Teveel theologische
opleidingen
\£5
vgsïSte
CHU-leden sturen boze
brief aan hoofdbestuur
PRISMA
st-s
V
BONN'S ZORGEN
OVER
DE NEO-NAZI'S
Veranderingen Aantal aanmeldingen daalt nog
in KAMPEN
uit prot.-
christelijke
Twee wegen
Apart?
Verschil
Onkosten
OECUMENISCHE
BIJEENKOMSTEN
Provinciaal
H. Familie:
Humanae
Vitae niet
de leer
van kerk en
evangelie'
*L 3o -
de aan
PIET VAN AART Haagweg 27 Breda Iel. 33654
A. C. BROEKHUIS Grote Kerkstraal 13 Steenbergen fel 01670-3385
N.V. BALTHAZAAR Molenstraat 12 Roosendaal lel. 01650-34583
J. v.d. PLASSCHE Juwelier-Horloger, Burgem. Erasmusstr. 4 Tel. 01170-2629 Oostburg
ANT. v. MIL-v. VELDHOVEN Wouwsestraat 18 Bergen op Zoom
J. P. CORNET Boschstraat 44, Breda, de gehele prisma collectie
FERD. v. IERSEL Jmmlfcr-Hortoger, Zuiderhout 18, Oosterheide.
15
DE STEM VAN DONDERDAG 26 SEPTEMBER 1968
17
rjE opleiding tot predikant in de
^Gereformeerde Kerken geschiedt
aan de Theologische Hogeschool te
Kampen en aan de theologische fa
culteit der Vrije Universiteit te Am
sterdam. Men denkt wel eens dat
deze beide instellingen voor weten
schappelijk theologisch onderwijs
uitgaan van de Gereformeerde Ker
ken in Nederland. Dat is niet juist.
De Vrije Universiteit van Amsterdam
gaat uit van een Vereniging, waar
van allerlei personen lid zijn. In
eigenlijke zin heeft de V.U. met de
Gereformeerde Kerken niets te ma
ken. De docenten zijn wel voor een
deel lid van een Gereformeerde
Kerk, maar een groot aantal van hen
is lid van de Ned. Hervormde Kerk,
van een Christ. Gereformeerde Kerk,
van een Vrijgemaakt Gereformeerde
Kerk of van een nog ander kerkge
nootschap. Alleen van de theologi
sche faculteit der Vrije Universiteit
zijn tot op heden de hoogleraren en
andere docenten lid van een Gere
formeerde Kerk. Maar ook dat zal
zo lang niet meer duren. Er gaan
steeds meer stemmen op om ook in
deze faculteit hoogleraren te benoe
men, die wel de gereformeerde be
lijdenis onderschrijven dat moe
ten alle hoogleraren aan de V.U.
maar die toch lid zijn van een andere
dan een Gereformeerde Kerk. Wel
hebben de Gereformeerde Kerken
met de theologische faculteit der
Vrije Universiteit een overeenkomst,
dat de opleiding zodanig zal zijn, dat
afgestudeerden aan de theologische
faculteit predikant kunnen worden
in de Gereformeerde Kerken in Ne
derland. Afgestudeerden aan Rijks
universiteiten kunnen dat ook wel,
maar die moeten dan eerst een col
loquium doctum afleggen, d.i. een
nader wetenschappelijk onderzoek.
Dat behoeven de V.U.-studenten niet.
Naast de mogelijkheid om aan de
Vrije Universiteit te studeren in de
theologie om daardoor predikant in
de Gereformeerde Kerken te worden,
hebben de Gereformeerde Kerken
van Nederland een eigen predikants
opleiding in haar Theologische Ho
geschool te Kampen. Deze Hoge
school is opgericht in 1854 en heeft
dus nu al weer 14 jaar geleden haai
eeuwfeest gevierd. Honderden predi
kanten zijn in die jaren aan haar
opgeleid en momenteel bedraagt het
aantal ingeschreven studenten voor
kandidaats- en doctoraal studie in
de theologie over de 300. Daarmee is
de Theologische Hogeschool te Kam
pen een van de grootste theologische
opleidingen in Nederland geworden.
Deze Hogeschool
Nionwrr ®aat in directe
nieuw. zjn ujt van de
Gereformeerde
IfPrlren Kerken in Neder-
Iteincn land. De generale
synode van die
kerken benoemt
de curatoren der
Hogeschool en op
hun voordracht
benoemt ze even
eens de hooglera
ren. De wetenschappelijke staf be
staat uit 9 hoogleraren, één lector en
5 docenten, afgezien van een aantal
assistenten. Tot op dit ogenblik wor
den de kosten van deze Hogeschool,
die gezamenlijk een klein miljoen
bedragen, geheel gedragen door de
Gereformeerde Kerken in Nederland.
Deze ontvangen daarvoor geen enkel
bedrag aan subsidie uit welke over
heidskas ook. Dat dit een zware last
voor deze kerken is, is zonder meer
duidelijk. Daar komt nog bij, dat de
studenten aan deze Hogeschool niet
delen in het voorrecht rijksstudie
beurzen te kunnen ontvangen, wat
wel het geval is voor studenten aan
de Vrije Universiteit te Amsterdam,
de rijksuniversiteiten en de R.-K.
Universiteit te Nijmegen. De gene
rale synode van de Gereformeerde
Kerken heeft evenwel uitgesproken,
dat het onjuist zou zijn de studenten
rn Kampen financieel achter te stel
len bij de studenten aan de V.U. of
andere universiteiten. Daarom mo
gen de studenten in Kampen wel een
aanvrage tot een rijksstudiebeurs in-
r1®™! welke aanvrage echter door
net Rijk niet wordt gehonoreerd. De
aanvrage wordt wel beoordeeld naar
rrjksnormen. Wanneer het nu
ohjkt dat een student in aanmerking
zou komen voor een rijksstudiebeurs
maar die niet krijgt, alleen om-
Z hu m Kampen studeert dan
ontvangt hij datzelfde bedrag als
rSlV?n.,de Gereformeerde Kerken.
Dat kost die kerken per jaar ook nog
eens ongeveer drie ton. Al met al
is de opleiding tot predikant voor de
Gereformeerd0 Kerken in Nederland
worrti kostbare zaak. Overigens
te vlh1 Areugde dit financiële of-
van f icht', omdat de kerken er
en onS l degelijke
de ^Aa'enscbappelijk niveau staan-
voo? hei ,ng,a s0luut noodzakelijk is
voor het welzijn van de kerken.
schaïnpiiii?'"1^ TheoI°glsche Weten-
in St, tHog®?.cholen verkeren
te komeTteontW«naen:"iNiet alleen om
°verheid hno i f- steun van de
maar om nok 016 ook
ningvande Hol» ÏT" tot erken"
de zin gesfh°len als zodanig
o.m beteko ^et' Dat laatste zou
^PentTantRerTehnte,nir
g TOuden komen voor rijks-
(Door dr. Alfred van de Weijer, o.f.m. kap.)
UTRECHT Het is gebleken, dat er moeilijkheden zijn rond
een verdere concentratie van de theologische opleiding in Neder
land. Een rapport dat aanbeveelt, naast Nijmegen slechts twee
academische priesteropleidingen te erkennen, nl. Tilburg en
Amsterdam, is op verzet gestoten van de franciscanen, die hun
studenten hebben toevertrouwd aan de katholieke theologische
hogeschool van Utrecht. Zij noemen het desbetreffende rapport
„onaanvaardbaar".
11
Niettemin is het duidelijk,
dat de zeven theologische con
centraties, die katholiek Neder
land op het ogenblik telt, on
mogelijk alle tot faculteiten
kunnen worden uitgebouwd. Er
zal een concentratie van con
centraties moeten plaatsvinden.
Twee factoren zullen daarbij
doorslaggevend zijn. Ten eerste
de snelle daling van het aantal
theologie-studenten. In het op
deze pagina gepubliceerde
overzicht vindt men voor iedere
concentratie het aantal studen
ten dat zij in september 1967
had.
Hoe de situatie op het ogenblik
is, kan niet exact worden vastge
steld. Wel is duidelijk, dat het
aantal aanmeldingen voor het eer
ste studiejaar nog altijd een da
lende tendens vertoont.
Tilburg heeft er 27 tegen vorig jaar
69, Nijmegen 41 tegen 39, Amster
dam 32 tegen 49, Utrecht plus mi
nus 30 tegen 45, Eindhoven plus
minus 15 tegen 31 en Heerlen 12
tegen 38.
De achtergronden zijn bekend. De
klein-seminaries hebben hun tijd
gehad en daarmee houdt vrij plot
seling de traditionele toevoer van
theologiestudenten op. De toevoer
van een nieuw soort theologiestu
denten, die velen verwachten gezien
de grote vraag naar levensbeschou
welijke verdieping, is nog niet op
gang gekomen. Voorteken van een
betere toekomst is het verschijnsel
der z.g. vrije studenten, die theolo
gie gaan studeren zonder zich van
te voren aan een bepaalde orde of
congregatie te binden. Onder hen
zijn zelfs enkele meisjesstudenten.
kunnen geschieden. Met name de
uitwisseling tussen economie ener
zijds en een christelijk geïnspireer
de ethiek anderzijds biedt aantrek
kelijke perspectieven. Bovendien
kan zo'n universiteit een grote cul
turele invloed uitoefenen op de wij
de omgeving o.a. door het inrich
ten van postacademiale cursussen.
Ten tweede zullen de concentra
ties zich moeten inpassen in de nor
male, reeds bestaande voorzienin
gen van hoger onderwijs in Neder
land. Er zijn binnen onze grenzen
zeven faculteiten van godgeleerd
heid, n.l. Nijmegen met 243 studen
ten, Leiden (151), Utrecht (343),
Groningen (101), Gemeentelijke u-
niversiteit Amsterdam (189), vrije
universiteit Amsterdam (454) en
Kampen (141). In beginsel staan er
voor academische opleidingen voor
aansluiting bij een van de genoem
de faculteiten of oprichting van
nieuwe faculteiten.
Om met dit laatste te beginnen,
dit wordt overwogen voor Tilburg,
priesters twee wegen open, n.l.
Het bestaan van een katholieke
theologische faculteit aan de econo
mische hogeschool aldaar wordt
zinvol geacht, omdat dan in het
hart van het zuiden een echte uni
versiteit komt te staan, waar onder
wijs en research interdisciplinair
studiebeurzen. Het komt me voor dat
aan die eis van recht wel het aller
eerst moet worden voldaan.
Op dinsdag 1 oktober a.s. zal een
van de hoogleraren aan de Theolo
gische Hogeschool te Kampen met
emeritaat gaan. Het is prof. dr. H.
Bergema, sinds 1956 hoogleraar in de
zendingsvakken. Voorheen heeft hij
vele jaren op Soemba en Java ge
werkt, de laatste jaren was hij rector
van de Theologische School in Ma
kassar tot opleiding van inheemse
predikanten. Niet alleen in de krin
gen der reformatorische kerken,
maar ook binnen de R.-K. Kerk is
hij nationaal en internationaal een
figuur van erkende bekwaamheid.
Op dezelfde dag, dat hij zijn af
scheidscollege houdt, hoopt zijn op
volger zijn ambt als hoogleraar' te
aanvaarden. Tot zijn opvolger is door
de generale synode benoemd dr. A.
G. Honig, wiens vader indertijd even
eens hoogleraar was aan de Theo
logische Hogeschool te Kampen. De
jonge professor Honig was eerst zen
dingspredikant in Purworedjo op
Java, daarna docent aan de Theolo
gische School te Djokjakarta en laat
stelijk rector van de Theologische
School te Makassar, als opvolger van
prof. Bergema. De Theologische Ho
geschool te Kampen heeft van deze
jonge hoogleraar goede verwachtin
gen. Niet alleen voor het eigen ker
kelijke leven. Vooral ook voor het
werk der kerken op de zendingster
reinen in Indonesië, Pakistan, Rwan-
la, Zuid-Amerika. En zeker niet het
ninst voor de samenwerking met de
indere kerken, waaronder ook met
aame de R.-K. Kerk.
TILBURG Da. P. VISSER
De andere mogelijkheid n.l. aan
sluiting bij een van de bestaande
faculteiten, doet zich voor bij de
katholieke theologische hogescho
len van Amsterdam en van Utrecht
Het is niet goed in te zien, welk
nut het zou kunnen hebben, hier
aparte katholieke faculteiten naast
de bestaande op te richten. Er zal
gezocht moeten worden naar een
modaliteit, die voldoende ruimte
schept voor de ontwikkeling van de
eigen „katholieke" facetten der
theologie-studie zonder haar naast
en buiten de bestaande faculteiten
te plaatsen. Amsterdam schijnt op
dit ogenblik de beste papieren te
hebben: in een rapport van de cen
trale beleids commissie (adviesor
gaan van bisschoppen en provinci
aals inzake reorganisatie der theo-
logie-opleidingen) wordt Amster
dam tenminste verkozen boven
Utrecht. Zoals reeds werd meege
deeld zijn de franciscanen, die zich
hebben aangesloten bij de concen
tratie Utrecht het niet met dit
advies eens.
Blijven de concentraties van
Eindhoven, Heerlen, en Nijmegen
Albertinum. Het plan bestaat om
deze en eventueel ook Utrecht te
bestemmen tot niet-aoademische
ambtsopleidingen. Hier zouden dan
degenen kunnen studeren, die pries
ter willen worden maar geen aca
demische graad willen (of kunnen)
halen.
Tegen dit idee is van verschillen
de kanten verzet gerezen. Velen
vrezen dat er op die manier twee
soorten priesters zullen worden ge
kweekt, een „hoger" soort dat aca
demisch geschoold is en een „la
ger" soort dat alleen een beroeps
opleiding heeft genoten. Dit ver
schil zou nog geaccentueerd wor
den naarmate de academische insti
tuten de goede krachten uit de
niet-academische opleidingen zou
den wegzuigen, hetgeen geenszins
denkbeeldig moet worden genoemd.
Een dergelijke ontwikkeling lijkt
inderdaad minder wenselijk. Het is
een grote vraag of voor niet-aca-
demisch geschoolde priesters in de
toekomst een plaats in de kerk van
Nederland zal zijn.
Op de achtergrond speelt de kwes
tie van de rijkserkenning en de
rijkssubsidiëring. Het is een feit,
dat de bestaande concentraties,
die nu reeds zo dicht mogelijk het
academische niveau proberen te
benaderen, voor onkosten staan,
die ze slechts met de grootste
moeite kunnen dragen. Indiien het
rijk niet spoedig tot subsidie over
gaat, komen zij voor onoverkome
lijke financiële moeilijkheden te
staan. Het ministerie van onderwijs
en wetenschappen echter moet wel
wachten tot de betrokken partijen
onderling een akkoord hebben ge
vonden, waarbij uit de bestaande
concentraties enkele kandidaten
voor erkenning en subsidie worden
aangewezen.
De tijd dringt. Hoe langer een
akkoord tassen de betrokkenen uit
blijft, hoe langer de priesteroplei
ding van Nederland in een crisis
situatie blijft verkeren. Het is te
hopen, dat alle particuliere belan
gen opzij worden gezet, nu het al
gemeen belang in het geding is.
Het gaat niet om Tilburg, Amster
dam, Utrecht, Eindhoven of Heer
len, het gaat om de kerkprovincie
van Nederland.
(Van een onzer verslaggevers)
HEMMEN (Gld.) Het Oecume
nisch Pastoraal Centrum organiseert
op 26 en 27 oktober a.s. in Hemmen,
Gelderland, een bijeenkomst voor
geïnteresseerden op het terrein van
de zielzorg. Onderwerpen: De mens
in tweestrijd, De Biecht, Christus
Pastor. Inleidingen door pastoor N.
J. M. Vendrik en ds. A F. L. van
Dijk.
Op twee andere bijeenkomsten,
toegespitst op de eredienst, zal wor
den gesproken over „Het kerklied"
(op 19 en 20 oktober), en „Het kerst
lied" (op 7 ca 8 december).
(Van een onzer redacteuren)
GRAVE In een zojuist versche
nen nummer van G-3 (het eerste
onder het nieuwe bestuur) wordt de
brief gepubliceerd, die de provin.
ciaal van de missionarissen van de
H. Familie, drs. H. van Heyst, aan
de nuntius mgr. Angelo Felici
schreef, in antwoord op diens schrij
ven, waarin de steun van de reli
gieuzen wordt gevraagd bij het ver
spreiden en verdedigen van de en
cycliek Humanae Vitae.
Dr. Van Heyst stelt 1» zijn brief
voorop dat de paus kan rekenen op
de religieuzen van onze Nederlandse
provincie."
Hij zegt dan verderop: „De ency
cliek van paus Paulus de Zesde
brengt ons echter in grote moeilijk
heden.
Ik heb de inhoud van de encycliek
met verscheidene van mijn confra
ters besproken, waaronder priesters,
die door ons allen geëerd worden als
wijze, bedachtzame en vrome men
sen. Het is voor mü en voor hen
een onbegrijpelijke zaak, dat de paus
in zijn encycliek over geboortenrege-
ling dit traditionele afwijzende
standpunt heeft ingenomen. De ency
cliek brengt onenigheid waar langza
merhand - volgens ons onder leiding
ding van de H. Gees - eenheid in op
vatting groeiende was. Het is mij en
velen van mijn confraters, onder wie
missionarissen uit de gebieden die
ik boven noemde, niet mogelijk de
leer van Humanae Vitae te beschou
wen s als de leer van de kerk, van
het evangelie."
In hetzelfde nummer van G-3
schrijft redactielid Jos van Dijk een
artikel, getiteld „Rome ondragelijke
stad". (Niet zonder reden draagt een
ander artikel in het nummer de ti
tel: „Praag onverwoestvare stad")
Van Dijk breekt in zijn artikel een
lans voor de katholieken die door
de encycliek Humanae Vitae in ge
wetensconflicten zijn geraakt. Hij
schrijft: „Er is veel veranderd in
katholiek Nederland. Het merendeel
zal de encycliek met gepaste eer
bied aan de laars lappen, waar een
opeenhoping plaatsvindt van pause
lijke stukken en uitingen. Maar er
blijft een minderheid van Nederland
se katholieken, die met het pauselijk
stuk geen raad weten. Ze zijn de
meest kwetsbaren, de armen van
het e vangelie die in bescherming ge
nomen moeten warden. Om maar
niet te spreken van alle armen en
ellendigen over heel de wereld voor
wie er geen voedsel en levensruimte
is, laat staan voor hun kinderen."
Van Dijk besluit: „Het spijt me
voor de paus maar het evangelie
klaagt hen als schriftgeleerden en Fa
rizeeën aan, die niet te dragen las
ten op de schouders van anderen
leggen. Tenslotte: Paulus VI verwar-
re niet eigen angstige maagzweer
met de H. Geest, die hem deze on
menselijke taal ingegeven zou heb
ben."
(ADVERTENTIE)
t\cfrK
tV»e
*we Tiy
paf**'
vo°r
„Aainel®
De wereldberoemde music! Stan Getz en Charlie Bird spelen op de originele
45-toerenplaat twee grote bossanova-successen Bij CINZANO krijgt U desgewenst
deze prachtige plaat ter waarde van f 4,25 voor slechts 1,95.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het gelukstelegram dat de CHU op zondag aan wielrenner
Jan Janssen stuurde bij zijn overwinning in de Tour de France en een
nieuw openbaar optreden in Delft van oud-fractievoorzitter Mellema, zijn
voor een aantal CHU-leden aanleiding geweest om in een brief aan het
hoofdbestuur tegen dit soort zaken en andere ontwikkelingen in de CHU
protest aan te tekenen. In de brief wordt gesproken over „een groeiend
onbehagen ten opzichte van zoveel dat de laatste tijd in de unie gebeurt,"
De briefschrijvers, leden van een gespreksgroep, menen dat het de C.H.U.
de laatste tijd aan voldoende leiding ontbreekt en dat bepaalde groepen de
unie schade berokkenen. Op jaarvergaderingen hebben „radicalen" en be
paalde jongeren vaak het hoogste en laatste woord en komen hun gematigde
tegenstanders er vaak niet of nauwelijks aan te pas, zeggen de briefschrijvers.
Voor wat betreft de heer Mellema zeggen zij dat deze er beter aan gedaan
zou hebben zich een jaar van in het oog lopende activiteiten te onthouden in
plaats van een paar maanden. De heer Mellema heeft in Delft vorige week
gezegd dat het steeds belangrijker wordt welke levensbeschouwing men
heeft. „Het zal er om gaan hoe wij ook in de komende tijd ons zullen willen
laten leiden door de christelijke inspiratie." Hieraan koppelde de heer Melle
ma een beschouwing, die erop neerkwam dat de verschillen of historische
diversiteiten tussen K.V.P., A.R. en C.H.U. hun overwegende betekenis ver
loren hebben. Daarmee gaf hij een nieuwe stoot in de richting van één grote
christelijke volkspartij in Nederland.
PRISMA dameshorloges
1) modieus model - elegante wijzerplaat
edeldoublé 89.-
2) met gouden schakelband 335.-
3) geheel goud - klassiek model in moderne
uitvoering 165.-
(grote variatie in gouden dameshorloges vanaf 125.-)
(Van onze correspondent in Bonn)
De Nederlandse minister-president
en minister Luns hebben tijdens
hun bezoek aan Bonn uiteraard ook
vragen gesteld over de groei van de
N.P.D. in de Bondsrepubliek. Pre
mier De Jong heeft nadien op een
persconferentie verklaard: „De West-
duitse regering is nu niet bepaald
enthousiast over de nationaal-demo-
craten". Het spreekt vanzelf dat
Bonn niets liever wenst dan een ver
bod van de neo-nazistische partij.
Maar het riet er thans naar uit, dat
heel de verzameling van oude en
nieuwe nazi's van Adolf von Thad-
ten en ontevredenen van allerlei
schakering het tot 50 vertegen
woordigers in de Bondsdag willen
brengen na de aanstaande verkiezin
gen van het volgend jaar. Zo'n stem
busuitslag zou niet alleen in het land
zelf een grote politieke schade bete
kenen, maar ook voor de buitenland
se politiek van West-Duitsland zullen
de gevolgen catastrofaal kunnen wor
den.
De Russen pretenderen nu reeds
het recht te hebben tussenbeide te
komen in Westduitse binnenlandse
aangelegenheden, op grond van de
zogenaamde clausule betreffende de
vijandelijke staten in het Atlantisch
handvest. Maar wanneer Von Thad-
den als triomfator in de Bondsdag
verschijnt, zou de anti-Duitse propa-
ganda van Moskou eerst maximaal
worden. Maar ook velen in het Wes
ten zullen dan Bonn onvriendelijk
aankijken. Er is een ogenblik ge
weest, dat het de schijn had dat
men de N.P.D. door amendement in
de kieswet uit de Bondsdag zou kun
nen houden. Men zou dan het hui
dige kiesstelsel een ingewikkeld
systeem van evenredige vertegen
woordiging en directe verkiezing
moeten ombouwen naar Brits mo
del.
Dat zou tot gevolg hebben, dat de
N.P.D. geen enkele zetel zou kun
nen winnen, omdat zij dan in geen
enkel kiesdistrict de vereiste meer
derheid zou kunnen halen om een af
gevaardigde ln de Bondsdag te krij
gen. Helaas is deze strategie niet uit
gevoerd, omdat de sociaal-democra
ten anders dan de CJ).U., er ge
vaar voor hun eigen partij in zagen.
Daarom zal de eerstkomende verkie
zing nog onder de huidige wet plaats
vinden, en gesteld dat het nieuwe
plan werd voorgeschreven, tweeder
de meerderheid in het parlement
haalt, zal het nog tot de eerstvol
gende verkiezing, ln 1973, duren, eer
er aldus tegen de neo-nazi's geope
reerd kan worden via de kieswet
Helaas, dat is te laat om Adolf
tegen te houden... Er gaan thans
meer stemmen op om de N.P.D. te
verbieden, en op het ministerie van
binnenlandse zaken overweegt men
of het mogelijk is dat de regering
bij het Bundes Verfassungsgericht
„aanvraagt om de N.P.D. onwettig
te doen verklaren, als strijdig met
de grondwet". Hoewel de minister
van binnenlandse zaken, dr. Benda,
zich nog niet over de stand van het
onderzoek heeft uitgelaten, schijnt
het toch dat de regering neigt tot
de opvatting, dat men zich tot het
gerechtshof kan wenden.
De ervaring met soortgelijke za
ken in het verleden heeft echter ge
leerd, dat het niet waarschijnlijk is,
dat het hof met zijn uitspraak nog
tijdig voor de aanstaande verkiezing
zal kunnen komen, maar het zal niet
uitgesloten zijn dat er 'n rechterlijk
bevel zal komen, dat de N.P.D. zou
gelasten zich van deelname aan de
verkiezing te onthouden. Het kabinet
staat voor een enorm moeilijke be
slissing. Wanneer het hof de eis van
de regering nietig zou verklaren, zou
dat vrijwel gelijk staan met de of
ficiële verklaring, dat de N.P.D. een
grondwettige partij is. Natuurlijk zou
Von Thadden munt slaan uit zo'n
gang van zaken. De beide partijen,
die destijds om grondwettige reden
verboden werden, de communistische
partij en de socialistische rijkspar
tij, hebben nooit pogingen gedaan
om hun antigrondwettige karakter te
maskeren. In hun prograimna's staat
ronduit dat de omverwerping van de
bestaande maatschappelijke orde hun
doel was. Maar bij de N.P.D. lig
gen de zaken moeilijker. Deze heren
leren in hun „program" trouw aan
de vrije democratische orde, en een
systeem dat „een grote mate van
een persoonlijke vrijheid geeft, maar
tevens zoveel discipline eist als no
dig is
„De vrije democratische staat", al
dus luidt de vrome belijdenis van de
N.P.D., „moet een staat zijn, die op
de wet gegrondvest is". Het is prak
tisch onmogelijk om op grond van
een enkel aspect van het gedrag of
van de ideologie van de N.P.D. ma-
triaal voor een wettelijk verbod te
verkrijgen, dat door het hot te Karls
ruhe zwaar genoeg bevonden zal
worden. Daarvoor zou men een heel
mozaiek van feiten en stellingen
moeten aandragen. De socialistische
minister, de heer Wisehnewsky, heeft
gesteld dat de grondwet maar gewij
zigd dient te worden als zij een
belemmering vormt voor de veroor
deling van een partij als de N.P.D.
Maar zijn collega van binnenlandse
zaken, de heer Benda, is het terecht
niet met hem eens. Want op deze
wijze zou men in strijd komen met
het artikel in de grondwet dat zegt,
dat er vrijelijk polltkeke partijen ge
vormd mogen worden, mits deze niet
„pogen om de vrije democratische
orde te schaden of te vernietigen,
of zelfs het voortbestaan van de
Bondsrepubliek in gevaar brengen".
De regering kan alleen op volko
men legale basis een poging doen
bij het hof, dat over de grondwet
waakt en het hof kan zich niet in
laten met politieke overwegingen,
hoe belangrijk die voor de staat ook
mogen zijn. Uit het feit, dat de
dinger bij de verkiezingen vormt,
N.P.D. een zeer onwelkome mede-
volgt nog niet dat deze partij in
strijd Is met de grondwet.
