S/ER
CHNIEK
0
Flintstone"
keihard succes
ook in bioscoop
Tekenfilm, onverwoestbaar genre
New York
Philharmonic
naar Europa
Morituri"
voegt weinig toe aan
werk van Claus
n
NAAKTE (VLAAMSE) WAARHEID
werkers
nuurders
ide
ASTEN- en
KEN N.V.
tage-Bedrijf
1] BEVERWIJK
iRDERS
timmerlieden
etonafwerkers
udsmonteur
ienst W-B-Z
D
van onze kwaliteits
meubelen, sloten~ën
vacant voor:
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1968
'NSDAG 21 augus-
é-Restaurant „De
01850-36144, u dage-
:n verstrekken.
601-298
oeken wij
erbouwkunde.
irden nader overeen
g en voorgaande
ovenstaand adres
Ier supervisie van
zoor de dagelijkse
roject.
bouwkundige op-
aan één of meer
de utiliteits-/wo-
misatie- en plan-
nming met de be-
cundaire arbeids-
spaarregeling etc.
bjj het verkrijgen
sonalia, opleiding
itoor Wijkermeer-
>ey Oostvoorne
eid voor
P.-terrein in de Eu co
rn overdag op het werk
is bij de Heer G. v. d.
ïgen-Vaart, Tel. 01623-
iTtmiinig
functie
wordt beschikbaar
ruime ervaring ëe'
Bergen op Zoom
- 6342
altijd in moeilijkheden.
Wilma Flintstone, vrouwelijk logica ook in het stenen tijdperk.
Hugo Claus is stout geweest. Hij
heeft in een door hem zelf geschre
ven religieus spel, onder eigen re
gie en in de redelijke beslotenheid
van speciale voorstellingen, drie
makte mannen ten tonele gevoerd.
In België is zo iets heel stout.
Maar als dan bovendien die man
nen in naakte waarheid de Heilige
Drievuldigheid moeten symbolise
ren, is dat nog veel stouter. Aan
gezien echter blasfemie iets is
mar men ook in België tot in
hoogste rechterlijke instantie over
kan redetwisten, omdat ieders uit
leg van godslastering recht even
redig is aan eigen interpretatie van
eigen rooms-zijn, heeft de veroor
delende rechter het alleen gehou-
op de zeer herkenbare naakt
heid als zijnde openbare schennis
der zedelijkheid. En dus vier
maanden in 't gevang
Los pan het feit dat zulk een
Wmi» wel zeer hoog is voor zo
uttel, ten overstaan van uit eigen
«tl en ongeschokte aanwezigen be
gaan vergrijp, en ook nog los van
e vraag of die zeer harmonieus-
r/ li uit ket sPe' voortkomen
de blootheid wel een vergrijp is;
JJ""1 nIIe franje zit er aan deze
l °°r de toeschouwers, maar
rJlu' door anderen verlinkte
S..eei} vreemd luchtje. Een
otje uit een rood boekje waarop
grote letters staat „T 68", ge-
rwUe£ en uit9egeven door Hugo
M» ij arlos Tindemans en Alex
„i0"®"'. en gratis aangeboden
Vle m Nederlandse taal-
iicoft ]ets met theater te maken
hnoD-0 zou hunnen hebben. Een
zo h 6 °T de in Zuid-Nederland
,L„!}zonder noodzakelijke toneel-
mZem}ng- compleet met kritiek
en r„„°? m.et zeer weldoordacht
Fm, }ru.Qtlef vijfjaren-plan.
cmprJrend hoekje. Om de fas
ten h opzet van hun plan voor
Vlnr,™ ,oePs-eoncentratie van
looosiu ]lech Om de heftige be-
tii to»'?! en levenslust, waarmee
len lateer- levende kunst wiU
formt/io^' hhjven. Om de sappige
op ket h T11' Waarin de kritiek
krint;,eStaande. is vermt- Formu-
rarJn Nederland geen
'ionaris hoof 0ee" la9ere func'
wordn - over zou kunnen
twuivend?eVa! a!s z'ln in op
is Nederlnn3/ 90 n' ^aar België
"V. Pao i ni met' n ak men dadr
<|e bureaucrm°et leZen "wid willen
ccn tam en en P°litici die hij
sknistheoter Ikt soort midden-
"riffen e« gfbaat 'tijn, logen-
■dankrl0p hwn plkht wijzen"
die Jn -r brachten in 't ge-
"'"Mner zn ,,f n eigen land toch
<!an wel eotreerde schrijver Claus
ÖOen voelen n eVe" stevi9 zullen
lichferii ™;tmen van
nieuw-
'aakte' „„Y!!edl''nd is en van de
barheid nog minder.
Want hoe menselijk de reactie
op Claus' plannen ook moge zijn,
voor de op toneelgebied verwende
Noordnederlander is het. Vlaamse
theater inderdaad iets, waarvoor
verkalkt nog maar een zwak woord
is, en waarvoor Claus zelf er be
paald ook nog wel andere weet:
„Wij ruimen op met het theatre de
papa, het burgerlijke genoegen, 't
slikamusement, het schommelthea
ter dat de sublimering van alle
wensdromen biedt. Dit allemans
geriefOf, sprekend over het
mislukte experiment met het Na
tionaal Toneel: „De oorzaken en
omstandigheden van dit failliet zijn
te zoeken bij de middelmatigheid
van lokale kliekjes, beslist niet bij
de geest van de opzet...." Voor
de Nederlandse 'waarnemer heeft
hij gelijk'. Want er wordt in Vlaan
deren erg veel slecht gespeeld in
slechte, onbenullige stukken.
Wat Claus wil, is de subsidie om
een centrum te kunnen stichten,
waar een collectief van jongere
acteurs hun ambacht zal uitdiepen
door vele soorten (en niet in het
minst: spraak-) lessen; waar zij
juist als collectief tot een diepe
bezinning zullen komen over taak
en plicht van het theater als uit
drukking van de g eest-van-nu;
waar zij al experimenterende en
geestelijk zich scherpend kunnen
komen tot een vernieuwende, meer
fantasierijke inzet van zichzelf en
hun kunst in het maatschappelijk
gebeuren. Eigenlijk dus een cen
trum, waar de acteur als instru
ment beter wordt vóórbereid en
veelzijdiger dan tot nu toe in Bel
gië, maar waar bovenal weer de
zo noodzakelijke bezieling zal kun
nen opvlammen, die al lang ge
doofd was in de gemakzuchtige en
puur commerciële toneelpraktijk
in Brussel, Gent of Antwerpen.
Het tintelend boekje van ca. 30
pagina's bevat veel concrete uit
werkingen van bovengenoemde
hoofdlijnen, getuigend van zowel
creatieve visie alt nuchter ver
stand. Zelfs zeer nuchter waar het
de geldelijke kant betreft. Want
Claus besomt het vereiste tekort
voor het eerste jaar op 6 miljoen
francs, dus rond f 450.000,Een
gering bedrag voor een goed op
gezet instituut. In Nederland, waar
de minister voor toneel-alleen
meer dan zeven miljoen gulden
subsidieert, zou men niet met de
ogen knipperen en een herverde
ling van de pot bewerkstelligen.
In België knippert men wel, en
zijn de „aangevallenen" achter de
schermen druk in de weer. Ze kun
nen lachen: Claus krijgt vier
maanden voor z'n naakte waarheid.
Ongeveer hetzelfde tarief voor ie
mand die met z'n dronken kop
toch in de auto stapt en een ernstig
slachtoffer maakt
C. NICOLAï
JTet is voor een tekenfilm
ontwerper meestal niet zo
moeilijk een geslaagde figuur te
creëren voor een van zijn car
toons, ingewikkelder wordt het
wanneer het een ontwerp voor
een serie tekenfilms betreft. In
de eerste plaats moeten de ver
halen worden aangepast aan de
hoofdfiguren, terwijl het ook
heel vaak voorkomt, dat ont
werpers plotseling op onvoor
ziene moeilijkheden stuiten,
doordat zij in den beginne geen
rekening hielden met de beperk
te mogelijkheden van hun crea
tie. Zo moest Max Fleischer
destijds zijn populaire Betty
Boop laten schieten omdat zij-
geen profiel had en alleen maar
„en face" in het beeld paste.
Fleischer boekte meer succes
met zijn van de krantestrip ge
leende en niet door hemzelf
ontworpen Popeye the sailor.
De spinazie-etende zeeman
zijn broodmagere vriendin
Olive Oil en zijn eeuwige rivaal
Bluto mochten zich ondanks
een wat slordige animatie
jarenlang in een populariteit
verheugen die hun een tweede
plaats bezorgde achter de crea
ties van de in de jaren dertig
onaantastbare Walt Disney.
Maar ook Disney had zijn
problemen. Toen de grote Walt
na een aardig succesje met Os
wald het konijn met Mickey
Mouse een goudmijntje aanboor
de, kon hij nog niet vermoeden
dat hij deze „ontdekking" al
spoedig naar het tweede plan
zou moeten verdringen om aan
vankelijke bijfiguren als Pluto,
Goofy en later Donald Duck te
pousseren. Wat was het geval?
De muis, die het als krante
strip goed deed en dank zij de
eerste geluidstekenfilm naam
maakte op het filmscherm,
bieek al spoedig in vrijwel geen
enkel verhaal té passen. Een
muis, die een hond als huisdier
heeft, ging te ver, zelfs voor de
ongebreidelde fantasiewereld
van de tekenfilm, zodat al heel
snel alleen Pluto in het beeld
verscheen en Mickey slechts
sporadisch te zien was en dan
nog menselijker dan voorheen.
bijvoorbeeld zonder staart. Le-
qn Schlesinger worstelde al ja
ren met zijn „Merry Melodies"
en „Looney Tunes" op de rand
van het succes, maar kreeg pas
de erkenning die hij als ont
werper verdiende toen hij de
goedige Porgy de big liet schie
ten voor de brutale haas Bugs
Bunny.
A ndere figuren, die een grote
serie tekenfilms overleef
den, waren Walter Lawtz' Woo
dy Woodpecker, die Andy Pan
da van dezelfde ontwerper naar
het tweede plan drong en Co
lumbia's Chilly Willy. Peul Ter
ry echter slaagde er nooit in
ook maar één tekenfilmfiguur
van betekenis te scheppen.
Noch zijn eksters Heckel and
Jeckel, noch zyn Mighty Mouse
kregen ondanks een lange serie
films enige aansluiting met het
publiek. Slordige animatie en
gebrek aan vaart en ideeën wa
ren daar die voornaamste oor
zaken van.
Sommige tekenfilmstudio's,
zoals de VPA-studio's van Ste
phen Bosustov, volgden het
principe geen vaste hoofdfigu
ren te ontwerpen, maar voor
ieder verhaal passende nieuwe
ontwerpen te maken. Toch ver
vaardigden zij tenslotte drie
filmpjes rond het louter geleer
den voortbrengende jongetje Ge
rald McBoing Boing en deden
zij zich tenslotte zelf de das
om door vast te roesten in een
serie rond de bijziende Mr.
Magoo met de stem van Jim
Backus 'i
TAe meeste
studio's
Oosteuropese film-
hadden ook geen
eigen vaste figuren, maar ont
wierpen voor elke film weer
nieuwe. De Joegoslavische Za-
grebstudio's weken eenmaal
van deze richtlijn af door voor
de Amerikaanse markt een se
rie rond de zich vermommende
Inspecteur Mask te produceren,
maar na een serie van twaalf
liet men dit idee snel schieten.
'Twee ontwerpers zult u in dit
overzicht tot nog toe hebben
gemist, en wel omdat ZU de
meest succesvolle in hun bran
che zijn en nog nooit één ver
keerde manoeuvre maakten.
William Hanna en Joseph Bar-
bera vestigden het eerst de aan
dacht op zich toen zij voor Me
tro Goldwyn Mayerproducer
Fred Quinsby het kat-en-muis-
spelletje van Tom and Jerry
ontwierpen en met enkele van
bun films een Oscar verover
den. Na de dood van Quinsby in
1964, toen Leo Goldman de pro-
duktie van de Tom Jerry-
filins overnam, gaven Hanna en
Barbera er de brui aan, keerden
MGM de rug toe en creëerden
voor Columbia en nieuwe te
kenfilmfiguur: Yogi Beer.
Onderwijl ontwierpen zij voor
een televisieserie de Jetsons en
de vondst van het stenen tijd
perk: de familie Flintstone. Te
levisiefilms hebben een beperk
ter budget dan de tekenfilm
voor bioscoopgebruik. Het voor
deel is, diat door ze in serie
te maken vele malen dezelf
de tekeningen kunnen worden
gebruikt. Een drastische ver
eenvoudiging in de animatie
geeft nog een grotere tijdsbe
sparing en zo lang de ideeën
stroom blijft komen wat bij
Hanna en Barbera het geval
blijkt te zijn dan is er geen
vuiltje aan de lucht.
J7red, Wilma en Pebbles
Flintstone, Barney, Betty,
Bam Bam en Dino werden al
spoedig zo populair, dat het,om
gekeerde plaatsvond van wat
menige filmacteur geschiedt. Ac
teurs, die in de filmstudio's geen
emplooi meer vinden, proberen
vaak hun geluk op het huiska
merscherm. De Flintstones kre
gen zo'n aanhang, dat zij de
sprong waagden naar het bio
scoopscherm. Onlangs was dan
ook in kleur „Geheimagent
Fred Flintstone", een middag-
vullende tekenfilm, in onze bio
scopen te zien. Dat ZÜ daarbij
hun oude huiskamervrienden
niet vergeten, blijkt wel uit het
feit, dat spoedig weer een nieu
we televisieserie van deze
steen-goede familie zal worden
uitgezonden. De Flintstones zijn
echt onverwoestbaar. O. MILO
Voor het eerst sinds 1959 zal
het Philharmonisch Orkesi
van New-York een tournee
maken door Europa en Is
rael. Het department of State van
de Verenigde Staten en de Irans
World Airlines hebben aanzien
lijke financiële bijdragen ver
strekt, die deze tournee mogelijk
maken.
Leonard Bernstein zal alle con
certen van de vijfweekse tournee
dirigeren. Het eerste concert zal
in Gent zijn, de opening van het
Festival van Vlaanderen, op 24
augustus, het laatste op 26 sep
tember in Londen. Bernstein zal
zijn 50ste verjaardag vieren op
de dag, 25 augustus, dat hij in
Brussel zal dirigeren. Alain Lom
bard zal de tocht als assistent
dirigent meemaken.
JJet orkest neemt het volgende
repertoire mee:
Mahler: Vijfde symfonie; Berlioz:
symphonie Ëantastique; Harris:
Symfonie nr. 3; William Schuman:
Symfonie nr. 3; Haydn: Symfonie
nr. 87 en de ouverture „l'Italiana
in Algeri" van Rossini.
Het orkest z<d 10 landen bezoeken,
24 concerten geven en in zes fes
tivals optreden. Het zal voor het
eerst concerteren in Gent, Luzern
Jerusalem, Caesarea, Monte-Carlo,
Montreux, Bonn, Hoechst, Kopen
hagen en Amsterdam. De festivals
zijn de muziekfeesten van Vlaande
ren, Luzern, Montreux, Israël, Ve
netië en Berlijn. Een aantal van
de concerten zal uitgezonden wor
den door radio en televisie.
He directeur van het orkest;
Carlos Moseley, veronderstelt,
dat de toernee een 150.000 dollar in
de richting van Amerika zal doen
stromen. Het totale budget van de
toernee is 600.000 dollar. Het De
partment of State di aagt 100.000
dollar bij, de T.W.A. 150.000 dol
lar. De 106 man van het orkest zul
len onder auspiciën van het Cultu
ral Presentation Program van het
Department °f State optreden. Het
is bekend, dat Leonard Bernstein
aan het einde van het seizoen 1968-
1969 zal aftreden als dirigent en
muziekdirecteur van het Newyork-
se orkest. Hij zal dan voor het le
ven benoemd worden tot erediri-
gent van het orkest. Bernstein wil
meer gelegenheid hebben om te
componeren, maar zal wel nog een
aantal concerten van zijn orkest
blijven dirigeren. De enorme lasten
en problemen van de muziekdirec
teur en 'vaste leider worden voor
lopig overgenomen door Georg
Szell, die voor enige jaren tot ad
viseur benoemd is. Er is op dit
moment nog geen sprake van een
opvolger van Bernstein. The New
York Philharmonis zal in Amster
dam het volgende programma uit
voeren: Haydn: Symfonie nr. 87;
Harris: Symfonie it. 3; Berlioz:
Symfonie Famtastique.
e derde symfonie van de A-
merikaanse componist Roy Har-
ris behoort tot de standaardwer
ken van 't 20e-eeuwse Amerikaan
se componeren. Het is een krach
tig werk in gematigd modernisti
sche stijl geschreven.
Leonard Bernstein debuteerde in
Nederland als gastdirigent bij het
Residentie-Orkeét in 1948. In 1949
en 1950 keerde hij bij het Haagse
orkest als gastdirigent terug, trad
ook op als pianosolist en verzorgde
de eerste uitvoering in Nederland
van zijn symfonie „The Age of An
xiety. Ook dirigeerde hij een eer
ste uitvoering van zijn „Jeremiah
Symfonie. In 1959 trad hij met
zijn eigen orkest in de Kurzaal in
Scheveningen op.
In mei van dit jaar werd in de Koninklijke Muntschouwburg te Brussel
de bewerking van Marieken van Nieumegen door Hugo Claus onder
de titel van Masscheroen opgevoerd, die tot een vervolging en een
rechtsuitspraak leidde, waarvan de auteur in hoger beroep ging. Ook
werd opgevoerd in de Muntschouwburg een „Libretto" onder de titel
van Hyperion en met muziek van Bruno Maderna onder diens leiding
uitgevoerd. Van dit „Libretto" is zo juist bij de Bezige Bij te Amsterdam
de tekst verschenen, maar onder een andere titel, namelijk: Morituri.
J-JUGO Claus gebruikt er een passage uit de memoires van Karei Frenzel
over de Berlijnse revolutionairen in 1848, een Vietnamees gedicht uit
de oorlog van Korea, enkele zinnen van Hölderlin, de dichter die Claus
het naast staat, een vers uit het boek Job en een bewerkte passage uit
een van de oudste Upanishads, de Upanishads Brhadaranyaka, de
Upanishad die het dichtst staat bij de magie van het offer in een voor
gaande periode, maar die reeds wijst op de identiteit van de menselijke
ziel en het absolute. Claus verklaart zelf dat zijn werk, dat geïnspireerd
is op 's werelds eerste televisie- en computeroorlog in Vietnam, meer dan
aanklacht, klacht is over de hel van vernietiging die Vietnam betekent.
De scène suggereert een militaire voorpost in Zuidoost-Azië. In het decor
is de nadruk gelegd op de hygiënische sfeer: gladde muren met enkele
pin-ups, verschillende speelapparaten, waardoor 'men de rijen machine
geweren niet direct ziet en overal kijkgaten.
Achter en op zij is de jungle en daarin onzichtbaar hoewel soms
hoorbaar zijn de „ratten", dat wil zeggen de vijand.
(^ENIE en intelligentie hebben dp leiding over de soldaten en leggen
de nadruk er op dat de vijand, inderdaad een rat en geen mens is.
De intelligentie stelt een paar retorische vragen.
Wie heeft de radar uitgevonden
Wie de M. 79 granaat
Wie de kleurentelevisie, wie melk in poeder
Wie het polystyrene- hars dat de napalm aan de huid doet kleven
Wie telstar, wie diepvrieskalkoenen
Wie Vincent van Gogh, wie de astronauten naar de maan
De soldaten geven antwoord: wij, wij, wij, en genie vraagt: en zij, zij?
Waarop de soldaten weer antwoorden.
Zij slapen de hele dag. Zij stinken.
Zij eten de schors van de bomen en gemalen kevers.
Zij zijn zonder gevoelens, zonder gedachten, zonder verstand.
Zij staren naar de grond, versuft, verlamd.
Een voorbeeld van hersenspoeling dus. die iedere oorlog begeleidt en
die gebaseerd is op de irrationaliteit waardoor vrijwel iedere oorlog
gevoed wordt.
£EN van de belangrijkste medewerkers bij deze hersenspoeling is de
aalmoezenier, de padre Jan, die in zijn ijver soms zelf te ver gaat
naar het oordeel van de beroepshersenspoelers en dan terechtgewezen
wordt.
„Mijn kinderen", zegt de kapitein, „gij hebt met eigen ogen en zintuigen
kunnen ervaren in welke hel wij zijn beland, op duizenden kilometers
van ons vaderland
Opgewonden onderbreekt hem padre Jan. „En tussen welke helse die
naars van vreemde goden die eer noch wet erkennen om hun slijmige
netten te werpen over de wereld van de Heer
„Straks Padre, straks", zegt de kapitein.
„Tot uw dienst, kapitein", zegt padre Jan. „Ik dacht
„U dacht verkeerd, padre", antwoordt hem de kapitein, „want gij ver
valt in heilige pathos en in een gevaarlijk schabloon, padre. Onze zaak is
ge-nu-an-ceerd padre, en als dusdanig te benaderen. Nuanceren, padre."
Het is natuurlijk ongeloofbaar dat ergens in Vietnam zo gesproken
wordt door een kapitein of een aalmoezenier. Maar de stompzinnigheid,
het redenerende gebrek aan rede dat in de gebruikelijke hersenspoeling
te bemerken valt wordt er wei in weerspiegeld; het schabloon, dat de
kapitein evenmin als de padre vreemd is, wordt er tot in het absurde
opgevoerd. Er is geen sprake van nuancering, het ene schabloon volgt het
andere.
QE vrouW verheft dan haar stem en dat is in dit gruwelstuk een apart
moment.
o, bronnen van de aarde,
o, bloemen, wouden, adelaars,
o, broederlijk licht,
hoe oud en hoe nieuw is onze liefde.
De zang daarop van de mummies vernietigt dit moment van verademing.
thermo
radio
hydro- sferen
actief
genes
atmo- sferen
mega
seismisch
missielen
strato- sferen
fusie- fissie- fusie-fissie
stof en as, en as en stof.
£)IT is zonder twijfel bekwaam gedaan, maar het lijkt ons toch iets te veel
gedaan om tot een waarachtigere onthulling van de eigenlijke tragedie
van Vietnam te geraken, waar niet alleen de Vietnamees onberekenbare
schade wordt gedaan, maar ook de jonge Amerikaan die deze schade op
bevel toebrengt. Hoe bekwaam ook, we geloven niet dat Morituri veel
aan het werk van Hugo Claus heeft toegevoegd.
JOS PANHUIJSEN
