MORGEN DE EERSTE RONDE IN FRANKRIJK Zieke man naar de stembus EEN HALF ONS VERGIFTTWINTIG MILJOEN DODEN Vico en de geschiedenis Klingen peilingen peilingen peilingen peilingen peiuigen peilingen peilingen peilingen[peilingen.pingenpeilingen peilingen peiungtn peiliugen COMMENTAAR DR. CORN. VERHOEVEN ER verhaar Links buitenspel Gebrek aan stijl Gewetensvraag Zoveelste bewijs akantieadres igs- en sn n peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peil ngen peil NGENpeilingen peilingen,^r-efm iklingén peilingen peili Verdeeld Tonnen Goedkoop Openbaar Verspild Kandidaten Angst Eenzaam aande rekening wilt houden. U uiterlijk 14 dagen van te oon, aan onze afdeling abon. in behandeling worden ge- in Nederland en België zul. vorden gebracht, i f 0,42 portikosten per dag ngt U van ons een nota. Wij van deze nota het notanum- afhankelijk van de postbe. >ral in de Zuid-Europese lan- invullen) per week IOS1 oepassing is. Jing te vermelden. kan aanstelling volgen als r voorkeur gaat uit naar een stelling heeft voor creatieve- n: Direktie Maria-oord, He- 1 biedt. Van de CORONA een Ie, uiterst luxu- itomobielen, die ,N ONZE 85 •EN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL NGENPEILINGEN PEILINGEN |Nm PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIUNixtrNre Morgen gaan de Fransen naar de stembus. Het is de eerste ronde. Pas na de volgende week zondag zullen we weten hoe Frankrijk gestemd heeft. De uitslag zal wel geen verrassingen opleveren. Nu al lijkt het zeker, dat De Gaulle weer als overwinnaar te voorschijn al komen. Interessant is alleen nog de omvang van zijn meerderheid. Angst is een belangrijke bondgenoot van president De Gaulle, angst voor veranderingen, voor anarchie en chaos, maar vooral voor een machts overname door de communisten. De Gaulle heeft bewust op die angst ge speeld en daarmee de kloof tussen links en rechts in Frankrijk verbreed. Later zal blijken, dat die angst voor links een slechte raadgever is ge weest. Er is namelijk in Frankrijk geen terugkeer naar normale verhoudin gen mogelijk, als de overgrote meerderheid van de werknemers, de aan hang van de linkerzijde, niet op een of andere wijze bij de sociaal-econo mische ontwikkeling van Frankrijk wordt betrokken. Deze buitenspelpositie heeft de linkerzijde in Frankrijk overigens ook aan zichzelf te danken. De linkerzijde is daar opgedeeld in allerlei, elkaar fel bestrijdende groeperingen, variërend van gematigde socialisten tot utopisten, die alleen nog in revolutie geloven. Tien jaar oppositie heeft de linkerzijde steriel gemaakt. Men klampt zich vast aan oude dogma's. Nieuwe ideeën zijn niet naar voren gekomen, nieuwe leiders al evenmin. De verdeeldheid is gebleven en daardoor de onmogelijkheid om te zamen met het centrum een alternatief te bieden voor het gaullisme. Een verkiezingsdag heet een feestdag voor de democratie te zijn. In Frankrijk is het meer een rouwdag. De onmacht van de huidige, leidende generatie om orde op zaken te stellen in deze wereld, is vooral beangstigend voor jonge mensen. Zij immers zitten straks met de gebakken peren. Daarom is het be grijpelijk dat de jeugd in verzet komt. Dat daarbij wilde ideeën ge lanceerd worden door elementen, die niet beter weten dan wanorde met chaos te beantwoorden, mag en kan geen reden zijn het protest van de jeugd als geheel te negeren. De minister van onderwijs en wetenschappen, prof. Veringa, heeft dit begrepen. Hij is gaan praten met Nederlandse studentenvertegenwoordi gers. Wij verwachten dat op dit gesprek ook een discussie zal volgen met de werkende jeugd. Ook daar liggen problemen die in het verleden te weinig aandacht hebben gekregen. Het optreden van minister Veringa bewijst, dat de Nederlandse jeugd de kans heeft gehoor te vinden voor gerechtvaardigde grieven. Die kans kan overigens ook gemist worden b.v. door een gebrek aan stijl als de rookbomgooiende student toonde, die de eerste bespreking van minister Veringa voortijdig deed beëindigen. r en gewetensvraag: V" In welke katholieke en protestantse kerken is de laatste tijd in de preek aandacht geschonken aan de conferentie van christelijke kerken, die in april ji. in Beiroet is gehouden? Daar is een rapport opgesteld (het zal binnenkort worden gepubliceerd) over de bijdrage die de chris- I tenheid heeft te leveren aan de strijd tegen honger en ellende in deze wereld. Allerlei vernieuwingen, vooral in de r.-k. kerk, brengen veel mensen, priesters en leken, in verwarring. Door die verwarring wordt er door velen onvoldoende aandacht geschonken aan de opmerkelijke initiatieven die de kerken ontwikkelen t.a.v. sociale en politieke hervormingen. Die initiatieven tonen aan dat de kerken de christelijke opdracht herontdekt hebben: gij zult het aanschijn der aarde vernieuwen. Als heel de christenheid zich achter die opdracht stelt en bij de uitvoe ring er van, wat in de bedoeling ligt, samenwerkt met alle andere gelijk gezinden, kan het resultaat geweldig zijn. Laten we ons dan daarop con centreren, en ophouden met die kleinzielige muggenzifterij, die zoveel dis cussies over kerkelijke vernieuwing kenmerkt. Het besluit van Engeland niet langer mee te werken aan een Europees kernonderzoek (bouw van atoomsplitser) is het zoveelste bewijs dat Europa geen antwoord weet te vinden op de uitdaging van deze tijd. Terwijl in Amerika maar let ook op Japan talent en geld ge mobiliseerd worden ter bevordering van ontwikkelingen, die van beslis sende invloed zullen zijn op de verdere welvaartsgroei, blijven de landen m West-Europa, verstrikt als ze zijn in nationalisme, ieder voor zich door modderen. Het resultaat van dat ongecoördineerde researchwerk? Iedere dag wordt de technische achterstand van West-Europa op Amerika en Japan groter en moeilijker overbrugbaar. Technische achterstand betekent meer dan een vertraagde welvaarts ontwikkeling. Technische achterstand leidt straks tot politieke onmondig- PISANI DEFFERRE MOLLET DE GAULLE 'ESTAING (Van onze Parijse correspondent) De zieke man die Frankrijk na tien jaar Gaullisme weer is geworden gaat morgen naar de stembus. De eerste zondag zal iedere Franse man en Franse vrouw op zijn eigen partij stemmen. Dat wil zeggen, de communist op de communistische partij, de socialist op de socialistische partij, de katholiek van Elzas-Lotharingen en van Bretagne op het katholiek centrum en de gaullist op de Gaullistische partij. Wij noemen maar de voornaamste partijen. Er zijn er nog veel meer. Maar die zetten in de nieuwe kamer niet zo heel veel zoden aan de dijk. Zij zijn, althans wat getalsterkte betreft, te verwaarlozen. Morgen zal dus iedere grote partij aan de cijfers kunnen zien welk percentage zij in het land onder de kiezers vertegenwoordigt. Maar daar houdt het mee op. De zondag daarna worden de herstemmingen gehouden en pas die geven de doorslag. Dan zullen, om maar een voor beeld te noemen, socialisten en com munisten samen bekijken, waar zij het beste met één enkele kandidaat voor de dag kunnen komen om een gaullist te verslaan. Dat overleg tussen socialisten en communisten zal niet overal even gemakkelijk gaan. Als in een be paald kiesdistrict socialisten en com munisten niet sterk genoeg zijn om een gaullist te wippen, geven de so cialisten de voorkeur aan een man van het katholieke centrum. Maar daar willen de communisten niet van horen. Want volgens hun ter minologie men vergeve ons de uit drukking, maar wij citeren letter lijk willen zij niet kiezen tussen de pest en de cholera, tussen een man van het centrum en een gau- list. Voor de communisten, precies als voor de gaullisten, bestaat er alleen maar een zwart-wit. Grijze tussen-tinten zijn er niet. De com munisten zijn totalitair. Net zo tota litair overigens als de gaullisten. Bij de socialisten is zoals gezegd de stemming verdeeld. Guy Mollet, de algemeen secretaris van de socia listische partij, die het partij apparaat goed in handen heeft, wil de communisten als verkiezings bondgenoten niet los laten. Hij zou zelfs veel verder willen gaan en met de communisten ook een regerings program willen maken. Maar hij ziet zelf wel in dat de tijd daarvoor nog niet rijp is. De onoverkomelijke muur tussen socialisten en commu nisten is de buitenlandse politiek, de gemeenschappelijke markt van Brus sel, de supra nationaliteit, de ver houding tot Amerika en Israël. Guy Mollet troost zich met de hoop dat de communisten op den duur wijzer zullen worden. Hij ba seert die hoop op wat er gaande is aan vrijheidsdrang in de commu nistische landen achter het ijzeren gordijn. Tegenover Guy Mollet in de so cialistische partij staat een man als Gaston Defferre, burgemeester van de grote havenstad Marseille. Def ferre is in 1965 een blauwe maandag tegen-kandidaat geweest van De Op een verkiezingsbijeenkomst van de gaullistische partij, donderdag avond jl. in Parijs werd o.m. gesproken door de beroemde Franse ski kampioene Marielle Goitschel. Naast haar André Malraux, de minister van cultuur. (Van een onzer redacteuren) te'kmnü r,De Br'tse regering doet op het ogenblik serienze pogingen om MoloriwL een nienwe overeenkomst die het gebruik van chemische en F. Mullfv W'aPens za' verbieden. De man die hiermee speciaal is belast, is bndse voor ontwapening op het Britse departement van buiten deze rirt?ii«n' 1 hoopt volgende maand reeds met concrete voorstellen in waneninJ118 talel te komen. wanneer de 18 landen van de Geneefse ont- pemngsconferentie weer bijeen komen. »uDJnHÏÏSe regezln£ meent dat het, verdrai, het non-proliferatie- »»Pens h?Z ^fPreiding van kern- toegekkht r-,i Naties is «verefnt J wordt de Geneefse Toen yan 1925 te vervangen. V!)erjnt; Ah sifsas uit de oorlog- *oveeï nL, nnen maar sindsdien zijn ftche t"We zenuwgassen en biolo- bracht dat S2V?' ontwikkeling ge- 1925 vfiii,!, overeenkomst van ,^hVgekrrdenaChterhaa,d Zin" 2a^vóoreteUen'alidat minister Mulley tionale grol allfeerst een interna- "anhetÜ! geleerden een studie W e7a?eer '"gewikkelde - pro- Deze fi'-t maken- niet iets w Jegeri"gsactiviteit is S 'oevallic. name in En- niet iets al, Jegeri"& geland1'is S lgs'.Met.:1-"e m en- CamPagne aan'%emge een ware ^apsmenspn f6 gang van weten- "vb in het hr jVan de pers> die 8eheimZinnighe Snllr kant tegen de gnem waarmee het on derzoek en de ontwikkeling van bio logische en chemische wapens in het Britse Microbiologisch Research Sta tion te Porton. Inmiddels heeft de regering al een reeks „open dagen" in Porton afge kondigd en een (geselecteerde) groep wetenschappelijke auteurs voor een bezoek aan het station uitgeno digd. Over de honderden soorten biolo gisch en chemioch wapentuig, dat bij tonnen en nog eens tonnen her en der in de wereld ligt opgeslagen, is al veel geschreven. Deze wapens va riëren van het B2-gas, dat overal in de Amerikaanse wanenmagazijnen ligt opgeslagen, en dat hele bevol kingsgroepen duizelingen kan bezor gen, hallucinaties laat krijgen en geestelijk en fysiek a.h-w. lamlegt, tot b.v- het gif „botulinus", dat door een bacterie wordt voortge bracht, en waarvan een half ons vol doende is 20 miljoen mensen te do den. Het vijandelijk leger behoeft na zo'n gif-aanval slechts 24 uur te wachten om zonder gevaar voor eigen mensen de gehele streek zon der een schot te lossen in bezit te ne men. Twee voorbeelden uit de honder den mogelijkheden, die de moderne oorlogvoerende macht tot zijn be schikking heeft. Daar komt geen atoombom, zelfs geen revolver bij te pas. In dat opzicht kan me> spreken van „geweldloze" wapens- Maar hun kracht is er niet minder om. Er zijn twee kapitale problemen, die beteugeling in welke vorm dan ook van het biologisch en che misch wapengebruik in de weg zullen staan. De controle op het naleven van een internationaal verdrag, waarbij men toezegt geen gebruik te maken van deze wapens, is zeer moeilijk. Elk laboratorium en dat behoeft helemaal niet groot te zijn is nu immers al een potentiële wa penfabriek. Het tweede hoofdprobleem is het feit dat deze wapens veel goedkoper zijn dan de vernietigingsapparatuur, bestaande uit nucleaire wapens. Met name voor de, arme, ontwikkelings landen zal de verleiding om deze wa pens te kopen uiteraard zeer groot blijven. Al met al moeilijkheden die een oplossing op korte termijn niet erg waarschijnlijk maken. de suggesties .campagne" in Daarom verdienen van bovengenoemde Engeland grote aandacht. De bezwa ren richten zich daar namelijk in eer ste instantie tegen de strategisch overigens zeer begrijpelijke ge heimzinnigheid rond de produktie van de biologisch en chemische wa pens. Die geheimhouding moet wor den opgeheven, stelt men- Slechts een maximum aan open baarmaking van wat de mogelijkhe den en gevaren zijn bij het eventuele gebruik van deze wapens, vormt de beste, en mogelijk zelfs de enige, waarborg tegen een biologisch-che- misch oorlog. Wanneer politici én het publiek kennis nemen van de geva ren, kan er een voedingsbodem ont staan, die de tijd sneller rijp zal ma ken voor een sluitende en definitieve afspraak en de wereld zal behoeden voor rampen, die voor een atoom oorlog niet onderdoen- JL. Gaulle voor het presidentschap van de republiek. Hij werkte een pro gram uit dat goed in elkaar zat: „Horizon 1980", waarin de voor naamste plaats was toegekend aan hervorming van het nationaal onder wijs. Niet alleen voor de middel bare scholen, maar ook voor het universitair onderwijs. Was dat pro gram aangenomen, dan zou er in Parijs in de mei-dagen niet één bar ricade-gevecht zijn geleverd, maar Defferre brak zijn hals over het con servatisme in de socialistische par tij en over eenzelfde conservatisme bij het katholieke centrum. Bij het centrum waren het de kle- rikalen en bij de socialistische partij de anti-klerikalen die de toon aan gaven. De hoopvolle „grote federatie" die Defferre wilde stichten, een fede ratie van socialisten, progressieve li beralen en progressieve katholieken werd in de grond geboord. Gaston Deffere is nu weer doende die grote federatie te doen herleven, maar van al die verspilde tijd hebben in middels de gaullisten dik geprofi teerd. Overal in het land, tot in het klein ste dorp en gehucht, hebben de gaullisten hun communistische vo gelverschrikkers in de grond ge poot. Men weet hoe het met vogel verschrikkers gaat. In het begin vlie gen alle mussen en spreeuwen van schrik weg, maar op den duur gaan zelfs de schuwste vogels bovenop de pet van de vogelverschrikker zit ten. Als de communisten werkelijk zulke boemannen waren, zoals De Gaulle het wil voorstellen, zou de lo gische consequentie zijn alle com munistische burgemeesters in Frank rijk en dat zijn er heel wat van hun post te verwijderen. Maar dat durft natuurlijk niemand, want veel communistische burgemeesters zijn in hun stad of dorp goede ad ministrateurs. Om hun percentage in het land zo nauwkeurig mogelijk te kunnen peilen hebben de communisten in alle kiesdistricten van Frankrijk bij de eerste ronde van morgen eigen kandidaten gesteld. De Gaullisten hebben dat precies zo gedaan. Staat dat percentage gaullistische stemmen vast, dan zal voor de zondag daarop bij de her stemmingen worden onderhandeld tussen gaullisten, katholieke cen trum en conservatieve democraten van Giscard d'Estaing om overal, waar dit mogelijk is, een commu nist of socialist te wippen. Zuiver theoretisch zou men dus al a.s. maandagmorgen globaal kunnen uitrekenen hoe de nieuwe kamer er uit zal zien. Want voor de tweede ronde, de herstemmingen, geldt niet meer de volstrekte meerderheid maar is hij of zij gekozen die de meeste stemmen haalt. Waren er maar drie partijen dan ging die theorie wel op wat men aan het volgende voorbeeld kan zien. In kiesdistrict A krijgen bij de eerste ronde de socialist 20, de com munist 15 en de gaullist 13 stemmen. Samen 48 stemmen. Volstrekte meer derheid 25 (de helft plus 1). Aange zien niemand de volstrekte meerder heid heeft gehaald moet een week later een herstemming worden ge houden. De communist trekt zich bij die herstemming ten voordele van de socialist terug. De socialist krijgt derhalve 20 -f 15 stemmen en is dus gekozen. Wanneer de lezer voor zichzelf een soortgelijk optelsommetje maakt: eerste ronde gaullist 20, centrum 15 en Giscard d'Estaing 13, dan is de gaullist bij de tweede ronde geko zen, aannemende dat of het centrum, of Giscard d'Estaing zich terugtrekt. Maar de praktijk is heel wat in gewikkelder. De politieke leiders kunnen nu wel tot de kiezers zeg gen: doe dit of dat, maar de kiezers zelf zijn er ook nog en die stemmen in het geheim, zonder dat er een pottenkijker bij is. Een socialist kan bij de herstem ming van zijn partij het advies krij gen: stem op een communist. Maar in het stemhokje kan hij uit stille angst voor een communist heel best op een linkse katholiek stem men. En wat zal bij de herstemmingen de grote massa van het katholieke centrum doen wanneer straks een katholiek de keus heeft tussen een socialist, een gaullist of een conser vatieve democraat? Stemt hij op een socialist, dan heeft hij het griezelige gevoel in direct een communist te steunen. Stemt hij op een gaullist, dan zullen er misschien wel geen barricade gevechten meer komen maar met die gaullist is hij in de aap gelogeerd met de gemeenschappelijke markt en wat De Gaulle morgen voor rare sprongen maakt moet die aarzelendë katholiek maar afwachten. Bij de herstemmingen van zondag over een week, gaan dus twee par tijen vastberaden naar de stembus: de communisten en de gaullisten. Zij zijn zo goed als zeker van hun kie zers, want zij zijn straf georgani seerd. Maar tussen die twee staan miljoenen aarzelende socialisten, li beralen, katholieken, conservatieve democraten, die noch De Gaulle, noch de communisten vertrouwen. Te midden van al die honderden en honderden kandidaten op jacht naar een kamerzetel, zouden wij er bijna één vergeten. Een karaktervol man als Pisani. Die in zijn strijd te gen De Gaulle zijn ministerporte feuille en zijn kamerzetel ter be schikking heeft gesteld. Voor hem is de communistische partij een doodgewone conservatieve partij ge worden, die van de ontwikkeling in de wereld de afgelopen 20 jaar niets heeft geleerd. Wat Pisani De Gaulla bitter verwijt is, dat de generaal leger en politie op de studenten heeft afgestuurd, inplaats van be kwame mannen, die bereid en in staat waren, samen met studenten en hoogleraren aan de universitei ten een nieuwe structuur te geven. „Ik beschuldig er De Gaulle open lijk van", heeft Pisani gezegd, „dat hij onze studerende kinderen de weg heeft opgedreven van het geweld en dat zij uit louter solidariteit achter Cohn - Bendit hebben aangelopen. Maar Pisani, ofschoon het spre kende geweten van Frankrijk, is een eenzaam man. Hij staat dichtbij de Franse socialisten. Maar de Franse socialisten in hun oude huis hebben nog niet de moed kun nen vinden de deur van dat huis voor Pisani open te zetten. O' 23 juni 1968, dus morgen drie eeuwen geleden, werd in Napels Giambattista Vico gebo ren, een filosoof die voor de ont wikkeling van het moderne den ken, vooral op historisch gebied, van het grootste belang is ge weest. Van enige officiële her denking is mij niets bekend, even min van een eventuele nieuwe uitgave van zijn werken- Hiervan is speciaal bekend geworden zijn „Beginselen van een nieuwe we tenschap", dat in 1725 verscheen en pas 19 jaar later, vlak voor de dood van de auteur, een twee de uitgave beleefde. Vieo zelf meende dat hij het boek even goed in de Sahara had kunnen verspreiden, zo weinig weer klank vond het. Uiteraard zijn Vico's gedachten na anderhalve e°uw, met aftrek dus van de hon derd jaar die hij te vroeg kwam, weer goeddeels achterhaald He- gel en Marx hebben het beter gedaan. Maar zoals ze in zijn eigen tijd niet geaccepteerd wer den omdat ze tegen de destijds nogal triomfalistische wiskundige overtuigingen in gingen, en dus niet vanzelfsprekend genoeg wa ren om weerklank te vinden, zo schijnen ze in onze tijd bijna te vanzelfsprekend te zijn om nóg opgemerkt te worden. Op zich zelf is daf een mooi monument voor de filosoof: Hij zelf is verge ten, maar zijn gedachten leven voort, opgenomen in de bloeds omloop van de nieuwe tijd en daarin even anoniem geworden als de heerlijke maaltijd die wij gisteren genoten hebben. Wie kent de uitvinder van het vuur? Dat is van geen belang, want het vuur is er. Wie als dichter, kunstenaar gebied van de fysica iets konden bewijzen, zouden we het maken Maar, denkt Vico, dan zouden we goden zijn. Jnteressant is het commentaar van de Duitse natuurkundige C. F. von Weizsacker op deze uit spraak. Hij wijst er namelijk op, dat de fysische wetenschappen niet alleen van de wiskunde ge bruik maken, maar ook van het experiment, en dat ook langs bei de wegen afzonderlijk onmisken baar vooruitgang geboekt wordt. In de natuur zelf lijkt een wis kundig patroon verwerkelijkt te zijn. Wie wiskunde maakt en daardoor bewijst, maakt tegelijk ook fysica. Het wonder gebeurt dat eigenmachtig maken samen valt met de werkelijkheid en dit samenvallen is in hoge mate een historisch gebeuren. De achter grond van Vico's denken blijkt dus, kunnen we zeggen, de ver houding te zijn van denken en werkelijkheid, menselijk maken en historisch gebeuren, die raad selachtige gelijktijdigheid, waar over in de Oudheid alleen maar mythisch en komisch gesproken kon worden en die nog in Vico's tijd alleen maar als een ingrijpen van de voorzienigheid kon wor den uitgelegd, een van te voren vastgestelde harmonie, zoals Leibniz haar noemde, een gelijk- zetten van twee onafhankelijk van elkaar lopende klokken, de menselijke geest en de wereld. ^Tico's humanisme legt niet al leen de grondslag voor een fi losofie van de geschiedenis naast de theologie, het is, omdat het filosofie is, veel meer dan vrijbllj- denker of uitvinder hoger streeft dan naar het bereiken van deze anonimiteit waarin zijn werk be zit van allen wordt, stelt zich als weerbarstig, interessant en eeu wig individu hoger dan het werk waarvoor hij zwoegt. Maar een publiek dat hem desondanks ver geet, eigent zich iets toe wat het zonder zijn bemiddeling nooit ge kregen zou hebben. ^iuo's ontdekking past volko men in het moderne huma nisme. Het is de zekerheid dat de mens zijn eigen geschiedenis maakt en dat daarmee de ge schiedenis tot iets verklaarbaars wordt. Vóór Vico werd, enigszins globaal uitgedrukt, de geschiede nis beschouwd als lot en als ge heimzinnig werk van de voorzie nigheid. Er was alleen een theo logie van de geschiedenis. Vico Legde de grondslag voor een filo sofie van de geschiedenis als be weging van het menselijk doen en laten. Juist omdat de mens de ge schiedenis maakt, kan hij haar ook begrijpen. De natuur kan hij niet begrijpen, meenf Vico, om dat hij haar niet maakt. In een Latijnse verhandeling, waarin de wetenschappelijke werkwijze van Vico's tijd door hem vergeleken wordt met die van de ouden, staat een raadselachtige uit spraak, waarin deze hele proble matiek treffend wordt samenge vat. Voor de liefhebbers haal ik ze even in het Latijn aan. „Geo- metrica demonstramus, quia fa- cimus; si physica demonstrare possemus, faceremus". Wiskun dige waarheden bewijzen we om dat we ze maken; als wij op het vende, geleerde praat. Het for muleert rechtstreeks en op men selijk niveau een van de grootste raadsels van het bestaan, de vraag namelijk naar het effect van wat wij doen. Techniek, het punt waarin de geschiedenis het duidelijkst vooruitgang maakt, is niet louter fysica; en ook fysica is een historische aangelegen heid. In de werkelijkheid is het wiskundige nooit zo nauwkeurig gerealiseerd als gedacht wordt. Er blijft in de meest exacte bena dering een verrassende rest, die belofte van vooruitgang en bewijs van onvermogen en afhankelijk heid tegelijk is- De gelijktijdigheid wordt nooit helemaal bereikt en dat nadrukkelijk ervaren „nog niet" is een van de sterkste mo tieven van het menselijk hande len en daarmee van de geschie denis. In Vico's beschouwing van de geschiedenis lijkt het alsof een tevoren uitgedacht patroon zo maar over de feiten wordt uitge worpen als een net, alsof niet feiten worden beschreven, maar gemaakt. Dat wordt wel uitgelegd als een teveel aan filosofie, ge combineerd met een te weinig aan wetenschap Zoiets is heel goed mogelijk; veel mensen erge ren zich daar geweldig aan. Maar de stelling van Vico geldt ook hier: als de mens de geschiede nis maakt, kan hij ook de weten schap ervan construeren. Het net moge voor verbetering vatbaar zijn, zonder net kan er in eik ge val niets gevangen worden. En als uitvinder van dit zeer specia le net verdient Vico zeker her dacht te worden.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1968 | | pagina 11