OP ZOEK NAAR DE CONTRA-REVOLUTIE
Tsjechoslowakije
begint alle
moed te verliezen
KERSTRACE NAAR DE MAAN
Y.S. nemen leiding
HM
Iglo maakt hé
verschil tussen
andijvie!
andijvie
a Ia crème
Beter met Boter
Meer verloren
Nuchtere kijk
Geen arrestaties
U"\
RVD: niet
betrokken bij
incident school
journalistiek
Voorstel parlementaire
enquête nog dit jaar?
Russen
Ver stopt?
DE STEM VAN DONDERDAG 14 NOVEMBER 1969
(Vèn onze speciale verslaggever)
PRAAG Audrey Hepburn en Rex Harrison trekken al weken
lang volle zalen in Praag met hun My Fair Lady. In de rond zestig
bioscopen die de Tsjechoslowaakse hoofdstad telt, worden momen
teel alleen nog maar westerse of Tsjechoslowaakse films gedraaid.
De Oosteuropese cinematografie kan sinds de 21e augustus in dit
land niets meer verdienen. Dat is dan het antwoord van de bevolking
op de „beschuldiging" in het Russische witboek over Tsjechoslowa
kije, dat de boycot van Oosteuropese films een teken van contra
revolutie is.
De Praagse bevolking heeft geen
behoefte aan Russische films, want
al zijn de bezettingstroepen dan ook
uit de stad vertrokken, hun sporen
kan men nog overal zien. De pui
van het nationale Boheemse museum
bijvoorbeeld, in het centrum van de
stad, is nog doorzeefd van kogelga
ten. De Ruseen hebben aangeboden
om zelf de schade te herstellen of
minstens ervoor te betalen, maar
de burgemeester van Praag heeft ge
weigerd. Het museum is nu een mo
nument van de „Russisch-Tsjecho-
slowaakse vriendschap", zoals men
in Praag zegt.
tientallen gewonden.
„In militair opzicht is het misschien
wel een nog veel grotere blunder ge
weest als in politiek opzicht", her
haalt de officier. „De Russen staan
nu wel in Tsjechoslowakije, maar de
militaire kracht van het Warschau
pact is met 175.000 man verminderd.
Van ai mijn collega's ken ik er
De beschieting van het meer dan
honderd jaar oude gebouw was trou
wens een van de vele „vergissingen
die de Russen gemaakt hebben. Zij
meenden dat het museum het hoofd
gebouw van de Tsjechoslowaakse ra
dio-omroep was. Dat was overigens
niet de enige blunder.
„Wanneer het Russische leger tot
niet meer in staat is dan wat ze hier
gepresteerd hebben, behoeven jullie
in het westen geen angst te hebben,
vindt een Tsjechoslowaakse officier.
„Ook bij manoeuvres heb ik nog
nooit zulke bizarre toestanden mee
gemaakt.
Sommige steden en dorpen in Slo
wakije zijn tot vijfmaal toe bezet,
maar een hele serie plaatsen en Mo-
ravië hebben tot op de dag van van
daag nog geen Rus gezien". Het
sterkste verhaal vertelt een ingenieur
die de nacht van de 20ste op de 21ste
augustus in zijn jachthuisje aan de
Oostenrijkse grens verbleef. Hij
hoorde 't nieuws van de invasie pas
in de ochtend. Tóén hij met zijn auto
op verkenning uitging en bij de Oos
tenrijkse grens kwam, merkte hij tot
z'n verbazing dat de Tsjechise grens
wacht verdwenen was. „Ik reed te
rug in de richting van Praag en twin
tig kilometer van de Oostenrijkse
grens stond ik plotseling voor een
slagboom. Mijn pas werd gecontro
leerd onder het spiedend oog van
een Russisch officier. Ik begreep er
niets van, totdat een van de grens-
niet achter gekomen dat ze bij de
wachters me later vertelde, dat hij
en zijn collega's om een uur 's nachts
weken gestaan en de Russen zijn er
de grenspost hadden verplaatst om
tenminste nog een stukje van ons
land te beschermen tegen de bezet
ters. Die grenspost heeft daar twee
neus waren genomen".
Dit is het derde en laatste ar
tikel van onze speciale verslag
gever, die in Praag de stemming
heeft gepeild. De-man-in-de-
Praagse-straat ziet de situatie
niet er gunstig in. Hij gelooft er
nauwelijks in, dat de liberalise
ring kan doorgaan. Of zijn vrees
gegrond is, kan vandaag blijken,
na de belangrijke vergadering
van het Centrale Partfjcomité.
Een ander vertelt, dat hij in Praag
met Russische soldaten gesproken
heeft die er van overtuigd waren, dat
ze in Neurenberg waren. Ze verbaas
den zich alleen er over, dat zoveel
mensen Russisch konden spreken.
Een zelfde soort naiviteit ontplooi
den de bezetters bij hun speurtocht
naar contra-revolutionairen, die er
nu eenmaal niet waren. Slowaakse
boeren hebben daar profijt van ge
trokken door een Russische eenheid
te vertellen dat in een bepaald dorp
contra-revolutionairen zich ver
schanst hadden. In feite was daar
echter al een Bulgaarse eenheid gele
gerd.
Na de schietpartij waren er verschil
lende doden aan beide kanten en
(ADVERTENTIE)
'C.-' .'■>?-
Heeft u wel eens 1
een andere cake j gegeten dan botercake?
Ja?
Dan weet u
waarom
voor cake v.9 y Z\0
gewoon alleen j
maar echte bóterl gebruikt
mag worden.
\l\,f
I
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG De Rijks Voorlich-
tings Dienst heeft gisteren verklaard,
dat tijdens het bezoek van prins
Claus door de R.V.D. geen enkele po
ging is gedaan een ontmoeting tussen
prins Claus en Frits van der Poel te
voorkomen.
Ook het verzoek van de directeur
van de school, dr. Schneider, aan
Frits van der Poel de school te verla
ten, gebeurde niet op verzoek van de
R.V.D.
De KRO heeft aan de unie van be
ambten en hoger personeel medege
deeld niet te willen terugkomen op
het aan de heer Van der Poel gege
ven ontslag op staande voet. Hier
door is de laatste poging om in on
derling overleg tot een oplossing van
het geschil te komen, vastgelopen.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De Polieke Partij
Radikalen hoopt nog dit jaar gereed
te zijn met het voorstel een parle
mentaire enquête te houden naar de
economische machtsverhoudingen in
Nederland.
Het voorstel zal zich waarschijnlijk
toespitsen op de machtsconcentraties
in het Nederlandse bankwezen, waar
de onderlinge banden het sterkst
schijnen te zijn.
Het is echter de vraag of het voor
stel in de Tweede Kamer een meer
derheid zal krijgen.
geen een die nog voor iets anders
zou willen vechten dan voor ons ei
gen vaderland. En wij weten dat wij
door niemand worden bedreigd, ten
zij door de Russen. Ik begrijp daar
om ook niet goed, waarom men in
West-Europa zo in paniek is geraakt.
De Amerikanen hebben, geloof ik, 'n
heel wat nuchterder kijk op de ver
houdingen". Dat laatste bleek twee
dagen na ons gesprek te kloppen,
toen in een rapport van het Ameri
kaanse ministerie van defensie werd
bevestigd, dat het militaire even
wicht in Europa door de inval in
Tsjechoslowakije voor de Russen eer
der ongunstig was geworden dan om
gekeerd. (Dat is overigens maar
„één" rapport, een van de velen die
het Pentagon over de nasleep van
de Tsjechische crisis het licht heeft
doen zien. Er zijn dan ook tal van
rapporten die het met deze conclusie
niet eens zijn. RED.)
De Russen zijn inmiddels nog
steeds op zoek naar contra-revolu
tionairen en volgens hun maatsta
ven hebben zij er ai een heleboel
ontdekt. Arrestaties zijn er echter in
heel Tsjechoslowakije nog niet ver
richt. Wie zou er ook moeten arres
teren? Onder de Tsjechen en Slo-
waken is er geen politieman te vin
den die handlangersdiensten aan de
bezetters zou willen bewijzen. En
voor een direct ingrijpen van de
Russen is het ogenblik kennelijk nog
niet gekomen.
„Ik geloof niet dat het tot massa
arrestaties zal komen", hoopt een
journalist. „Maar ik ben er wel van
overtuigd, dat over een paar maan
den de meeste hervormers van het
politieke plan verdwenen zullen zijn.
De meest progressieven, zoals enke
le professoren, schrijvers en journa
listen, zullen misschien geruisloos in
een dwangarbeiderskamp verdwij
nen, maar showprocessen komen er
beslist niet."
„Dat kunnen de Russen zich niet
permitteren". Onze zegsman is een
pessimist. Hij geeft dat zelf toe. An
deren hebben een optimistischer kijk
op de toekomst. Maar toch is het op
vallend dat kennissen en vrienden
in Praag geen buitenlanders uit het
westen meer thuis ontvangen. Zelfs
bij telefonische kontakt is men voor
zichtig, hoewel iedereen weet dat er
De Russen mogen dan de Tsjechen
als gedwongen hondgenoten
hebben gewonnen, als vrienden
hebhen ze hen verloren. De de
monstraties van de jeugd tegen de
bezetting lieten aan duidelijkheid
niets te wensen over.
Waar ging het fout met de hervormingen in Praag?, vragen de Tsjechen
zich nu af. Tijdens de eerste dagen van de bezetting hadden ze met de
Russische bezetters gediscussieerd over de vraag waarom moest worden
ingegrepen in een proces naar vrijheid.
nog steeds niet wordt afgeluisterd.
Het briefgeheim is trouwens ook nog
niet geschonden. Nog niet, zo zeg
gen velen.
De onzekerheid over de toekomst
begint langzamerhand in waakzaam
heid en soms zelfs in vrees om te
slaan. Er wordt in de straten van
Praag nog druk gediscussieerd, maar
er is altijd wel iemand bij die op ze
ker ogenblik zegt: „Vrienden, pas
op. je kunt niet weten wie er mee
luistert". Ook begint nu de kritiek op
sommige progressieve intellectuelen
los te komen. Zo vertelt bijvoorbeeld
een docent aan de Karelsuniversiteit
(de oudste universiteit benoorden de
Alpen): „Pavel Kohout wordt in het
westen wel als een van de meest
overtuigende hervormers beschouwd
maar wij herinneren ons, dat hij
twee jaar geleden nog een over
tuigd aanhanger van de harde koers
was. Zijn manifest van 2000 woorden
aan de vooravond van het beraad in
Cierna Nad Tisou was wel goed,
maar ik ben benieuwd wat. hij over
een paar maanden zegt".
Anderen hebben nog een onbe
perkt vertrouwen in de hervormers,
ook in diegenen die wellicht wat bo
ter op hun hoofd hebben. Maar dan
hebben zij weer kritiek op de vluch
telingen, zoals de ex-mindster van
economische zaken, prof. Ota Sik,
die in Zwitserland asiel gevraagd
heeft. „Waarom uitgerekend naar
zo'n kapitalistisch land als Zwitser
land? Hij had toch ook in Joegosla
vië kunnen blijven, waar hij juist op
vakantie was toen de Russische in
val plaats vond". Is het antwoord
van een journalist van de Tsjecho-
sowaakse radio. Een week lang heeft
hij de radio-uitzendingen van de
„Vrije en legale zender Bohemen"
verzorgd, met de Russische speur
ders op de hielen. Professor Milan
Machovec, met wie we begin april
een uitvoerig gesprek hadden is ook
in het buitenland. Tijdens de invasie
was hij met zijn gezin op vakantie in
Oostenrijk. Twee weken geleden is
hij voor twee dagen naar Praag te
ruggekeerd. Toen is hij weer over
de grens verdwenen met een koffer
vol manuscripten, een vluchteling
voor 't geweld. Zijn studenten die in
Praag zijn achtergebleven begrijpen
het: „Hij zou hier werkelijk gevaar
lopen, want hij is een echte Mar
xist".
Het leven in Praag is ogenschijn
lijk niet veranderd. De restaurants
en café's zijn propvol in Tsjecho
slowakije is het eten buiten de deur
niet veel duurder dan thuis, want
de dienstverlenende sector is een van
de slechtsbetaalde. Er lopen nog
steeds hippies door de straten van
Praag. Er zijn geen bezetters in de
stad. Maar wie met de mensen praat
merkt dat het volk niet meer het
zelfde is als voor de 21ste augustus.
De hoop is vervlogen. De man in
the street heeft zich teruggetrokken
uit de politiek. Hij kan nog gnuiven
wanneer de Russen weer een poets
gebakken wordt, dan is dat verwijt
gericht tegen de eigen hervormers.
„We zijn te idealistisch geweest.
Tsjechoslowakije ligt in het hart van
Europa en een land met zo'n geo
grafische ligging kan zich geen avon
turen of utopieën permitteren".
De toekomst van Tsjechoslowakije
is onduidelijk. De meeste Tsjechen
en Slowaken zijn ervan overtuigd,
dat alles zal afhangen van de inter
nationale verhoudingen, van de wij
ze waarop Amerika en de Sovjet-
Unie het met elkaar eens zullen wor
den. Maar de verwachtingen zijn
somber. Het enige land in Oost-Euro
pa dat op een rijke democratische
traditie kan bogen, is voorlopig weer
onder het dictaat van een groot
macht geraakt. De Tsjechen en Slo
waken dragen hun lot moedig. Zij
weten dat zij er ook niets aan kun
nen veranderen dat zij toevallig in
het hart van Europa wonen. Zij heb
ben echter bewezen dat zij hun moe
dige leiders waard zijn. Zij hadden
ook een betere toekomst verdiend.
(Van onze ruimtevaartmedewerker)
DEN HAAG Met het bekendmaken van de plannen om volgende
maand een Apollo-ruimteschip een vlucht naar de maan te laten
maken, zonder daar nochtans te landen, heeft het Amerikaanse bu
reau voor ruimtevaart, de NASA, een belangrijke beslissing geno
men ten gunste van het wetenschappelijk onderzoek van de ruimte.
Toch zal de vlucht van de Apollo-8 ook veel bijdragen tot een aan
merkelijke prestigewinst op het gebied van de ruimtevaart, zeker
nu er duidelijk mee gelogenstraft zal worden dat de Russen nog
steeds voor zouden liggen in de „grote race naar de maan".
Toch heeft deze laatste overweging
geen beslissende rol gespeeld bij het
vaststellen van de doelstellingen van
de Apollo-8. Terecht zijn de Ameri
kanen op hun standpunt blijven staan
dat niets er toe mag leiden dat astro
nauten meer risico zullen lopen dan
algemeen aanvaardbaar is in de be
mande ruimtevaart.
Eind oktober zei NASA's directeur
dr. Thomas Paine daarover nog: „In
dien we er voor klaar zijn, zullen we
de meest revolutionaire vlucht laten
maken weJke op dit moment moge
lijk is, maar dat zal er wel een zijn
welke geen enkel onnodig gevaar
voor de veiligheid van de bemanning
mag opleveren."
En kennelijk is men thans zover ge
komen dat een vlucht om de maan
grote kans van slagen heeft.
Deze wetenschap heeft men op de
eerste plaats te danken aan wat in
NASA-kringen wordt genoemd de
„voor 101 geslaagde" elfdaagse
vlucht van de bemande Apollo-7 in
oktober j.l. Met name de voor een
zich ver van de aarde verwijderd
ruimteschip zo essentiële boordraket
alsmede het geheel onafhankelijke
navigatiesysteem vertoonden tijdens
die missie geen enkele hapering en
niets wijst er op dat dit in de toe
komst ooit nog eens zal gebeuren.
Voorts is de Apollo-8 de laatste we
ken met succes onderworpen geweest
aan een serie proeven, welke hun
weerga in de bemande ruimtevaart
niet hebben en ook de lanceerraket,
de gigantische 110 meter hoge en 270Ó
ton zware Saturnus-5, heeft getoond
volledig voor haar taak berekend
te zijn.
Tot nu toe is deze raket nog maar
twee maal, zonder astronauten te lan
ceren, beproefd en bij de laatste
vlucht in april j.l. traden enkele vrij
kritieke defecten op welke wel een
maanvlucht maar niet de veiligheid
van de bemanning in gevaar kunnen
brengen indien ze ook in december
zouden opduiken.
Gelukkig heeft men tijdig kunnen
uitvinden welke de oorzaken van
deze haperingen waren en met een
aantal drastische wijzigingen in de
brandstofleidingen is men er nu ze
ker van ze verholpen te hebben.
Merkwaardig is dat de nu op pro
gramma staande maanvlucht te dan
ken is aan enkele defecten in een
toestel waarmee volgend jaar de eer
ste twee Amerikanen voet hopen te
zetten op het maanoppervlak. Oor
spronkelijk namelijk zou een derge
lijk maanlandingsvaartuig, te zamen
met het bemannings verblijf en de
raketeenheid van de Apollo in de
cember door drie astronauten wor
den beproefd tijdens een tiendaagse
vlucht in banen om de aarde. Moei
lijkheden in de ontwikkeling van de
„maantaxi" maakten echter dat deze
missie tot februari of maart 1969 wor
den uitgesteld.
In plaats daarvan besloot men eind
augustus volgende maand alleen een
bemanningsverblijf plus een raket
eenheid van de Apollo te lanceren
met een Satureus-5, daarbij de mo
gelijkheden voor een aardbaanviueht
of twee verschillende trips rond de
maan nog in het midden latend. De
uiteindelijke beslissing is thans ge
vallen, maar daarbij dient wel uit
drukkelijk aangetekend te worden
dat men als gevolg van ongunstige
ontwikkelingen tijdens en na de lan
cering altijd weer kan terug vallen
op een ander, minder spectaculair
plan.
Zo zou een klein defect in de Apol
lo al voldoende zijn de raketstoot in
de richting van de maan niet te laten
plaatsvinden. Maar zelfs al is de
Apollo al onderweg naar de maan,
dan nog zal de bemanning weten dat
wat er ook met het ruimteschip mag
gebeuren zij altijd weer, dank zij de
wetten van de hemelmechanica, op
veilige wijze in de aardse dampkring
zal terugkeren.
Toen de NASA eind augustus be
kendmaakte niet geheel afwijzend te
staan tegenover een bemande maan
vlucht voor het einde van het jaar,
vooropgesteld dat alle veiligheids
overwegingen in het oog gehouden
zouden worden, was daar zeker de
verwachting van een spoedige vlucht
van de Russische kosmonauten om
(ADVERTENTIE)
ELKE DROGIST HEEFT HET!
de maan niet geheel vreemd aan. Zo
als bekend begon de Sovjet-Unie eind
1966 aan haar maanprogramma
Soyoez, in welk kader vorig jaar april
de kosmonaut Komarof werd gelan
ceerd voor een eerste bemande proef
vlucht in het vain origine drie- of
vierpersoonsruimtesehip. Ook mag
bekend verondersteld worden dat
deze vlucht eindigde met de tragi
sche dood van de ruimtevaarder na
een overhaaste terugkeer naar de
aarde.
In het daarna verstreken anderhalf
jaar zagen de Sovjet-geleerden zich
geplaatst voor de moeilijkheid de
Soyoez zodanig te verbeteren dat een
dergelijke ramp niet meer zou kun
nen plaatsvinden en uit een groot
aantal onbemande proefvluchten was
op te maken, dat hen dat aardig
lukte.
Voorts lieten de in bedekte be
woordingen gestelde berichten van
het persbureau Tass er maar weinig
twijfel over bestaan dat een beman
de vlucht om de maan niet lang meer
op zich zou laten wachten. De span
ning steeg helemaal ten top toen in
september een nog onbemande Soyoez
onder de naam Sonde-5 inderdaad
deze reis maakte en weer ogenschijn
lijk behouden geborgen werd in de
Indische Oceaan. In werkelijkheid,
maar dat werd pas veel later bekend
gemaakt en natuurlijk niet door de
Russen zelf, had de Sonde-5 in de
Stille Oceaan terecht moeten komen.
In plaats daarvan was het vaar
tuig echter met een snelheid van te
gen de 40.000 km per uur onder een
veel te steile hoek de aardse damp
kring weer binnengedrongen en een
rekensommetje leverde daarbij op
dat de wrijvingshitte en de vertra
gingskracht zo buiten alle proporties
waren dat een mens die terugkeer
nooit overleefd zou hebben.
Dat van deze vlucht zeker niet ten
onrechte van een mislukking gespro
ken kan worden moge tevens blijken
uit de lancering van de afgelopen
zondag van de Sonde-6.
Het is nog maar zelden voorgeko
men dat de Russen ^een zelfde proef
tweemaal lieten plaatsvinden, tenzij
de eerste een mislukking geworden
(ADVERTENTIE)
prijs:
450 gram
1.60
Andijvie a la crème
Spinaziespinazie a la crème andijvieen nu
andijvie la crème. Helemaal nieuw voor Nederland.
En ongelooflijk lekker. Andijvie, vers van het land,
gewassen, gesneden en bereid met een romig sausje.
Zó klaar! Waarschijnlijk wordt dit nèt zo beroemd als
spinazie la crème. Dat hangt helemaal van uw
goede smaak af
