Godsdiensten houden
Libanon in
wankel evenwicht
JEUGD HOUDT MEER VAN DEMOCRATIE
DAN VAN HEILIGE HUISJES
Meerderheid
Geen programma
Folklore
Genoeg
Hindemissen
Feniciërs
Neutraal
Vrees
KANTOOR
BEDIENDE
Jos Voet N.V.
Danslesavond
Veel momentopnamen van onze fabrikatie-methode zijn reeds
in een aantal advertenties getoond, maar een toponderdeel,
waaraan ons succes wordt toegeschreven: de service, is helaas
niet in een "plaatje" te vangen. Dat behoeft echter niet voor
onze duizenden klanten verspreid over Nederland en België.
Die weten heel goed en tot hun genoegen dat Gazan's
dienstverlening ook na de koop van grote waarde is.
"ONZE FABRIEK UW VOORDEEL", betekent niet alleen:
de laagste prijs voor topkwaliteit, nee, eerlijke vlotte coulance
hij welke klacht ook, is minstens zo belangrij£^~\
VERLOREN
T.C.A. BESTRIJDINGSMIDDEL
H. L. BAECKE
KOLBERTS
BLAZERS in flannel.
REGENJASSEN
39.- 49.-
DEMI'S
WINTERJASSEN
en COATS in prachtige
49.50 59S° 69.50 M
DAMESAFDEUN6
MANTELS en
MANTELKOSTUUMS
59.- 79.- (ook met bont) 89.-
REGENMANTELS
39.- 49.-
Tilburg, Schouwburgring 99, Tel. 04250-2045
Breda, Tramsingel 74 - tel. 01600-25800
en Bergen op Zoom, Antwerpsestraat 69-71 tel. 01640-3795
6A2AW CÓmSCfH-
DE STEM VAN VRIJDAG 6 DECEMBER 1968
(Van onze correspondent)
BEYROUTH De opvallendste figuur in het Libanese
regeringsapparaat heet Charles Rizk. Een topambtenaar van
35 jaar. Directeur-generaal van het ministerie van voorlichting
Op het eerste gezicht een wat rauwe bonk zonder de over-
gepolijste maniertjes van de politieke society-kringen.
Van alle hooggeplaatste functionarissen, die ik tijdens mijn reis
door Libanon heb ontmoet, was hij de enige die niet de indruk wekte
slechts de helft van de waarheid te vertellen. Zelden heb ik een
ambtenaar, zittend op een officiële stoel achter een regeringsbureau
zo openhartig zijn mening horen verkondigen als deze Charles Rizk.
Een zeer persoonlijke mening. Volkomen tegengesteld aan het oordeel
van de aan de macht zijnde politieke kringen. Dat was een wonder
lijke ervaring.
Voor een Nederlander, opgegroeid in verzuiling en confessionele inde
lingen, is de weg in de politieke structuur van Libanon niet moeilijk te
vinden. Voor deze jonge staat in 1943, na sinds 1918 Frans mandaat
gebied geweest te zijn, onafhankelijk geworden zijn er, zo schijnt het,
slechts twee levensvoorwaarden: liberalisme en verzuiling. Doorgevoerd
tot in het oneindige.
In dit enige Arabische land dat
voor een zeer belangrijk deei chris
telijk is, houden christenen en mu
zelmannen elkaar in evenwicht. Kr
bestaan niet minder dan 27 religi
euze gemeenschappen. De groolsie
christelijke groepering wordt ge
vormd door de maronieten. Hun lei
der is kardinaal - patriarch Meou-
chi. Daarnaast zijn er de Grieks-ka
tholieken, de Grieks-orthodoxen, de
Armeens-orthodoxen en de Armeens-
katholieken. Bij de muzelmannen zijn
de sunnieten in de meerderheid, op
de voet gevolgd door de sjiieten, die
door 'n positieve geboortepolitiek al
le moeite doen de sunnieten te over
treffen.
Officieel heet het, dat de christenen
de meerderheid vormen van de 2,4
miljoen Libanezen. Sommigen be
weren echter, dat de moslems de
christenen thans in aantal overtref
fen. De laatste volkstelling werd in
1932 gehouden. Voor de rust in het
land lijkt het beter een dergelijke
telling niet te herhalen.
Want het is op basis van die thans
ruim dertig jaar oude, volkstellirig,
dat in 1943 het nog steeds geldende
pacte nationale werd gesloten. Een
nimmer gepubliceerde gentlemen's a-
greement, dat het perfecte evenwicht
tussen de godsdiensten tot stand
heeft gebracht. Krachtens dit agree
ment worden de openbare ambten en
kamerzetels in een 65 verhouding
tussen christenen en muzelmannen
verdeeld. Op dit verhoudingsgetal is
het perfecte evenwicht, de vreedza
me samenleving van de religieuze
groeperingen gebaseerd. Op grond,
van dit pacte nationale is de pre
sident van de republiek altijd een
maroniet, de eerste-minister altijd
een sunniet en de voorzitter van de
volksvertegenwoordiging steeds een
sjiiet. Een volkstelling nu zou zeer
waarschijnlijk dit perfecte even
wicht ernstig verstoren en het land
in de diepe afgrond van godsdienst
twisten storten.
Ook bij de samenstelling van de
kamer wordt tot in het uiterste met
de 65 verhouding rekening gehou
den. Het hele kiessysteem is hierop
gebaseerd. Belangrijker dan de par
tij-indeling is de indeling naar con-
fesiie. De kieswet is zodanig, dat
Libanon, een oud land met Ro
meinse ruines, maar een nieuw
land, waarin frisse politieke idee-
en geen kans krijgen.
er zich nimmer verschuivingen in ae
verhouding tussen de godsdiensten
kunnen voordoen. Zo blijven chris
tenen m het parlement altijd in de
meerderheid, al kunnen zij nooit een
absolute meerderheid bereiken.
Voor de verkiezingen, die om de
vier jaar worden gehouden, wordt
bepaald hoeveel vertegenwoordigers
van elke confessie in het parle
ment zitting mogen hebben. Dat
systeem leidt uiteraard tot verkie
zingscampagnes die een zeer persoon
lijk karakter hebben en waarin geld
om stemmen te kopen een doorslag
gevende rol speelt. Het heeft ook het
ontstaan van echte politieke pro
gramma-partijen verhinderd. En als
gevolg daarvan de vorming van rege
ringen op basis van duidelijk omlijn
de pro-gramma's.
De meest recente crisis heeft dat
weer eens duidelijk geïllustreerd. Ze
heeft elf dagen geduurd en het
scheelde maar een haar of de huidi
ge president van de republiek, Char
les Helou politiek gezien een wei
nig geprononceerd figuur had in
uiterste wanhoop het landsbestuur
aan een militair bewind overgedra
gen. Toen ik probeerde de achter
gronden van de crisis te achterhalen
was er niemand, die me precies kon
vertellen wat de kern van het con
flict binnen het kabinet was. Totdat
ik Charles Rizk ontmoette. Met een
verbazingwekkende openheid en met
zo mogelijk nog meer afschuw in
zij-n stem zei hij: het heeft niets te
betekenen. Het is niet meer dan een
wiskundige crisis. Een stoelendans
vam de oude traditionele leiders. Ik
verbaasde me erover, dat ik in de
kranten, die uitvoerige, maar zoals
me spoedig duidelijk werd, voor de
meeste Libanezen onbegrijpelijke in-
side-verhalen over de crisis publi
ceerden, niets las over pogingen om
op basis van een programma '>en
nieuwe regering te vormen. Ze
schreven maar door, de kranten.
Over mijnheer X, die wel wilde sa
menwerken met mijnheer Y, maar al
leen als mijnheer Z drie politieke
volgelingen mocht meebrengen. Geen
woord over wat een nieuwe regering
zou moeten gaan doen. Charles Rizk
glimlachte. „Programma's spelen
hier helemaal niet. Alleen persoon
lijke belangen."
En in een Frans zo rad alsof een
bandrecorder op een te hoog toeren
tal draaide, pakte hij uit:
„Er is maar een manier om uit
deze verouderde politieke situatie te
geraken: een hervorming van onze
folkloristische kieswet. Het ken wed
waar zijn. dat het huidige kiessys
teem het bewijs is van het volstrek
te liberalisme dat wij aanhangen,
maar het werkt- de instabiliteit in de
hand en het verhindert ons rekening
te houden met de realiteit. Zolang
ons politieke systeem een mozaiek
is van minderheden kunnen we hier
nooit een gezonde politiek voeren, bij
voorbeeld op economisch terrein.
Onze kieswet moet zo veranderd wor
den dat er een tweepartijen-stelsel
kan ontstaan. Twee partijen met
den dat er een tweepartijen-stelsel
kan ontstaan. Twee partijen met
duidelijk» programma's, die geres
pecteerd worden. Door het huidige
systeem hebben we nu een zwak par
lement en dus een zwakke regering
want die komt uit het parlement
voort. De werkelijke macht is gecon
centreerd in de figuur van de presi
dent van de republiek. Die is geen
verantwoording schuldig aan het par
lement en bovendien is hij, na een
ambtstermijn van zes jaar, geduren
de de volgende zes jéfar niet her
kiesbaar. Dat maakt zijn macht
bijna onbeperkt. De fout van ons
systeem is, dat wij het confessionele
gegeven als enig gegeven voor het
bestuur van dit land beschouwen. De
traditionele politici verschuilen zich
achter dit gegeven en weigeren toe te
geven, dat het verschil tussen het
landsbstuur zoals het in de wetten
is neergelegd en h©t bestuur van ons
lanid, zoails het zou meeten zijn als
we naar de realiteit kijken, steeds
groter wordt. Het systeem van de
minderheden wordt kunstmatig ge
handhaafd. De noodzakelijke oriën
tatie van onze economie wordt te
gengehouden in naam van ons inder
daad groot gevoel voor vrijheid. Maar
dit lanvd heeft een meerderheid no
dig die gaat regeren."
De „linkse ideeën van Charles Rizk
worden in een land waar alle aan de
macht zijnde politici rechts lijken
te zijn, gedeeld door veel jonge intel
lectuelen. Zij hebben genoeg van de
het feodalisme. Het politieke spel,
zoals dat nu gespeeld wordt interes
seert hen niet. Het boeit ook de man
in de straat niet langer. Want het
is allemaal lood om oud ijzer wie er
aan de top zit. Men is de bloedige ge
beurtenissen van 1958 nog niet verge
ten. Toen het land Op de rand van
de afgrond balanceerde en er bijna
4000 doden moesten vallen in een bur
geroorlog die de hoge heren schenen
te voeren voor bun persoonlijke be
langen. Sindsdien is er in het be
stuur van de staat nog niet veel ver
anderd. Het zijn nog steeds dezelfde
rijke families, die de politieke touw-
jes in handen hebben. De politieke
gebeurtenissen in het land, de elkaar
in steeds sneller tempo opvolgende
regeringssissen vermogen alleen de
kringen die ze om god weet welke
reden oproepen, nog te boeien de man
in de straat wordt er niet warm
of koud meer van. De jonge intel
lectuelen zeggen: ze zoeken het
maar uit; onze tijd komt nog wel.
De ideeën van Rizk en zijn jonge
vrienden lijken geknipt om van Liba
non een moderne democratie te ma
ken. Maar het zal nog lang duren
voordat de ideeën in de praktijk ge
bracht kunnen worden. Er zijn twee
vooralsnog onoverkomelijke hinder-
sen: de Israëlische kwestie en het
geldende kiessysteem. Om de kies
wet te veranderen is de medewer
king van eht parlement nodig. Op
die medewerking hoeft niet gerekend
te worden zolang de volksvertegen
woordiging voor het grootste gedeelte
bestaat uit politici, die hun zetels
bezetten juist dank zij het bestaan
de kiessysteem, dank zij het feoda
lisme, dank zij verregaande cor
ruptie. Een dergelijk parlement zal
nooit bereid zijn het eigen doodvon
nis te tekenen door een grondige
wijziging van de kieswet. De hoop
van Rizk en de zijnen is gericht op
een stelselmatige bewerking van de
publieke opinie. De brede lagen van
de bevolking moeten rijp gemaakt
worden voor de veranderingen, die
van onderaf naar de top moeten
doordringen.
Maar zolang de Israëlische kwes
tie het Midden-Oosten blijft beheer
sen is de tijd in Libanon slecht
voor een mentaliteitsverandering. De
onzekerheid, de vrees voor slechte
re tijden is te groot om een mas
sale beweging voor interne verande
ringen op gang te kunnen krijgen.
Libanon ia een Arabische staat.
Maar meer dan welk ander Ara
bisch land ook gericht op het wes
ten. Van origine zijn de Libanezen
Feniciërs en zij hebben de han
delsgeest van hun voorvaderen nooit
verloochend. De economie van het
land en de welvaart van een rijke
top drijft voor bijna tweederde op
de handel, de dienstensector. Het
land heeft altijd geprofiteerd van de
moeilijkheden in het Midden-Oosten.
De sterke positie van de haven van
Beiroeth is daaraan te danken. De
haven heeft de taak overgenomen
van Cairo, Haifa, Alexandrië. Veel
kapitaal is vanuit Syrië naar Liba
non gestroomd. De betrekkelijke
welvaart van het land dat overi
gens nog zeer veel kenmerken draagt
van een ontwikkelingsland is voor
een groot deel aan de moeilijkheden
in het Midden-Oosten te danken.
De Libanese regering heeft in het
buitenlands beleid rekening te hou
denden met de zeer heterogene bevol-
kings samenstelling. Ook in de Israë
lische kwestie. Vandaar dat elke re
gering zich zo neutraal mogelijk op
stelt Libanon is geen lid van de
Arabische Unie De muzelmannen,
die nogal Nassergezin^ zijn zouden
dart wel willen. Maar zij krijgen bij
de christenen geen poot aan de grond
Met de mond wordt het Arabische
standpunt beleden en in de Verenig
de Naties wordt door de Libanezen
steeds het standpunt van de meer
derheid bijgevallen. Van alle Arabi
sche staten maakt Libanon daarom
de indruk het meest vredelievend, het
meest redelijk te zijn. Het land is
wel lid van de Arabische Liga, het
militaire verbond van de Arabische
landen tegen Israël. Niettemin aan
de juni-oorlog van 1967 nam Libanon
niet deel. Met hun bekende handig
heid wisten de Libanezen zich aan
de oorlog te onttrekken. De met de
mond beleden trouw aan Nasser en
aan de Arabische wereld werd niet
in schoten omgezet. Het Libanese
leger, opgeleid en ontwikkeld met
geld van de Arabische liga, bleef
buiten de strijd.
Het verhaal gaat zelfs dat de
toenmalige eerste-minister, een mu
zelman, de opperbevelhebber van het
leger, een christen, bezworen heeft
een schermutseling met de Israëli's
uit te lokken, al was het alleen
maar om de eer van het land te
redden. Gelukkig heeft de opperbe
velhebber geweigerd. Zou hij voor de
eerste-minister en daarmee voor
de druk van de muzelmannen
gezwicht zijn, dan zouden de Israë
li's nu in het bezit zijn van het
grensgebied en van Zuid-Libanon met
de vallei van Beekaa, het vrucht
baarste gebied van het land en de
waterbron van Libanon.
Libanon vreest Israël, maar het
heeft weinig op met het pan-Ara-
bisme van Nasser en de zijnen. Li
banon heeft grote bezwaren tegen de
joodse staat voorzover die beschouwd
wordt als een schepping van de zio
nisten. Maar naar zijn overtuiging
vreest Libanon Israël meer om eco
nomische dan om louter ideologische
redenen. De kans is zeer gering, dat
Libanon ooit met Israël in een ge
wapend conflict zal komen, tenzij
Israël de agressor zal zijn. Libanon
wil dat conflict koste wait wil ver
mijden omdat het de doodsteek voor
de economie van het land zou zijn.
Men beseft dat Israël militair su
perieur is, maar men weet ook dat
de joodse staat de grootste economi
sche concurrent is, wiens weivaart
ook grotendeels op de dienstensec
tor gebaseerd is. Zolang de andere
Arabische landen met Israël in de
clinch liggen zal Libanon die Arabi
sche staten met de mond steunen
om er tegelijkertijd zelf zoveel mo
gelijk economisch profijt uit te ha
len. Maar die vrees voor
welke overweging ook ingegèv^'
hindert effectieve wijzigingen j»7
politieke systeem van Libanon j
hervormers zullen over een mi1
der lijk lange adem moeten W'
beschikken.
Met Charles Rizk is een verte»,
yoordiger van de jonge intellecw®'
rechtgekomen in de kliek van J
ministers, ministers en toekonw
ministers, die de politieke vat
oude land, maar deze jonge s(j
beheersen, 'n Relatief beperkte r».
van welgestelden, die elkaar de
tospelen. Een kliek di,e zoals
jonge Libenese zei: „Ons
streeks naar de decadentie voetf
Rizk is in hun midden de op*,
tie. De vraag is of en hoelaml
het volhoudt. Of hoelang de e
deren hem verdragen.
De bijbelse ceders van ie 9
banon hebben mode] jeetn,
voor het wapen van de aiein
staat Er staan in dit land
rens nog maar weinig van L
bomen!
Heden overleed plotseling, tot onze diepe droef
heid, onze innig geliefde echtgenoot, vader,
schoonvader, broer en oom, de heer
n ARTHUR JOZEF VAN BUNDER
echtgenoot van
Julia Martens
in de leeftijd van 77 jaar.
Wij bevelen de ziel van onze dierbare overledene
in uw gebeden aan.
St.-Jansteen:
J. van BunderMartens
St.-Jansteen:
M. Pietersvan Bunder
A. Pieters en kinderen
St.-Jansteen:
J. v. Overloopvan Bunder
G. v. Overloop
Familie Van Bunder
Familie Martens
St.-Jansteen, 4 december 1968.
Pastoor Mertensstraat 31.
De plechtige uitvaartdienst, waarbij wij u be
leefd uitnodigen, zal plaatshebben op zaterdag
7 december a.s. om 10.30 uur in de parochiekerk
van de H. Johannes de Doper te St.-Jansteen.
Eucharistieviering vrijdagavond om 7 uur in de
kerk.
Zij, die bij vergetelheid geen uitnodiging hebben
ontvangen, gelieven deze advertentie als zodanig
te beschouwen.
DANKBETUIGING
Hartelijke dank aan Auto
rijschool A. d'Hooghe, St.-
Jansteen, voor het behalen
van mijn rijbewijs op het
eerste examen.
A. de Kerf-Kindt.
Koewacht, Wouterij 8.
DANKBETUIGING
Voor de vele blijken van
belangstelling, die wij
mochten ontvangen ter ge
legenheid van ons 40-jarig
huwelijksfeest, betuigen
wij aan allen, vooral van
vrienden en kennissen
onze hartelijke dank.
C. Vlasveld
van Vlierberghe
Nieuw-Namen, Reinaert-
straat 24.
Gevraagd:
(VRL.)
voor ons bedrijf te
KLOOSTERZANDE
AUTOBEDRIJVEN
TEL. 01184 - 412
Een fyne avond voor alle
leerlingen en oud-leer
lingen.
ELKE ZATERDAG
van 810.30 uur in onze
sfeervolle Dansschool,
van Gazan.....
OE STEM
totaal
uw krant
•■■■■■■■■■■■■■«■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■a
2 ZAKKEN VAN 50 KG
S traject C.H.V. Hulst via De Markt richting
Zandberg.
Tegen BELONING terug te bezorgen
S Koninginnestraat 8, Nieuw-Namen of rijkspolitie
Hulst.
In andere Polyester kwaliteiten 79.-
De nieuwste modellen.
Keuze uit ruit-streep-of unldessins
in wollen tweeds, vele fraaie dessins
Keuze uit 1 of 2 rij model 39.-49.-
"JeXIenka PANTALONS
rood etiket 45/55 Diverse modellen -
ook voor de jeugd 24
Jehlenka en andere Polyester
met ultritebare wintervoering Off.
Velours-Shetland en Mohair kwaliteiten.
Bovendien het nieuwste op COATgebied:
geheel van origineel A D
Een indrukwekkende kollektla
Keuze uit vele moderne dessins en kleuren.
Hoogst elegante modellen in diverse,
prachtige stoffen.
jenlenka
in zeer veel modellen en kleuren
reeds I7 vestigingen in 16 steden in Nederland en België:
Rotterdam#UtrechtDen HaagHaarlemBergen op ZoomDordrechtBredaArnhem
Hengelo Emmen Woerden Eindhoven Tilburg Groningen In België: Antwerpen en Lier.
Confectiefabriek
GAZAN AÜtqraMA
