zou verwachten, dat
kerstmis
Onbewust van het trieste ïot dat haar volk boven het hoofd hangt
tooit deze Masai-vrouw zich met haar sieraden en speelt ze voor
de hut van koeiemest met haar kind.
De casettes van kleinbeeldfilms zijn een geliefd verzamelobject
de Masai. Ze worden bij wijze van exclusieve versiering door
grote gaten in hun oorlellen gestoken.
Hoewel het doden van leeuwen officieel verboden is gaat de
Masai „simba" nooit uit de weg. Deze krijger won het gevecht
ten koste van zware verwondingen.
Y^/anneer mijn chauffeur Peter, die een Kikuyu is en
een christen, dit "mysterie aanroert tijdens de
lange, hete safari-ritten door Masailand, rollen rijn
ogen van verbazing in hun kassen.
„Ah, de Masai", zegt hij, „een heel vreemde stam,
meneer. Weet u, wat ze doen? Ze nemen een stokje, zo
lang (zijn handen wijzen dertig centimeter aan), en ze
slijpen er aan beide kanten een punt aan. Ze binden
het vast aan hun pols en ze gaan een leeuw zoeken.
Als ze er een gevonden hebben, dagen ze hem uit. Ze
houden hem een arm voor, net zolang totdat hij bijt,
U gelooft het niet, meneer, maar dat doen ze. Ijskoud.
Nou als die leeuw gebeten heeft, blijft het stokje
tussen zijn kaken zitten en kunnen ze hem op hun
gemak met hun speren afmaken.
Ik zweer u meneer: als een leeuw een Masai ruikt,
vlucht hij weg zo snel hij kan".
Het zal ongetwijfeld te maken hebben met de traditie,
dat een Masai-jongen pas moran wordt, als hij een
leeuw heeft gedood. En moran zijn betekent in het
gemeenschapshuis mogen leven, waar de mooiste
meisjes van de stam tot je beschikking staan, vijftien
jaar lang. Zo'n beloning is enig risico waard, nietwaar?
Maar de ingekankerde haat jegens simba gaat dieper.
Hij behoort tot het wezen van een volk, dat nog
maals: hoeveel duizend jaar? maar één grote da
gelijkse zorg heeft gekend: zijn kwetsbare kudden be
schermen tegen hongerige leeuwen. Daarop is de hela
cultus gebaseerd. Overdag praten de Masai niet veel.
Dat vinden zij daglicht verknoeien en de grote god
Ngai kan je ervoor straffen met blindheid. Maar
's avonds komen de sterke verhalen en legendes los.
Het centrale thema is altijd simba.
Toen eerst de Duitse en later de Engelse kolonialis
ten in Kenya kwamen, maakten ze een hardhandig
einde aan de moord- en plundertochten van de Masai.
De stam legde zich er uiteindelijk bij neer. Ook door
verbeterde fokmethoden en ziektenbestrijding kon je
je veestapel uitbreiden en als je veel vee had, hoefde
je je vrouwen niet te gaan roven dan kon je ze
kopen. Die filosofie wilde er nog wel in. En ze hielden
de leeuwen,, als ze de essentie van hun wezen wilden
bewijzen: hun moed.
J-Jet departement voor de wildstand heeft hun nu ook
de leeuwen afgenomen. Simba is een beschermd
dier geworden, een onmisbaar onderdeel van de appa
ratuur, die de toeristen-industrie op gang moet bren
gen en houden. Simba mag slechts worden gedood als
het strikt, strikt noodzakelijk is. Maar als de Masai-
jongen eerst geen Kikuyu of Giriama meer mag doden
en dan ook al geen leeuw meer, hoe moet hij dan ooit
moran worden, het gezelschap van vrouwen waardig?
Moet hij zich soms met de laffe gnoe gaan meten of
met het wanstaltige zwijn
De Masai zijn.hun waardigheid kwijt geraakt, dat is
het hele, ellendige probleem. De nieuwe waardigheid,
die hun in ruil wordt aangeboden een nuttig burger
zijn in de moderne Afrikaanse staat, die Mzee Kenyatta
voor ogen staat kennen ze niet. Begrijpen ze niet,
willen ze niet. Hier en daar heb ik de tekenen van
degeneratie al gezien. Ik heb Masai ontmoet, die niet
naar me spogen, zoals de beleefdheid eist, wanneer
een moran een vreemdeling begroet, maar die hun hand
ophielden of zich beschikbaar stelden voor een foto,
mits ik er goed voor wilde betalen.
De trotse krijgers van vroeger, die shilling! veracht
ten, tot het laagste gebracht, wat denkbaar is: de bedel
staf. En dat zijn dan misschien de jongens, die het nog
wel zullen redden, ook al zullen ze werken beneden
de stand van hun stam blijven vinden. De stroom van
nieuwsgierige, gulle, fotograferende toeristen neemt
toe. Maar de echte Masai? Zijn speer is zijn alles hij
mag hem niet meer gebruiken. Zijn blauw en rood ge
schilderde schild is zijn trots hij mag het niet meer
dragen.
^EEUWEMANEN als hoofdtooi bewijzen, dat hij een
man is hij mag geen leeuwen meer doden.
Waar moet hij heen? „In deze moderne wereld van
schoolborden, commissies en demagogen", zegt
Elspeth Huxley, die misschien beter dan wie ook be
voegd is om over Kenya te spreken, „lijken deze
stijfhoofdige, conservatieve nomaden op dinosauris-
sen en petrodactylen, overlevenden uit vervlogen
tijden met een aantal attributen, die langzaam maar
zeker in waarde achteruit gaan. Zij zijn aristocratisch,
manhaftig, vrij, doch getekend. Zoals alles in de na
tuur, dat zich niet wil of kan aanpassen aan zijn om
geving, zijn zij gedoemd ten onder te gaan".
PIET SNOEREN
KENYA In hun oorlellen zitten gaten,
zo groot, dat je er een pakje siga
retten doorheen kunt steken. De
schaarse keren, dat ze lachen, zie je, dat in
wn ondergebit verschillende tanden ont
breken - die trekken ze uit, om gevoerd
te kunnen worden, mochten ze ten prooi
vallen aan een van Kenya's meest gevrees
de ziektende mondklem. Ze worden
maar twee keer in hun leven gewassen,
onmiddellijk na de geboorte en bij de be-
snijdingsplechtigheid, en de geur die ze
verspreiden, is navenant.
In hun ooghoeken, hun neusgaten, hun
oorholten, krioelen vieze vliegen.
I En toch zijn de Masai het prachtigste volk, dat ik
■tót heb gezien.. De jonge morans krijgers lijken
met hun atletische bouw en hun adelaarskoppen, met
lange haren en baarden, die gevlochten zijn en
verstevigd met rode klei, op de figuren op oude
Ijttkse vazen, zoals ze, leunend op hun onafscheide-
1"N speer, in het landschap geworteld staan. De
trouwen hebben de golvende gang van leeuwinnen,
I ct rijzige rankheid van de giraf en de schuwe, glan-
1 tonde oogopslag van de thomsons-gazelle.
u paleizen wonen, maar in werkelijkheid hokken ze
I ™a,nyatta's donkere krotten van koeiemest, zo
I tJ' a' een kind er nauwelijks rechtop kan staan, zo
en l' ,een man er nauwelijks languit kan liggen,
Imu- benauwd, want er brandt altijd een
ra «eng vuur.
Ihoor/'t" m'nu';en gastvrijheid genoten te hebben,
Een?' l met sP'erPÜn en verschroeide longen uit.
Jen I?15 niets voor de Masai. Het zijn noma-
tan» i? wijze vereist, dat hun inboedel niet om-
nen°J j ls rïan wat hun vrouwen op hun hoofd kun-
te»raeedragen.
I wft ®ras ^er P£aa£se is verbruikt, steken ze een-
I snderï manyatta in brand en bouwen ergens
H voor'a" ■»l!-aar **et gr0™ is, een nieuwe. Het enige, dat
I Masai iets betekent, is hun vee.
I E n fep tragisch, wat ontworteld volk een natie
'takken er t0n i>re'n£ie toekomst. Daar zijn de kop-
I 'ver Pm'" i sne^ evoluerende Kenya het roerend
I !fe rechti ®aan ze tot het "iterste, om de stam in
hebben L a ?len' .^e kes£e weidegronden van Afrika
I "es aan H Masai toegewezen schitterende savan-
I. t6o ze nnV°e' van t'e Kilimanjaro. Desondanks schij-
I te lav! ranc* van £u«°os uitsterven te balanceren
I zend iaarnsmoe om er iets aan te doen. Hoeveel dui-
I rente aan tüü-iï evolutie geïnvesteerd hebben om de
tente aan t j- gcuivchtcciu ucuucxi um uc
uni»lr 1 en tahoes te krijgen, die de Masai
^sto»ionrt tn? T°en kwam de beschaving en trok
Ande uit'
Pesten zich aan, met name de
uitblazen, klakken waarderend met de verwende tong.
Een gek idee, dat op hetzelfde moment, misschien
maar een steenworp ver, een jonge moran neerknielt,
de boog spant en schiet. De pijlpunt, waaromheen een
kraagje zit, zodat hij niet te ver kan doordringen, raakt
precies de halsslagader van een koe. Het bloed, dat uit
de hals gutst, wordt opgevangen in een houten nap en
vervolgens wordt de wond gedicht met een antiscep-
tisch kneedsel van mest en as. De operatie is zo effi
ciënt, dat het dier niet eens met zijn ogen heeft geknip
perd en rustig is blijven doorgrazen.
In de nap wordt melk toegevoegd en een mengsel van
as en urine, dat het stremmingsproces bevordert. De
volgende dag heeft de moran een soort kaas van bloed
en melk, die hij bewaart in een kalebas en waar hij
van eet, als hij honger voelt. Ander voedsel kennen de
Masai niet of nauwelijks. Generatie na generatie hebben
zij slechts bloed en melk gegeten en er zich wel bij
bevonden. Waarom zouden ze veranderen Bovendien
zal er in ander voedsel wel een thahu schuilen een
vloek en dat geeft maar overbodig gesjouw naar de
plaatselijke medicijnman.
Het is eén traditie, die nog wel vol te houden is, ook
in moderne tijden. Anders is het met de allesoverheer
sende passie, waarvan het Masai-hart in lichterlaaie
staat: zijn haat jegens simba de leeuw.
