MORGEN DE EERSTE RONDE IN FRANKRIJK
Zieke man naar de stembus
EEN HALF ONS VERGIFTTWINTIG MILJOEN DODEN
Vico en de geschiedenis
Klingen peilingen peilingen peilingen peilingen peiuigen peilingen peilingen peilingen[peilingen.pingenpeilingen peilingen peiungtn peiliugen
COMMENTAAR
DR. CORN. VERHOEVEN
ER
verhaar
Links buitenspel
Gebrek aan stijl
Gewetensvraag
Zoveelste bewijs
akantieadres
igs- en
sn
n peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peil ngen peil NGENpeilingen peilingen,^r-efm iklingén peilingen peili
Verdeeld
Tonnen
Goedkoop
Openbaar
Verspild
Kandidaten
Angst
Eenzaam
aande rekening wilt houden.
U uiterlijk 14 dagen van te
oon, aan onze afdeling abon.
in behandeling worden ge-
in Nederland en België zul.
vorden gebracht,
i f 0,42 portikosten per dag
ngt U van ons een nota. Wij
van deze nota het notanum-
afhankelijk van de postbe.
>ral in de Zuid-Europese lan-
invullen)
per week
IOS1
oepassing is.
Jing te vermelden.
kan aanstelling volgen als
r voorkeur gaat uit naar een
stelling heeft voor creatieve-
n: Direktie Maria-oord, He-
1 biedt. Van de
CORONA een
Ie, uiterst luxu-
itomobielen, die
,N ONZE 85
•EN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL NGENPEILINGEN PEILINGEN |Nm
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIUNixtrNre
Morgen gaan de Fransen naar de stembus. Het is de eerste ronde.
Pas na de volgende week zondag zullen we weten hoe Frankrijk
gestemd heeft. De uitslag zal wel geen verrassingen opleveren. Nu
al lijkt het zeker, dat De Gaulle weer als overwinnaar te voorschijn
al komen. Interessant is alleen nog de omvang van zijn meerderheid.
Angst is een belangrijke bondgenoot van president De Gaulle, angst
voor veranderingen, voor anarchie en chaos, maar vooral voor een machts
overname door de communisten. De Gaulle heeft bewust op die angst ge
speeld en daarmee de kloof tussen links en rechts in Frankrijk verbreed.
Later zal blijken, dat die angst voor links een slechte raadgever is ge
weest. Er is namelijk in Frankrijk geen terugkeer naar normale verhoudin
gen mogelijk, als de overgrote meerderheid van de werknemers, de aan
hang van de linkerzijde, niet op een of andere wijze bij de sociaal-econo
mische ontwikkeling van Frankrijk wordt betrokken.
Deze buitenspelpositie heeft de linkerzijde in Frankrijk overigens ook
aan zichzelf te danken. De linkerzijde is daar opgedeeld in allerlei, elkaar
fel bestrijdende groeperingen, variërend van gematigde socialisten tot
utopisten, die alleen nog in revolutie geloven. Tien jaar oppositie heeft de
linkerzijde steriel gemaakt. Men klampt zich vast aan oude dogma's.
Nieuwe ideeën zijn niet naar voren gekomen, nieuwe leiders al evenmin.
De verdeeldheid is gebleven en daardoor de onmogelijkheid om te zamen
met het centrum een alternatief te bieden voor het gaullisme.
Een verkiezingsdag heet een feestdag voor de democratie te zijn. In
Frankrijk is het meer een rouwdag.
De onmacht van de huidige, leidende generatie om orde op zaken te
stellen in deze wereld, is vooral beangstigend voor jonge mensen.
Zij immers zitten straks met de gebakken peren. Daarom is het be
grijpelijk dat de jeugd in verzet komt. Dat daarbij wilde ideeën ge
lanceerd worden door elementen, die niet beter weten dan wanorde met
chaos te beantwoorden, mag en kan geen reden zijn het protest van de
jeugd als geheel te negeren.
De minister van onderwijs en wetenschappen, prof. Veringa, heeft dit
begrepen. Hij is gaan praten met Nederlandse studentenvertegenwoordi
gers. Wij verwachten dat op dit gesprek ook een discussie zal volgen met
de werkende jeugd. Ook daar liggen problemen die in het verleden te
weinig aandacht hebben gekregen.
Het optreden van minister Veringa bewijst, dat de Nederlandse jeugd
de kans heeft gehoor te vinden voor gerechtvaardigde grieven. Die kans
kan overigens ook gemist worden b.v. door een gebrek aan stijl als de
rookbomgooiende student toonde, die de eerste bespreking van minister
Veringa voortijdig deed beëindigen.
r en gewetensvraag:
V" In welke katholieke en protestantse kerken is de laatste tijd in de
preek aandacht geschonken aan de conferentie van christelijke kerken,
die in april ji. in Beiroet is gehouden? Daar is een rapport opgesteld
(het zal binnenkort worden gepubliceerd) over de bijdrage die de chris-
I tenheid heeft te leveren aan de strijd tegen honger en ellende in deze
wereld.
Allerlei vernieuwingen, vooral in de r.-k. kerk, brengen veel mensen,
priesters en leken, in verwarring. Door die verwarring wordt er door
velen onvoldoende aandacht geschonken aan de opmerkelijke initiatieven
die de kerken ontwikkelen t.a.v. sociale en politieke hervormingen. Die
initiatieven tonen aan dat de kerken de christelijke opdracht herontdekt
hebben: gij zult het aanschijn der aarde vernieuwen.
Als heel de christenheid zich achter die opdracht stelt en bij de uitvoe
ring er van, wat in de bedoeling ligt, samenwerkt met alle andere gelijk
gezinden, kan het resultaat geweldig zijn. Laten we ons dan daarop con
centreren, en ophouden met die kleinzielige muggenzifterij, die zoveel dis
cussies over kerkelijke vernieuwing kenmerkt.
Het besluit van Engeland niet langer mee te werken aan een Europees
kernonderzoek (bouw van atoomsplitser) is het zoveelste bewijs dat
Europa geen antwoord weet te vinden op de uitdaging van deze tijd.
Terwijl in Amerika maar let ook op Japan talent en geld ge
mobiliseerd worden ter bevordering van ontwikkelingen, die van beslis
sende invloed zullen zijn op de verdere welvaartsgroei, blijven de landen
m West-Europa, verstrikt als ze zijn in nationalisme, ieder voor zich door
modderen. Het resultaat van dat ongecoördineerde researchwerk? Iedere
dag wordt de technische achterstand van West-Europa op Amerika en
Japan groter en moeilijker overbrugbaar.
Technische achterstand betekent meer dan een vertraagde welvaarts
ontwikkeling. Technische achterstand leidt straks tot politieke onmondig-
PISANI
DEFFERRE
MOLLET
DE GAULLE
'ESTAING
(Van onze Parijse correspondent)
De zieke man die Frankrijk na tien jaar Gaullisme weer is
geworden gaat morgen naar de stembus. De eerste
zondag zal iedere Franse man en Franse vrouw op zijn
eigen partij stemmen. Dat wil zeggen, de communist op de
communistische partij, de socialist op de socialistische partij,
de katholiek van Elzas-Lotharingen en van Bretagne op het
katholiek centrum en de gaullist op de Gaullistische partij.
Wij noemen maar de voornaamste partijen. Er zijn er nog veel meer. Maar
die zetten in de nieuwe kamer niet zo heel veel zoden aan de dijk. Zij zijn,
althans wat getalsterkte betreft, te verwaarlozen.
Morgen zal dus iedere grote partij
aan de cijfers kunnen zien welk
percentage zij in het land onder de
kiezers vertegenwoordigt. Maar daar
houdt het mee op. De zondag daarna
worden de herstemmingen gehouden
en pas die geven de doorslag.
Dan zullen, om maar een voor
beeld te noemen, socialisten en com
munisten samen bekijken, waar zij
het beste met één enkele kandidaat
voor de dag kunnen komen om een
gaullist te verslaan.
Dat overleg tussen socialisten en
communisten zal niet overal even
gemakkelijk gaan. Als in een be
paald kiesdistrict socialisten en com
munisten niet sterk genoeg zijn om
een gaullist te wippen, geven de so
cialisten de voorkeur aan een man
van het katholieke centrum. Maar
daar willen de communisten niet
van horen. Want volgens hun ter
minologie men vergeve ons de uit
drukking, maar wij citeren letter
lijk willen zij niet kiezen tussen
de pest en de cholera, tussen een
man van het centrum en een gau-
list. Voor de communisten, precies
als voor de gaullisten, bestaat er
alleen maar een zwart-wit. Grijze
tussen-tinten zijn er niet. De com
munisten zijn totalitair. Net zo tota
litair overigens als de gaullisten.
Bij de socialisten is zoals gezegd
de stemming verdeeld. Guy Mollet,
de algemeen secretaris van de socia
listische partij, die het partij
apparaat goed in handen heeft, wil
de communisten als verkiezings
bondgenoten niet los laten. Hij zou
zelfs veel verder willen gaan en met
de communisten ook een regerings
program willen maken. Maar hij ziet
zelf wel in dat de tijd daarvoor nog
niet rijp is. De onoverkomelijke
muur tussen socialisten en commu
nisten is de buitenlandse politiek, de
gemeenschappelijke markt van Brus
sel, de supra nationaliteit, de ver
houding tot Amerika en Israël.
Guy Mollet troost zich met de
hoop dat de communisten op den
duur wijzer zullen worden. Hij ba
seert die hoop op wat er gaande is
aan vrijheidsdrang in de commu
nistische landen achter het ijzeren
gordijn.
Tegenover Guy Mollet in de so
cialistische partij staat een man als
Gaston Defferre, burgemeester van
de grote havenstad Marseille. Def
ferre is in 1965 een blauwe maandag
tegen-kandidaat geweest van De
Op een verkiezingsbijeenkomst van de gaullistische partij, donderdag
avond jl. in Parijs werd o.m. gesproken door de beroemde Franse ski
kampioene Marielle Goitschel. Naast haar André Malraux, de minister
van cultuur.
(Van een onzer redacteuren)
te'kmnü r,De Br'tse regering doet op het ogenblik serienze pogingen om
MoloriwL een nienwe overeenkomst die het gebruik van chemische en
F. Mullfv W'aPens za' verbieden. De man die hiermee speciaal is belast, is
bndse voor ontwapening op het Britse departement van buiten
deze rirt?ii«n' 1 hoopt volgende maand reeds met concrete voorstellen in
waneninJ118 talel te komen. wanneer de 18 landen van de Geneefse ont-
pemngsconferentie weer bijeen komen.
»uDJnHÏÏSe regezln£ meent dat het,
verdrai, het non-proliferatie-
»»Pens h?Z ^fPreiding van kern-
toegekkht r-,i Naties is
«verefnt J wordt de Geneefse
Toen yan 1925 te vervangen.
V!)erjnt; Ah sifsas uit de oorlog-
*oveeï nL, nnen maar sindsdien zijn
ftche t"We zenuwgassen en biolo-
bracht dat S2V?' ontwikkeling ge-
1925 vfiii,!, overeenkomst van
,^hVgekrrdenaChterhaa,d Zin"
2a^vóoreteUen'alidat minister Mulley
tionale grol allfeerst een interna-
"anhetÜ! geleerden een studie
W e7a?eer '"gewikkelde - pro-
Deze fi'-t maken-
niet iets w Jegeri"gsactiviteit is
S 'oevallic. name in En-
niet iets al, Jegeri"&
geland1'is S lgs'.Met.:1-"e m en-
CamPagne aan'%emge een ware
^apsmenspn f6 gang van weten-
"vb in het hr jVan de pers> die
8eheimZinnighe Snllr kant tegen de
gnem waarmee het on
derzoek en de ontwikkeling van bio
logische en chemische wapens in het
Britse Microbiologisch Research Sta
tion te Porton.
Inmiddels heeft de regering al een
reeks „open dagen" in Porton afge
kondigd en een (geselecteerde)
groep wetenschappelijke auteurs voor
een bezoek aan het station uitgeno
digd.
Over de honderden soorten biolo
gisch en chemioch wapentuig, dat bij
tonnen en nog eens tonnen her en
der in de wereld ligt opgeslagen, is
al veel geschreven. Deze wapens va
riëren van het B2-gas, dat overal
in de Amerikaanse wanenmagazijnen
ligt opgeslagen, en dat hele bevol
kingsgroepen duizelingen kan bezor
gen, hallucinaties laat krijgen en
geestelijk en fysiek a.h-w. lamlegt,
tot b.v- het gif „botulinus", dat
door een bacterie wordt voortge
bracht, en waarvan een half ons vol
doende is 20 miljoen mensen te do
den. Het vijandelijk leger behoeft na
zo'n gif-aanval slechts 24 uur te
wachten om zonder gevaar voor
eigen mensen de gehele streek zon
der een schot te lossen in bezit te ne
men.
Twee voorbeelden uit de honder
den mogelijkheden, die de moderne
oorlogvoerende macht tot zijn be
schikking heeft. Daar komt geen
atoombom, zelfs geen revolver bij te
pas. In dat opzicht kan me> spreken
van „geweldloze" wapens- Maar hun
kracht is er niet minder om.
Er zijn twee kapitale problemen,
die beteugeling in welke vorm dan
ook van het biologisch en che
misch wapengebruik in de weg zullen
staan. De controle op het naleven
van een internationaal verdrag,
waarbij men toezegt geen gebruik te
maken van deze wapens, is zeer
moeilijk. Elk laboratorium en dat
behoeft helemaal niet groot te zijn
is nu immers al een potentiële wa
penfabriek.
Het tweede hoofdprobleem is het
feit dat deze wapens veel goedkoper
zijn dan de vernietigingsapparatuur,
bestaande uit nucleaire wapens. Met
name voor de, arme, ontwikkelings
landen zal de verleiding om deze wa
pens te kopen uiteraard zeer groot
blijven.
Al met al moeilijkheden die een
oplossing op korte termijn niet erg
waarschijnlijk maken.
de suggesties
.campagne" in
Daarom verdienen
van bovengenoemde
Engeland grote aandacht. De bezwa
ren richten zich daar namelijk in eer
ste instantie tegen de strategisch
overigens zeer begrijpelijke ge
heimzinnigheid rond de produktie
van de biologisch en chemische wa
pens. Die geheimhouding moet wor
den opgeheven, stelt men-
Slechts een maximum aan open
baarmaking van wat de mogelijkhe
den en gevaren zijn bij het eventuele
gebruik van deze wapens, vormt de
beste, en mogelijk zelfs de enige,
waarborg tegen een biologisch-che-
misch oorlog. Wanneer politici én het
publiek kennis nemen van de geva
ren, kan er een voedingsbodem ont
staan, die de tijd sneller rijp zal ma
ken voor een sluitende en definitieve
afspraak en de wereld zal behoeden
voor rampen, die voor een atoom
oorlog niet onderdoen-
JL.
Gaulle voor het presidentschap van
de republiek. Hij werkte een pro
gram uit dat goed in elkaar zat:
„Horizon 1980", waarin de voor
naamste plaats was toegekend aan
hervorming van het nationaal onder
wijs. Niet alleen voor de middel
bare scholen, maar ook voor het
universitair onderwijs. Was dat pro
gram aangenomen, dan zou er in
Parijs in de mei-dagen niet één bar
ricade-gevecht zijn geleverd, maar
Defferre brak zijn hals over het con
servatisme in de socialistische par
tij en over eenzelfde conservatisme
bij het katholieke centrum.
Bij het centrum waren het de kle-
rikalen en bij de socialistische partij
de anti-klerikalen die de toon aan
gaven.
De hoopvolle „grote federatie"
die Defferre wilde stichten, een fede
ratie van socialisten, progressieve li
beralen en progressieve katholieken
werd in de grond geboord. Gaston
Deffere is nu weer doende die grote
federatie te doen herleven, maar
van al die verspilde tijd hebben in
middels de gaullisten dik geprofi
teerd.
Overal in het land, tot in het klein
ste dorp en gehucht, hebben de
gaullisten hun communistische vo
gelverschrikkers in de grond ge
poot. Men weet hoe het met vogel
verschrikkers gaat. In het begin vlie
gen alle mussen en spreeuwen van
schrik weg, maar op den duur gaan
zelfs de schuwste vogels bovenop
de pet van de vogelverschrikker zit
ten. Als de communisten werkelijk
zulke boemannen waren, zoals De
Gaulle het wil voorstellen, zou de lo
gische consequentie zijn alle com
munistische burgemeesters in Frank
rijk en dat zijn er heel wat
van hun post te verwijderen. Maar
dat durft natuurlijk niemand, want
veel communistische burgemeesters
zijn in hun stad of dorp goede ad
ministrateurs.
Om hun percentage in het land
zo nauwkeurig mogelijk te kunnen
peilen hebben de communisten in
alle kiesdistricten van Frankrijk bij
de eerste ronde van morgen eigen
kandidaten gesteld.
De Gaullisten hebben dat precies
zo gedaan. Staat dat percentage
gaullistische stemmen vast, dan zal
voor de zondag daarop bij de her
stemmingen worden onderhandeld
tussen gaullisten, katholieke cen
trum en conservatieve democraten
van Giscard d'Estaing om overal,
waar dit mogelijk is, een commu
nist of socialist te wippen.
Zuiver theoretisch zou men dus al
a.s. maandagmorgen globaal kunnen
uitrekenen hoe de nieuwe kamer er
uit zal zien. Want voor de tweede
ronde, de herstemmingen, geldt niet
meer de volstrekte meerderheid
maar is hij of zij gekozen die de
meeste stemmen haalt. Waren er
maar drie partijen dan ging die
theorie wel op wat men aan het
volgende voorbeeld kan zien.
In kiesdistrict A krijgen bij de
eerste ronde de socialist 20, de com
munist 15 en de gaullist 13 stemmen.
Samen 48 stemmen. Volstrekte meer
derheid 25 (de helft plus 1). Aange
zien niemand de volstrekte meerder
heid heeft gehaald moet een week
later een herstemming worden ge
houden. De communist trekt zich bij
die herstemming ten voordele van
de socialist terug. De socialist krijgt
derhalve 20 -f 15 stemmen en is dus
gekozen.
Wanneer de lezer voor zichzelf
een soortgelijk optelsommetje maakt:
eerste ronde gaullist 20, centrum 15
en Giscard d'Estaing 13, dan is de
gaullist bij de tweede ronde geko
zen, aannemende dat of het centrum,
of Giscard d'Estaing zich terugtrekt.
Maar de praktijk is heel wat in
gewikkelder. De politieke leiders
kunnen nu wel tot de kiezers zeg
gen: doe dit of dat, maar de kiezers
zelf zijn er ook nog en die stemmen
in het geheim, zonder dat er een
pottenkijker bij is.
Een socialist kan bij de herstem
ming van zijn partij het advies krij
gen: stem op een communist.
Maar in het stemhokje kan hij uit
stille angst voor een communist heel
best op een linkse katholiek stem
men.
En wat zal bij de herstemmingen
de grote massa van het katholieke
centrum doen wanneer straks een
katholiek de keus heeft tussen een
socialist, een gaullist of een conser
vatieve democraat?
Stemt hij op een socialist, dan
heeft hij het griezelige gevoel in
direct een communist te steunen.
Stemt hij op een gaullist, dan zullen
er misschien wel geen barricade
gevechten meer komen maar met die
gaullist is hij in de aap gelogeerd
met de gemeenschappelijke markt en
wat De Gaulle morgen voor rare
sprongen maakt moet die aarzelendë
katholiek maar afwachten.
Bij de herstemmingen van zondag
over een week, gaan dus twee par
tijen vastberaden naar de stembus:
de communisten en de gaullisten. Zij
zijn zo goed als zeker van hun kie
zers, want zij zijn straf georgani
seerd. Maar tussen die twee staan
miljoenen aarzelende socialisten, li
beralen, katholieken, conservatieve
democraten, die noch De Gaulle,
noch de communisten vertrouwen.
Te midden van al die honderden
en honderden kandidaten op jacht
naar een kamerzetel, zouden wij er
bijna één vergeten. Een karaktervol
man als Pisani. Die in zijn strijd te
gen De Gaulle zijn ministerporte
feuille en zijn kamerzetel ter be
schikking heeft gesteld. Voor hem
is de communistische partij een
doodgewone conservatieve partij ge
worden, die van de ontwikkeling in
de wereld de afgelopen 20 jaar niets
heeft geleerd. Wat Pisani De Gaulla
bitter verwijt is, dat de generaal
leger en politie op de studenten
heeft afgestuurd, inplaats van be
kwame mannen, die bereid en in
staat waren, samen met studenten
en hoogleraren aan de universitei
ten een nieuwe structuur te geven.
„Ik beschuldig er De Gaulle open
lijk van", heeft Pisani gezegd, „dat
hij onze studerende kinderen de weg
heeft opgedreven van het geweld en
dat zij uit louter solidariteit achter
Cohn - Bendit hebben aangelopen.
Maar Pisani, ofschoon het spre
kende geweten van Frankrijk, is
een eenzaam man. Hij staat dichtbij
de Franse socialisten. Maar de
Franse socialisten in hun oude
huis hebben nog niet de moed kun
nen vinden de deur van dat huis
voor Pisani open te zetten.
O' 23 juni 1968, dus morgen
drie eeuwen geleden, werd in
Napels Giambattista Vico gebo
ren, een filosoof die voor de ont
wikkeling van het moderne den
ken, vooral op historisch gebied,
van het grootste belang is ge
weest. Van enige officiële her
denking is mij niets bekend, even
min van een eventuele nieuwe
uitgave van zijn werken- Hiervan
is speciaal bekend geworden zijn
„Beginselen van een nieuwe we
tenschap", dat in 1725 verscheen
en pas 19 jaar later, vlak voor
de dood van de auteur, een twee
de uitgave beleefde. Vieo zelf
meende dat hij het boek even
goed in de Sahara had kunnen
verspreiden, zo weinig weer
klank vond het. Uiteraard zijn
Vico's gedachten na anderhalve
e°uw, met aftrek dus van de hon
derd jaar die hij te vroeg kwam,
weer goeddeels achterhaald He-
gel en Marx hebben het beter
gedaan. Maar zoals ze in zijn
eigen tijd niet geaccepteerd wer
den omdat ze tegen de destijds
nogal triomfalistische wiskundige
overtuigingen in gingen, en dus
niet vanzelfsprekend genoeg wa
ren om weerklank te vinden, zo
schijnen ze in onze tijd bijna te
vanzelfsprekend te zijn om nóg
opgemerkt te worden. Op zich
zelf is daf een mooi monument
voor de filosoof: Hij zelf is verge
ten, maar zijn gedachten leven
voort, opgenomen in de bloeds
omloop van de nieuwe tijd en
daarin even anoniem geworden
als de heerlijke maaltijd die wij
gisteren genoten hebben. Wie kent
de uitvinder van het vuur? Dat
is van geen belang, want het vuur
is er. Wie als dichter, kunstenaar
gebied van de fysica iets konden
bewijzen, zouden we het maken
Maar, denkt Vico, dan zouden we
goden zijn.
Jnteressant is het commentaar
van de Duitse natuurkundige
C. F. von Weizsacker op deze uit
spraak. Hij wijst er namelijk op,
dat de fysische wetenschappen
niet alleen van de wiskunde ge
bruik maken, maar ook van het
experiment, en dat ook langs bei
de wegen afzonderlijk onmisken
baar vooruitgang geboekt wordt.
In de natuur zelf lijkt een wis
kundig patroon verwerkelijkt te
zijn. Wie wiskunde maakt en
daardoor bewijst, maakt tegelijk
ook fysica. Het wonder gebeurt
dat eigenmachtig maken samen
valt met de werkelijkheid en dit
samenvallen is in hoge mate een
historisch gebeuren. De achter
grond van Vico's denken blijkt
dus, kunnen we zeggen, de ver
houding te zijn van denken en
werkelijkheid, menselijk maken
en historisch gebeuren, die raad
selachtige gelijktijdigheid, waar
over in de Oudheid alleen maar
mythisch en komisch gesproken
kon worden en die nog in Vico's
tijd alleen maar als een ingrijpen
van de voorzienigheid kon wor
den uitgelegd, een van te voren
vastgestelde harmonie, zoals
Leibniz haar noemde, een gelijk-
zetten van twee onafhankelijk
van elkaar lopende klokken, de
menselijke geest en de wereld.
^Tico's humanisme legt niet al
leen de grondslag voor een fi
losofie van de geschiedenis naast
de theologie, het is, omdat het
filosofie is, veel meer dan vrijbllj-
denker of uitvinder hoger streeft
dan naar het bereiken van deze
anonimiteit waarin zijn werk be
zit van allen wordt, stelt zich als
weerbarstig, interessant en eeu
wig individu hoger dan het werk
waarvoor hij zwoegt. Maar een
publiek dat hem desondanks ver
geet, eigent zich iets toe wat het
zonder zijn bemiddeling nooit ge
kregen zou hebben.
^iuo's ontdekking past volko
men in het moderne huma
nisme. Het is de zekerheid dat
de mens zijn eigen geschiedenis
maakt en dat daarmee de ge
schiedenis tot iets verklaarbaars
wordt. Vóór Vico werd, enigszins
globaal uitgedrukt, de geschiede
nis beschouwd als lot en als ge
heimzinnig werk van de voorzie
nigheid. Er was alleen een theo
logie van de geschiedenis. Vico
Legde de grondslag voor een filo
sofie van de geschiedenis als be
weging van het menselijk doen en
laten. Juist omdat de mens de ge
schiedenis maakt, kan hij haar
ook begrijpen. De natuur kan hij
niet begrijpen, meenf Vico, om
dat hij haar niet maakt. In een
Latijnse verhandeling, waarin de
wetenschappelijke werkwijze van
Vico's tijd door hem vergeleken
wordt met die van de ouden,
staat een raadselachtige uit
spraak, waarin deze hele proble
matiek treffend wordt samenge
vat. Voor de liefhebbers haal ik
ze even in het Latijn aan. „Geo-
metrica demonstramus, quia fa-
cimus; si physica demonstrare
possemus, faceremus". Wiskun
dige waarheden bewijzen we om
dat we ze maken; als wij op het
vende, geleerde praat. Het for
muleert rechtstreeks en op men
selijk niveau een van de grootste
raadsels van het bestaan, de
vraag namelijk naar het effect
van wat wij doen. Techniek, het
punt waarin de geschiedenis het
duidelijkst vooruitgang maakt, is
niet louter fysica; en ook fysica
is een historische aangelegen
heid. In de werkelijkheid is het
wiskundige nooit zo nauwkeurig
gerealiseerd als gedacht wordt.
Er blijft in de meest exacte bena
dering een verrassende rest, die
belofte van vooruitgang en bewijs
van onvermogen en afhankelijk
heid tegelijk is- De gelijktijdigheid
wordt nooit helemaal bereikt en
dat nadrukkelijk ervaren „nog
niet" is een van de sterkste mo
tieven van het menselijk hande
len en daarmee van de geschie
denis.
In Vico's beschouwing van de
geschiedenis lijkt het alsof een
tevoren uitgedacht patroon zo
maar over de feiten wordt uitge
worpen als een net, alsof niet
feiten worden beschreven, maar
gemaakt. Dat wordt wel uitgelegd
als een teveel aan filosofie, ge
combineerd met een te weinig
aan wetenschap Zoiets is heel
goed mogelijk; veel mensen erge
ren zich daar geweldig aan. Maar
de stelling van Vico geldt ook
hier: als de mens de geschiede
nis maakt, kan hij ook de weten
schap ervan construeren. Het net
moge voor verbetering vatbaar
zijn, zonder net kan er in eik ge
val niets gevangen worden. En
als uitvinder van dit zeer specia
le net verdient Vico zeker her
dacht te worden.