Amerikaanse of Russische astronauten nog dit jaar om de maan Kleinere klassen op lagere school STUDEREN EEN LOT UIT DE LOTERIJ? SPANNENDE FASE IN PRESTIGE-WEDLOOP De veilige van sparen Rijkspostspaarbank altijd safe! Omdat vader soms blauw van de kou van zsn brommer komt. RONDJES BRAND H r - 1 1 Bil SOYOEZ SPOEDIG BEMANNING FINALE B.L.O. Kleuteronderwijs Salarissen Baby in deken gestikt Minister DE STEM VAN DINSDAG 24 SEPTEMBER 1968 Recente moeilijkheden met het landingsvaartuig hebben de kansen op een Amerikaanse maanlanding in 1969 doen verkleinen en omdat zo'n toestel bij een vlucht om de maan in wezen toch maar overbodige luxe is hebben de leiders in het Centrum voor Bemande Ruimtevaart te Hous ton (Texas) besloten een dergelijke tocht nu zo spoedig mogelijk te la ten plaats vinden met een tweedeli ge Apollo, bestaande uit het beman- ningsverblijt plus de boordraket. Eerst genoemde onderdeel biedt plaats aan een driekoppige beman ning. De boordraket bevat alle voortstuwingsapparatuur zoals een motor, brandstoftanks en toevoerlei dingen, maar ook de batterijen voor elektriciteitsvoorziening. Zo'n Apol lo weegt in het totaal ruim 30 ton, waarvan vijf ton voor het beman- ningsverblijf. Het heeft de vorm van een cilinder waarvan de voorzijde in een kegel overgaat. De totale lengte bedraagt ongeveer acht me ter, de doorsnee bijna vier. (Van onze ruimtevaartmedewerker) Volgens plannen, die onlangs bekend zijn gemaakt, zullen nog voor het einde van dit jaar drie Amerikaanse ruimtevaarders een po ging ondernemen in een Apolle-cabine de maan te omcirkelen en na een reis van ongeveer tien dagen weer op aarde terug te keren. Na het ruimte-succes, dat de Russen het afgelopen weekeinde met hun Sonde-V hebben behaald, is volgens waarnemers zeer waarschijnlijk dat de Sovjet-Unie eveneens op zeer korte termijn een dergelijke - bemande vlucht wil ondernemen. Gelanceerd door de eerste twee trappen van de 95 meter hoge en 1.000 ton zware Saturnus 5 zullen de astronauten welke de vlucht om de maan moeten gaan maken eerst in een baan om de aarde terecht komen terwijl hun ruimteschip be vestigd blijft aan de nog volle derde trap van de Ianceerraket. Een of meer rondjes om onze ei gen planeet worden gebruikt voor de laatste controles waarna de der de rakettrap tot ontbranding wordt gebracht om de Apollo op koers te brengen naar de maan. Daarna zal de boordraket worden gebruikt voor het maken van geringe koerscorrec ties, het afremmen om in een baan om de maan te komen en het weer versnellen bij het vertrek terug richting aarde. Of de december- vlucht inderdaad drie astronauten in de buurt van de maan gaat bren gen zal worden beslist na afloop van de eerste bemande Apollomissie wel ke op 11 oktober van start zal gaan. Zeker is dat qua moeilijkheids graad een vlucht om de maan lang niet zoveel problemen oplevert dan een landingsexpeditie, maar het staat ook vast dat het land dat als eerste haar ruimtevaarders ook maar in de buurt van de maan brengt verzekerd kan zijn van een zeer grote prestigewinst. Ongetwijfeld is dat een van de hoofdredenen waarom zowel de Russen als de Amerikanen reeds dit jaar zo'n rondtrip zullen trachten te ondernemen. De grote wedloop naar de maan tussen Amerika en Rusland werd in 1961 op gang gebracht door wijlen Astronaut Frank Borman: genoemd als a.s. commandant van de eerste maanvlucht aan het eind van dit jaar. president John F, Kennedy toen hij aankondigde dat zijn land vóór 1970 haar eerste mensen op de naaste buur van de aarde in het heelal zou den laten landen en weer veilig naar onze eigen planeet laten terug keren. Lang heeft het er naar uitge zien dat het een haalbare zaak zou zijn deze plannen in 1969 definitief te verwezenlijken, maar vele des kundigen twijfelden eraan of Rus land haar concurrent toch niet voor zou zijn. Pas toen het er naar uitzag dat de Amerikaanse maanlandingsexpeditie reeds in 1968 van start zou kunnen gaan, zagen velen de toekomst iets optimistischer in. Een korte felle brand in een op Cape Kennedy staande Apollo-capsule op 27 janu ari 1967 welke drie astronauten het leven kostte, had echter rampzalige gevolgen voor de Amerikaanse ruimtevaartsaspiraties. ,D-day' werd opnieuw verschoven naar de herfst van 1969. Inmiddels was de Sovjet-Unie eind 1966 nadat in 1964 en 1965 een aantal van haar kosmonauten een „narrow-escape" hadden in hun Woschod-cabine, begonnen aan het Soyoez-project dat eens haar maan- vaarders veilig uit en thuis moet brengen. De eerste vlucht, In april 1967, liep echter op een catastrofe uit en kostte het leven van Wladimir Ko- marof, de enige inzittende. De lan cering op 4 juli 1967 van de Kosmos, 168, in werkelijkheid een onbeman de Soyoez, deed echter vermoeden dat de ramp van 24 april niet zulke ernstige gevolgen voor het Russi sche maanprogramma zou hebben als men aanvankelijk in het Westen dacht. Na acht dagen maakte het vaartuig een voortreffelijke landing ergens in Siberië. Vanaf dat moment eigenlijk ging men in het Westen geloven in een spoedige hervatting van bemande vluchten, mede ook in verband met de ophanden zijnde viering van de 50e verjaardag van de Russische Oktoberrevolutie, eind vorig jaar. Het is bekend dat dergelijke evene menten vaak opgeluisterd worden door spectaculaire ruimtelancerin gen. Het vermoeden dat er inder daad iets groots stond te gebeuren nam nog toe toen tot ieders ver bazing de Sovjet ambasadeur te New Dehli eind oktober 1967 aan de Indiase regering om assistentie verzocht voor het geval een of meer Russische kosmonauten een landing zouden maken binnen het onder haar bestuur staande gebied. Tevens verklaarde de opperbe velhebber van de Indiase lucht macht dat vliegtuigen in gereed heid werden gehouden „voor een eventuele landing van Russische kosmonauten binnen tien dagen" (d.w.z. tussen 30 oktober en 8 no vember 1967). De luchtmacht wachtte echter tevergeefs. Wel werden twee Soyoez-vaar- tuigen gelanceerd, een op 27 okto ber en een op 30 oktober, onder de namen Kosmos 186 en Kosmos 188, maar alle gissingen ten spijt waren ze onbemand. Wel belangrijk was dat beide toestellen kort na de lan cering van de laatste met behulp van afstandbesturing aan elkaar werden gekoppeld, iets wat voor dien alleen nog bij bemande Ame rikaanse ruimteschepen was gelukt. Een tweede soortgelijke tweeling- vlucht volgde op 15 april van dit jaar, toen de Kosmos 213 vasthaak- te aan de een dag eerder gelanceer de Kosmos 212, maar ondanks alle vermoedens, geruchten en vaak duidelijke aanwijzingen heeft na 't verongelukken van Komarof nog steeds géén enkele Russische kos monaut de aarde verlaten. Sommige waarnemers vermoeden nu dat dit veroorzaakt werd door het feit dat de Russen straks on middellijk willen proberen enkele van hun ruimtevaarders direkt een tocht om de maan te laten maken zonder dat voordien eerst nog kos monauten er op uit worden ge stuurd om ruimteschepen te testen tijdens tochten in banen om de aarde. En dergelijke voorbereidin gen voor een maanvlucht nemen inderdaad zeer veel tijd in beslag. Dat de eerste Russische bemande maanexpeditie nog niet zal resulte ren in een landing wordt afgeleid van het feit dat nog niets erop wijst dat reeds vorderingen zijn gemaakt bij de ontwikkeling van een lan dingsvaartuig een eerste vereiste om ooit het maanoppervlak te be reiken. Het vervoermiddel voor de uit en thuisreis is echter de Soyoez en deze zal een aantal kosmonauten in staat moeten stellen achter de maan langs te vliegen en zelfs enige dagen om dit hemellichaam te blijven draaien voor het ver zamelen van wetenschappelijk waardevolle gegevens. De Soyoez is een cilindervormig ruimtevaartuig met een lengte van meer dan tien meter en een door snee van 3,75 meter. Het maximum gewicht bedraagt ongeveer 25 ton. Ruim de helft van het gevaarte wordt in beslag genomen door een raketmotor, tanks met de benodigde brandstoffen, batterijen en lucht- containers. De andere helft bestaat onder meer uit een geheel afgeslo ten bol welke een iets grotere mid dellijn heeft dan de cilinder (on geveer vier meter) en waarin bijna zeven ton van het totaal gewicht van de Soyoez is geconcentreerd. Dit is het bemannings ver blijf dat plaats biedt aan drie of mogelijk vier personen. Alleen dit gedeelte keert na een ruimtevlucht op aarde terug. Het geheel wordt gecompleteerd door een koppelingskraag waarin zich de apparatuur bevindt met be hulp waarvan in de ruimte vast gehaakt kan worden aan een twee de, eender gebouwde Soyoez. Twee aan elkaar gekoppelde vaartuigen van dit type moeten gezamenlijk één maanschip vormen met een gewicht van vijftig ton, bemand door zes tot acht kosmo nauten en voortgestuwd door twee tegengesteld gerichte boordraketten (dit laatste omdat de satellieten de koppelingskraag in de neus hebben, terwijl de boordraketten juist ach terwaarts gericht zijn). Zijn twee bemande Soyoez in een aardbaan eenmaal aan elkaar vastgemaakt, dan staat bij het goed functioneren van het tweelingschip de kosmo nauten niets meer in de weg een van de boordraketten tot ontsteking te brengen en de omgeving van de aarde te verlaten naar een nauw keurig berekend traject in de rich ting van de maan. Zelfs al zou deze manoeuvre geheel of gedeel telijk mislukken, en dat geldt ook voor de Amerikaanse Apollo bij het verlaten van de aardbaan, dan nog zullen de ruimteschepen binnen het zwaartekrachtveld van de aarde blijven en steeds op het punt van uitgang terugkeren zonder dat de veiligheid van de inzittenden in gevaar behoeft te worden gebracht. De Russische vlucht zal nu, na de geslaagde berging in het afge lopen weekeinde van de Sonde-V, zeker niet lang meer op zich laten wachten. Maar ook de Amerikanen blijken alles op alles te willen zet ten om zo spoedig mogelijk de voor het prestige zo belangrijke vlucht om de maan achter de rug te hebben. Daarmee is de finale in de span nende wedloop naar de maan defini tief begonnen. Velen hebben, en niet geheel ten onrechte, deze vorm van internationale concurrentie scherp veroordeeld, en aangedrongen op een soort samenwerkingsverband tussen Rusland en Amerika in de ruimtevaart. Aan de andere kant staat het vast dat deze race in het heelal de beide landen heeft aange spoord tot het verrichten van grote daden waardoor de ontwikkeling in niet geringe mate versneld is. Zonder concurrentie was een maanvlucht in de nabije toekomst waarschijnlijk nog steeds science fiction geweest. Eigenlijk schuilt er slechts één groot gevaar in, nl. dat Amerika en Rusland boven hun krachten gaan werken. Wat er dan zou kunnen gebeuren hebben reeds twee ernstige ongelukken in 1967 aangetoond: in de tijd van nog geen drie maanden kostte het vier mensenlevens en handen vol geld. (ADVERTENTIE) Er zijn 2200 vestigingen. Op de postkantoren kunt u de hele dag terecht. Een aantal daarvan is zelfs ook op vrijdagavond of de plaatselijke koopavond geopend. Voor de postagentschappen gelden aparte openingstijden. (Van onze parlementaire redactie) DEN HAAG MinisterVeringa (O. en W.) heeft in zijn begroting nadere bijzonderheden verschaft over zijn voornemens tot vermindering van het aan tal leerlingen per onderwijzer in de eerste klassen van de lagere school. Het streven is gericht op een aantal van maximaal 35 leerlingen per onderwij zer, ingaande 1 augustus 1969 (in 1963 werd een maximum van 42 inge voerd, in 1965 een maximum van 39). Dit begin van de invoering van de der de fase van de leerlingenschaalverlaging zal leiden tot aanstelling van 500 tot 550 onderwijzers meer. Hiermee zal voor de periode augustus t/m de cember 1969 een bedrag van 4 miljoen gulden aan salarissen gemoeid zijn, Op jaarbasis 9,6 miljoen. Minister Veringa zegt dat de in voering van de derde fase ineens voor alle klassen zou leiden tot aanstelling van circa 3400 onderwijzers en tot een extra uitgave voor de salarissen van 60 miljoen gulden (op jaar basis) en 15 a 20 miljoen extra vor lokalen e.d. Dat men met de verlaging bij de eer ste klassen wil beginnen komt, omdat daar de grootste aantal zittenblijvers zijn. Het zijn deze zitten blijvers die voor de onderwijzers de meeste pro blemen scheppen. Minister Veringa vindt het in overeenstemming met de nieuwe inzichten over de voorwaar den voor democratisering van het onderwijs dat juist de eerste-klassers meer aandacht krijgen. De uitbreiding met 500 a 550 on derwijzers zal geen personele moei lijkheden oproepen, meent de minis ter. Hij wijst erop, dat op een totaal van circa 45.000 onderwijzers de jaar lijkse vervangingsbehoefte geschat wordt op ruim 2000. De kweekscholen leveren voldoende onderwijzers per jaar af, aldus de minister. Van de verdere verlaging van de leerlingenschaal bij het b.l.o. per 1 augustus 1969 profiteren de scholen voor dove, slechthorende en lichame lijk gebrekkige kinderen, alsmede de scholen voor kinderen in herstellings oorden voor langdurig zieken, de scholen voor ziekelijke kinderen, voor kinderen die aan toevallen lij den en de scholen voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen. Voor de scho len met ziekelijke kinderen komt de verlaging neer op 16 in plaats van 24 leerlingen per onderwijzer. Hetzelf de geldt voor scholen verbonden aan inrichtingen voor voogdijkinderen of regeringspupillen. Kosten voor 1969: 1,7 miljoen. De afschaffing van de margerege ling bij het kleuteronderwijs, waar door de vraag naar kleuterleidsters met circa 400 zal stijgen, gaat in 1969 circa 3 miljoen extra kosten aan salarissen en lokalen. Er bestaan ver der nog vele plannen, waaronder vooral verlaging van de leerlingen- schaal van 40 naar 35 leerlingen per kleuterleidster. Deze verlaging zou, als zij in eenmaal werd uitgevoerd, per jaar 109 miljoen vergen. Voor de verdere inpassing van de docenten in de nieuwe salarisschalen is 24 miljoen uitgetrokken. Hiermee doet de minister een stap verder op de weg naar bezoldiging op basis van bevoegdheid i.p.v. op basis van het school-niveau. De aanpassing aan de nieuwe salarisschalen geschiedt niet ineens, maar gefaseerd. De achter stand wordt ingehaald met jaarlijks een extra periodieke verhoging van het salaris. De schoolhoofden bij het l.o. en de hoofden en onderwijzers bij het b.l.o. krijgen verbetering van salaris doordat de salarisschalen worden in gekort. Hierdoor worden de periodie ken hoger. Laat ik, in de eerste aflevering van deze week, niet te moeilijk doen, en u vergasten op een grapje dat in het Tsjechoslowakije van na de bezetting de ronde doet. Een Tsjecho- slowaak vraagt aan een parochie» geestelijke, wanneer en hoe de Rus sische troepen het land zullen ver laten. „Er zijn", aldus de geestelij ke, „twee mogelijkheden: op natuur lijke of op bovennatuurlijke wijze". Op het vragend wenkbrauwenfron* sen van de Tsjechoslowaak, verdui delijkt hij: „De natuurlijke manier zal zijn als aartsengel Gabriël uit de wolken verschijnt en de Russen naar huis leidt. De bovennatuurlijke manier zal zijn, als de Russen uit eigen beweging vertrekken •i» Hebt Balkander lief. (Maar de rest van de wereld hoeft nu ook weer niet te gaan gnuiven, want de door snee Amerikaan, Europeaan en Azi aat is geen haar beter dan de door snee Rus). NASA: 't is Sonde. Er zijn massa's mensen in de loop van de jaren uit Nederland wegge trokken om elders een nieuw bestaan op te bouwen. Zo maar één van die velen, ene Henk van Wierden, die in Californie een fortuin aan het verdienen is met bloembollen, zegt nu, na ruim een jaar Amerika: „Te veel socialisme. Te veel bureaucratie waaraan Nederland ten onder gaat. Natuurlijk zijn er ook belastingen in Amerika, maar niet te vergelijken met Nederland. In Holland zijn er veel meer belastingen, die alle hoger zijn dan in Amerika. In Holland zijn er voor alles sociale voorzieningen en wij moeten maar betalen". Dergelijke geluiden hoor je vaker. Niet leuk, maar soms wel béhartens- waardig. Te veel bureaucratie heb ben we wel, maar te veel socialisme? Kom nou. De Partij van de Arbeid heeft am per nog een bestuur. Lieve mevrouw uit Bergen op Zoom. We hebben uw brief ontvan gen, waarin u schrijft blij te zijn met het berichtje in deze kolom, waarin ik vertelde dat Tom Manders (Do- rus) een „witte" plaat heeft uitge bracht, van de opbrengst waarvan bij eenzame mensen tv's geplaatst zullen worden. Hartelijk dank voor uw brief. Ik kan u hierbij tevens vertellen, dat waarschijnlijk binnen kort in De Stem meer aandacht be steed zal worden aan de moeilijk heden van de mensen, die, zoals u, eenzaam door het leven moeten. Er zijn goede en er zijn slechte mensen op de wereld, zo mag ik ge makshalve wel zeggen. Er zijn ook mensen, die, wat ze ook doen, in ieder geval goed willen doen. Zoals die dief in Texas, die uit een lagere school een schrijfmachine wegnam. Een dag later brak hij nog eens in in de zelfde school, ditmaal om het bij behorende instructieboekje mee te nemen. Allemaal een prettige dag. De week schiet al weer op, nietwaar? MERIJN HAARLEM (ANP) De ouders van de vier en een halve maand oude Jolanda van den Haak uit Schalkwijk (Haarlem-oost) kwamen zondagmor gen tot de ontdekking dat hun doch tertje 's nachts in een gewatteerde deken was gestikt. Zij waren om streeks half drie nog bij het wiegje geweest. (ADVERTENTIE) Daarom, daarom, daarom: Davitamon io. Elke dag. Allemaal. Davitamon 10. het complete drageetje dat zorgt voor extra weerstand en vitamine-reserve. (Van een onzer redacteuren) '1 studeert aan de universiteit. Een lot uit de loterij!" Zo'n opmerking ijkt volledig uit de tijd. Nietwaar, iedereen met een gezond stel hersens kan genwoordig toch naar de universiteit? Zijn thuis de financiën er niet naar, n kan men vrij gemakkelijk een of andere studiebeurs krijgen. Toch zal w«r nne"'t0H rigoureus paal en perk gesteld worden aan dit stuk ver sturf" vrijheid' en dan met name voor degenen die medicijnen willen gaan eer® C.n' Het Prob!ee™ is ook in vorige jaren om deze tijd reeds actueel on»« maar het 's d>t jaar acuter dan ooit. De medische faculteiten van hat u"lversiteityn kunnen het aanbod van eerstejaars niet aan. Men kan te j manieren stellen: de faculteiten zijn te klein of het aanbod is De afgelopen weken is de discus- e me-t name onder de hoogleraren "erover hoog opgelopen. Allen zijn Dnr, f °ver 60118 dat er aan de ïootten van de zeven overbevolkte mechsche faculteiten in ons land het tussen vraag en aanbod draait tnten Z0e'c ls- discussie "raait echter vooral om de vraag, on Jf" het teveel aan eerstejaars moot yerar,two°rde wijze de deur "eet wijzen. De discussie heeft voorlopig gere sulteerd in een nota, die de medi sche faculteiten, byeen in het Inter facultair Overleg van de Faculteiten der Geneeskunde, eind vorige week aam de vaste kamercommissies van onderwijs en volksgezondheid hebben gestuurd. In de nota staat dat de moeilijkheden van de medische fa culteiten, die in 1963 begonnen, dit jaar hebben geleid tot een absolute onmogelijkheid om het aanbod van studenten op te vangen. Enige op korte termijn realiseerbare oplos sing: het aantal studenten beperken. De nota geeft voor het studiejaar 1968 - 1969 twee mogelijkheden aan: een vergelijkend examen in de loop van het jaar of een vergelijkend propedeutisch examen aam het eind vam het studiejaar. Drie universiteiten hebben inmid- iels al gekozen: Nijmegen zal met kerstmis een examen afnemen, Utrecht aan het eind van het aca- lemisch jaar, dus medio 1969. Ook le medische faculteit van de rijks universiteit Leiden zal, naar gisteren bekend werd, in juni 1969 een pro pedeutisch examen afnemen, om het aantal studenten, dat nu eerstejaars is evenals in Utrecht te redu ceren tot ongeveer de helft. Andere faculteiten zullen, zo is de verwach ting, Zeer spoedig volgen. In de nota wordt gesteld dat na de examens over de gehele linie nog maar de helft van de eerstejaars die deze herfst beginnen, in 1969 tot het tweede jaar zal worden toege laten. Aan de medische faculteit van de Amsterdamse universiteit zal waar schijnlijk geloot moeten worden. De faculteit weigert over te gaan tot vergelijkende propedeutische exa mens, tenzij de minister van onder wijs en wetenschappen daar uitdruk kelijk toestemming voor geeft. Zo- 'ang hij dat niet doet, zullen de ge slaagde eerstejaarsstudenten in 1969 moeten gaan loten voor toelating tot het tweede jaar. Het standpunt van dr. G. H. Ve ringa, de minister van onderwijs en wetenschappen, is op dit moment, dat hij een selectie, die door prope deutische examens wordt bereikt, afkeurt. Gevraagd naar zijn mening over het kerst-examen van Nijmegen, zei hij dit een onjuiste beslissing te vinden, waarover men met hem had moeten overleggen. Dergelijke vor men van numerus fixus kunnen vol gens de minister alleen als ministe riële maatregel gerealiseerd wor den, en dan nog na overleg met de volksvertegenwoordiging. Minister Veringa acht, zo ver- Haarde hij in zijn jongste (rookbom- nenloze) openbaar gesprek met de Nederlandse Studentenraad, een se lectieve propedeuse alleen dan rechtvaardig, wanneer het een ob jectieve studietoets is met over het hele land dezelfde maatstaven. Bo vendien moet volgens de minister de uitslag van zo'n examen een dui delijke aanwijzing geven van de kans op een succesvolle studie. De mening van de studenten? Volgens de besturen van de Medi sche Faculteit van Leidse Studenten (MFLS) en van de Leidse vereni ging van co-assistenten (LVC) ligt de verantwoordelijkheid voor de hui dige situatie, ondanks de eventuele tekortkomingen in het verleden van de kant van de faculteit der genees kunde, in eerste instantie bij het parlement, „dat bij het verwerpen van het wetsvoorstel inzake de „nu merus clausus" voorbij is gegaan aan de gevolgen die zich nu open baren". De beide besturen dringen met klem aan op acute en doeltref fende maatregelen van regeringszij de om de totale opleidingscapaciteit te vergroten. De Nederlandse Studentenraad heeft kort geleden in een memoran dum aan de kamercommissies voor onderwijs en volksgezondheid enige noodzakelijk geachte maatregelen aanbevolen, waaronder: snel een achtste en negende medische facul teit bouwen, klinisch onderwijs in niet-academische ziekenhuizen (hier aan gaat minister Veringa, blijkens rijn begroting, nu werken), meer >ersoneel toevoegen aan de stafleden -n een effectief ploegenstelsel in de raktica. Maatregelen die evenwel op korte armijn weinig zoden aan de dijk uilen zetten. Een van de redenen, vaarom prof. dr. A. Mertens, vori- ;e week bij zijn rectoraatsoverdracht ian de universiteit van Nijmegen :ich genoodzaakt zag uit te roepen, iat hij maar één rechtvaardige en iemocratische uitweg zag: loting. De uitgelote adspirant-studenten hoeven dan nog niet te wanhopen, meende hij, want ze zouden op een wachtlijst geplaatst moeten worden. De anderen hebben gewoon een lot uit de loterij getrokken.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1968 | | pagina 7