n
eurs
rd,
bank
ling
nk
het trefwoord voor de
kerk in Joegoslavië
ONZE PUZZEL
1
zo Rozemarijn
POOLSTER
TIJD EN GEDULD
WEINIG RUIMTE
KRITISCH
ALLE KOSTEN
GRIF VERKOCHT
ij aan en houdt de
»e perken. Zodat U
lig mogelijk uitkomt
eenbank-manier, die
te vinden. Hypo-
tot 90% van de
Gezinsrekeninghou-
kéning zelf: allerlei
via de bank, zonder
zelfs geld op toe:
tegoed.
De ideale bank
1/000
I vestigingen
GRÜNEWALDCOUP
In vooral ln de problematiek nog ti
1 vertoonde, fascinerende speelflguui
lie zogenaamde Grilnewaldcoup, ge
nu naar degene die er voor het eerst
e Bridgeworld een artikel over schreef,
gaat er hierbij om te verhinderen dat
egenpartij die van troef V u en B I
t hiermee een slag maakt Dat hier
in praktisch spel meestal niets
:ht komt, moet worden geweten aan
>mstandigheid dat de verdeling van
rij andelij ke kaarten zeer nauwkeurig
snd moet zijn om op de gewenste
situatie af te stevenen, die er als
t dient uit te zien:
A92
V63
is troef. Indien zuid in de hand »an
is, kan hij tP spelen waarna o-v
tien opgeven. Als west laag troeft,
ft noord over waarna de laatste twee
en voor troef-Aas en -Heer zijn;
ït west met de V, dan wordt ln noord
Aas gelegd en oosts Boer kan er wor-
I uitgesneden. Eenvoudig gezegd, maar
II ijk uitvoerbaar. Hoe het zou kunnen
pt in onderstaand spel gedemonstreerd.
A 9 75
O H V87Ï
O A 7 2
3
A H 10 8 2
ri A 4
O HV«
HVB8
lid speelt 6 west komt uit met een
ie oost neemt met het Aas
jolgt met 4 voor zuids Heer. (Noord
|eg). Indien zuid de troefsituatie goed
ut (oost de driekaart) kan hij
winnen: 4 troeven b naar de
en nogmaals 4 troeven. Hierna
is en -Heer, gevolgd door een
ie ri. Indien oost troeft Is de re»
roudig: zuid troeft over, haalt de
idelijke troeven in twee ronden weg
,-ntueel met een snit op de Boer) en
rrouw Is de twaalfde slag. Oost goo»
rom 0 at, maar belandt dan in de
per omschreven positie. Zuid troeft
asseert 0 Vrouw en speelt 0 naar
rds Aas. Noord speelt dan O Vrouw en
Grünewaldcoup Is realiteit geworden-
let juist taxeren van de troefsitnan
essentieel. Verwissel ln bovenstaand
gram 4 3 en O 3. Ook dan is het
vinnen, maar op geheel andere
rd troeft de tweede 4-slag af
rit een kleine O naar zuids Aas. T*
agen worden geïncasseerd, wa»"P
rd een O en een O afgooit,
t O naar de Heer en O 8 na. Troeve"
oost niet: de troefkleur kan «®oe
iezer worden gespeeld en de rest
Zuid troeft en speelt O naar nooro
O Vrouw wordt door zuid 8eU*ZJl
leer gemaakt en na het spelen
Touw zit west in de puree met B
A 9 7 van troef. Resumerend: "v,
dzakelijk dat de hand vóór a"
rt troef van de tegenpartij
bleton troef overhoudt P,us
de kleur die de vierde hand nog
ennen. Géén eenvoudige zaak.
ENKHUIZEN Ten oosten va# jj*
turtoren „de Ven" zijn vis
it IJsselmeer twee Enk»®*
rs verdronken. De slachtoti
27-jarige M. Volgers en de d(
W. Dudink. Een derde
„v.. ftèd'
-jarige P. Beers, kon woröeng
De vissers kwamen in mo
•n toen hun volgbootje omS
In Joegoslavië komt langzaam de dialoog tussen
het christendom en het marxisme op gang. Men
hoopt op verzoening. Twee jaar geleden is de
hoop begonnen, toen het juk, dat in dit commu
nistische land op hef religieuze leven drukte,
aanmerkelijk werd verlicht. Hef Vaticaan en Bel-
graao kwamen meer vrijheden overeen voor de
katholieke kerk
Langzaam, heel langzaam, probeert de kerk
zich thans te herstellen. Het staat wel vast, dat
het in meer dan één opzicht een geheel andere
kerk zal worden als in de vrije jaren voor de
laatste wereldoorlog.
Onze redacteur Hein Sluijter heeft veertien
dagen in het land vertoefd om een beeld te krij
gen van waf er binnen de Joegoslavische kerk
anno 1968 leeft en hoe de verhoudingen zijn
met de staaf.
Hij vergezelde daartoe een internationaal
Pax Christi-gezelschap, dat een studiereis door
het land maakte. In de groep van 45 personen
waren vertegenwoordigd Australië, België,
Duitsland, Engeland, Frankrijk, Italië, Joegosla
vië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Spanje
en Zwitserland. Er is gesproken met bisschop-
i, ïesters en leken en ook met leiders van
de Servisch-orthodoxe kerk en van de Moham
medaanse ge .-~fr Op c/eze pagina de
eerste van e«n indrukken.
HOOP
Angst voor vernieuwing Geestelijke leiders staan vaak terughoudend
ten opzichte van nieuwe opvattingen. Men wil de bevolking, soms sterk
gehecht aan tradities, niet in verwarring brengen.
HOR.: l lievige wind, 5 rang, 9
luk* ,'V J llUg' 12 toei' 14 geeste
lijke waardigheidsbekleder van hoge
19 ïitloep' arbeidseenheid,
woord"!» 2- "1eisiesnaam- 21 voeg-
Si;22 ^ergroet, 23 pers. voor-
fafk e' 27 lengtemaat
von,;', '>dw°oi'd. 30 uitroep, 31
M'óoid' Iv nevenschikkend voeg-
del 's familielid. 35 vervoermid-
löirtJL !u 40 maanstand, 41 oude
riem V 43 teken in de dieren-
vrirt"' i benedendeel van rug 48
SSTS1 50 b00m' 51 recent, 53
sch2orst2lement 54 zi->de' 55
Pend dier.nZWart' 57 wlJze' 58 krui"
VooTOhë'l I,ZW,art wapenkunde, 2
5 kruinonh g' 4 vreemde munt,
semeen u' 6 voorzetsel, 7 al-
hg2nonstl18SïnCi (afk')' 8 fabelach-
(Fr u kweker, 11 gezondheid
i hitro'eo l! 15 muzreknoot. 16
Cm 24 v,aas.' 20 malinS. 23
26 delf schaakspel, 25
Plant, 34 I he] Selaal- 28 spore-
»Sen37 el'M?' 36 Uitsla® °P
Plaat L 1 boom' 39 gekieur-
"1 «li vlaggestok, 44 overblijf-
J verbranding, 45 zeer brand
baar koord, 46 deel van de bijbel
(afk.), 47 myth, figuur, 49 voegwoord,
51 mens, 52 duinvallei, 54 dam langs
een water. 56 scheik. element (afk.).
OPLOSSING PUZZEL
VORIGE WEEK
HOR.: 1 meteen, 6 elkaar, 11 kerel,
12 eng, 14 Agnes, 16 adië, 17 Peter,
19 Etna, 20 makreel, 22 Reinier, 24
en, 25 in, 27 le, 28 tr, 29 pak, 31
pok, 33 por, 36 loon, 38 Aaron, 40
neen, 42 modest, 43 polder, 44 mare.
45 tabel, 47 eden, 49 tra, 51 tor, 52
Ars, 53 e.k., 55 An, 57 da, 58 mr, 59
drempel, 63 harpoen, 66 Eede, 67
toren, 69 Erie, 70 reden, 72 eer, 73
reden, 74 talent, 75 tolker.
VERT.: 1 Medan, 2 Erik, 3 teer,
4 el, 5 Neel, 6 Eger, 7 ka, 8 Agen,
9 anti, 10 renet, 11 kameel, 13 N.T,
15 sarren, 17 pen, 18 rel, 21 eik, 23
iep, 26 por, 29 poort, 30 ander, 31
patat, 32 koper, 34 onder, 35 reeds,
37 oma, 38 ast, 39 nol, 41 ere, 44
moeder, 46 bok, 48 nornen, 50 aap,
52 aar, 54 kreet, 56 net, 57 Dan, 58
meier. 60 edda, 61 meel, 62 Loet, 63
hert, 64 peek, 65 orde, 68 re, 71 he,
73 R.L.
ZAGREB/ZADAR - Veel ka
tholieken in Joegoslavië heb
ben het liberalisatieproces in
het Tsjechoslowakije van
vóór de inval door Russische
en Oosteuropese troepen ge
zien als een belofte voor het
christelijk geloof in heel
Oost-Europa. Zij hebben de
gebeurtenissen in het land
van partijleider Oubcek in
hun kranten kunnen volgen
en hun hoop was aanvanke
lijk sterk gegroeid. Zij sloten
de mogelijkheid niet uit, dat
wat in Tsjechoslowakije op
gang was gekomen een
signaal zou worden voor alle
andere communistische larr
den, een soort ochtendreveil
uit een nacht van taboes en
vrijheidsbeperkingen met als
gevolg meer kansen en meer
bewegingsvrijheid voor het
christendom.
Uif een aantal gesprekken mef
gelovigen, die hun best doen om
politiek méé te denken, waren
deze gedachten naar voren geko
men. Elke belangrijke politieke of
sociaal-economische verandering in
hun eigen land of in een van de
andere communistische landen be
trekken de Joegoslavische katholie
ken kennelijk graag op hun eigen
lot.
Het politieke nieuws uit Tsjecho
slowakije is voor hen, die het hier
ernstig met hun geloof menen en
hun aantal is groter dan menigeen
denkt zeggen de bisschoppen
dan ook bijna kerkelijk nieuws. Nu
alles anders is gelopen is men van
zelfsprekend diep teleurgesteld,
maar ontmoedigd kèn men niet zijn.
Joegoslavië telt 20 miljoen
inwoners. Verreweg het me
rendeel ervan belijdt een
godsdienst: 41,5 procent is
servisch-orthodox (Servië en
Montenegro), 31,8 procent is
rooms-katholiek (Slovenië en
Kroatië) en 12,3 procent is
mohammedaan (Bosnië-Her-
cegovina, Macedonië). Het
percentage niet-gelovigen be-
"drnagt 12,3." Er zijn twaalf re
ligieuze minderheidsgroepen,
waaronder protestanten en
joden. Op de foto de prachti
ge kathedraal van Zagreb.
Men hoopt. Wat de katholieke kerk
in Joegoslavië, óók afgezien van de
schokkende voorvallen in Tsjecho
slowakije, het meeste kenmerkt is
de hoop. Je komt haar overal tegen;
bij bisschoppen, bij priesters en bij
gelovigen. Het aantal keren, dat zij
het woord in de mond nemen, is
legio. Het is een soort poolster, waar
op men zich richt. Er wordt gehoopt
op meer vrijheden, op een breder op
gezette, vruchtbare dialoog met het
marxisme, op een uiteindelijke ver
zoening.
Aan deze al geruime tijd levende
hoop had de liberalisatie in Tsjecho
slowakije voor velen slechts nieuw
voedsel gegeven. De Joegoslavische
katholieken kunnen immers terug
kijken op een eigen, nationaal libera
lisatieproces, dat al veel eerder is
ir.eezet. Zij weten, dat dit hun meer
vrijheid van godsdienst heeft ge
bracht. Nu Tsjechoslowakije over
de brug kwam, was hun versterkte
vertrouwen dus voor de hand liggend
en ook niet zonder grond. Velen
hoopten, dat straks ook hier de
vruchten zouden vallen van de boom
die daar werd opgezet. Want de kerk
in Joegoslavië mag dan grotere vrij
heden genieten in vergelijking met
anaere landen van het oostblok, er
zijn nog genoeg knellende banden
over, die men graag van zich af
zou willen werpen.
Ontmoediging is nauwelijks mogelijk
in dit land, waar de christenen re
den hebben in een betere toekomst
te geloven. De toenaderingspogin
gen tussen marxisme en christen
dom zijn van dien aard, dat me
nigeen in de komende jaren veel ten
goede ziet keren. Er zijn vermetele
optimisten, zo is mij verzekerd, die
Joegoslavië van de verzoenende ge
sprekken reeds zien gonzen.
Zover is het allemaal nog niet. De
dialoog komt nog moeizaam op gang.
De kerk ondervindt trouwens, zoals
uit de woorden van zowel bisschop
pen als priesters valt op te maken,
op eigen terrein niet te onderschat
ten moeilijkheden. Zij vinden hun
ontstaan in het traag binnensijpe
len van de geest van het concilie
en van de nieuwe opvattingen van
westerse theologen. De vernieuwin
gen beuken hard in op de bestaande
kerkelijke tradities van het land.
Mgr. Kuharic, de apostolisch ad
ministrator van het bisdom Zagreb
en genoemd als de meest waarschijn
lijke opvolger van de thans aan het
H. Officie in Rome toegevoegde kar
dinaal Seper, drukt 1 et als volgt uit:
„Wij hebben tijd nodig en geduld.
Wij moeten niets verhaasten en ver
trouwen hebben. Ik lees wel tijd
schriften waar verhandelingen van
westerse theologen in staan, maar
rationaliseert men de godsdienst daar
niet te veel? Nogmaals, we zuilen
geduld moeten opbrengen. Het is n
goed als er in deze tijd verschillende
stromingen in het bisdom ontstaan
als gevolg van nieuwe opvattingen."
Hij is een bezorgd man, verantwoor
delijk voor 2,5 miljoen katholieken.
Op een aantal vragen geeft hij di
plomatieke antwoorden of hij zwijgt
slechts met een vermoeide glimlach
op zijn doorgroefd gezicht. Erg en
thousiast voor hervormingen in de
theologie is hij niet. Hij is wat te
leurgesteld over wat in de kerk van
Nederland gebeurt.
Het is begrijpelijk, dat mgr. Kuharic
en ook de meeste andere bisschoppen
en priesters de vele veranderingen
die schijnen te komen, met ernsti
ge bezorgdheid tegemoet zien. Er is
angst voor tweespalt, voor een con
troverse in de kerk tussen behou
dend en vooruitstrevend. Dit zou de
communisten in de kaart kunnen
spelen, menen velen. Het zou hen
wellicht nieuwe wapens in handen
kunnen geven om de kerk te be
strijden. Zij zouden de verdeeldheid
kunnen uitbuiten in het nadeel van
de kerk.
De sterk verbreide neiging tot het
traditionele katholicisme in Joegosla
vië en de paternalistische houding
der geestelijkheid ten opzichte van
soms doodgewone dagelijkse dingen
(menig parochiepriester verwacht,
dat hem toestemming gevraagd wordt
wanneer een jongen lid wil worden
van een voetbalclub) wordt verstaan
baar tegen de achtergrond van het
gedwongen isolement waarin de kerk
zich tot voor kort in ernstige mate
bevond. Men werd kort gehouden en
gewantrouwd. Van de ontwikkeling»
die de godsdienst in het buitenland
doormaakte, hoorde men lange tijd
nauwelijks.
Ook de verdedigende houding, die
de kerk sinds 1945 meest aannemen,
bood weinig ruimte voor progressivi
teit. Het was noodzakelijk om zoveel
mogelijk eenheid in de geloofsopvat
tingen te bewaren. Deze eenheid in
verdediging moest wel conservatief
zijn, wilde men niet alles verliezen.
Het marxisme is jarenlang een be
duchte tegenkracht geweest, die de
gelovige gemeenschappen onzachtzin
nig kon belagen en men was ge
dwongen om in de meest ruime zin
te behouden wat te behouden was.
Twee jaar geleden kwam er echter
een verademing, toen. dank zij een
overeenkomst met het Vaticaan, de
staat wat meer vrijheid toestond
aan de katholieken. Tot op dat mo
ment was de visie op het geloof nau
welijks veranderd en was vrijwel ge
lijk gebleven aan wat er in 1945
bij de geestelijke leidsmannen leef
de. Van enige evolutie kon tot dan
weinig of geen sprake zijn.
Het verdrag met het Vaticaan
bracht dus meer perspectieven en
het isolement werd voor een groot
deel doorbroken. Men ondervindt nu
meer armslag.
Maar de geloofsuitingen liggen nog,
teveel aan banden, om de louterings-
dagen voorbij te laten zijn. Je ziet op
zondagen en ook wel door de week
zeer vele mensen in de kerken». Wat
zijn dat voor mensen? Niet ieder
een kan ongestraft het gebouw be
treden. Mensen, die invloed uitoefe
nen, zoals professoren, leraren, on
derwijzers en journalisten, lopen gro
te kans hun baan te verspelen, wan
neer zij er gesignaleerd worden.
Ook voor militairen is de kerk taboe.
Door dit alles is het episcopaat,
naast hoopvol gestemd, ook uiter
mate bezorgd en staat het kritisch
of zelfs afwijzend ten opzichte van
vele soorten vernieuwingen, die nog
slechts een fluisterend karakter schij
nen te hebben binnen de hardop be
leden klassieke leer. Veel priesters
nemen deze houding van hun bis
schoppen over.
Maar niet alle.
Ik had in het seminarie van de
bisschopsstad Zadar enkele priesters
te spreken gevraagd en het resultaat
was een ontmoeting met Marian
Grgic.
Hij zegt: „Ik ben momenteel druk
bezig met het vertalen van de Ne-
delandse katechismus in het Ser-
vokroatisch, de belangrijkste taal
voor ons. Het boek komt nog dit
jaar uit."
Dit strookte niet met wat bisschop
pen en andere geestelijke leiders in
de voorgaande dagen gezegd had
den. Zelfs mgr. Franic, de spraakza
me bisschop van Split, die door
gaat voor de meest progressieve
man in het Joegoslavische episco
paat, had over een vertaling gezwe
gen. Toen hij sprak over vernieu
wingen had hij volstaan met de op
merking, dat er onlangs een gunstig
ontvangen artikel was geschreven
over de Nederlandse kathechismus
in het orgaan „Kerk en Wereld",
een katholiek Joegoslavisch maand
blad voor intellectuelen. Het artikel
was van de hand van een Joegosla
visch priester, die in Miinchen stu
deerde en daar met nieuwe opvattin
gen had kennis gemaakt.
Marian Grgic is een nog jonge pries
ter. Hij doceert op het seminarie
en is er rector van een afdeling.
Hij heeft grote invloed op de stu
denten, die hier in Zadar op het
priesterschap worden voorbereid.
Volgens hem zijn er in het gehele
land een groot aantal priesters
meest jongere die ervan over
tuigd zijn, dat de vernieuwing er eens
tóch zal komen, dat zijn onvermij
delijk is en dat men omwille van de
waarheid beter vandaag eraan kan
beginnen dan morgen. Marian Grgic
is één van die priesters.
Hij noemt mij de naam van de uit
gever, waar de Nederlandse kate
chismus in het Servokroatisch zal uit
komen. Stvarnost in Zagreb.
Dat is een communistische uitge
ver.
„U kijkt vreemd op? Toch is het
zo. Stvarnost is inderdaad een com
munistische uitgever. Ze hebben
daar zelf aangeboden de kathechis
mus te drukken en in de handel te
brengen. Ze willen ook alle kosten
voor hun rekening nemen. We zullen
er geen omkijken naar hebben en
het boek komt vanzelf bij de men
sen."
Hij zegt, dat hij het boek „vanzelf
sprekend" in handen van de commu
nisten geeft.
„We gaan er hier vanuit, dat dit
aanbod een prachtige mogelijkheid
biedt om tot een dialoog te komen.
Een heel belangrijke dialoog. Zoiets
laat je niet verloren gaan."
Het is duidelijk, dat er risico's
kleven aan de plannen van Marian
Grgic en zijn medewerkers. Zij we
ten het. Maar zij zeggen die risico's
te durven nemen: „Omdat we er
van overtuigd zijn, dat de kerk er
uiteindelijk mee gebaat is. Wij gelo
ven niet, dat we benadeeld worden,
als de communisten religieuze ge
schriften gaan verspreiden."
In zijn naaste omgeving zijn echter
ook mensen, die ernstig twijfelen aan
de goede bedoelingen van de com
munisten. Is het wel echt een toena-
deringsgebaar of wordt het slechts
een propagandastunt voor de buiten
wereld?
Zij hebben hun vermoedens. Het
kan zijn, dat de communisten het
boek snel op grote schaal willen ver
spreiden om de vernieuwing te ver
haasten en om aldus de verdeeld
heid te brengen, waar het episcopaat
zo huiverig voor is.
Enkelen menen, dat de communis
ten er een middel in zien om aan
geld te komen. „Dat is niet uitgeslo
ten", zegt Marian Grgic. „Het fi
nanciële voordeel is duidelijk. De
communisten zijn er goed van door
drongen, dat het boek grif verkocht
zal worden. En de opbrengst is na
tuurlijk voor de communisten."
Hoe het ook zij, zowel de pessimis
ten als de optimisten in Zadar geven
te kennen, dat zij de kathechismus
met een gerust hart aan Stvarnost
toevertrouwen. Wanneer de commu
nisten minder oprechte bedoelingen
hebben zullen zij er toch niet veel
mee bereiken, denken zij. „De
mensen zullen óns geloven. En een
nadelige tweespalt zien wij nog niet
komen."
Er is voor de katholieken nog een
gelukkige meevaller aan verbonden.
Dank zij het feit, dat het boek uit
komt bij een communistische uitge
ver zal het overal in het openbaar
te koop mogen zijn. Zowel in staats
winkels ais in kiosken. Welk ander
godsdienstig geschrift is dat in Joego
slavië beschoren? Katholieke boeken
kranten of tijdschriften mogen er
weliswaar vrij verkocht worden,
maar alleen binnen de muren van
het kerkgebouw.
„Tot voor kort zou deze hele ver
toning tot de onmogelijkheden heb
ben behoord", meent Marian Grgic.
„Nu kan het. Zoiets geeft toch
hoop?!
Hoop. Temeer hoop, omdat er zich
inmiddels een analoog geval voor
doet. De dialoog gaat in Joegoslavië
soms langs onverwachte wegen.
Marian Grgic: „Nog in september
komt er een nieuwe, volledige ver
taling uit van het oude en nieuwe
testament, óók bij een communisti
sche uitgever. Mag dan dus óók in
het openbaar verkocht worden. De
zaken liggen hier wat anders dan bij
de kathechismus, maar ze doen het
toch maar.
Van grote waarde is de dialoog, die
eraan vastzit. Er werken namelijk
niet alleen priesters en katholieke
leken aan de vertalingen mee, maar
ook overtuigde communisten. Zij zegt
gen, dat zij hun arbeid verrichten om
louter wetenschappelijke redenen.
Goed, maar er komen gesprekken.
Het zal bijdragen aan de verbete
ring van de verhoudingen tussen ka
tholieken en communisten. Weet u,
dat de hoofdredacteur van het ver
taalwerk een communist is?"
Men zei mij later, dat de gehele
eerste druk (60.000 exemplaren) van
deze bijbeluitgave bij voorintekening
reeds verkocht is en dat de tweede
druk wordt voorbereid.
Is dit alles een veelbelovend te
ken voor de toekomst van het ge
loof in Joegoslavië? Het kan een
aanwijzing zijn. Het kan. Binnen
de op gang komende dialoog met
het marxisme nemen, hoe dan
ook, de Servokratische vertaling
van de Nederlandse kathechismus
en de nieuwe bijbeluitgave een
waardevolle plaats in tussen de
vele andere vormen, die de hoop
levendig houden.
(ADVERTENTIE)
15hagelwitte J
weggooi-luiers dO
voor slechts
bij uwdrogist
