e slag om het Witte Huis
De inzet
De partijen
De mannen
De weg
Aparth
COMME
w'
Democratic
Party
Republican
Party
JL
Ruim vier m
Discretie v
Wat is vrijhe
In angstige o
DE Democratische Partij ont
stond al onmiddellijk na „het
wonder van Philadelphia", de grond
wetgevende Conventie van de jeug
dige Verenigde Staten, die in 1787
werd gehouden. Zij ontstond rond
de figuur van Thomas Jefferson en
zij tooide zich met de naam
Republikeinen. Haar tegenstanders
waren de Federalisten, aanhangers
van een sterk centraal gezag, die
er niet voor terugschrokken monar
chistische doelen na te streven. De
geschiedenis van de beide partijen
is niet zo gemakkelijk te volgen.
Rond 1800 verdween de Federale
partij, wegens gebrek aan tegenstel
lingen met de Republikeinen, die
6teeds gematigder waren geworden.
Nieuwe thans sociaal-economi
sche tegenstellingen veroorzaak
ten steeds meer spanningen in de
N 0
P
Dagelijks
10
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 13 JULI 1968
n
„Niemand die ooit president is
geweest zal een vriend felicite
ren die het wordt".
(President John Adams tot
president John Quincy
Adams in 1825)
T)E neiging om de presidentsver
kiezingen van 1968 de be
langrijkste van deze eeuw te noe
men, is alleszins verklaarbaar.
Niet voor niets ook is de belang
stelling in Europa voor de race
naar het Witte Huis grotei dan
ooit tevoren. Weliswaar haalde de
nachtelijke t.v.-reportage van de
Johnsonverkiezing in 1964 overal
in Europa hoge kijkcijfers, ditmaal
echter is de belangstelling intensie
ver en bovendien ai veel vroeger
gewekt.
Jarenlang gewend zijnde aan het
leiderschap van Amerika in de
vrije wereld en er soms heel be
haaglijk tegenaanleunend, heeft
dezelfde vrije wereld, sinds Dallas
1963, toen dromen aan gruzele
menten vielen en de geweerschoten
die John Kennedy velden, over de
hele wereld naëchoden, het falen
van de leidende natie moeten ac
cepteren. Om kleinmenselijke maar
begrijpelijke redenen mag dat aan
vankelijk wat ironisch, soms ho
nend gelach hebbein opgeroepen.
Het lachen is de vrije wereld ver
gaan. Bezorgdheid en ongerustheid
nemen hand over hand toe. Het
is niet alleen dat de rol van de
Verenigde Staten in de wereld ter
discussie is gesteld. Met enige ver
bijstering hebben de vrienden van
Amerika dit land in een jaar of
vijf zien veranderen in een reus
op lemen voeten, diep weggezakt
in de moeilijkheden thuis, niet we
tend wat te doen om een dreigende
burgeroorlog tussen zwart en blank
te voorkomen, nauwelijks raadwe-
tend met zijn eigen sociale proble
men. Het „beeld" van Amerika is
wèl veranderd! Amerika zélf waar
schijnlijk niet. Het zijn de om
standigheden geweest, die de fou
ten meer reliëf hebben gegeven.
Datzelfde Amerika evenwel, dat
blijft de machtigste natie ter we
reld. Zijn president heeft een onge
ëvenaarde macht. Een macht zó
groot, dat zelfs de Amerikanen,
die niet ten onrechte zweren bij
hun politieke systeem en hun
staatsinrichting, zich bezorgd af
vragen of dat zo moet doorgaan.
Of de last en de verantwoordelijk
heid van het moderne president
schap niet te zwaar is voor één
man, wat voor een krachtfiguur
dat dan ook mag zijn? James
Reston zegt het zo: „Zelfs in de
Sovjet-Unie heeft het Politbureau
meer controle over de premier in
zaken als interventie in het buiten
land of het gebruik van atoom
wapens, dan het Amerikaanse kabi
net over de Amerikaanse presi
dent".
De president van de Verenigde
Staten is geen verantwoording
schuldig aan een volksvertegen
woordiging Hij heeft zijn mandaat
rechtstreeks van de kiezers, voor
vier jaar. Verdwijnen kan hij al
leen als hij doodgaat, door ziekte
of geestelijk onvermogen niet lan
ger in staat is zijn functie uit te
oefenen, als hij zich vrijwillig te
rugtrekt of indien hij wordt ver
oordeeld. Dat laatste is in de ge
schiedenis van de Verenigde Sta
ten éénmaal en dan slechts: bijna
voorgekomen. Dat is zo'n honderd
jaar geleden. Deze president is de
man die bepaalt of de atoom-
knop zal worden ingedrukt, hij be
paalt of de Vietnamezen met een
oorlog moeten voortleven of niet;
hij maakt ui» of welk land in de
wereld dan ook betrokken zal ra
ken bij een oorlog en als hij het
wil, wat voor soort regering een
land krijgt De macht van de pre
sident var de Verenigde Staten is
onvoorstelbaar groot en in hoge
mate verontrustend. En zijn machf
neemt nog steeds toe. Met name
op het gebied van het buitenlands
beleid is er in de praktijk nog
nauwelijks iemand die hem tijdig
waar dan ook van kan afhouden.
Trouwens in 1945 a' besliste Tru
man dat hij atoombommen op Ja
pan zou gooien en in 1962 ris
keerde John Kennedy „namens de
vrije wereld", maar geheel op ei
gen gezag, een nucleair conflict
tijdens de tweede Cuba-crisis.
AMERIKA maakt zich opnieuw
op, zo'n machtig man te kie
zen en dat terwijl, zoals weer Ja
mes Reston zegt: „Zelden in deze
eeuw de zaken, die op het spel
staan, zó belangrijk en de partijen
zó verdeeld waren als tijdens de
campagne van 1968"
En de hele wereld heeft maar af
af te wachten wie er in het Witte
Huis komt. Als ooit blijkt dat de
oude structuren in de wereld, en
zeker in het ontwikkelde deel er
van, uit de tijd raken, dat naties
en blokken van naties, machts-
evenwichten en ouderwetse bond
genootschappen volstrekt detoneren
met een groeiende gemeenschap
van onderling afhankelijke men
sen, mensen die mondig willen zijn
en om medezeggenschap en wer
kelijke democratie vragen, dan is
het wel in deze presidentscampag
ne. Eén groep mensen de Ame
rikanen kiezen een man, die
ook een beslissende invloed heeft
op welvaart, welzijn en vrede van
miljoenen mensen buiten de Ver
enigde Staten.
De Amerikanen echter zetten
zelf in toenemende mate vraag
tekens achter de vraag of zij in-
JOHNSON
derdaad wel de beste man kun
nen kiezen. De rond 114 miljoen
kiezers van de Verenigde Staten
kunnen niet zelf op zoek gaan naar
een kandidaat. Zij hebben af te
wachten wie er uiteindelijk uit de
beide Conventies rollen als de kan
didaten en de Conventies zelf heb
ben maar een beperkte keuze uit
een paar topfiguren uit de pal-tij,
Republikeinen en Democraten die
de ambitie en het geld hebben om
het presidentschap na te streven.
Dit laatste echter klinkt veront
rustender dan het is. De partijen
wachten er zich wel voor een
politieke charlatan of een brave,
maar onbekwame politicus naar
voren te schuiven. En als het een
keer toch gebeurt, zoals de Repu
blikeinen vier jaar geleden deden,
met Barry „Atoombom" Goldwa-
ter, dan blijken de kiezers voldoen
de onderscheidingsvermogen te heb
ben om zo'n fout te corrigeren.
Johnson boekte tegen Goldwater
het grootste stemmenoverwicht uit
de geschiedenis van de Verenigde
Staten!
TYE ongelooflijke humbug van de
onnodig lang durende Conven
ties met hun holle toespraken en zo
genaamde „ovaties" die niets min
der zijn dan langdurige hospartij-
en, waarvan een Brabantse of een
Limburgse carnavalist nog wat kan
Leren; de carnavaleske verkiezings
karavanen; het handjeschudden en
baby kussen; de politieke diners
van honderd dollar of meer per
couvert (om de campagnekas te
spekken) en al dat andere spek
takel dat op de in de politiek
meer sober handelende Europea
nen zo'n losbandige, lichtzinnige
en weinig vertrouwenwekkende in
druk maakt; dit alles neemt niet
weg dat men in het Amerikaanse
sriectiesysteem gerust vertrouwen
mag stellen. De functie van pre
sident is hard en zwaar, maar de
weg erheen ook en die is boven
dien lang. De kanshebbers onder
de kandidaten zijn nooit mannen,
die zomaar uit de politieke hemel
komen vallen. Het zijn mannen,
die al jarenlang op weg zijn naar
het Witte Huis en op die weg al
heel wat hebben getrotseerd en
onnoemelijk veel hebben geleerd.
Bij dit alles komt nog dat de
Amerikaan in hef algemeen ge
sproken meer politiek bewust is dan
de gemiddelde Europeaan. Voor
een deel komt dat ongetwijfeld om
dat Amerika zijn geschiedenis
als democratie begonnen is. Hoe
wel hiermee niet gezegd wil zijn,
dat alle eenlingen in de grote mas
sa van 114 miljoen kiezers alle
maal precies weten waar het om
draait, betekent het wel dat in geen
land ter wereld zoveel populaire
boeken over actuele politiek staats
inrichting, e.d. verschijnen, als in
de Verenigde Staten, boeken die het
soms brengen tot bestsellers. Ner-
CAPITOL
gens ook beschikken politici in de
dagen van hun campagnes over zul
ke grote drommen onbezoldigde
medewerkers jong en oud
als in Amerika en nergens ter we
reld worden zoveel en zulke druk
bezochte verkiezingsbijeenkomsten
gehouden. De Amerikaan beschouwt
de democratie als een normale
zaak en dat hij zijn democrats
sche taak het liefst op een voor
hem zo plezierig mogelijke manier
verricht, is eigenlijk net zo gewoon
als dat iemand die zich voeden
moet om in leven te blijven, bij
voorkeur smakelijke gerechten
kiest.
Hubert Humphry, Eugene Mc
Carthy, Nelson Rockefeller, Ri
chard Nixon: een van deze vier
mannen wordt hoogstwaarschijnlijk
president van de Verenigde Sta
ten. Wat Amerika en de wereld
van hen precies te verwachten
hebben, wefrt nog niemand. Dat
weten zij zelf nog niet. Pas als
zij gekozen zijn, komen zij met hun
programma voor de dag en zelfs
de inhoud daarvan hangt nog mede
af van de verkiezingsuitslag.
Men mag aannemen dat degenen
die de verkiezingen van dit jaar
de belangrijkste uit de Amerikaan
se geschiedenis noemen, gelijk heb
ben. Het zijn ook voor de niet-
Amerikanen de belangrijkste.
W. J. E. KOCK
TYE racistische ex-gouverneur van
Alabama, George C. Wallace
(49), dit jaar onafhankelijk presi
dentskandidaat, zegt over de Demo
cratische en Republikeinse partijen:
„Er zit voor geen dubbeltje ver
schil in. Onze minister Roolvink zou
misschien zeggen dat het „lood om
Oud ijzer is".
Oppervlakkig gezien lijkt het
Vaak zo dat er maar weinig ver
schil bestaat tussen de oudste A-
merikaanse politieke partij, de De
mocratische Partij (ook een van
de oudste echte politieke partijen
van de hele wereld) en de zichzelf
Grand Old Party noemende Repu
blikeinse partij.
Toch is er wel enig verschil.
Want al ontstond de huidige Re
publikeinse Partij als een plotse
ling opkomende, krachtige beweging
die de afschaffing van de slavernij
eiste en prompt Abe Lincoln het
Witte Huis binnenloodste, is het
niettemin de Democratische Partij
geweest, die het ging opnemen voor
de kleine man. Eerst schuchter, al
lengs met meer verve, tot Frank
lin Delano Roosevelt met zijn New
Deal in honderd dagen inderdaad
geloofwaardige perspectieven op 'n
nieuwe toekomst opende en ook in
grijpende hervormingen op gang
bracht. En hoewel George Wallace
in feite van huis uit in de Demo
cratische Partij thuishoort, is het
toch ook deze partij die het opnam
voor de negers, die overigens in
hun argeloosheid tot voor enkele
decennia terug zelf trouw op de Re
publikeinse Partij stemden uit
dankbaarheid tegenover hun bevrij
der, de republikein Lincoln. Dat
was althans zo in het zuiden. Pas
vrij recent is daarin verandering
gekomen. Daarmee is de Democra
tische Partij verlost van een onaan
genaam dilemma dat haar voor
al ook in kritische Europese ogen
een lelijke vlek op haar „pro
gressieve" blazoen bezorgde. In het
zuiden het democraat-zijn van
een Wallace duidt daar wel op
deed de Democratische Partij het
kalmaan met de zaak van de bur
gerrechten en maakte zij gemene
zaak met de racisten, althans tot
op zekere hoogte. Als een demo
craat uit het verlichte" noorden
naar het presidentschap dong, had
hij steevast een „running mate"
(een kandidaat-vicepresident) uit
het zuiden of iemand, die het zui
den niet te zwaar op de maag zou
liggen. De Kennedy-Johnson-cam-
pagne gaf dit beeld nog, hoewel
het er toen niet zoveel meer toe
deed.
Het is moeilijk de twee partijen
van grote afstand met elkaar te
vergelijken. Trouwens ook van
dichtbij wat geldt voor de door
snee-Amerikaan is het verschil
vaak moeilijk te zien. Beide par
tijen hebben nauwelijks een eigen
nationaal te noemen identiteit. Zij
zijn de optelsom van tenminste 50
Democratische en 50 Republikeinse
partijen, evenveel dus als er staten
in de Unie zijn. Het partijleven
speelt zich in Amerika af op de
niveaus van de staten en de nog
kleinere regio's. Daarbij speelt de
„personality" van de kandidaten
voor ambt of vertegenwoordigende
functie een grotere rol dan hun
partijbinding. Voor de kiezers in
elk geval. Slechts één keer in de
vier jaren meten de partijen zich
een nationaal „all-American" image
aan. Dat is wanneer de president
moet worden gekozen.
JJET ligt voor de hand dat er nog
al aanzienlijke verschillen
bestaan tussen al die partijen. Vaak
hebben zij alleen de naam gemeen.
Als nu die vijftig Democratische
en vijftig Republikeinse partijen
zich voor een blauwe maandag
aaneensluiten tot één Democrati
sche en één Republikeinse Partij,
met enke] het doel hun favoriet in
het Witte Huis te brengen, dan ligt
het wel voor de hand, dat er nog
al wat tegenstellingen te verdoeze
len vallen, kortom: dat beide par
tijen gaan mikken op de grootste
gemene deler onder het Ameri
kaanse kiezersvolk. Aangezien de
grote massa's en dat geldt heus
niet alleen voor Amerika wei
nig moeten hebben van radicale
hervormers, driftige plannenma
kers, etc., is het logisch dat de
beide partijen hun kandidaten in
de race naar het Witte Huis pro
gramma's meegeven, die in feite
kant nog wal raken, vlees noch vis
zijn en zowel de kool als de geit
sparen. Zulke programma's moeten
wel op elkaar lijken als twee drup
pels water. Een historisch voor
beeld: Franklin Roosevelt die in
honderd dagen Amerika verander
de, had zijn hele campagne lang
zorgvuldig gezwegen over zijn so
ciale plannen. Had hij die van de
daken geschreeuwd, dan zou hij
waarschijnlijk door zijn eigen partij
niet eens kandidaat zijn gesteld.
Crisis of geen crisis.
In het algemeen kan men zeg
gen dat de Democratische Partij
toch progressiever is, meer wil
doen voor de vooruitgang dan de
Republikeinse, die tegenwoordig
een echte conservatieve partij is,
met sterke bindingen in industrië
le, financiële en militaire kringen
(hoewel de partij ook meer voor
uitstrevende „liberale" mannen zo
als Nelson Rockefeller en John V.
Lindsay kent, resp. gouverneur van
de staat New York en burgemees
ter van de stad New York) Ont
hullend zijn de samenstellingen van
de delegaties op de Conventies,
waar de partijen hun presidents
kandidaten kiezen. De gemiddelde
leeftijd van de Democratische af
gevaardigden is aanmerkelijk jon
ger dan die der Republikeinen. Op
de Democratische Conventies treft
men meer vrouwen, meer katholie
ken, meer joden en vooral meer
vakbondsleden aan, dan bij de Re
publikeinse. Daar staat tegenover
dat de Republikeinse Conventies
meer industriëlen tellen. Ook het
gemiddelde inkomen van de Repu
blikeinse afgevaardigden ligt iets
hoger dan dat der Democraten.
De Republikeinse Partij, die vier
jaar geleden aan de rand van de
afgrond stond, toen Barry Goldwa-
ter de grootste nederlaag aller tij
den voor zichzelf en zijn partij ver
oorzaakte, werkt driftig aan een
come back. Er zijn ongetwijfeld kan
sen voor de Republikeinse Partij,
vooral als zij de Democratische Par
tij aanpakt op haar eigen terrei
nen: de in het slop geraakte. Great
Society, de lang niet vlottende zaak
van de burgerrechten, de oorlog in
Vietnam, etc.
alleenheersende Republikeinse Par
tij, wier leiders zich nog wel de
erfgenamen van Jefferson noemden,
maar die titel allang niet meer
verdienden In 1828 scheurde de par
tij. De oppositiegroep bracht presi
dent Jackson, „koning Andrew I",
voor zijn tegenstanders, in het Wit
te Huis. Kort daarna noemde deze
groep zich definitief „Democraten".
Dat is de geboorte van de huidi
ge Democratische Partij. De tegen
partij, het restant dus van de vroe
gere Republikeinse Partij heette nu
de „Whigs". In de jaren vijftig van
de vorige eeuw doemde een nieuw
en heftig geschilpunt op: de slaver
nij. Het noorden wilde de slaver
nij afschaffen, deels uit morele
overwegingen, deels op grond van
louter economische motieven. Zo
wel de Democraten als de Whigs
bleven te lang om de hete brei
heendraaien en dit veroorzaakte de
oprichting van weer een nieuwe
partij in 1854. Na een eerste mis
lukte poging in 1856 forceerde de
ze nieuwe groepering in 1860 de
toegang tot het Witte Huis ten be
hoeve van Abraham Lincoln en
hiermee werd de huidige Republi
keinse Partij geboren. De Whigs
verdwenen van het toneel en de
Democraten werden voor lange tijd
de gevangenen van het donkere
zuiden.
Sindsdien is Amerika verdeeld
in Republikeinen en Democraten.
Derde partijen hebben nooit meer
de betekenis en de invloed gehad
van de Democraten van 1828 en van
de Republikeinen van 1854. Beide
partijen veranderden echter nog
wel herhaaldelijk van karakter,
tenminste voor zover men van een
bepaalde identiteit bij deze partij
en kan spreken.
MCCARTHY
TN principe kan iedere Amerikaan
het brengen tot president van
de Verenigde Staten. Maar elke vier
jaar is er slechts één vacature op
200 miljoen Amerikanen. Er moet
dus nogal geselecteerd worden. Ook
de Amerikaanse maatschappij ont
komt niet aan discriminatie. Tot
vóór John Kennedy was een ka
tholiek als president nauwelijks
denkbaar. Een neger hoeft er ook
nu nog niet aan te denken. Een
man als George Romney heeft als
belangrijkste „bezwaar" dat hij
mormoon is. Ook het land van de
herkomst der voorouders speelt
een rol. Afstammelingen van Po
len, Italianen, Porto-Ricanen en
Mexicanen komen er nog niet aan
te pas. Van de 35 presidenten, die
thans de Verenigde Staten hebben
geleid, zijn er 29 via hun voorou
ders afkomstig van Engeland, Wa
les, Schotland en Noord-Ierland, het
huidige Groot-Brittannië dus. Van
de overige zes waren er drie af
komstig uit Nederland (Martin van
Buren, Theodore en Franklin Roo
sevelt), twee uit het Duitsspreken
de deel van Zwitserland en één uit
Ierland: Kennedy.
Kortom in de Amerikaanse de
mocratie is het ook nief alles goud
wat er blinkt. Toch kan men zeg-
HUMPHREY
gen dat de weg naar het Witte Huis
een uniek democratisch experiment
is dat tot nu toe geslaagd genoemd
mag worden. Terwille van de be
knoptheid laten wij hier mini-por
tretjes volgen van slechts enkele
kandidaten, zoals het zich nu
juli 1968 en nog nauwelijks een
maand voor de grote partij conven
ties in Miami Beach en Chicago
laat aanzien, de belangrijksten.
Van de Democraten zijn dat Eu
gene J. McCarthy (52), Hubert
H. Humphry (57) en van de Repu
blikeinen Richard M. Nixon (55),
Nelson A. Rockefeller (60) en Ro
nald Reagan (57). Tenslotte is er
ook nog George C. Wallace (49),
een van de vele onafhankelijke kan
didaten, een man die weliswaar
geen president zal worden maar
die de aangewezen partijkandidaat
zoveel stemmen kan afsnoepen dat
deze in ernstige moeilijkheden
raakt.
EUGENE MCCARTHY presen
teert zich als de reuzendoder in de
Democratische Partij. Als betrek
kelijk onopvallend senator en zeker
een buitenstaander voor wat betreft
de traditionele „club van mogelij
ke presidentskandidaten" werd hij
het fenomeen van de 1968-campag-
ne. Hij grijpt de Johnsonpolitiek
aan op het punt van de kwestie-
Vietnam. Hij heeft in de voorver
kiezingen, voor zijn doen, opvallen
de successen weten te bereiken. Ook
NIXON
de opiniepeilingen vallen gunstig
voor hem uit.
Op het stuk van de binnen
landse problemen gelijke bur
gerrechten, het algemene armoede
probleem, het geweld en de infla
tie heeft McCarthy niet zo heel
veel te zeggen tot nu toe. Hij is
nooit gezien als een man die kans
heeft op de Democratische nomina
tie, maar zoals gezegd, McCarthy
heeft het al met al veel beter ge
daan in de voorcampagna dan van
hem verwacht was. Zijn belang
rijkste rivaal Humphrey mag de
partijbazen en de meerderheid van
de afgevaardigden naar de Conven
tie achter zich hebben. McCarthy
blijkt een redelijke „vote-getter"
een stemmenverzamelaar te
zijn. Wie weet
McCarthy was professor in de so
ciologie en de economie en later
senator voor de staat Minnesota.
HUBERT HORATIO HUMPHREY
is een man vaarvan critici tegen
woordig graag beweren dat hij met
alle winden meewaait. In de wed
loop om de nominatie van de De
mocratische Partij is hij momen
teel favoriet. Hij heeft dan ook niet
minder achter zich staan dan de
zittende president van de Verenig
de Staten, Lyndon Johnson, de vak
bonden en het grootste deel van het
Democratische partijkader. Humph
rey is een intellectueel en een idea
list. Hij stond vóór hij vice-presi-
ROCKEFELLER
dent was, duidelijk links van het
midden in de Democratische Par
tij.
Als vice-president moest hij min
of meer de verbindingsschakel vor
men tussen de met de dood van
Kennedy naar de achtergrond ge
drongen New-Frontier-Democraten
en Lyndon Johnson, die in die
kring niet erg geliefd was. Hoe
wel Humphrey steeds meer moeite
bleek te hebben met Johnsons Viet-
nampolitiek werd zijn loyaliteit ten
opzichte van de president haast
spreekwoordelijk in Washington.
Dit kostte de voormalige liberaal
Humphrey heel wat oude politieke
vrienden.
Op het stuk van de binnenlandse
problemen echter toont Humphrey
meer visie te hebben dan Mc
Carthy. Ook Humphrey is senator
van de staat Minnesota geweest.
RICHARD M. NIXON moet vol
gens sommige Amerikanen voor
de tweede keer bewijzen dat de Re
publikeinse Partij er een handje
van heeft van twee kandidaten met
ongelijke bekwaamhedén, er de
slechtste uit te kiezen. „Tenzij God
zelf ingrijpt", zo schreef onlangs
een Amerikaans journalist, „zal
Nixon dit jaar de man van de Re
publikeinen zijn in plaats van Nel
son Rockefeller".
Nixon heeft er hard genoeg voor
gewerkt sinds hij bij Eisenhower
vice-president was. Hij is een con-
REAGAN
servatief politicus, te plaatsen er
gens halverwege tussen liberale Re
publikeinen als Rockefeller en de
burgemeester van New York, Lind
say en de bijna reactionaire ex-
filmster Ronald Reagan. Voor Nixon
duurt de koude oorlog voort en
moeten de oproerige negers en stu
denten van de straat geslagen wor
den.
De burgerlijke middenmoot van
de Republikeinse Partij schijnt hij
erg aan te spreken en het mag
dan waarschijnlijk zijn dat hij de
Republikeinse kandidatuur ver
werft, de Oval Room in het Witte
Huis zal voor hem wel gesloten
blijven, tenzij hij er nog eens wordt
uitgenodigd op de thee door de
volgende president van de Verenig
de Staten.
.NELSON A. ROCKEFELLER
heeft lang geaarzeld met zich kan
didaat te stellen. Zoals veel Repu
blikeinen rekende hij op een deel
name van Johnson en in dat ge
val zou 'n Republikeinse kandidaat
bij voorbaat kansloos zijn. Het liep
anders en Rockefeller wierp zich
alsnog in de strijd, maar zonder
veel inspiratie naar het scheen. Pas
na de dood van de Democratische
kandidaat Robert Kennedy verhe
vigde Rockefeller- zijn campagne,
onder het motto „dat hij nu de
politiek vertegenwoordigt welke R.
Kennedy voorstond". Rockefel-
Ier is ongetwijfeld een „vote-get-
J ter" van de bovenste plank.
In zijn eigen partij is hij een
omstreden figuur. Zijn scheiding en
vervolgens zijn hertrouwen met een
gescheiden vrouw, die voor hem
haar kinderen in de steek liet, zijn
liberalisme, zijn weigering in 1964
om Barry Goldwater te steunen,
dit alles wekt de afkeer van me
nige pure Republikein. Daartegen
over staat dat Rockeféller ook in
het Democratische kamp stemmen
zou kunnen winnen, ironisch genoeg
zowel als McCarthy de kandidaat
zou worden alswel indien Humph
rey als winnaar uit de Conventie
tevoorschijn zou komen.
Rockefeller heeft een rijke poli
tieke carrière achter de rug. Hij
is de oudste van de thans in de
race zijnde meer serieuze kandida
ten, maar wellicht ook de be
kwaamste om het zware ambt van
president te dragen. Hij is al voor
de derde termijn gouverneur van de
staat New York. In 1964 verloor hij
na een 3,5 tot 5 miljoen dollar
kostende campagne de strijd om
de nominatie van zijn partij tegen
Barry Goldwater.
RONALD REAGAN was filmster
en Democraat voor hij, ongeveer
zes jaar geleden, Republikein werd.
Hij was medewerker van Nixon
tijdens diens campagne in 1960 en
maakte in 1964 een televisiepro
gramma voor Batry Goldwater. Bij
na anderhalf jaar geleden werd
Reagan, die toen door zijn tegen
standers hopeloos werd onderschat,
met een grote meerderheid tot gou
verneur van Californië gekozen. Als
presidentkandidaat is hij Califor-
nië's „favourite son". Hij heeft bij
na 200 afgevaardigden (uit Califor
nië en enkele andere voornamelijk
zuidelijke, staten) voor de Conven
tie achter zich en als Nixon geen
kans zou krijgen op de Conventie,
bijvoorbeeld omdat blijkt dat hij
geen stemmen kan trekken, dan
maakt Reagan een goede kans er
zo'n 400 van Nixon bij te krijgen.
Dat zou van hem de Republikein
se kandidaat maken, tenzij Rocke
feller een doorbraak weet te for
ceren.
■yOLGENS de verheven princi
pes van de Vaders van de Re
publiek, die aan het einde van d«
18e eeuw in Philadelphia dokter
den aan de Constitution, de grond
wet der Verenigde Staten (en het
belangrijkste document dat de
mensheid, strijdend tegen de wille
keur van vorsten en de macht
van enkelingen, heeft voortgebracht
sinds de Magna Charta Liberta-
tum, die koning Jan-Zonder-Land
in 1215 door Britse edelen werd
afgedwongen) moet het hoge ambt
van president de man zoeken «n
niet omgekeerd.
Dit principe geldt nog steeds, tij
het dan zoals dr. Hans Hermans
het uitdrukt in zijn pas versche
nen boek over de Amerikaanse po
litiek in hoofdzaak op grafzer
ken en bij herdenkingsplechtighe
den. De Amerikaanse politicus komt
er voor uit dat hij brandt van am
bities en zo'n ambitieus man zit I
heus niet te wachten tot het mo-
ment waarop het ambt hem vla
den zal.
Al jarenlang vaak Is hij „in de
running", wordt hij genoemd als
'n toekomstige presidentskandidaat
De beslissing of hij de grote spronj
zal wagen maakt hij gewoonlijk
in de allereerste maanden van
het verkiezingsjaar, want in maart
al beginnen de eerste primaries,
de voorverkiezingen in de verschil
lende staten. Er zijn kandidaten,
die zich de hoge kosten (de cam
pagnegelden voor de primariet I
moeten de kandidaten meestal he-1
lemaal zelf bijeengaren) en de
geloof lij ke inspanning van zo'n voor I
campagne kunnen besparen. Een
zittende president bijvoorbeeld,
De betekenis van de primaries
is niet bijster groot, in die zin,
dat zij van directe invloed zijn op
het uiteindelijke resultaat van de I
Conventie. De primaries bestaan
nog niet lang. Aanvankelijk
men door middel hiervan ook de
kandidaatstelling te democratise
ren. De bedoeling is namelijk dat I
de kiezers van één bepaalde partij
in de staat waar de primary
houden wordt, de kans krijgen zich I
uit te spreken voor één kandidaat
van hun eigen partij. Daarmee
binden deze kiezers de del<_
van hun staat naar de Conventie,
aan de man die de meeste
men haait in de primary.
De primaries zijn thans allemaal I
achter de rug. Hun grootst^ nut is
dat zij de kandidaat een inzicht
kunnen verschaffen in zijn capaci
teit als stemmenverzamelaar. Ej
kan aan de hand van de uit
slagen zijn campagne bijsturen I
en bijschaven. Hij heeft voortduren
intensief contact met kiezers er.
daar is het om begonnen. Om
wisselwerking tussen hemzelf en de
kiezers intact te houden, wendt hij
zich na de primaries tot het merk
waardige instituut van de „polis", I
de opiniepeilingen. Intussen bewerkt
hij driftig zoveel mogelijk afgi
vaardigden naar de Conventie.
De voorlopige climax komt d
jaar in augustus. Op 5 augustus
begint in Miami Beach de Republi
keinse Conventie. 1.333 stemgerech- I
tigde gedelegeerden uit de vijftig
staten van Amerika, het District
of Columbia, Porto-Rico, Virgin Is
lands, de Panama-kanaalzone en
Guam, moeten dan in een luidruch
tige, bonte kermissfeer, die meests!
vier dagen duurt, de republikeinse
kandidaat aanwijzen. In Chicago
wordt op 26 augustus de Democra
tische Conventie gehouden. Hieraan
nemen 2.622 stemgerechtigde s
legeerden deel.
De delegaties 'zijn - per staat sa
mengesteld naar rato van de aan
hang, die de partij in de betrok
ken staat heeft en niet meer-
zoals vroeger naar rato van si®
pelweg het aantal inwoners van oc
staat.
Direct daarna begint het gig®'
tische duel om het Witte Huis.
als op 5 november dan eindelijk df
stilte valt in de partijhoofdkwartje'
ren en de 114 miljoen kiezers hel
woord krijgen (naar schatting gr')'
pen zo'n 70 miljoen van de 1»
miljoen deze kans aan) dan j®>' j
ben de twee overgebleven kandida
ten sinds de eerste primary w
maart zo'n 300.000 kilometer ge'
reisd, ongeveer 2.500 redevoéringeu
gehouden, een miljoen mensen ecu
hand gegeven en een niet te telle»
aantal uren geglimlacht.
Op 20 januari 1969 wordt de p«'
sident nogmaals gekozen, nu door
de Kiesraad, die bestaat uit 100 Se
naatsleden en 435 afgevaardigden
aangevuld met drie afgevaardigde»
van het District of Columbia
neutraal gebied, waarin de federa
le hoofdstad Washington ligt).
•Maar deze verkiezing is een lou
ter formele bevestiging van de uit
spraak der kiezers op 5 novemoe
Op dezelfde dag, de 20e jam®
dus, volgt op Capitol Hill in was»'
ington de inauguratie. Amen»
heeft dan voor vier jaar een P»f-
denit.
r k
EILK*
D
;EN o
PÊI -- -
Een klein berichtje
van het geboorte;
4,3 miljoen ma
willigheid.
Onder welke omstc
goed afstand doen van
kinderen?
Ruim vier miljoen
|aar alleen al aan tv-rei
het bedrag dat daar
armoede.
Deze generatie kan
geweten.
I inspraak van de gem
gemeester is een gc
wordt gehandeld.
Minister Beernink (B
gemeester. Het moet
een goede kandidaat
gemeester van Rijswijk,
eveneens, dat de mini
De man kan werk vers
wat te hoekig voor de
Diplomatique), waarvoc
geplaatst ziet.
Van een werkelijke
ais iedere kandidaat in
een democratie kan di
|at is vrijheid? Ir
gen velen. Wie
rechten van de
wonen.
Neen, vrij zijn betek
ben. Aan die vrijheid
van het (hoger) onderw
rechte. Want nog steeds
stig uit werknemerskrin
hoogste salarisklasse.
Nnog steeds is het
slagen zal zich lo
dij en een eigen
stalinistische machthebbe
de afspraak in bevindt
macht binnen de Tsjechir
land, Polen, Rusland en
Gaan ze weg of bli|ven
Dit machtsvertoon dw
heid. Zij weten maar al
leider het dezer dagen n
de Hongaarse opstand in
Sommige westerse wai
kunnen doen wat zij in 1'
tische landen kunnen om
riskeren, zeggen zij. Maar
Het is voor iedereen d
zijn om conflicten op te los
te zijn als zowel in het Oo:
die wel geschikt zijn om
zijn we nog niet.
(Van een onzer redact
BREDA Het uiters
Zuidafrikaanse blad „So
can Observer" publice
langs een ingezonden b
een lezer, die zijn me
over de discriminatie
Bantoes in zijn land. Hij
„Sommige dingen kun
veranderen en sommige
kunt een vc,rken grootbr
je zitkamer. Het zal he
niet veranderen, alleen
mer".
Toen er in Zuid-Afrika i
een hooglopende discussie
werd of het land wel of
een ploeg van blanken èn n
de Olympische Spelen zoi
men, reageerde Die Beeld d;
een reusachtige kop: „Mo
tussen swartes swem?" M
werd bedoeld Karen Muir, i
kampioene van Zuid-Afrik:
Dit zijn twee van de vele
den citaten die de Nederlan
nalist Piet Kort heeft verz
zijn deze week verschene:
„Een land apart". Kort hee
de indrukken weergegeven
heeft opgedaan tijdens een i
lang verblijf in Zuid-Afrika,
gewerkt heeft als omroeper
seur bij de radio. Hij was op
wijze niet als journalis
land binnengekomen en hei
stoord gegevens kunnen vei
Bij zijn vertrek naar Nederl
den hem op het vliegveld
a* es afgenomen die hij
Afrika gemaakt had. Een
zDn documentatie had hij tt
naar Nederland gestuurd, w,
uit boekje is samengesteld.
Piet Kort heeft met zijn
apart", dat als veelzeggend
el draagt „Je moet er zelf
