Kettingreactie van Sovjet-geweld
COMMENTAAR:
Nar en martelaar
Dialoog christendom-marxisme moet verder gaan
Wind in de zeilen voor de Amerikaanse haviken
Toenadering Oost-West voorlopig afgesneden
Moeilijkheid met Russen is
dat het Russen zijn
Onzekerheid over gevolgen
van uitwisselingsplannen
I
Vacant leiderschap
Bange vraag
Bevel is bevel
DR. CORNVERHOEVEN:
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1968
13
v.
•V." f V 4 s r.
N, ,.,rcLINGlai .K.£Et!i,,NGE„Nm peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingenpeilingen .peilingen PEIUtóEN
^rki DPii DC!I ikii^rLfïl^l^EN PEILINGEN PEILIIGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILNGENPEILINGEN1M PfWNGENPfLINGENPEILINGEN PEIU
lEN ...PJlv. fïIL,NGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL NGEN PEILINGEN
PEILINGENPEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL
Hef Tsjechische drama dreigt de aandacht wat af te leiden van het be
zoek van paus Paulus aan Zuid-AmerikarToch is en blijft wat daar
in Bogota gebeurt van wereldwijde betekenis.
Juist nu die stem van recht en rede in de wereld overschreeuwd wordt
door machten, die al/een de faal van het geweld kennen, juist nu is er
dringend behoefte aan een duidelijke boodschap van de kerk.
Het morele leiderschap in de wereld is vacant. In Bogota zou in deze
vacature voorzien kunnen worden. Ontzaglijk is de verantwoordelijkheid,
die drukt op deze 70-jarige paus.
De invasie van Tsjechoslowakije is, militair gezien, een groot succes ge
worden. De Russische legerleiding blijkt dank zij allerlei moderne
technieken verrassend snel te kunnen opereren.
Op politiek gebied hebben de Russen de ene blunder na de andere ge
maakt. Ze hebben het verzet van de Tsjechen volledig onderschat. Ze kon
den niemand verteilen, welke Tsjechen dan wel om de „bevrijding" van
hun land hadden gevraagd. Ze hebben opnieuw verdeeldheid gezaaid in de
communistische wereld en ze hebben een enorme slag toegebracht aan het
prestige van Hun land en hun ideologie.
Al die stommiteiten geven overigens weinig reden tot vrolijkheid. Ze
roepen integendeel de bange vraag op of hier in het westen niet wat al
Ie veel vertrouwd is op het uiteindelijk rationeel denken van het
Kremlin. Op dat vertrouwen is de mening gebaseerd dat de Russen nooit
een derde wereldoorlog zullen beginnen.
Mede gezien de ontwikkeling van de conventionele wapens in Rusland
is er alle aanleiding in NAVO-verband nader te studeren op de verdediging
van West-Europa.
De doorsnee Russische soldaat blijkt niet te weten wat hij in Tsjechoslo
wakije komt doen. Hij is verbijsterd door de reacties van de Tsjechen.
De Russische officieren zijn wel ingelicht. Hun enig antwoord op
de protesten van Tsjechische burgers en militairen is echter: „We hebben
onze orders gekregen".
„Bevel is bevel". Na Hitler had men in Rusland toch wat meer begrip
mogen verwachten voor de afschuwelijke consequenties van die kadaver
discipline.
De tragische waarheid dat de
revolutie haar eigen kin-deren ver
slindt laat zich dikwijls al gelden
voordat die revolutie voltooid is,
voordat zij als revolutie geslaagd
is. Mensen als Ernesto Guevara en
Camilo Torres zijn daar voorbeel
den van: zij zijn de slachtoffers
van een revolutie die nog nauwe
lijks begonnen is. Als revolutio
nairen zijn zij eerder de getuigen
van een geloof in de mogelijkheid
van een revolutie dan werkelijke
vernieuwers. Wat in hun leven en
hun optreden gewaardeerd wordt
is meer hun idealisme en hun of
fervaardigheid dan hun prestatie,
meer de bedoeling dan het effect
van hun handelingen. Cru gezegd:
dat wat in hen gewaardeerd wordt
is de mislukking van hun onder
neming.
Wat immers is het verband tus
sen deze waardering en de revo
lutie zelf, waarvoor zij zich heb
ben ingezet? Als dit verband be
staat en we kunnen moeilijk
aannemen dat het helemaal ont
breekt en dat idealisme gewaar
deerd moet worden los van het
doel waarvoor het zich inzet
dan blijkt daar in elk geval uit,
dat de revolutie een problemati
sche aangelegenheid is. Want wat
is de betekenis van een voorbeeld
en een offer dat alleen een deJ
monstratieve waarde heeft en
waardoor de zaak zelf geen zicht
bare stap verder komt? Als de re
volutie een redelijke aangelegen-
ri v ls' zpn er maar twee moge
lijkheden: ofwel dit idealisme zon
der daadwerkelijke prestatie is op
tragische wijze absurd, ofwel: het
appel dat hier gedaan wordt op
het sentiment en de irrationele
henoefte aan heroïsche voorbeel
den is een onderdeel van het re
volutionaire plan zelf.
misschien opstandigheid bij tien
mensen, maar in dezelfde dubbel
zinnige boodschap predikt hij be
rusting bij duizend anderen. Hij
maakt van de revolutie een on
werkelijke droom. Zijn getuigenis
voorziet in de consumptieve be
hoefte aan helden, voorbeelden en
bloedige schouwspelen die de
plaats innemen van historische
daden. Wie vroegtijdig de grenzen
van zijn mogelijkheden over
schrijdt, geeft alleen een negatief
voorbeeld en speelt de reactie in
de kaart; want zij staat met een
arsenaal van subtiele sentimenten
en drogredenen klaar om alles in
haar systeem op te vangen en te
dirigeren. Voor haar zijn marte
laar en nar hetzelfde malse brokje
consumptie.
Dit lijkt misschien dor en wreed
geredeneer, maar het gaat over de
wreedheid van het systeem. Of
moeten we zeggen: van de mens?
En wat is een revolutionair die
zich door deze list laat vangen?
Als de revolutie een redelijke zaak
is, komt het niet aan op getuige
nissen, idealen en heldenmoed,
maar op een dorre grimmigheid
van lange adem die zwijgend
werkt aan zichtbare resultaten en
die niet bereid is efficiency te ver
vangen door demonstratie. Spec
taculaire revoluties zijn de con
trarevolutie van zichzelf en we
kunnen moeilijk anders zeggen
dan dat dit effect van het spekta
kel volledig beantwoordt aan wat
het uiteindelijk beoogt: lege op
winding rond mogelijkheden die
nooit ingevuld worden. Wie weet
hoeveel tot mislukken gedoemde
revoluties al georganiseerd zijn
door veiligheidsdiensten die al
leen op het behoud van het'sys
teem bedacht zijn, hoeveel idea
lisme dus zelfbedrog is.
Dit laatste kan ik niet geloven.
Menverering lijkt eerder reae-
Jonair dan revolutionair. Zij is
i)i onderdeel van het welbehagen
de bestaande orde en richt zich
op degenen die deze orde tot stand
gebracht hebben. Wie de helden
eoM e0n °nv°lt°°ide revolutie ver-
ze m0edig en idealis-
'ï21!'1.geweest en daaraan he
li™zi,'n' d''eigt moed en idea
al,6 os te koppelen can de zaak
waarvoor ze ingezet worden,
j. J1™' ze tot zelfstandige
hprfu .nLwaarmee eventueel niets
dan a te w°rden. Dat is
inval j.me?st contrarevolutionaire
hal 6/1* laat «enken. Als het
zinvol „e systeern" iets is waar
den «io w Esproken kan wor-
is dan he'warkelijk een systeem
dèn ,dle verering van hei
als enn eaksten gezien worden
bewij. ,,IUC van dat systeem, een
en van 4 Z'ïï eigen stevigheid
lutionaiv ,zwakheid van elk revo-
zekerd I lan' soepel, zelfver-
om narnl J?" Vraa§t "iet alleen
mee mooi1 er in alle vrijheid
spot en d" spoMen> maar aan die
co"sequenr V3 d geen e"kele
het vraavt kunne" verbinden,
ten en ®Yenë°ed om idealis-
te S-eiare£ die. zich erte-
en
---WWXJJiVSi
monst'feren" n;!!t_veVa?dering d.e
Mn te nwï me- z,c" e
dawmee d"er WlUen lQPe"
üjkheid van enf^61^
rK' verandering de-
ren- Die martelaar predikt
Dat alles kan met een betrekke
lijke ernst gebeuren en het kan
ook heel goed zijn dat die moge
lijkheden niet ingevuld worden.
Als dat zo is, is het van het groot
ste belang ons daarvan bewust te
zijn en zonder gevaarlijke com
pensaties in onze onmacht voor
lopig te berusten. Voorzover die
mogelijkheden wel te realiseren
zijn, is de verwerkelijking daar
van een nuchtere, technische op
dracht die stap voor stap met ge-
eigende middelen moet worden
uitgevoerd en die weinig met hel
denmoed te maken heeft. De ver
heerlijking van moed en idealisme
loopt uit op de verheerlijking van
onjuiste en dus frustrerende mid
delen. Het is wel wreed, maar
daarom nog niet onjuist hierin
een list van het systeem te zien.
Diezelfde list toont zich in haar
meest brutale gedaante, als zij in
spireert tot de verhitte kreet
waarin de onmiddellijke en totale
omverwerping van de bestaande
orde wordt gepredikt. We kunnen
immers de revolutionaire geest
geen slechtere dienst bewijzen
dan door hem een globale en on
mogelijke opdracht te geven die
hij onmiddellijk, dus zonder mid
delen en zonder uitstel moet uit
voeren. Want hij moet dan tot nar
of tot martelaar worden en in
beide gevallen zijn we voorgoed
van hem verlost.
(Van onze redactie buitenland)
De gebeurtenissen in Oost-Europa kunnen van verstrek
kende betekenis zijn voor de politieke situatie in de wereld.
Mogelijk ook in Nederland zelf.
Een team van STEM-redacteuren heeft zich beziggehou
den met verschillende aspecten van de zaak.
Hun analyses, commentaren en vraaggesprekjes vindt
men op deze pagina en op pagina 16.
De Russische overval op Tsjecho
slowakije moet een zware slag ge
weest zijn voor degenen die de laat
ste jaren de dialoog tussen christen
dom en marxisme aandurfden en
daarvan, op grond van wederzijdse
idealen, ook enig heil verwachtten.
Toch zou het kortzichtig zijn het ge
loof in deze dialoog definitief op te
zeggen.
Men moet namelijk een onder
scheid maken en dat onderscheid
dringt zichzelf ook op tussen het
brute sovjetisme, zoals dit zich nu
weer heeft gemanifesteerd, en het
marxisme zoals dit door een aantal
opreente en intelligente idealisten
wordt beleden.
De laatst en zullen hun geloof in
Moskou opzeggen, zo goed als de
aanhangers van Dubcek dit hebben
gedaan, maar dit zal voor hen geen
aanleiding zijn om nu ook meteen
Marx te verloochenen.
De verwachting is gerechtvaardigd
dat „Tsjechoslowakije' het uiteen
gaan van twee groepen nog zal ver
snellen: aan de ene kant de marxis
ten, die verkrampt de politieke dog
ma's (en als het nodig is ook de wa
pens) hanteren om een eenheid te
redden die al lang geen eenheid meer
is. Aan de andere kant de marxisten
die niet bereid zijn omwille van gro
te broer de marxistische ideologie en
een eerlijke toepassing daarvan aan
hun laars te lappen. En tot deze laat-
sten behoren dan ongetwijfeld men
sen als de Fransman Garaudy, de
Roemeense filosofie Ileana Marcu-
lescu en de progressieve Tsjechen,
die niet in Salzburg of Santa Barbara
aanwezig waren, maar die met enige
moed het experiment aangingen can
de marxistische principes te toetsen
aan het beginsel van de menselijke
vrijheid.
Dat het Kremlin bruut heeft doen
weten niet in dit experiment te gelo
ven zal de anderen er eerder toe aan
zetten met nog meer overtuiging op
de ingeslagen weg voort te gaan.
Het is in dit verband overigens
minder gewenst te spreken over de
dialoog tussen christendom en mar
xisme, dan over het gesprek tussen
christenen en marxisten. De bijeen
komst in Salzburg vooral heeft bewe
zen dat zo'n gesprek op basis van we
derzijds vertrouwen gevoerd kon
worden, ook al was het dan een
moeizaam gesprek.
Men mag hierbij ook denken ean
de niet recente, maar nog altijd mar
kante uitspraak van Jacques Mari-
tain, dat „de (christelijke) waarheid
van een aantal leugens gezuiverd
moet worden en dat de (marxisti
sche) leugen waarheden bevat waar
de christenen niet omheen kunnen."
Niet omwille van de starre leer
stelligheid, maar omwille van de
menselijke oprechtheid moet het ge
sprek mogelijk blijven. Het zou dom
en kortzichtig zijn het geloof van op
rechte marxisten te vereenzelvigen
met dat van de Russische machtheb
bers, wier tragiek het is dat ze zelf
niet weten dat ze het geloof in de
marxistische idealen al lang verloren
hebben.
J. VERDIESEN
Maandag, nog geen week na de
invasie in Tsjechoslowakije, begint
in Chicago de Amerikaanse Demo
cratische Partij aan zijn conventie.
Politici en commentators zijn het
er vrijwel unaniem over eens dat
de gebeurtenissen in Praag de laat
ste resten van de barricaden op de
weg naar de overwinning van vice-
president Hubert Humphrey zijn
weggevaagd. Humphrey zegt nu
iedereen zal de democratische
presidentskandidaat worden, die het
moet opnemen tegen Richard Nixon.
Humphrey was al vrij zeker van
zijn zaak- Volgens Newsweek, dat
deze week voor het laatst de neu
zen van de gedelegeerden heeft ge
teld, kan Humphrey rekenen op de
stemmen van 1246 gedelegeerden.
Hij heeft er 1312 nodig. McCarthy,
is nog altijd volgens Newsweek
trweede met echter maar477
stemmen. De jongste deelnemer in
de race, senator George McGovern
uit Zuid-Dakota, verenigt volgens
de telling 34 stemmen op zijn
naam. 455 gedelegeerden hebben
nog niet beslist. En daaronder
bevinden zich de zeer grote
delegaties van Califomië en Illinois,
met respectievelijk 170 en 106 on
besliste stemmen.
Lester Maddox, de racistische
reactionair uit Georgia was te kort
in de race om nog in Newsweeks
telling to kunnen worden opgeno
men. Maar wat belangrijker is: de
gebeurtenissen in Tsjechoslowakije
waren op deze telling evenmin van
invloed.
Dat zullen ze echter wel zijn op
de uitslag van de conventie en
naar men vreest wellicht ook op
de uitslag van de presidentsverkie
zingen in november. Het ziet er
naar uit dat de Sovjet-tanks in
Praag vice-president Humphrey de
nominatie van zijn partij in de
schoot werpen. Zeker, Humphrey
was reeds gedoodverfd als de win
naar van de conventie. Maar er be
stond tenslotte nog heel wat onze
kerheid over het antwoord op de
vraag of hij in de eerste ronde vol
doende stemmen zou halen- En het
is nu eenmaal zo, dat men na een
mislukte eerste ronde van alles kan
verwachten.
McCarthy bijvoorbeeld beschikt o-
ver een indrukwekkende lijst poli
tieke overwinningen in de voorver
kiezingen en successen in de opinie
onderzoeken. En dan is er nog se
nator McGovern die, al komt hij
„slechts" uit het republikeinse Zuid-
Dakota, beschikt over iets van het
Kennedy-aureool en over een aan
tal knappe politieke strategen uit
het Kennedykamp.
Er was dus nog wel enige reden
(voor sommigen mag men wel zeg
gen: hoop) dat er op' de conven
tie nog verrassende dingen konden
gebeuren. Niet alleen in het Rocke-
fellerkamp in Miami Beach hoopte
men op een wonder, zoals in 1940
door de republiek in Wilkie werd
ontketend, toen hij uit het niets ko
mend, prominente republikeinen de
nominatie afpakte. Ook in de aan
hang van McCarthy speelde men
met de gedachte om iets dergelijks
met kracht na te streven, onder
meer door massaal te gaan demon
streren in Chicago tijdens de a.s.
conventie.
Maar de Russen hebben nee ge
zegd tegen de duiven McCarthy
en McGovern. De argumenten waar
mee zij naar Chicago gaan, zijn
weggevaagd. Ze waren gebaseerd op
de gedachte dat Moskou „om' was.
Dat met Moskou te praten viel. Om
de goede verhoudingen met Moskou
nog beter en sterker te maken,
pleitten zij voor concessies in Viet
nam. Zij bekritiseerden president
Johnson en vice-president Humphrey
omdat zij te anti-communistisch
dachten en aldus te stug handelden
met betrekking tot Vietnam.
Dit soort argumenten, begin deze
week nog aanvaardbaar en aantrek
kelijk voor misschien wel miljoenen
Amerikanen, zijn nu tegelijk met
de prille vrijheid der Tsjechen on
der de tafel geveegd. Het brede
midden van de Amerikaanse kie
zersmassa en de talloze weifelaars
onder hen, zullen nu weer gemak
kelijker kunnen worden overgehaald
door degenen, die zeggen, dat met
de communisten niet te praten valt
en dat Amerika in het verre Viet
nam goed werk doet, omdat het
daar een land dat net als Tsje
choslowakije vrij wil zijn, be
hoedt voor het communisme.
Zo'n man is Richard Nixon, al
zijn recente duifachtige verkiezings
leuzen ten spijt. In veel mindere
mate zijn Johnson en Humphrey
zulke mannen. Zo-nder hen direct
tot uitgesproken haviken te bom
barderen, kan men zeggen, dat ze
het communisme voldoende hebben
gewantrouwd om de oorlog in Viet
nam tot nu toe tegen alle kri
tiek in gaande te houden, inclu
sief de bombardementen. Johnson
en dus ook Humphrey, willen over
eenstemming met de Sovjet-Unie.
maar niet tegen de prijs die Mc
Carthy en McGovern willen beta
len.
Dat zal de Amerikaan, even goed
teleurgesteld en aangeslagen door
het Tsjechische drama als wij in
Europa, doen overhellen naar de
man, die op het oog de meeste
zekerheid biedt tegen de zich weer
als boeman ontpopt hebbende Sov
jet-Unie.
Voor de democraten is dat onge
twijfeld Hubert Humphrey. Te vre
zen valt dat het straks Nixon zal
zijn- Want die preekt tenslotte een
nog hardere anti-communistische
lijn. Een dergelijke ontwikkeling
zou een buitengewoon ongelukkig
bijverschijnsel zijn van de walge
lijke vertoning in Oost-Europa.
W. KOCK
De permanente NAVO-raad in
Brussel is sinds woensdagmorgen
bijna dagelijks bijeen, om zich te
beraden over de gevolgen, die de
bezetting van Tsjechoslowakije kan
hebben voor het Westen. Voor nie
mand in internationaal-politieke, in
NAVO- en in defensiekringen is dit
nu al duidelijk. Wel wordt men het
er de laatste dagen plotseling meer
en meer over eens, dat een insti
tuut als dat van de NAVO in een
dergelijk stadium niet gemist kan
worden.
Een eerste gevolg van het Rus
sische optreden in Tsjechoslowakije
zal zeker zijn: een hechtere band
tussen de leden van de NAVO. Ook
van die leden-landen, die de laat
ste maanden bij voortduring gepleit
hebben voor een andere, een min
de harde defensieve koers. Een
ander gevolg kan in dit verhand
zijn, dat een aantal wijzigingen in
het NAVO-verdrag, die sinds vorig
jaar in studie zijn, voorlopig in de
ijskast gezet worden. „Gesprekken
over de Europese veiligheid, over
een grotere ontspanning tussen Oost
en West, over het eventueel ver
minderen van het aantal troepen in
de NAVO en in de landen van het
Warschaupact, doen sinds woensdag
alleen nog maar hypocritisch aan",
aldus enkele NAVO-deskundigen in
Den Haag.
De tijd schijnt weer zover te zijn,
om de defensieproblemen, waarmee
ook Nederland de laatste jaren wor
stelt, opnieuw grondig aan te pak
ken. Men 'moet echter wel voor
zichtig zijn met het trekken van
deze conclusie alleen. Feit is ech
ter wel, dat de NAVO in de na
bije toekomst terdege rekening gaat
houden met de nieuwe harde lijn,
die Rusland schijnt te willen gaan
trekken. En deze harde lijn. zou ie
dere kans op een wapenbeheersing,
een wapenvermindering tussen de
NAVO en het Warschaupact naar
het rijk der idealen verwijzen.
Natuurlijk kan dit alles in de toe
komst ook gevolgen hebben voor
het defensiebudget van de leden-
landen: van Nederland dus ook.
Minister Den Toom van defensie
heeft in zijn jongste defensienota
al aangekondigd dat hij niet ver
der meer kan bezuinigen, tenzij men
de Nederlandse defensie tot een ge
vaarlijk minimum wil terugbrengen.
Wij geloven sinds woensdag, dat
hij met deze argumenten straks
bij de verdediging van zijn defen
siebeleid steun zal vinden bij tal
van parlementariërs, die er vorig
jaar nog niets van wilden weten.
En dat hij en zijn collega Luns
eveneens op goedkeuring van hun
nota over de NAVO kunnen reke
nen. In hoofdstuk 4 van deze NAVO-
nota schreven beide miinsters:
„De Sovjet-Unie zal alles in het
werk stellen om de Oosteuropese
landen in het gareel te houden en
hen, indien maar enigszins moge
lijk, beletten om op het terrein van
de Oost-Westbetrekinkgen initiatieven
te ontplooien, die haarzelf niet wel
gevallig zouden zijn. Afgezien van
de vraag of de Sovjet-Unie er thans
nog toe zou overgaan een door haar
ongewenst, of zelfs gevaarlijk ge
achte ontwikkeling in O.-Europa op
gewelddadige wijze te onderdrukken.
De aldaar gelegen landen zijn nog
in sterke mate van de Sovjet-Unie
afhankelijk, waardoor deze nog o-
ver tal van pressiemiddelen jegens
hen beschikt", aldus de ministers
Luns en Den Toom in hun defen
sienota.
Professor mr. B. V. A. Röling,
directeur van het polemologisch in
stituut van de Groningse universi
teit en een volstrekt voorstander van
de ontspanning Öost-West drukte als
volgt zijn diepe teleurstelling over
deze tragische ontwikkeling uit:
„Het staat in elk geval vast dat
de toenadering tussen Oost en West,
die juist goed op weg was, is af
gesneden. Voor lange tijd moeten
we vrezen. Het militair evenwicht zal
als gevolg van dit alles weer de
kern worden van de internationale
politieke discussies, ook in Neder
land".
TON v. d. HOUTEN
Met hun interventie in Tsjechoslo
wakije hebben de Russische commu
nisten de sympathie van tal van an
dere communistische partijen in de
wereld verspeeld. De grote Italiaanse
communistische partij heeft zich
openlijk van het Sovjetoptreden ge
distantieerd, evenals de Franse, die
de Russische interventie in Hongarije
in 1956 nog kritiekloos gesteund
heeft.
Dit betekent dat het uiterst moei
lijk, zo niet onmogelijk zal zijn, op
de conferentie van communistische
partijen die in november in Moskou
gehouden zou moeten worden, de
eenheid onder de comunisten te her
stellen. Een bevestiging van de toch
'al wankele „leidende rol" van de
Russische communistische partij in
de internationale communistische be
weging lijkt uitgesloten.
Het eventuele Russische verweer
dat de gewapende interventie in
Tsjechoslowakije een actie is van
vijf communistische landen, zal niet
voldoende zijn om de scheuren (Chi
na, Albanië, Cuba, Joegoslavië, Roe
menië) te lijmen.
Men mag aannemen dat de leiders
in het Kremlin (die slechts konden
rekenen op 60 procent van de overi
ge communisten van de wereld) deze
ontwikkeling voorzien hebben. Toch
besloten zij in Tsjechoslowakije in
te grijpen. En dat kan alleen maar
betekenen dat zij minder waarde
hechten aan de internationale com
munistische eenheid dan aan die
van het machtsblok waarin zij do
mineren.
De linkse socialist en redacteur van
de Groene Amsterdammer, Wouter
Gortzak, zei ons deze week dat men
op de Moskouse topconferentie- waar
schijnlijk beslissingen uit de weg zal
gaan, maar dat zal niet verhinderen
dat de verdeeldheid duidelijker aan
het licht treedt dan ooit.
Waarom hebben de Russen dan
niet van de ingreep in Tsjechoslowa
kije afgezien? „De moeilijkheid met
de Russen is niet dat het communis
ten zijn", is eens gezegd, „maar dat
het Russen zijn". Stalin heeft de om-
perialistische buitenlandse politiek
van de tsaren voortgezet, en de hui
dige leiders in het Kremlin lijken
niet anders te doen.
K. BASTIANEN
Het ziet er voorlopig niet naar uit
dat de situatie in Oost-Europa directe
gevolgen zal hebben voor de betrek
kingen die er op het gebied van cul
tuur en sport bestaan tassen Neder
land enerzijds en Rusland en Tsje
choslowakije anderzijds. Op het mi
nisterie van Cultuur, Recreatie en
Maatschappelijk werk in Den Haag
neemt men voorlopig nog een af
wachtende houding aan. Er zijn nog
geen maatregelen genomen voor het
eventuele verbreken of niet verbre
ken van handen op cultureel gebied.
Het hoofd van het bureau
Oost-Europa van de afdeling bilate
rale betrekkingen van het ministe
rie van C.R.M. zegt: „Na nauwelijks
achtenveertig uur kun je nog niets
zeggen. De tijd is nog zo kort, dat we
nog maar even wachten of er stap
pen genomen moeten worden".
Wel is het zo, en dat is begrijpelijk,
dat er enige stagnatie optreedt. Er
is een voortdurende uitwisseling van
koren, orkesten, exposities enz. Die
kan op dit moment niet doorgaan.
Verder gaat alles echter normaal zijn
gang. Van een eventuele boycot van
de landen van het Warschau-Pact is
nog geen sprake. Bij C.R.M. zegt men:
„Als b.v. de K.R.O. besluit het song
festival in Sopot te boycotten dan is
dat een zuiver particulier initiatief.
Wij stellen ons wel helemaal achter
de afschuw die minister-president De
Jong heeft uitgesproken, maar wat
dat in de toekomst nog tot gevolg
zal hebben is nu nog niet te zeggen."
Hét Nederlands Olympisch Comité
in Den Haag neemt eenzelfde af
wachtende houding aan. Aan een
boycot van de Olympische Spelen,
zoals die in een aantal andere lan
den is voorgesteld of gesuggereerd,
denkt men voorlopig nog niet. „Het
bestuur van het N.O.C. zal de gang
van zaken nauwlettend volgen, maar
verder handhaven wij de status-quo"
is het enige commentaar dat men
wenst te geven.
Overigens is het zo dat noch het
ministerie van C.R.M., noch het
N.O.C. maatregelen achter de hand
heeft. Men gaat kennelijk van de
stelling uit dat het altijd nog vroeg
genoeg is om iets te ondernemen.
H. VAN REIJSEN
f.