eman N.-V ossemeer weer in de ban van A. M. de Jong BROZEMS MOETEN ZICH UIT KUNNEN LEVEN kort PROF. DELFGAAUWTWEE MOGELIJKHEDEN VOOR PAUS Humanae Vitae intrekken of aftreden Kluwer ZATERDAG 25e STERFDAG VAN GROOT SCHRIJVER WëSMÊÈËSÊIM laarzen van Nunen Boes n v Prof. Buikhuizen op congres tok N.V. ANTS DTSTE IELZAAK I Op één na Achterop Merijntje N.Y. voor behoud stadsschoon van Den Briel laarzen ^laarzen Alfa brengt 'n lawine van alle soorten knie- iaarzen. Als eerste door de bocht f 99,50 Bravour JAPANNER KRIJGT NOBELPRIJS VOOR LETTERKUNDE Uw bedrijf of beroep KLUWER UITGEVERS dienst. I. Vakkennis is te richten >TOK N.V. eda. ie enveloppe niet DE STEM VAM VRIJDAG 18 OKTOBER 1968 (Van een onzer verslaggevers) NIEUW-VOSSEMEER - Levensgroot hangt de beeltenis van Merijntje tussen de schoenen en pantoffels in een winkel van Nieuw-Vosse- meer. Bij de doorgang naar de werkplaats zitten ze bijna allemaal in een rek: Merijntje Gijzens Jeugd; Frank van Wezels roemruchte jaren; peeske; De heks van de Riethoek; De dolle Vaandrig Achter de toonbank Clemens van Meel; „Zaterdag om één minuut over elf zijn uw schoenen klaar, mevrouw Suykerbuyk". Dat is Clemens; de ani mator van de carnavalsvereniging èn van A.M. (de Jong), de bekende schrijver, die in dit dorp geboren werd. Het lijkt zot, maar het een hangt met het ander samen. A.M. werd in 1967 door hem ingevoerd bij het carnavalsmotto. „Om zakelijke redenen, meneer. Tenslotte ben ik zakenman". Een opvallende belangstelling voot de schrijver en zijn werk was het gevolg. Niet alleen in Nieuw-Vossemeer maar in het gehele land. Beide motieven spelen nu in het dorp een opmerkelijk spel. Wat grappige kronkelstraatjes in de polder. Het isolement en de armoede hebben in het verleden een prachtig dorp overeind ge houden. Daarvan is de jonge bur gemeester mr. H. Hennekens zich bewust. In een van de grootste huizen van de plaats, bet gemeen tehuis vertelt hij graag over de rol van Merijntje. Door het raam kijk je op zijn bronzen beeld. „Er zijn twee motieven, waar om de nagedachtenis van A. M. de Jong en de figuren, die hij ge schapen heeft, van belang zijn voor Nieuw-Vossemeer. Het is hier een attractief dorp in ont wikkeling. Er komen geleidelijk mensen van elders wonen; het isolement wordt doorbroken. Je vraagt je af: wat kunnen we doen om deze gemeenschap ver der tot ontwikkeling te brengen? En dan kunnen manifestaties rond Merijntje daarbij behulp zaam zijn. maakt", glundert hij. „Nee, ik ben er niet uit egocentrische motieven mee begonnen, al speelde de com mercie wel mee. Ik zeg maar zo, de bakker, de kruidenier en het café pikken er wel hun graantje van mee. Dat zal wel niet in de bedoeling van de stichting (een landelijke onder leiding van Garmt Stuiveling is er zich mee gaan bemoeien) zijn; maar ik ben tenslotte zakenman". 1 Bovendien was het dorp door zijn excentrische ligging cultureel achterop geraakt. Door een groei ende belangstelling voor de wer ken van hun oude plaatsgenoot A. M. de Jong. krijgen we een kans de mensen van het dorp en zijn omgeving iets te bieden; iets meer dan, het overigens belang rijke, rekenen en taal van de school. Door de volkse en streek gebonden schrijftrant van De Jong, raken de mensen betrokken bij iets waarin zij zichzelf kun nen terugvinden. En dat vind ik belangrijk in deze tijd, waarin men door de welvaart nog nauwe lijks een kans krijgt om zichzelf te blijven. Hier is nog veel moge lijk. Hier leef je als mens nog met alles en iedereen mee. Op de ruim 1800 inwoners zijn 34 verenigin gen". „Dat hadden ze niet moeten doen", zegt Clemens van Meel. „Gisteravond hebben ze de winke liersvereniging opgeheven; alleen met mijn stem tegen. Zoiets heeft dit dorp juist nodig. Als ze maar actief zijn" En actief ratelen de machines verder, oorverdovend. Honderd grote zeildoeken van ruim 3x4 meter halen Clemens an zün vrouw onder de machine door, iedere week. „Enige leve- [anS!?r op dit gebied in Neder land schreeuwt hij. Tussendoor verkoopt hij kleine beeldjes van Merijntje in zün winkel. Al bijna J00 verkocht! En boeken van A. M- de Jong zfln deze zomer weg gevlogen. Vooral door vreemde lingen worden ze gekocht. Er ko eien bussen met schoolkinderen «iken naar het beeld. „Zoiets heb ben we hier nog nooit meege- Maar Clemens heeft intussen toch ook alle boeken, „op een na", van A. M. gelezen. „De mooiste....? Ik kan wel zeggen, welke ik de slechtste vind: Merijntje in film land. Ja, De dolle Vaandrig ts een van de beste. „En die met het blo- rende kriekske" vult zijn vrouw vanachter een stapel zeildoek, aan. Tweeëntwintig romans, zeven no vellen, veertien toneelstukken, vijf kinderboeken (waarvan één met 21 delen), drie reisbeschrij vingen. zestien vertalingen, tallo ze schetsen, artikelen, literaire kronieken, essays, verhalen, hoor spelen etcetera zo maar tussen het verzolen door. „In het dorp wordt hij ook meer gelezen. Er zijn er, die oude drukken ver zamelen. En wat nog mooier is maar ze zullen wel kwaad wor den als ze dit lezen steeds meer mensen hier worden fami lie van A. M. of zoeken naar fa miliebanden". Aan het hoofd van de school Van der Horst heeft hij „de hele Merijntje" gegeven. „Dan kunnen de jongens daaruit voorlezen. Waarschijnlijk bomt er dan wel een levende Merijntje naar voren. Die zou dan kunnen meespelen in het toneelstuk Het Verraad. Dat is wel moeilijk. Maar het succes van De martelgang van Kromme Lindert, dat vorig jaar gespeeld werd, vraagt om een traditie. Er zijn nog stukken genoeg". Op de speelplaats van de school ravotten de Merijntjes. „Merijn tje?" vraagt er een. „dat is 400 jaar geleden". Een onderwijzer: „Och hij haalt twee dingen door elkaar. Vorig jaar werd 400 jaar Nieuw-Vossemeer gevierd". Op een tafel liggen de kersvers ge schreven opstellen over Merijn tje Zaterdag zullen in het Ge meenschapshuis de prijzen uitge reikt worden. „Merijntje was een ondeugende iongen" zo begint er een. Verder is iedereen gefrap peerd door de mispels van de pastoor; het blozende kriekske en een verstuikte voet. „De rest is WMM A. M. DE JONG Twee SS-mannen belden op 18 oktober 1943 aan bij de schrijver A. M, Jong en schoten hem neer in de deuropening van zijn huis in Blaric Op de 29ste maart 1888 was hij geboren in een klein huisje op de Hogedijk te Nieuw-Vossemeer. Via het „schoolmeestersambt" en journalistieke arl wist hij zich op te werken tot een auteur van talloze bekende werken, behoort nog steeds tot de meest gelezen schrijvers in ons land. Zijn wer werden vertaald in negen ander etalen. In Nieuw-Vossemeer is het laa jaar een opvallende belangstelling gekweekt voor hun oude plaatsgenoot zijn geestelijke nalatenschap. Zaterdag 19 oktober a.s. wordt Te dag 1 dacht, dat hij 25 jaar geleden werd vermoord. Ojn 15.45 is er een bijt komst in de raadszaal, waarna om 16 uur een tentoonstelling A. M. de J en zijn werk wordt geopend in het houten noodgebouw achter het Geme schapshuis. Om 16.45 uur volgt een kranslegging bij het beeld van Meriji Gijzen. De prijsuitreiking van de teken- en opstelwedstrijd voor de sch jeugd is om 17.00 uur in het Gemeenschapshuis en om 19.30 uur is in I zelfde gebouw een herdenkingsbijeenkomst. blijkbaar over hun hoofden heen gegaan", zegt de onderwijzer. „Wat wel opvallend was: het dia lect in het boek sloeg bij de kin deren aan" Sommigen probeerden het zelfs te schrijven. Aan deze taalconstructies kan zelfs de beste onderwijzer niets veranderen. De koude polderwind waait door de Voorstraat. „Hier moet een tweede „monument" voor Nieuw-Vossemeer komen", heeft Van Meel verteld. Wat? Het is 300 jaar oud. Het heeft er vroeger ook gestaan. En het heeft met paarden te maken. Verder blijft het nog een geheim; behalve voor snug- geren. Maar het is wel een kolfje naar de hand van de burgemees ter. In zijn kamer hangt een uit breidingsplan voor Nieuw-Vosse meer. Tientallen huizen moeten sneuvelen en een heus winkel centrum. Een ontwerp van dezelf de stedebouwkundige, die de Lijn baan ontwierp. „Dat was het plan" zegt mr. Hennekens. „Het is dood zonde om dit af te breken. Kijk, die huizen achter Merijntjes beeld. We hebben daar plannen voor een De Jong-museum en een schrij vershuisje, waar auteurs zich rus tig kunnen terugtrekken om te werken. In dat museum zou ook een bibliotheek voor het dorp moeten komen, want zoiets be staat hier nog niet. Maar daarbij hebben we financiële hulp hard nodig. De kerk hiernaast moet gerestaureerd worden Een 300 jaar oude ets aan de muur van de kamer laat zien, dat er van oor- „Maar 't zit er allemaal in," meent al wat in stand is gebleven. „We hopen mensen bijvoorbeeld ar tiesten aan te trekken, die deze huisjes willen bewonen, als de huidige bewoners naar modernere huizen uitkijken". Op de schouw van de burge meesterskamer staan een drietal bronzen; resultaten van de con tra-prestatieregeling. Het ene probleem roept het andere op. „Maar het zit allemaal In", meent de burgemeester. „De mensen hier zijn er trots op, dat A. M. bij hen hoort. Dat kon je zien bij De Kromme Lindert. Vier uur toneel door eigen mensen. Ook de jon geren hadden tranen in hun ogen. De mensen van deze streek be grijpen het, want ze zijn als De Jong hard grootgebracht. Ze zijn van oorsprong een landbouwende bevolking; nog niet zo lang gele den was 70% landbouwer; nu nog 14%. Maar het zit nog in hun bloed: het zware sjouwerswerk". Van A. M. de Jong staat geschre ven: hij had een arme harde jeugd. Al te tragisch werd dat echter niet opgenomen door de jonge Adriaan, want in zijn omge ving kende men eenvoudig niet anders. Zoals vele Brabantse ar beidersgezinnen, leidde ook het gezin De Jong een zwervend be staan, altijd op zoek naar werk. Toch bleven perioden van werk loosheid en van honger niet uit. Vandaar. In „De Hoogte" op de dijk schenkt Anneke (uit De Kromme Lindert) een goede kop koffie. Bij het biljart staan vier mannen aan de keu. „Het was een mooi stuk. Waarom? Ik zou het niet kunnen zeggen. Het lezen van het Bra bantse dialect viel niet mee. Het spreken wel. Jongens, die hier in het café komen en waarvan ik dit nooit gedacht had, kwamen twee avonden achtereen kijken.... Een beeldje kopen van Merijntje? Nee, daar heb ik nooit bij stilge staan". Het dorp loopt vol met levende Merijntjes. DEN BRIEL (ANP) In de nog praktisch gaaf geconserveerde ves tingstad Den Briel met haar 431 panden van historische waarde, met haar wallen en poorten, is tie NV „Vestingstad Brielle" opgericht. De vennootschap heeft ten doel werkzaam te zijn voornamelijk in het belang van de volkshuisvesting in de gemeente Den Briel, in het bij zonder daar waar woon- of bedrijfs ruimte dreigt verloren te gaan, waarvan behoud uit hoofde van de historie of de architectuur wenselijk is en die bij restauratie naar de ei sen des tijds behouden kan blijven. De NV beoogt o.a. aankoop en res tauratie van daarvoor in aanmer king en ter beschikking komende panden en bij te dragen tot her stel van het oude stadsschoon. Of schoon verkoop na restauratie de voorkeur zal hebben, is eigen ex ploitatie na herstel niet uitgesloten. Het maatschappelijk kapitaal be draagt f 100.000,- met aandelen van elk f 1000,-. Bij grote belangstelling zal tot kapitaalverhoging worden overgegaan. (ADVERTENTIE) in nappa, aneline, suède, bovina. Kleuren van room tot espresso. Hakken van laag tot extra hoog. Zoek maar uit. Warm of modisch. In alle prijzen. m qa 29,90 34,30 39,90 42,90 JJ vU 44,90 enz. (ADVERTENTIE) Breda Karrestraat 27, Tilburg Heuvelstraat 70 Botterdam Schiedam Vlaardingen Den Haag Leiden Dordrecht Adem inhoudendaar komen ze! Nummer 5, een Javelin, gaat als eerste door de bocht. Hij remde precies op tijd af en regelde het ogenblik van gas geven voortreffelijk. Zo gaat dat op zo'n miniatuur racebaan die jongens (of mannen) uren zoet kan houden. Alles werkt elektrisch, de baan kan via een transformator op het liohtnet worden aangesloten. De snelheids regelaars reageren op de minste druk, voorzichtig dus. De racebaan van bijna vier meter kan op vele manieren worden uitgelegd. Een ingebouwde teller registreert het aantal afgelegde ronden per auto. kompleet met transformator 21/2 amp. (Totaalwaarde van de losse onderdelen 141,35). We hebben de merken Carrera, Jouef, Fleischmann en Scalextric in prijzen van 29.50 af. Grote keus, goed advies en daar door een blij kindergezicht is een reisje naar Tilburg waard. U kunt ook telefonisch bestellen. Onze bezorgdienst komt overaL Heuvelstraat 68, telef.04250-25982,Tilburg (Van een onzer verslaggevers) DELFT „We moeten ophouden louter repressief te rae. geren op de brozems die zo vaak met hun oorverdovende ca priolen de binnenstad beheersen en in plaats daarvan uitlaten creëren waar deze jongelui zich uit kunnen leven". Dit waren de slotwoorden gistermorgen van de Groningse criminoloog prof. dr. "W. Buikhuizen tijdens een tweedaags congres in de T.H. over de geluidshinder, die door het bestuur van het Ne derlands congres voor Openbare Gezondheidsregeling gehou den wordt. Prof. Buikhuizen stelde zich in zijn toespraak over „brozems een nieuwe leinte, een nieuw geluid" op het standpunt van de bromfiets-tieners. „Want", zo betoogde hij „de massa media leggen het accent op de viri liteit van de mannelijke jeugd en creëren daarbij behoeften zoals het bezit van opvallende kleding en snel le rbomfietsen, maar vervolgens tracht men door de snelheids-inspec ties en afsluiting van de binnenstad door bromfietsers aan een situatie paal en perk te stellen die men zelf in het leven heeft geroepen". Het bezit en gebruik van 'n brom fiets schept voor de tiener een mo gelijkheid om in de groep mee te draaien en hoog aangeschreven ka raktereigenschappen, zoals behendig heid, durf en bravoure uit te leven. De brommer is voor de echte bro- zem daarom niet inde 1ste plaats een vervoermiddel, maar een ver lengstuk van de persoonlijkheid. Het is daarom onjuist louter negatief te gen het brozem-verschijnsel op te tre den. Bovendien is dit bij het stijgen van de welvaart niet vol te houden omdat over enige jaren de tieners zoals hun leeftijdgenoten in Zweden de beschikking zullen hebben over STOCKHOLM (AFP) De Nobel prijs voor letterkunde is gisteren toe gekend aan de Japanner Jasoenari Kawabata. Het is de eerste maal dat de let terkundige prijs naar Japan gaat. auto's, die men niet uit de steden zal kunnen weren. Het is daarom zaak naar een legale uitlaatklep te zoeken die de behoefte aan bravoure, snelheid en lawaai tegemoet kan ko men. Op langere termijn dacht prof. Buikhuizen hierbij aan het spreiden van sportfaciliteiten door heel de bin nenstad, waardoor de sportbeoefe ning toegankelijker en aantrekkelij ker zal worden. Het aanleggen van speciale race-banen met hindernis sen buiten de stadskernen en het organiseren van wedstrijden in de buitenwijken was een mogelijkheid die onmiddellijk zou kunnen worden gerealiseerd. Zowel de brozems als het door het oorverdovende lawaai geplaagde publiek zouden hier on middellijk mee gebaat zijn. (ADVERTENTIE) nn« "De encycliek Hu- h»L,Y -ae kan alleen beslissende n ,1?, hebben, wanneer zij tot een fundamentele crisis leidt. In wnL"1518 ïal duidelijk moeten kelilk Wat de taak van het ker" zen lgea?S ls en waar de gren- AMn" dlt Sesag liggen", raai-nf Groningse hoogle- iuist ard Delfgaauw in een ro tkei ,!?^c!'ene'1 P°cket, die als Hik „Seksualiteit, pause- ontleldi a g™eten" Het boek cycliek de W^s' die d00r de en- ei tracht3^» hCht is Sehracht nu ilnnr hic uWCg te wiizen. die leken seaaan ?Pen' .pnes,ers en Ofjlfoa-, a', m°eten worden, moe' ,SW V1^dt' dat het conflict daarbij o» ""gevochten. Hij ziet de bisschimn» a,1 '°ehedeeld aan litdrukkeliUt j z" zich "iet tantiëren loi u" de encycüek dis- Werden tul-Si gezag evenzeer gezag naar zhn a pauseiijk is. Er zji" "ln ïordeel d" reeds bisschoppen om geschreven, niet te erkennen" ofwel „het wereldepisco paat maakt de paus duidelijk, dat hij moet aftreden" Het klinkt ra dicaal maar zonder radicale maat regelen kan de situatie niet ge red worden, zo meent Delfgaauw. Waarschijnlijk zullen veel bis schoppen proberen deze radicale weg te vermijden en een compro mis te vinden, bijvoorbeeld door te verklaren, dat de gelovigen zich in laatste instantie door hun ge weten moeten laten leiden en ver volgens door de encycliek dood te zwijgen. Volgens Delfgaauw zou dit rampzalig zijn. „Wordt de uit spraak van de paus niet herroe pen, dan zullen tallozen openlijk de kerk de rug toekeren of zich zelfs helemaal niet de moeite geven dit openlijk te doen, zij zullen de kerk gewoon terzijde laten liggen. Vele anderen zullen ondanks alles lid willen blijven, maar zonder verder enige waarde te hechten aan pau selijke uitspraken". Delfgaauw licht zijn standpunt toe. Als de bisschoppen de weg van het compromis volgen, geven zij geen werkelijke leiding, zij laten de gelovigen in de kou staan. Zij red den niet het gezag van de paus, dat toch al verloren is, maar ver- liezen daarenboven hun eigen ge zag. Zij maken zichzelf medever antwoordelijk voor de catastrofe van de bevolkingsexplosie en voor het te gronde gaan van talloze hu welijken. Zij plegen verraad aan het concilie, waarr.ee de encycliek zowe] materieel als formeel in strijd is. „Wanneer de paus denkt", aldus Delfgaauw, „een zo belangrijke zaak als de huwelijksleer alléén te kunnen decreteren, dan bevestigt dit het vermoeden, dat in de grond collegialiteit voor hem een leeg woord is, omdat Ie theorie der pauselijke autocratie voor hem be langrijker is dan de idee van de collegialiteit uit de eerste eeuwen der kerk". Delfgaauw twijfelt niet aan de integriteit van de paus. Hij con stateert alleen, dat hij in een fron tale botsing met het college van bisschoppen is geraakt. „Wordt de botsing erkend, dan ontstaat een van de meeste gespannen situaties in de kerkgeschiedenis, alleen te vergelijken met het verzet van Pau- lus tegen Petrus. Wordt de botsing niet erkend, dan is het menselij kerwijze met de kerk afgelopen. De gelovigen zullen ieder vertrou wen in de leiding van de kerk ver liezen. Zij zullen ofwel uittreden, ofwel schouderophalend zelfs deze moeite niet nemen: de kerk is als factor van verlossing in de wereld afgeschreven". Nader ingaand op de bezwaren, die tegen de inhoud van de ency cliek Humanae Vitae kunnen wor den ingebracht, stelt Delfgaauw, dat er twee fundamentele problemen zijn die de paus niet heeft opgelost: het gezag en de seksualiteit. Hij verwart het juridische gezag dat hem in staat stelt verordeningen te maken en de naleving daarvan af te dwingen met het morele ge zag, dat alleen maar kan bestaan in het stellen en aanvaardbaar maken van idealen. Volgens Delfgaauw heeft de en cycliek Humanae Vitae geen mo. reel gezag: „Zij wijst geen wegen, maar gooit deuren dicht en laat de mensen in de duisternis. Ster ker nog: de encycliek wil hen, die hun weg hebben gevonden, te rugdringen in het niet-weten in de duisternis". Een dergelijke lacune vult men niet op door te verwij zen naar de hijstand van de Hei lige Geest: deze maakt zich name lijk kenbaar in verhelderende ar gumenten en bevrijdende perspec tieven en dat is het nu juist wat aan deze encycliek ontbreekt. Het tweede probleem, waar de paus niet uitgekomen is, is het probleem van de seksualiteit. „De paus kan zich", aldus Delfgaauw, „niet losmaken van een vroegere situatie in de geschiedenis van de mensheid, waarin omwille van het voortbestaan de voortplanting bo- ven alles gesteld moest worden. Hij blijft het seksuele als zodanig als een taboe zien, dat alleen in de gerichtheid op de voortplanting mag worden doorbroken". Hij is „slachtoffer van het geestelijk kli maat van de kerk van zijn land en van zijn slechte theologische en wijsgerige opleiding". Delfgaauws boekje is ongetwij feld het lezen waard. Zijn kritiek op de inhoud van de encycliek gaat dieper dan de kritieken, die we tot nu toe gehad hebben: bij zonder daar waar hij onderscheid maakt tussen recht, ethiek en mo raal en waar hij de verschillende vormen van gezag ontleedt. Op twee punten zouden we vraagtekens willen plaatsen: Ten eerste: is het zo zeker, dat er gesproken kan worden van een frontale botsing tussen de paus en „het" wereldepiscopaat; of is het wereldepiscopaat in zichzelf verdeeld, half voor en half tegen de encycliek? Ten tweede: is de uitweg, die Delfgaauw wijst (intrekken van de encycliek of aftreden) de eni ge uitweg? Zou er niet gepraat kunnen worden? Zon er geen n'euw concilie kunnen worden bijeenge roepen of althans een bisschoppen synode? Dat lijkt ons vooralsnog een meer haalbare en dus ook be tere kaart. DR. ALFRED VAN DE WEIJEK Op 1 januari treedt de nieuwe omzet belasting in werking, de BTW De beste, betrouw baarste, actueelste informatie over de BTW voor vindt u ongetwijfeld ineen van de vele boeken over de BTW die worden uitgegeven door Vraag uw boekverkoper om de uitvoerige BT W-folder. U kunt ook ons schrijven of bellen. Deventer Postbus 23 Tel. 05700-107 22 li

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1968 | | pagina 7