OH MIEN, IK HEB WEER ZO'N
LAST VAN M N ROMANTIEK
Parel in de stilte
OTHENBURG, VOLENDAM DER MIDDELEEUWEN
DE PRIJZEN
VALLEN Uit
Herr
Blattman
en de
mannen
van het
Waar heb
ik dat in
hemelsnaam
toch meer
gezien
De Romantische Strasse, een verrukkelijke asfaltslang
DAGBLAD DE STEM
Amateurfilmers kunnen in <*e
komende maanden de kosten val
hun uitje naar Rothenburg dnbbel
en dwars terugverdienen. Zij
hoeven daarvoor alleen één °er
typische kleine monumenten in
stad boven de Tauber op de êe'
voelige plaat vast te leggen en
het •esultaat op te sturen naar hei
Kultur- und Verkehrsamt in
thenburg.
Voor de beste kleurend'"
foto-uitrusting ter ws- 'a
Mark bescbikbaa- beste b'eU*
ren- en zwartwil j worden elk ge
honoreerd een bedrag van «w
Mark. r naast zün er nog tien*
talie kleinere prijzen beschikbaar
or resultaten, die net niet
top gehaald hébben.
Gij, vaderlandse jakkeraars, be
genadigde kilometersvreters, die
straks weer met honderdduizenden
tegelijk uw geduld op de lange
Autobahn schuift. Gij smeuïge pot-
verteerders, die in het holst van
uw eerste vakantienacht de grens
overstuift en het groot-Duitse rijk
onder uw banden wegmaait. Gij
doordouwers bij de gratie van een
beperkt budget, die een koffer met
spelletjes meeneemt om onderweg
de kinderen zoet te houden, terwijl
u bliksems goed weet, dat ze al
leen tijd zullen hebben om met
u „Mens erger je niet" te spelen.
Mogen wij juist u in de schaduw
van de Grote Volksverhuizing een
klein, nuttig advies geven? Na
tuurlijk, we weten, dat u op uw
trijpen sloffen in één ruk naar
Innsbruck kunt doorstomen. Daar
draait u uw hand niet eens voor-
om. Sterker nog. Als u er een
maal bent, kunt u hem niet eens
meer bewegen. Dan valt er drie
dagen geen land meer met u te
bezeilen en ligt u voor pampus
in de bungalowtent. Maar u heeft
het gehaald, u kunt er straks op
kantoor de collega's mee overdon
deren en een kniesoor, die het u
dan kwalijk neemt, dat u een
week lang geen bal meer uitvoert,
ornaat u toevallig ook weer in
één dag terug bent gereden en
geen pap meer kunt zeggen.
Als de vakantiekaarten bij u zo
liggen, weet dan, dat u een zwa
re tol betaalt voor uw Pyrrus
overwinning. Statistieken bewijzen,
dat uitgerekend achter Frankfurt
het aantal auto-ongelukken onrust
barend stijgt. Voornaamste oor
zaak: oververmoeidheid van de be
stuurders, wier aandacht na acht,
negen uur rijden (ondanks de
zwarte koffie uit de thermosfles,
de opgewekte deunen uit de auto
radio en de morele steun van moe
der) zienderogen wegkwijnt. En
dan praten we nog niet eens over
de stemming in uw welvaartsblik,
die na fl, 700 km de explosieve
kracht van een kruitvat krijgt.
Ons advies: vier bijtijds uw mo
torische teugel en haak af. U
krijgt een uitgelezen kans om te
rieleksen, als u bij Würzburg de
eindeloze Autobahn naar München
laat, voor wat hij is en rechtsaf
gaat. U komt dan gelijk op de
wereldberoemde Romantische
Strasse, een verrukkelijke asfalt
slang, die zich op zijn elf en der-
tigst door de Beierse dreven kron
kelt. In dit land, waar de Romei
nen hun veroveringsdrang duchtig
de sparen hebben gegeven, waar
kruisridders en huurlegers elkaar
op leven en dood bevochten heb
ben, hangt het authentieke middel
eeuwse parfum nog zwaar binnen
de stadsmuren. Een medewerker
is voor u op verkenning gegaan en
geeft u uit de eerste, gulle hand
kersverse indrukken van en infor
maties over een gebied, dat een
romantische zijsprong dubbel en
dwars waard is.
k. i
't Zwaar op zijn grondvesten trillende verhaal, dat eeuwen geleden
een dorstige Rothenburger de stad heeft gered door drie liter wijn in
één geweldige tev 7 naar binnen te slaan, is voor de nazaten voldoende
aanleiding geweest om, ten behoeve van de toeristen, een herhaling van
het gebeuren te geven. Deze Meistertrunk geschiedt tn juni op zondag
16 en in juli op zondag 7. Daarnaast zijn er nog twee andere folkloris
tische hoogtepunten: de Hans Sachs-spelen en de Historische Schafer-
tanz, die de komende maanden vele malen per week in de Keizerzaal
vertoond worden.
Nou dat kan. Ze reppen zich
broederlijk het pand in en komen
even later terug met twee sierlijke
zilveren kannen, twee suikerklon
tjes en een zilveren lepel. Dat is
dan 9 Mark inclusief. Mogen ze nu
gelijk met meneer afrekenen (ze
hebben het horecaf al lang van
het koren gescheiden).
Weet de ober wellicht, waar
in het hotel de handtekening van
Herman Göring bewaard wordt?
Hij moet ergens in een tafel zijn
gekerfd.
De ober wijst naar een zijzaal,
hy heeft er spijt van, dat hij er
Herr Verkehrsdirektor Blattman
(hij spreekt zelf zijn naam uit met
de knallende klank van een ri-
cochatschot) heeft vanmiddag vlie-
gende haast. Herr Verkehrsdirektor
Blattman is in alle staten van op-
winding. Ademloos stormt hij te-
gen vier uur de knusse Konditorei
binnen, waar aangespoelde dag.
jesmensen zich stuurs door ds
pompeuze Apfeltorten slaan. „Lei.
der" heeft hij weinig tijd voor de
buitenlandse toeristen, die 675 ki.
lometer hebben gereden om ken.
nis te nemen van de middeleeuw
se schatten van Dinkelsbühl, „lei-
der" kan hij slechts vijf minuten
bij de heren blijven. Hebben da
heren al koffie gehad? Of een sor
bet? Een hei biertje soms? En zo'n
fijne slagroomputit? Wat zouden
de heren daarvan denken? Dat is
dan in elk geval vast een punt in
zijn voordeel. Blattman is er goed
voor, Blattman houdt ervan om
zijn gasten te verwennen. Aber lei
der. Hij sluit z'n schichtige ogen
achter de dikke brilleglazon en heft
wanhopig zijn handen. Wat is dat
nou jammei, maar hij kan er niet
onderuit. „Over enkele minuten",
roept hij, „begint de meeting van
de 98ste infanteriedivisie in het
raadhuis. De heren zullen dat wel
kunnen begrijpen. Een Verkehrs
direktor kan niet wegblijven, als
straks de mannen van het 98e de
vanen heffen en driestemmig hun
oude krijgsliederen zingen." Mijn
hemel, wat heeft het 98e immers
niet voor de natie gedaan. Het is
in gesloten gelederen opgerukt en
in gesloten gelederen op de vlucht
geslagen. Tolle Geschichte.
Herr Verkehrsdirekor Blattman
(hij kijkt al op zijn horloge, maant
tot sneller drinken) spoedt zich
ondertussen langs de tafels en
werpt, een bundel papieren naar zijn
gasten met het ingehouden voila-
gebaar van een leraar, die zijn
eindexaminandi de opgaven voor
het schriftelijk algebra geeft.
Mag hij het voorlopig daarbij
laten? Hebben alle heren hun
taart, zit het overal goed met de
consumpties? En weg is hij al
weer, Herr Verkehrsdirektor Blatt
man van het roemruchte 98e, die
aan de overkant van het plein zijn
vergrijsde wapenbroeders in de ar
men valt. Ze staan in groepje»
voor het versierde Raadhuis, een
stuk ouder dan in de dagen, waarin
ze opmarcheerden onder het zin
gen van Erika. Straks volgt 1105
een rondgang door de stad in rot
ten van zes en zullen ze zich rond
om de feestdis scharen. De man
nen van het 98e, de mannen van
Blattman.
Onder zijn beschrijving van Din
kelsbühl heeft hij met hoofdletter)
nog een aansporing laten stenci
len: „Kom naar Dinkelsbühl, de
stad die zoveel te bieden heeft".
Ja, daar bij het raadhuis is zo
juist 98 geboden. Wie meer dan
98? 98 geboden.
Niemand?
Dan is het erekruis van verdien
ste voor Herr Verkehrsdirektor
Blattman. Mit zweimal t und ein-
mal n.
Als we de stad uitrijden, zwaait
hij ons nog na. Hij roept ook iets.
Misschien is hij er toch niet hele
maal gerust op, dat alle heren hun
taart hebben gehad.
De fontein voor het Kathanhaus in Augsburg.
Hotel Eisenhut in Rothenburg
culinaire parel van de Romanti
sche Strasse verwelkomt zijn
gasten met de verpletterende stil
te, die alleen door miljonairs te
torsen is. De portier een grijze
patriciër, die in zijn zwart col
bert en grijze streepjesbroek de in
druk wekt, dat hij alleen ten ge
rieve van u van het bruiloftsmaal
is weggewipt waadt op zijn te
nen door de branding van het
vast tapijt, zijn bleke assistent
staat geteisterd achter de balie
als een rebellerende engel, die in
middels door de toorn des Heren
is getroffen.
Eisenhut: een hal met onstuimig
veel houtwerk, dat het felste dag
licht net zolang zeeft, totdat het
drab van de schemering is overge
bleven. Een eetzaal als een kathe
draal, waar men zijn kreeftj" uit-
pulkt onder eeuwenoude balken.
De ober blijft voortdurend in uw
nabijheid, want het kan immers
gebeuren, dat u nog een kruimig
aardappeltje na wenst. Bij Eisen
hut kunt u dat niet in eigen be
heer uit de zilveren schaal vissen,
om de donder niet. Dat doet de
ober voor u, met een fraaie zil
veren tang, alsof hij er zelf vies
van is. Er is ook voor elke gast
een hemelbed en een fauteuil van
trijp. En dat alles voor 120 Mark
per dag, ontbijt en belasting inbe
grepen Je begrijpt nog niet dat de
portier voor zo'n bedragje de god-
ganselijke dag op zijn tenen wil
lopen.
In een donkere sleuf bij de tuin
zit een eenzame man achter een
tafel berstens vol servieswerk Het
is drie uur in de middag, de lente
hangt loom tegen de lambrize-
ring Zijn keus is gevallen op een
karbnnaadje met een lang been,
dat hij voortdurend met zijn zilve
ren bestek te lijf gaat. Het is hem
aan te zien, dat hij graag zou wil
len kluiven, maar dat is er bij
Eisenhut niet bij. De ober ligt
achter tie palmen op de loer en zo
dra de man zijn mes neerlegt, zal
hij toestormen om de pudding te
serveren.
De man eet met lange tanden,
waarvan hij meer dan de helft al
had, voordat hij aan tafel ging. Af
en töe pakt hij zijn servet en gaapt
hardgrondig. Het zij hem verge
ven: wie in de loodzware stilte van
Eisenhut overeind blijft, moet van
goede huize komen.
Nu wil het toeval, dat de mees
ten daar net vandaan komen. Het
zijn de industriekeizers uit het
Ruhrgebied, de automobielkonin
gen en oankdirecteuren, die zich
hier onder de Eisenhut laten van
gen. Mannen met grijze manen en
een hoog chlorestorolgehalte, die
kortademig hun droompaardjes
door de gangen voeren. Tsjonge,
tsjonge, is dat werken.
Wie met een beperkt banksaldo
over de drempel struikelt en tus
sen de samenzwerende magnaten
door het terras opvlucht, wordt ge
lijk besprongen door twee obers,
die een schone asbak op tafel
plaatsen er meesmuilend naar de
aard van uw wensen informeren.
Zo zo, een kopje koffie. Toe
maar Ais ze meneer dus goed be
grijpen. wil hii pen feestje bouwen.
Als u werkelijk meent, dat u
straks de eerste sterveling bent,
die Rothenburg ob der Tauber
ontdekt, dan moeten wij u helaas
gelijk de eerste bittere pil aan
reiken. Effe slikken, de tandjes op
elkaar en dan maar weer dapper
glimlachen. Glimlachen naar de
duizenden die zich verdringen op
het Raadhuisplein waar elke mi
nuut een bus voor een nieuwe op
risping van dagjesmensen zorgt.
Hamburgers met opgerolde hemds
mouwen, schoolklassen uit Mün
chen met de onvermijdelijke leren
broeken, echtparen uit Engeland,
Denemarken en Zweden, die door
kwieke reisleiders van de ene
kerk in de andere worden geschut.
En Hollanders, buspatiënten bij
uitnemendheid, die verdacht snel
het parcours vol bezienswaardighe
den afleggen en dan gelijk hun
fraaie dorst op een van de ter
rassen verzilveren. Verkehrsdirek
tor Bernhard het groene ja
gershoedje op één roodaangelopen
oor weet er alles van. Meer
dan een half miljoen gasten valt
jaarlijks door één van de 5 poor
ten zijn stad binnen en daarvan
wordt veertig procent uit het
buitenland gerekruteerd. „Veel Ne
derlanders" zegt Bernhard gulzig,
„Ibre Landsleuten lieben Rothen
burg sehr".
Wat die 500.000 zoeken in dit Vo-
lendam van de Middeleeuwen? In
één van zijn weelderige folders
heeft Bernhard het nog over de
„rust van Rothenburg" maar ach
teraf begrijpt hij, dat het geen
haalbare kaart is. In de grimmi
ge Jacobskerk (protestants in hart
en witgepleisterde nieren, maar
de heiligenbeelden staan nog zege
vierend op hun consoles) zijn op
deze middag al zoveel mensen bij
een, dat elke herder er voor zou
willen tekenen. De meesten heb
ben elkaar al tien, twintig keer
gezien want de stad is klein. Het
heeft dan ook nauwelijks zin om
elkaar te ontlopen, want vroeg of
laat luistert men toch weer naar
dezelfde gids, die haarfijn de
schanddaden van zijn voorvade
ren uit de doeken doet.
Dat is Rothenburg, een ver
steend anachronisme, dat onge
naakbaar boven de Tauber uitto
rent. De straten zijn smal en tor
sen zonder uitzondering een karre-
vracht kinderhoofden op hun hoge
rug. Onweerstaanbare pronkstuk
ken zijn het renaissanceraadhuis,
het klooster van de dominicanes
sen, het Reichsstadtmuseum en de
Jacobskerk, die na een restau
ratie «van 15 miljoen Mark weer
een stralende representant van de
gotiek is geworden. In 't achter
schip wach' de bezoeker (die voor
zijn godsvrucht 50 Pfennig moet
afdragen aan 'n goedlachse dame
bij de ingang) 'n extra-verrassing:
het wereldberoemde Heilig Blut
altaar van de meesterbeeldhouwer
Tilman Riemenschneider, die in
zijn middenpaneel Judas de centra
le plaats te midden der apostelen
heeft gegeven. Judas is ook de
enige figuur die in zijn schepping
een los vast dienstverband heeft;
toen 't altaar nog gebruikt werd,
tilde de priester 't beeld in de
Goede Week uit 't paneel en zette
't voor straf achter het altaar.
De gelovigen wisten daardoor, dat
Judas in tegenstelling tot de an
dere discipelen geen man uit één
stuk is geweest.
De conservering van de kostbare
middeleeuwse schatten kost Ro
thenburg overigens per jaar meer
dan 200.000 Mark. „Een moeilijke
zaak", geeft Bernhard toe, „de
stad is kleir en onze middelen zijn
gering. Daarom proberen we op
alle mogelijke manieren aan geld
te komen. Wij verkopen bijvoor
beeld gouden munten. Daarnaast
hebben we een paar jaar geleden
een deel van de stadsmuren ver
kocht. Wie er 100 Mark voor over
had, mocht zijn handtekening in
de stenen krassen en werd op die
manier eigenaar van dat stuk. We
hebben er 130.000 Mark mee bin
nengesleept."
„Romantiek verkoopt blijkbaar
best in deze tijd". Naast hem in
de souvenirwinkel is een zojuist
gearriveerde groep uit Frankfurt
druk doende zijn stelling te bewij
zen De tegeltjes gaan het hardst,
maar de folkloristische poppen
volgen op de voet Als je de jurk
jes optilt zie je ter hoogte van
het achterwerk „made in Hong
Kong" staan.
De Rothenburgers hebben groot
gelijk Hong Kong bestond immers
ook al in de middeleeuwen.
niet geiyk een stuk cake van acht
Mark by heeft gedaan.
Onder een glazen plaat in het zy-
zaaltje liggen tientallen kaartjes
met namen van wereldberoemde
filmsterren, vorsten en zakenlie
den.
Göring is er niet bij.
De por+ier knikt. „We hebben het
kaartje van Göring een paar jaar
geleden weggehaald. We kregen
klachten van gasten".
„Waar is het nu?"
De portier meent dat de eigena
res het ergens in haar bureau be
waart.
A propos, zoeken de heren een
kamer?
Hy kykt ons glimlachend aan.
Hij is lang genoeg bp Eisenhut
om te weton, hoe je zo'n varken
tje wast.
Je loopt door Dinkelsbühl, de
duizendjarige, zwaar onder de
historie gebukt gaande vrije rijks
stad en je denkt: „Waar heb ik
dat meer gezien? Die torentjes, de
kapseizende geveltjes, de stoere
kerken, de muren en poorten."
Twee uur later loop je door Nord-
lingen, de stokoude, zwaar onder
de historie gebukt gaande Romein
se nederzetting en je denkt: „Waar
heb ik dat meer gezien? Die to
rentjes, de kapseizende geveltjes,
de stoere kerken, de muren en
poorten."
Nog net voor twaalven loop
je door Augsburg, eens een voor
uitgeschoven post van keizer Au
gustus, oude bisschopszetel, die
zwaar gebukt gaat onder de histo
rie en je denkt: „Waar heb ik dat
toch in hemelsnaam meer gezien?
Die torentjes, de kapseizende ge
veltjes, de stoere kerken, de muren
en poorten?"
Kan dat soms in Rothenburg zijn
geweest? Nou we zouden het wel
denken, want alle steden aan de
Romantische Strasse hebben uit
hetzelfde middeleeuwse vaatje ge
tapt en de resultaten zyn ernaar.
Toen eenmaal het eerste kerkje
over de brug was, heeft de tyd er
haastig een vel carbon onder ge
legd en daarna was het nog slechts
een kwestie van doordrukken.
Natuuriyk, er zijn verschillen: een
torenspits is dan opeens vervan
gen door een uit zyn krachten ge
groeide ui, een vakwerkhuis staat
eens wat schever, een plein is wat
groter uitgevallen, maar de essen
tie van hrt morsige middeleeuwse
patroon proeft men onmiddeliyk
achter alle stadsmuren.
Probeert men de specifieke karak
teristieken der verschillende ste
den aan de Romantische Strasse
eruit te v'ooien, dan komt men
tot de volgende inventarisatie:
Dinkelsbühl Meer dan duizend
jaar oud, 8500* inwoners. Pronk
stukken: De Sint-Georgekerk, de
mooiste hallenkerk van Zuid-Duits-
land, gebouwd tussen 1448 en 1499,
de imposante Wasserburg, het
Raadhuisplein met Wörnitstoren en
Leeuwenbron. Toeristische hoog
tepunten: De Kinderzechte - Fest-
woche van vrijdag 12 tot en met
zondag 21 juli, waaraan ook het
wereldberoemde Rococo - Knaben-
bataillon en de Dinkelsbühl Kna-
benkapelle deelnemen. Ook het
Frankisch - Schwabisch Stadthe-
ater" geeft deze zomer diverse
openluchtvoorstellingen in de dol-
romantische Garten am Wehrgang.
Alle inlichtingen bij het Stadt Ver
kehrsamt, postbus 850, Dinkels
bühl. Tel. (09851) 841.
Nordlingen In 1215 door keizer
Friedrich II uitgeroepen tot vrije
rüksstad, daarvoor een Romeinse
nederzetting en koningshof van de
Een van de talloze pronkjui
Haus, dat nu als dolromantisch
Karolingische vorsten 22.000 inwo
ners. Pronkstukken St.-George-
kerk, gebouwd tussen 1472 en 1505,
met barokorgel uit 1610 en toren
van 90 meter, die beklommen kan
worden. Salvatorkerk, raadhuis uit
de 13e eeuw met ongeloofiyk mooie
renaissancetrap, het Hoge Huis
met 9 verdiepingen (1442), het
oude ziekenhuis, het Reichsstadt
museum im Spital met beroem
de schilderijen uit de Schwabische
schildersschool. Toeristische hoog
tepunten: Nordlinger Messe (14 da
gen na Pinksteren), opvoeringen
van de Laienspielgruppe (eind juni
tot begin augustus, elke zaterdag
en zondag Scharlachrennen in be
gin september, 26 hotels en pen
sions, 9 restaurants, elf cafés. In
lichtingen Gem. Verein Alt Nord
lingen, tel. 0893-4380.
Augsburg Als Augusta Vin-
delicorum onder keizer Tiberius in
het jaar 30 na Christus gesticht,
320.000 inwoners. Pronkstukken van
deze uitsmijter van de Romanti
sche Strasse: raadhuis, meester
stuk van de architect Elias Holl
(1615 - 1620), Zeughaus, Sint-Ma-
riadom (923 - 1060), Sint-Ulrichs-
kerk, de dominicaner kerk. Hal
lenkerk, nu als Romeins museum
ingericht, St.-Maria-Sternklooster,
Fuggerhaus, Fuggerei, Schaetzler-
:n in Dinkelsbühl is het Deutsches
tel gebruikt toordt.
paleis met barokke feestzaal, Mo-
zarthaus, geboortehuis van Leo
pold Mozart, Holbeinhuis. Augs
burg is de geboortestad van Jacob
Fugger, eens de rijkste burger van
Duitsland met een vermogen van
70 müjoen Mark (vijf maal meer
dan de schatten, die de heren Me
dici in Florence in hun leven bij
eengaarden). Om wat terug te
doen bouwde Fugger (de goedzak)
het eerste hofjescomplex ter we
reld, de Fuggerei, waar de huur
van twee Mark per jaar voor een
driekamerhuisje nog steeds niet
verhoogd is. De bewoners dienen
wel als extraatje elke avond één
Onze Vader, één Wees Gegroet en
de Twaalf Artikelen van het Ge
loof op het koude zeil 'te bidden.
En dit vooi de zielerust van va
der Jacob, die tijdens zijn opont
houd op aarde zelf in een paleis
woonde, waarvan de badkamers
opzien baarden in een wereld, die
zich toen nog nauwelyks serieus
waste.Augsburg heeft 16 hotels,
waaronder het voortreffeiyke „Drei
Mohren", tien Gasthöfe en 7 pen
sions. Daarnaast heeft de stad een
beroemde botanische tuin, een die-,
rentuin, twee overdekte en drie
openluchtzwembaden. Inlichtingen
Verkehrsverein Augsburg, Bahn-
hofstrasse 11. Tel. 28376.
Dit „uithangbord" van Hotel Eisenhut maakt het de ooorbijganger
duidelijk dat het hier een hotel betreft, waarvoor men zijn petje kan
afnemen.
