govens
veiligheid
EEN COMPLEET GROOT DORP
OPPERVLAKTE VAN 800 HECTARE
IN TOTAAL 150 SCHOORSTENEN
18.500 WERKNEMERS
MAAR 6500 ONGEVALLEN PER JAAR
16
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1968
21
17
-TTEN-LEUR - Konj
[2 een ontzagwekkend
grote Duitse herder
hond. Negen jaar oud
maar uiterst vitaal. In d
huiskamer ziet hij er u
een goeie lobbes die ge
vlieg kwaad zal doen.
Eigenaar N. P. van Ber
weet uit ervaring dat n
hondenkenners die uitei
lijke schijn maar erg
bedrieglijk vinden. „Ik I
u in gedachte al scham
peren", zo zegt hij. „Mei
is er over het algemeen
heilig van overtuigd dat
Duitse herders geen goe
lobbesen zijn, doch valst
beesten." -
Onmiddellijk gaat hij on
wijzen dat niets minder waar
zijn. De heer Van Bergen di
Itten-Leur aan de rand van
Liesbos tussen bouw- en weide
woont de volstrekte rust w
er zo nu en dan alleen door
stemmen van blaffende her
verstoord laat zijn tien maar
oude kleindochter Karin uit
bedje halen, om zijn stelling te
proeven. „In goede handen kar
- Duitse herder de contraster
eigenschappen bezitten van
meedogenloos wapen en sc
hond tegelijk."
Nauwelijks wakker, kruipt bl
Karin op de reusachtige hond al
gebeurt niets. Ze steekt haar hai
tussen de vlijmscherpe tam
Konjak kijkt bijna sullig. Ze
'm aan zijn haren. De hond g
Een kwartier later schiet dez
Konjak als een pijl uit de boo
een man af die zich uit voor
heeft gehuld in een zwaar leren
nas met daar overheen een broe.
]as vaf .iute. Het woedende b
dat zojuist ziet dat zijn baas w
aangevallen laat met een me'
geluid zijn kaken klappen,
veertig kilo hond rukt en trekt
oe arm van de pseudo-boeï. N
lang, totdat de schavuit roe
olijft staan. Door de jute jas e
heen zijn de tanden
net dier onrustbarend goed
aar. Baas Van Bergen com
deert de hond dat hij los moe
z°dat de boef kan worden i
aio i ^en nijdige schop na
«e kerel die gewapend is met
mattenklopper, resulteert in
lp art ij, want voordat de man t
Sezien zijn been weer op
smnd te zetten, hing de hond e
ear ?an> ongevoelig voor de k
tiP, £P zi-'n k°P en rug n
ho jen' J?.3' 's °°k diezelfde Du
der. Die hond die even tevc
z° n leuke lobbes leek.
in iïi c'e.ze 'atente eigenschappen
W j herder kunnen schuilen
tiwo r kewust te maken en te
komt heel wat kijken.
7ii„lee«,zal zo schijnbaar klakke
ren 9p een ander kunnen af
vnno zÜn uren' dagen, maan
voor geoefend.
e heer Van Bergen een
vertooS"?imbtenaar die da vrij'
en zijn zoon Hans
vnPf a' jaren in zulke wel-oi
ul.15 dieren af te leveren. Vijf
srlinPi11 nu kun hondenopleidi
u v "Lie Stouw", waar al tier
dankziïnaenuUit hee] West-Eur
van de begeesterende instrui
Prim n u en zoon Van Bergen
Sa gebruiks-, politie-, blind
Foi' en sPeurhond zijn vertrok
dip aL vreemd voorval hei
die hnnen 6en afwijlting gekri
niet nu i. resPect'evelijke bazer
«weten ^un"en k"jgen. Of de di
krijgen eerste "°Pvoed
Leur" a n paar weken „Et
7d°et wonderen.
Barfipn°p g-s kre§en de heren
zindeliiv i0"®6 herder die
°vSdiWae' alles vernielde, z
hila'r o inen-' vl°erbedékking,
^aar'hii °ei-el' die k°rtom i
het diir aZln ln had- Achteraf b
dier de gehele dag alleen in
U MUIDEN „Als ik spreek
over veiligheid, haal
ik er altijd da* mopje
bij van de bijziende pastoor,
maar ik weet niet, of u het
in de krant kunt zetten.
Ja? Nou.- die bijziende
pastoor rijdt op een zomerse
dag op zijn fiets over een
landweggetje.. Hij ziet iets
bewegen in de struiken,
stapt af en vindt twee
jongelui. Wat jullie aan hét
doen zijn, weet ik niet,
zegt hij, maar jullie hebben
in ieder geval goed weer.
Zo is het met de veiligheid
ook. We weten niet precies
wat en hoe, maar we hebben
het weer mee. Er zit voor
uitgang in en dat geeft
moed. Vijftig jaar hoog
ovens Umuiden betekent
naast allerlei andere facet
ten, die men bij de kop
zou kunnen nemen,
vijftig jaar vechten tegen
de onveiligheid, aanvan
kelijk wat onwennig,
nu in verbeten ernst-
(Van een onzer verslaggevers)
G. Wijnschenk, adjunct-hoofd
van de 20 man sterke veiligheids
dienst, die bevordert, dat de 18.500
werknemers van Hoogovens
's avonds heelhuids naar huis gaan,
filosofeert er met verre over. „Wij
behoren tot de zeer zware in
dustrie," zegt hij. „Wij werken
met hete stoffen, zware stoffen,
Scherpe stoffen, met logen en zu
ren, met gassen en dampen. Er
wordt in drie-ploegendienst dag en
nacht gewerkt. Onder zulke om
standigheden zijn ongevallen niet
ondenkbaar.
Een groot aanial van onze per
soneelsleden loopt risico's de
normale, die aan elke arbeid ver
bonden zijn en specifieke. Neem
het verkeer op ons 800 ha grote
terrein. Wij vervoeren per jaar meer
tonnen dan de Nederlandse Spoor
wegen, wist u dat? Wij hebben hier
duizend spoorwagons rondrijden en
vijftig locomotieven. Er ligt 180
kilometer rails, waarin 220 onbe-
ben we 50 kilometer wegen, waar
over dagelijks 500 vrachtauto's
crossen en 5.500 auto's van perso
neelsleden, die met eigen vervoer
naar hun werk komen. We zijn een
problematiek, die er niet om liegt..."
Om bij die specifieke problematiek
van Hoogovens te blijven het of
ficiële orgaan van het Verbond voor
Veilig Verkeer schreef er in zijn juni-
nummer ais volgt over: „Er zijn geen
halve maatregelen genomen. Men
heeft duidelijk kosten noch moeite
gespaard om het kwaad zo goed mo
gelijk met wortel en tak uit te roeien.
En daarin onderscheidt Hoogovens
zich toch wel van heel wat steden van
gelijke omvang Men heeft allereerst
de bed r i.jfs verkecrson ge val 1 en geana
lyseerd en toen gevonden, dat slippen
(vooral van brommers), geen voor
rang verlenen, Inhalen en passeren,
achteruit rijden, kop-staartbotsingen
en slippen In de rails in deze volgor
de van belangrijkheid als oorzaken
kunnen worden aangemerkt. Vervol
gens is, gewapend met deze kennis,
het wegennet onder de loep genomen.
Trottoirbanden werden vervangen
door slipranden, waardoor meteen
bromfietsers al minder gevaar liepen.
Bestudering van alle kruisingen en
splitsingen had tot resultaat dat ne
gen aansluitingen werden veranderd,
waarmee een duidelijk, overzichtelijk
wegennet Ontstond. Er kwamen veel
parkeerplaatsen, zodat parkeren op
de rijbaan niet meer nodig was. Er
werd een duidelijke, heldere belij-
nihg aangebracht Voeg hierbij de in
tensieve verkeersvóorlifihting d.m.v.
brochures en cursussen aan het per
soneel en de controle, die de bewa
kingsdienst uitoefent om de staat van
de voertuigen die de fabriekspOortèn
passeren en het schouderklopje, dat
Hoogovens van het Verbond voor Vei
lig Verkeer krijgt, lijkt meer dan Ver
diend. Oök de loftrompet der resul
taten altijd de beste maatstaf
is welluidend. In 1967 nog maar 232.
In 1965 waren er 74.bedrijfsverkeers-
ongevallen, die 25 of meer dagen
verzuim per man kostten, in 1967 nog
maar 22.
Over de veiligheid in het algemeen
zegt Weinschenk: „Er is natuurlijk
verschil tussen een vuiltje in het Oog
en een calamiteit, zoals toen een
groep bezoekers bij een soort eruptie
in de oxystaalfabriek door het rond
vliegende gloeiende metaal werd ge
troffen. Maar goed: de leek vindt ons
ongevallencijfer nogal hoog staat
andert, als je het betrekt op het aan
tal mensen. Toen ik hier in 1955
kwam waren er 7500 uitvoerende
mensen (het woord arbeiders kennen
we niet meer) en 23.000 ongevalsmel-
dingen. U zult zeggen: het blijft een
geweldig aantal en dat is ook zo.
Maar als je de E.G.K.S.-cijfers neemt,
steken we bepaald gunstig af. Bij ons
komen volgens de laatste statistiek
69 ongevallen voor per miljoen ge
werkte uren tegen in Duitsland 98, in
België 107, in Italië 102, in Luxem
burg 115 en in Frankrijk 67. Zo be
keken kun je bij wijze van spreken
stellen dat het in ons bedrijf veiliger
is dan op straat".
De bedrijfsongevallen blijken bij
analyse de volgende oorzaken te heb
ben: eerst vallen; dan het niet ge
bruiken van de persoonlijke bescher
mingsmiddelen (waaraan Hoogovens
per jaar ongeveer een miljoen uit
geeft) en het kiezen van een onvei
lige plaats of houding; op de derde
plaats het gebruik van verkeerd ge
reedschap.
De veiligheidsdienst (met zijn
budget van een half miljoen voor sa
larissen en propaganda, werpt erte
gen in de strijd veiligheidsfunctiona
rissen in alle afdelingen plus specia
listen, die alles weten van persoon
lijke beschermingsmiddelen, nieuw
bouw, verkeersproblematiek, chemie
en propaganda. Wijnschenk: „We pro
beren de leiding van het bedrijf van
hoog tot laag te stimuleren. Onze taak
is hoofdzakelijk; adviseren, controle
ren en irriteren Door onze studie van
alle facetten van de veiligheid zijn we
een vraagbaak geworden voor men
sen op elk niveau. Dat is de enige
goede kant van een ongeval; je kunt
ervan leren. In theorie lijkt het heel
simpel. Je neemt gewoon de oorzaak
weg maar in de praktijk is het
moeilijker. Je hebt te maken met
mensen met al hun gedragingen
en wispelturigheden".
Via de wissel van deze opmerking
naar dr. C. J. de Wolff, chef over de
12 psychologen, die bij Hoogovens
werkzaam zijn. Zijn afdeling besteedt
50 percent van zijn inspanningen aan
de selectie en plaatsing van mensen
plus 20 percent aan sociaal-psycholo
gisch onderzoek, zodat er weinig
ruimte overblijft voor' het graven
naar de psychologische kant van de
veiligheid, maar hij houdt zich er toch
wel mee bezig. „Ér is eén beroemd
verhaal", zegt hij, „dat er mensen
zijn die van nature ongelukken aan
trekken. Geboren brokkenmakers, zeg
maar.
En inderdaad zie je dat bepaalde
(nensen in een jaar .7 of meer onge
vallen krijgen tegen andere mensen
geen. Als je die brokkenmakers uit-
selecteert, ben je een stuk verder,
zou je zeggen. Maar in de praktijk
blijkt dit absoluut niet waar te zijn.
We hebben in de walsérij-west nage
gaan, wat er zou gebeuren, als we alle
mensen vervingen, die in een bepaald
jaar een ongeval hadden gehad. We
kwamen tot de conclusie, dat het on
gevallencijfer dan wel wat zakte,
maar de prijs, die je betaalde, was te
hoog: meer dan de helft van de men
sen zou vervangen moeten worden.
Toen hebben we de mensen met meer
dan vier ongevallen genomen. Dat
was maar een paar percent van het
geheel en het had geen effect op het
ongevallencijfer.
Hetzelfde beeld, toen we de mensen
uit-selecteerden, die ten gevolge van
een ongeluk thuis hadden moeten
blijven. Als je er bovendien nog re
kening mee houdt dat de kans op een
ongeval op een grote afdeling niet
overal even groot is, blijft êr van de
gedachtengang, dat je er bent als dê
brokkenmakers uit-gCselecteêrd wor
den, bar weinig over, Tachtig percent
van de ongevallen wordt veroorzaakt
door tien percent van de mensen.
Maar het volgende jaar ook alleen
zijn het dan andere mensen die de
brokken maken. Je moet de ongeval
len en hun oorzaken niet op een hoop
vegen, maar proberen voor allerlei
typen ongevallen allerlei typen oor
zaken te vinden. Dan kun je mis
schien voor bepaalde categorieën op
lossingen vinden".
„Op dit terrein ligt er mischien een
grote taak voor de veiligheidsbevor
dering. Maar wij zijn daarvoor te
klein als dienst. Wij kunnen slechts
terugvallen op het onderzoek, zoals
dat in de hele wereld plaatsvindt in
grote, gespecialiseerde instituten en
kijken of er aangrijpingspunten lig
gen voor ons werk hier. De grote mo
gelijkheden om de veiligheid te be
vorderen liggen volgens mij bij de
beschermende maatregelen en na
tuurlijk bij de ergonomie".
De grote Van Dale vertaalt dit laat
ste woord als „arbeidsleer" ofwel „de
leer van de wederzijdse aanpassing
van mens en werk en van het juiste
gebruik van de menselijke arbeids
kracht".
Een hele mond vol, die door S.
Scholtens, ingenieur nieuwbouw, er
gonomische adviezen bij Hoogovens,
aldus wordt verduidelijkt: „Mijn"ha
ren gaan overeind staan, ais ik hoor:
er moet ergens een knopje bijkomen,
want het betekent: er kan weer een
vergissing ineer worden gemaakt.
Neem die bestuurbare tang voor kra
nen daar kun je een aparte be
diening voor maken, maar het is be
ter de bediening te incorporeren in
het bestaande systeem. Een vergissing
betekent risico voor de man die hem
maakt.
Iedere tik die een man krijgt is de
inleiding voor een volgende tik. Op
de duur maak je hem ongeschikt voor
zijn taak. Wat die bestuurbare tang
betreft de bediening ervan simpe
ler maken kostte 3000 gulden per
stuk, maar daar wordt hier bij Hoog
ovens niet over gepraat. Onze instel
ling is: er moet een optimale relatie
zijn tussen mens en machine in de
meest ruime zin. Wij zijn er niet ai-
leen om centjes te verdienen, wij zijn
geen slavendrijvers.
Wij realiseren ons dat een man van
'zijn vijftiende jaar tot zijn vijfenzes
tigste jaar een zinvolle taak moet
hebben. Mede van die instelling gaan
wij uit bij de ergonomie. Gehoorsbe-
schadigingen zijn in de zware indu
strie verre van ondenkbaar. Zij tasten
tenslotte ook het gebied van de
spraakverstaanbaarheid aan. De man
wordt erdoor in zijn meest intieme
omgeving beïnvloed. Je kunt wel je
televisie harder zetten, maar niet je
vrouw. Nu kan men als industrie re
deneren: doof? Lekker, dan hoort hij
het lawaai niet meer. Maar mensen,
die doof zijn, ervaren de levenssitua
tie heel anders dan gezonde mensen.
Ze gaan aan spanningen lijden, die
hun werk niet ten goede komen. Ach,
de continuïteit van het bedrijf is na
tuurlijk ook in het geding. Als bij
Hoogovens iedereen doof werd, zou
den we geen personeel meer kunnen
krijgen. Je stelt in het algemeen al
tijd: bescherming tegen gevaren is
essentieel voor de man en voor het
bedrijf, want als een man zich niet
veilig voelt, kun je de bediening wel
vergeten dan doet ie het eenvou
dig niet".
„We zijn bij Hoogovens 10 jaar
geleden heel doelbewust met de er
gonomie begonnen," zegt prof. J. de
Groot, „De achtergrond was, dat wij
als bedrijfsartsen aankeken tegen
situaties in de fabriek, waarvan wij
zeiden: hier kan met minder inspan
ning meer produktie worden be
reikt."
Hij is buitengewoon hoogleraar in
de arbeidsfysiologie en hyiëne in
Delft en leidt bij Hoogovens de ge
er sceptisch tegenover. Dat beeld ver-
neeskundige dienst, die onder meer
beschikt over 8 artsen, 13 verband-
meesters, 2 verpleegsters, 2 masseurs,
2 analisten, 3 ambulances, 2 ver-
bandkamers, die in 4-ploegendienst
dag en nacht bezet zijn, en een bud
get, dat in de buurt van het miljoen
komt.
„Ons raakpunt met de ergonomie
is, dat wij e. het harde feitenmate
riaal voor aandragen. Wij doen enorm
veel aan het onderzoek van onze per
soneelsleden. Vorig jaar hebben we
bijna 4000 nieuwe personeelsleden
gekeurd. Ons bedrijfsgeneeskundig
spreekuur, waarop iedere werkne
mer welkom is die meent, dat zijn
gezondheid benadeeld wordt door
zijn arbeid, trok vorig jaar 500ft be
zoekers. Iedereen, die 50 jaar wordt,
krijgt het verzoek zich vrijwillig te
laten onderzoeken en kan zich daar
na om de drie jaar helemaal na laten
kijken.
Het deelnemingspercentage aan
deze keuring is 99,9 percent. We zou
den niet moeten wagen, ermee op te
houden en de ondernemingsraad wil
eigenlijk, dat We al beginnen bij 45-
jarigen. Dan is er het onderzoek, dat
zich richt op mensen, die 'aan geva
ren zijn blootgesteld de werkers
in de benzolfabriek krijgen om de
3 maanden een keuring, werknemers,
die ih een lawaaierige omgeving ko
men te werken, na een jaar en ver
volgens om de vijf jaar. We onder
zoeken mensen met zodanig werk,
dat ze ongelukken kunnen veroor
zaken, al« ze niet gezond zijn denk
aan chauffeurs, kraandrijvers, loco
drijvers. Dat gebeurt om de drie
jaar. Dan is er het jaarlijkse borst
onderzoek. Ik durf zeggen, dat wij
redelijk op de hoogte zijn van de ge
zondheidstoestand van al onze 18.500
werknemers.
Het punt is: dit zijn allemaal de
gebruikelijke onderzoeken in rust,
maar je kunt de conditie van een
mens niet altijd goed bekijken als
het lichaam niet in functie is. En
wij zijn nu juist geïnteresseerd in de
functionele kant, met name van het
hart- en vaatsysteem en van de
longen. Het is ideaal, als je kunt
küken: hoe gaat het nu tijdens het
werk zelf, hoe werkt het lichaam,
als het onder druk staat en waar lig
gen de pieken van de belasting?
Daarom werken we sinds een paar
jaar met telemetrie. De personeels
leden, die we willen onderzoeken,
krijgen ^tijdens hun werk elektro
den op~de borst, die verbonden zijn
met een zendertje, dat ze op zak
dragen.
Buiten, in een kampeerwagen, zit
ten wij met de meetapparatuur. Zo
kunnen we nagaan, hoe de arbeids
belasting in werkelijkheid ligt, waar
het werk anders georganiseerd moet
worden, waar bescherming nodig is
tegen een te hoog tempo. Enerzijds
is de mens een energie leverend en
informatieverwerkend onderdeel van
de fabriek.
Anderzijds verander je aan de
mens niet veel. Welnu: richt dan de
fabriek zo in, dat de mens als on
derdeel van het systeem een op
timale prestatie kan leveren. Daar
om is de ergonomie is essentie een
samenspel tussen de bedrijfsorgani
satie, de constructeur, de arts en de
psycholoog."
Sinds 1963 zijn er bij Hoogovens
zes werkgroepen actief, die zich be
zighouden met een nieuw deelge
bied van de veiligheid: de arbeids-
liygiëne, en dat is volgens ir. Visser,
die het behoort té weten, een .we
reldprimeur Ze hebben geen hiërar
chische opbouw. Het zijn gewoon een
aantal specialisten op alle terreinen,
die van belang kunnen zijn. Ze be
studeren respectievelijk het klimul
in de fabriek (hitte» tocht, straling,
kou), de luchtverontreiniging, het
lawaai, de verlichting (ook hinder
lijke reflexen, contrasten, die ver
moeidheid van het oog veroorzaken),
ergonomie en arbeidsbelasting, fysiek
zowel als mentaal, maar meer tn
meer met de nadruk op het laatste.
Ze doen dat niet academisch, milt
gaan op de 300 werkplekken, die
Hoogovens telt, zelf bij het personeel
de problemen inventariseren. Zonde;
normen kun je niet meten, dus levert
de geneeskundige dienst de normei
De resultaten van de meting»
gaan i n rapportvorm vrijblijvend
naar de bedrijfschefs, die de eind
verantwoordelijkheid hebben voer
de veiligheid en de hygiëne op hm
afdelingen. „De adviezen", aldus it,
Visser voldaan, „worden graag op,
gevolgd. De werkgroepen kunne:
bepaald terugzien op zeer tastbare
resultaten. Vroeger zaten de chefi
met vage klachten van hun mensen
waar zij geen raad mee wisten.
Nu krijgen ze concrete feiten o
der hun neus en kunnen ze ge
vragen om bepaalde toestanden
verbeteren. Hoogovens investeert
momenteel jaarlijks 2 tot 3 miljoen
gulden in het verbeteren van de er-
beidsomstandigheden.
In 1923 werd bij Hoogovens voor
gesteld vangnetten aan te brengen
bij het schilderen van constructie
werk. Pas in 1966 zijn deze. netto
voor het eerst gebruikt. Veiligheid
is een zaak van lange adem. Dat
hoeft niet alleen aan de bedrijfslei
ding te liggen. Toen ir. A. Ingen-
housz van Hoogovens in 1933 terug
keerde van een studiereis naar Ame
rika met de overtuiging, dat het
dragen van helmen in zijn bedrijf u«
veiligheids-oogpunt een noodzak
was, moest hij zelf met zo'n dmg op
zijn hoofd „voor schut" gaan lop»
voordat de arbeiders hun valse
schaamte kwijtraakten. En veilig
heidsschoenen die voerde Hoog
ovens in 1935 in, maar ze kostten
vijf gulden per paar en dat moet je
maar te missen hebben in een crisis
tijd. Zulke dingen kunnen meespe
len.
Nu terugblikkend op vijftig
jaar en vooruitblikkend in
vijftig bloeiende jaren, die Hoog
ovens als grootste industrie op
dit gebied in Europa ongetwijfeld
nog beschoren zullen zijn,. ®1'
mert veiligheidsdeskundige Wijn
schenk hardop: „We gaan voor
op de weg naar een dorp,
veiligheid heet, maar dat we
nooit zullen bereiken. Zolang]®
veiligheid niet kunt meten, 'J
je ronddobberen op een zee va
problemen.
Wij meten in wezen onveilig
heid. Dat is verkeerd. Er is nog
geên leerstoel in veiligheid-
bestaat geen opleiding voor. M
Hoogovens strijdt op alle fron e
Daardoor hebben we toch we
sultaat. Er zit vooruitgang n
dat geeft moed.
Misschien, heer Wijnschenk
alle anderen, die hebben meeg
werkt aan deze reportage, za
nog beter gaan, ate de bjJ®®
pastoor Van het begin niet
constateert, dat het mooi
ie, maar er ook éên sehietgëh
bij doet".
Een van de werknemers van Hoogovens toont enkele hulpmiddelen,
die hem bijstaan in zijn gecompliceerde opdracht.
Niet zo maar een kraan, deze mastodont bij Hoogovens. Met name de
cabine ervan werd dusdanig ontwórpen, dat de bestuurder practisch geen
fout meer kan maken. Zijn lichamelijke en geestelijke belasting zijn in
gecalculeerd.
Ten behoeve van de bloeiende bollenteelt in zijn nabije omgeving, die
door industriegassen tot kwijnen wordt gebracht, houdt Hoogovens er
eigen proeftuinen op na, waarin meer dan 100 variëteiten bloeien tussen
de gewetensvolle meetapparatuur.
l t
