TERRE
HOOGS
Reimerswaal is bepaald
geen fictie
De Stem
vrijdag 6 september a.s.
C. A. van Gelder
Camping-
sanitair
blijkt te
voldoen
Evenl uitbla
Hermine van Wieringen
DE BOO, ARCHEOLOOG IN HET VERDRONKEN
LAND VAN ZUID-BEVELAND"
Rauw
groenteslaatje
Niet arm
Aandacht NIVE voor
het kleinere bedrijf
Ledenvergadering
T af eltennisvereniging
Middelburg-Zuid
Kampioenschap
van district 16
Oud leven
Herrijzend land
afwezig
VIER
GESLACHTEN
Overa I
Lezers van
DE STEM
HUN krant
De verbouwing, waartoe ik had besloten, om mijn uitgebreide cliëntenkring nog
meer van dienst te kunnen zijn en in een nog prettiger omgeving te ontvangen is
voltooid.
Daarom doet het mij een groot genoegen, u te kunnen mededelen, dat de
van mijn gemoderniseerde en aan de eisen des tijds aangepaste zaak, plaatsvindt op
RECEPTIE VAN 3 TOT 5 UUR.
Tevens kan ik u berichten dat mijn herfst- en wintercollectie met modellen van
vooraanstaande internationale huizen, zóals
DESARBRE, MUNROSPUN, BARRIE, SAINT JOSEPH, ERICA RöSSLER
en vele anderen thans vrijwel volledig binnen is. Naast een grote keuze in
tricot- en yersey japonnen en -mantels, vindt u een ruim assortiment in de
zo geliefde
in gedistingeerde elegante nieuwe lijnen en kleuren, met bijpassend de rokken in vele
modellen. Uw bezoek in de komende weken, zal ik, als steeds zéér op prijs stellen.
Onze deuren voor de verkoop staan wijd voor u open vanaf zaterdag 7 september
's morgens 9 uur.
MANTELS
PULLOVERS
VESTEN
ROKKEN
DEUX- EN
TROIS-PIèCES
PANTALONS
JAPONNEN
(Van een onzer verslagge1
AMERSFOORT De sani
voorzieningen op de meeste
peerterreinen in Zeeland en
Brabant zijn behoorlek goed
is de voorlopige conclusie
de heer Verdouw, directeu
cretaris van de Stichting N<
landse Kampeerraad.
In de tweede helft van juli e
de eerste week van augt
werd op vierhonderd pla;
een onderzoek ingesteld naa
sanitaire situatie onder de
kampeerterreinen in Neder
die samen een capaciteit he
van 700.000 slaapplaatsen. Di
finitieve resultaten van de
quête zullen eerst over en
maanden bekend zijn.
Alhoewel de eerste indrukken
Zuidwest-Nederland niet ongui
zijn heeft de heer Verdouw
enkele bedenkingen.
Voor Zeeland geldt ev<|
voor het gehele kustgebied d
het hoogseizoen de campings c
bezet zijn. Volgens de adviezen,
de Kampeerraad verstrekt, is jt
aantal van tweehonderd kampeer
per hectare wel het maximaal
laatbare.
Maar er zijn heel wat camp
aan de kust, die deze norm ir
topweken aanzienlijk overschrij
Hierdoor komen dan uiteraard
sanitaire voorzieningen letterlijl
het gedrang. Zo behoort bij voorb
een kampeerterrein minimaal
toilet te hebben per 25 kampeer<|
maar het komt in het hoogseil
nog wel eens voor dat >,<ai maar I
toilet is op zestig gasten. Wat j
voor gevolgen heeft laat zich ra!
Ook de watervoorziening en de i
gelegenheid schiet op drukke d<-
langs de kust nog al eens te'
als men bedenkt, dat één kraan
twintig kampeerders geen overb
ge luxe is. In het binnenland is
wel nooit sprake van een overbe
ting van de campings. De sanit
problemen zijn er dan ook vaak n
der ernstig dan aan de kust en
de watersportgebieden.
Maar in het binnenland en 1
geldt ook voor W.-Brabant wc
nog dikwijls gezondigd tegen de
giëne door de verhuurders van k
Het gebruik van verschillei
groentesoorten in de vorm van i
„rauw slaatje" valt bij velen, die e
de proef hiermee hebben genon
zeer in de smaak.
Een nieuwe vondst is 'deze mar
van groente eten geenszins zoals
voorbeeld blijkt uit een recept in i
kookboek van omstreeks 1800.
Kool wordt hiervoor zear fijn
raspt of geschaafd en aangemaakt r
azijn of citroensap, slaolie, zoet zc
kruiden en stukjes appel. Alle ki
soorten en bladgroenten kunnen
sla worden gebruikt, evenals wor
knolselderij, knolraap en wit
Een rauw groenteslaatje sma
goed zoioel bij de boterham als
(Van een onzer redacteuren)
MIDDELBURG Op het verlanglijstje van degenen die Zuidwest-
Nederland een grote industriële ontwikkeling toewensen, staat er
gens helemaal onderaan de naam „Reimerswaal". Een tijdlang heeft
„Reimerswaal" als een kleurige bal door de vergaderzalen der auto
riteiten gerold. Nu ligt hij stil. Af en toe hoort men de naam nog
eens vallen, maar dan is het meestal in verband met een ultimatum.
In Zeeland zegt men dan: „Als Noord-Brabant onze plannen voor het
Sloe niet steunt, dan steunen wij het Reimerswaalplan niet! „Men
zou kunnen denken, dat Reimerswaal zomaar een woord is. Een fictie.
Ons fascineerde de vraag' wat
„Reimerswaal" in concreto is. Wie
daar uitvoerig over wil worden inge
licht, die komt met wat geluk te
recht bij de heer A. A. J. de Boo,
hoofdonderwijzer van de school te
Kwadendamme en al sinds zijn jeugd
(hij is nu 48) een verwoed amateur-
archeoloog. Drie van zijn zes zoons
delen zijn belangstelling voor de
oudheidkunde. Ontelbare uren heb
ben de heer De Boo en zijn zoons
doorgebracht in wat genoemd wordt
„Het verdronken land van Zuid-Be
veland", dat in verband met de zee
havenontwikkeling wordt aangeduid
als „het Reimerswaalgebied". Na
de gemeentelijke herindeling in dit
deel van Zuid-Beveland zal de naam
„Reimerswaal" op de wegwijzers
verschijnen. Dan is het opnieuw rea
liteit.
„Het moet in begin november 1530
geweest zijn", vertelt de heer De
Boo, dat bij een vloed, die ,„de
kwade Sint-Felix" werd genoemd,
dat in de buurt van Lodijck, weste
lijk van het stadje Reymerswale
gelegen, een gat in de dijk werd ge
slagen. Een oncontroleerbaar verhaal
vertelt, dat de heer van Lodijck, toen
hem het kwade nieuws werd ge
bracht, uitriep: „Mooi zo! Dan kan
de zee een haven voor ons graven!
Dit vroegtijdig staaltje? van zee
havenontwikkeling nam echter al
spoedig dusdanige vormen aan, dat
het gat in de Lodijck niet meer te
dichten viel. Vele landerijen liepen
onder water, maar omdat elk van
het tiental dorpen in het land van
Reymerswaele zijn eigen dijkjes had,
leek de catastrofe beperkt. Het mid
dengebied, een kom of „poel" zal het
eerst zijn ondergelopen, terwijl Rey
merswaele en de dorpen, die langs
de randen van de poel waren ge
bouwd, goeddeels droog bleven.
Twee jaar kon men het nog uit
zingen. Toen, weer tijdens een no
vemberstorm, brak de zee zich met
woest geweld baan, alles met zich
meesleurend. In de kerk van Rey
merswaele stond, volgens oude kro
nieken, het water wel acht voet hoog.
Men heeft geen idee hoeveel men
sen er verdronken zijn, maar het
moeten er duizenden zijn geweest.
Eén slachtoffer wordt in de kronie
ken met name genoemd. Dat was
een zekere zuster Kaere, die aan
zinsbegoochelingen leed en die tij
dens de overstroming haar hoofd in
een wijnvat stak en op deze wijze
reddeloos verdronk. Nog hielden veel
dorpen het uit, maar het was slechts
een kwestie van tijd. Toen werd al
les aan het water prijsgegeven.
Het land Reymerswaele moet wel
varend zijn geweest De vele oudheid
kundige vondsten van de heer De
Boo in de verdronken dorpen Nieu-
lande, Tolseynde en op enkele ande
re plaatsen onder de rook van Krab-
bendijke wijzen daarop Het blijkt ook
uit de hoogte van de leges, die de
pastoors in het dekenaat moesten be
talen. „Waarschijnlijk deed men aan
landbouw en veeteelt en in mindere
mate ook wat 3)111 visserij", zegt de
heer De Boo.
Hit zijn oudheidkundige vondsten
honderden, misschien wel duizenden
Het is alsof één van die mensen
uit het verdronken land van
Reimerswaal ons door de ogen
van dit beeldje van het Chris
tuskind aanziet.
in getal, heeft hy 'n privémuseum
opgebouwd, dat is ondergebracht op
de zolder van het huis van zijn sus-
ter. Hij toont ons prachtige potten
uit de 13e en 14e eeuw, sommige
prachtig versierd. Hij wijst ons op
een miniatuurbeeldje, voorstellende
het kindje Jezus; 'n volkomen gaaf
fragment uit een kerkraam, olie
lampjes, stenen met een taps gat,
waar doorheen de wol gesponnen
werd, de schalen van ganze-eieren,
resten van schoenen met spitse, om
gebogen neus, tegeltjes van een bij
zonder klein formaat, sommige met
Romeinse motieven!, een „vetvan-
ger", zijnde een visvormige, stenen
schaal, die de vroege Zuidbevelan-
ders in het vuur plaatsten om het
van het geroosterde vlees druipende
vet op te vangen.
Er zijn stukjes glas, ruitvormig
gesneden, waar doorheen eeuwen ge
MIDDELBURG Het Nederlands
Instituut voor Efficiency, afdeling
Zeeland heeft voor de bijeenkomsten
van deze winter een centraal thema
gesteld nj. „Goed ondernemen in het
kleinere bedrijf". Het lezingenpro.
gramma omvat in totaal zes bijeen
komsten waarvoor steeds een ter za
ke deskundige spreker zal worden
uitgenodigd en die achtereenvolgens
zullen worden gehouden in Middel
burg, Vlissingen, Goes, Middelburg,
Terneuzen en Goes.
(Van een onzer verslaggevers)
MIDDELBURG Het bestuur van
de tafeltennisvereniging „Middel
burg-zuid" heeft donderdag 5 sep
tember om acht uur 's avonds, een
algemene ledenvergadering uitge
schreven. De vergadering wordt ge
houden in de gymzaal.
Het wordt een historische verga
dering voor de nog jonge vereniging.
Men wil namelijk trachten de statu
ten en het huishoudelijk reglement
vast te stellen. Aansluitend op deze
vaststelling kan koninklijke goed
keuring worden aangevraagd, waar
mee de vereniging rechtspersoonlijk
heid verkrijgt. Na de pauze wordt
een bestuursverkiezing gehouden.
Aan de orde komt verder een be
spreking van het nieuwe speelser
zoen.
(Van onze correspondent)
YERSEKE Op de doelen van St.-
Sebastiaan te Yerseke werden de
persoonlijke kampioenschappen van
distric'. 16 verschoten. Kampioen voor
1968 werd de heer Leen de Koeyer
vari St.-Sebastiaan (Yerseke) met
215 punten. Tweede de heer J. Bon
gers van St.-Sebastiaan (Ovezande)
met 214 punten en derde de heer C.
Koopman van St.-Jan (Zierikzee).
Verdere uitslag: Meeste achten: J.
Bongers St. Sebastiaan (Ovezande).
Meeste zessen: P. Schreurs St.-Sebas-
tiaan (Ovezande).
leden het licht viel op de gebogen
hoofden van gelovigen in hun vele
kerken. Er zijn ook de archeologi
sche rebussen,- zoals een 13e-eeuwse
groene pot, die, afgaande op zijn or
namentiek, uit Aardenburg of België
afkomstig moet zijn.
Talloze voorwerpen zijn met einde
loos geduld door de heer De Boo
en zijn zoons gerestaureerd. Zij
"hebben allemaal hun eigen verhaal.
Het verhaal van hun vondst, het ver
haal van hun restauratie en ten
slotte, het verhaal dat deze dingen
zelf fluisterend vertellen aan de ro
mantische ziel, die in dit Reimers-
waalmuseum wordt rondgeleid.
Menselijk leven is hier verstard en
verstild tot wat' scherven, een paar
gereedschappen, een putdeksel met
het huisteken erop. Maar wie de o-
gen toeknipt ziet de mensen vna het
land van Reymerswaele aan hun
dagelijks werk. Waar praten zij over?
Misschien over de grote brand, die
het stadje in 1520, niet zolang voor
de „kwade sint Felix" teisterde, mis
schien over de mogelijkheden om in
de poel wat aan ontginningswerk te
doen. Wie weet hadden sommigen
wel machtsdromen. Reymerswaele
lag tenslotte als een soort Gibraltar
in de 'vaarweg van zee naar Ber
gen op Zoom.
Wat niemand kon vermoeden was
dat „Reimerswaal", na vele eeuwer
uit de wateren zou herrijzen om me
de de motor te worden van een groot
scheepse ontwikkeling.
Ja, Reimerswaal herrijst, al gaat
het langzaam. Sinds vorig jaar groeit
er op de sliblaag, die het verdron
ken land overdekt, een taaie, vezel
achtige grassoort, die het proces
van aanslibbing krachtig bevordert.
De archeologen weten dat het dan
gauw gebeurd zal zijn met hun op
gravingswerkzaamheden. Veel is er
trouwens door onbekwaam verricht
spit- en graafwerk verwoest.
De heer De Boo wordt bijna kwaad
ais hij erover spreekt. Als hier de
bulldozers beginnen te grommen zaï
er ongetwijfeld nog veel worden ont
dekt. Maar tenslotte zullen ook de
vaag zichtbare omtrekken van de
dorpjes, van kerken en van hèt stad
je Reymerswaele onder meters dik
ke zandlagen verdwijnen. Als he'.
nieuwe Reimerswaal realiteit wordt
dan is het reële Reimerswaal nof
slechts een droom, een herinnering
aan een glansrijke tijd voor de ar
cheologen, zoals de heer De Boo.
Hen unieke archeologische vontfsj
aas deze „vetvanger", die te
niddeleeuwers in het vuur
Matsten waarboven zjj ht(
>lees roosterden. Het afdruipen-
ie vet werd opgevangen in dj;
visvormige stenen baksel.
Vaag zijn de contouren jiclif.
baar van een eikehouten rejes-
put iti Nieulande, een der noor
delijkste dorpen in het land ws I
Reymerswaele.
INTERNIST
tot 27 september as.
Waarnemer dr. Schulte,
spreekuur vlg. afspraak
via het Juliana Zieken
huis.
een
- - Tr
dagelijks
welkome
huisvriend
in
meer
dan
80.000
gezinnen
Josephus Herreweyers, 68
jaar, voorheen te St.-Jan-
steen, zijn zoon: Alfred
Victor, 43 jaar, zijn klein
zoon: Johan, 20 jaar, en
zijn achterkleinzoon: Ka-
rel-Johan, groeten vanuit
Chicago alle bekenden.
over mee kunnen
praten I
met kennis
van zaken I
dat geeft
zelfvertrouwen,
dat dwingt
respect af.
kunnen overal
over meepraten
door
de
weloverwogen
informatie van
de uiterst
vakkundige
redactiestaf van
EXCLUSIVE KNITWEAR
Wilhelminastraat 8 BREDA Telefoon 01600-32459
- 'S MAANDAGS DE GEHELE DAG GESLOTEN
DE STEM^VAN^DONDERDAGSSEPTEMBER 1968
