f
m frappen
ARBEIDERS
EN
BOEREN
125
JAAR
GELEDEN
Ik spreek ook mee
bij feest en vree"
RUILVERKAVELEN BEGINT
ALTIJD MET REDEKAVELEN
FEYTER
IE PUTTER
JDING
istrijding
Taptoe
nieuwe
stijl
Dealer
DE onderwijstoestanden op het
platteland waren meer dan
treurig. Van onderwijzers kon nau
welijks worden gesproken. Voor de
klas stond een koster, landarbei
der of metselaar. Behalve onbe
kwaam waren ze vaak ook onver
schillig.
ïeplantingen
sportvelden
razons
Bloten
\F abrieksterreinen
Wat wjj doen, dat gaat ménsen
aan", zegt ir. Van der Zaken
tijdens ons gesprek. En dat typeert
evenzeer als dat in het zonHcht ba
dende landschap buiten, het werk
van de Cultuurtechnische dienst op
het punt van de ruilverkaveUng.
Mett. een ruilverkavelingsplan
timmer je aan de weg", zegt
ir. Van der Zaken. Er gaan enor
me kapitalen in om en je kunt je
vrijwel geen fouten veroorloven,
omdat die gevoelig worden afge
straft.
(Van een onxer verslaggeefsters)
GOES In het kader van het
Z.L.M.-jubileum wordt zaterdag
22 juni op de Grote Markt in
Goes een groots opgezette tap
toe gehouden. Dit gebeurt op
initiatief van de 3 Goese muziek
gezelschappen „Euphonia", „Ex
celsior" en „Hosanna".
Het wordt een taptoe „nieuwe
stijl". Of te wel een moderne
„show-taptoe". Behalve door de
3 muziekverenigingen wordt er
aan meegewerkt door sportver
enigingen en de brandweer uit
Goes.
De eigenlijke taptoe begint
's avonds om kwart over 8.
Het programma voor dit spor
tief en muzikaal gebeuren ziet
er als volgt uit:
19.30 uur Afmars. Door de stad
wordt de volgende
route gevolgd:
,T. Valckestraat - Voor
stad - Kamperfoelie
straat - Zonnebloem-
straat - Oostsingel -
Voorstad - Klokstraat
- Singelstraat - Korte
Kerkstraat.
20.15 uur Opening van de taptoe
door de heer L. Hille-
brand, voorzitter van
„Hosanna".
20.20 uur Opmars en presenta
tie van de vaandel-af
deling.
20.30 uur Show van de gym
nastiekvereniging
„O.K.K.".
20.45 uur Show van „Hosanna".
21.00 uur Demonstratie gym
nastiekvereniging
„Volharding".
21.15 uur Show van „Euphonia".
21.30 uur Demonstratie Goese
brandweer.
22.00 uur Show „Excelsior".
22.30 uur Opmars van alle deel
nemers naar de Markt.
22.45 uur Finale.
zlm
OiS: Marconistraat 7
fel. 01100-5707
onze
tstand in hal E no. 14.
125 i«r
ZIM
DAGBLAD DE STEM
UW INTERIEUR
LOMSTIG UW WENSEN
(Van een onzer verslaggeefsters)
Bij het vieren van een 125ste verjaardag komt de geschiedenis, op welke
manier dan ook, onherroepelijk op de proppen. Maar hoeveel zijn er niet
die de riebels krijgen, alleen al bij het horen van het woord „geschiedenis"?
Geen wonder. Ellenlange rijen jaargetallen beginnen door het hoofd te
dwarrelen. Feiten en feitjes, die stomweg uit het hoofd geleerd moesten
worden. Omdat het er nu eenmaal bijhoort: bij de „algemene ontwikke
ling", zoals dat zwoegende en zwetende scholieren maar al te vaak bij wij
ze van schrale troost wordt voorgehouden.
Men hoeft niet eens zo erg lang in de geschiedenis terug te gaan
om de Zeeuwse jeugd in klederdracht ter kerke te zien gaan
125 |»ar ZLM
bakte de boerin spekulaas, met
Nieuwjaar suikerwafeltjes en reu-
zelbollen.
Weliswaar kende ieder deel van
de provincie met deze feestdagen
zijn eigen gewoonten. Wat men wel
ongeveer overal kende was de
smulpartij na de varkensslacht.
[-[ET EERSTE vette varken moest
er omstreeks half november
kwam een hele ceremonie te pas.
Zo tussen de bedrijven door wer
den heel wat glaasjes geestrijk
vocht geledigd. Ook na de slacht
werd er nog het één en ander ge
dronken, en kwamen de kaarten op
tafel. De volgende avond was het
„Keutjesavond". Zo noemde men
dat tenminste op Tholen. Familie
leden en kennissen werden uitgeno
digd voor een feestmaal. Op tafel
verscheen het gekookte afval van
het geslachte varken en verder
appelmoes en in vet geweekt
brood.
Drankzucht scheen trouwens in
het algemeen een der kwalen van
het Zeeuwse volk. Wie er aardig
weg mee wisten, waren de „jonge
jongers" op Zuid-Beveland.
Deze groepen van vrijgezelle jon
ge mannen kenden een merk
waardige vorm van verenigingsle
ven, die in veel dorpen op Zuid-
Beveland voorkwam.
Ze hadden min of meer geheime
organisaties. Het hoofd heette bur
gemeester. Hij zorgde voor de hand
having van orde en recht. Hij werd
hierin bijgestaan door schepenen,
advokaten, een griffier en een bo
de. De schepenen traden ook op als
scheidsrechters in geval van ruzies.
De verliezende partij veroordeelden
ze tot het geven van een „rondje
jenever".
De jongens hadden ook hun eigen
feestavonden, waarop het, ook al
weer door het rijkelijk vloeien van
sterke drank, niet altijd zachtzinnig
toeging.
Qp de eerste zaterdagavond in
mei trokken de jongens erop
uit om plagerijen en straatschen
derijen te bedrijven. Dat was hun
eerste feestavond in 't jaar. Alles
wat op erven buiten was blijven
liggen namen ze mee: wasgoed,
werktuigen en dergelijke dingen.
De jongens maakten zich echter
ook verdienstelijk, bijvoorbeeld bij
het organiseren van volksfeesten.
Bij gouden bruiloften of andere
festiviteiten waren zij het die voor
erepoorten en versierselen zorgden.
Dan kenden de „jonge jongers"
ook een speciale feestavond voor
het inwijden van de kermis.
De kermis was wel het volks
feest van het jaar en werd ook
in de hele provincie gevierd. Hoe
dat gebeurde, verschilde wel van
plaats tot plaats.
Maar draaimolens vond men
overal, evenals trouwens de koek
kramen, waar temidden van rode
draperieën „Verjarings-", „Liefde-'
en „Vriendschaps"-koeken lagen
uitgestald.
Een groot gedeelte van de ker
misvreugde speelde zich af in de
herberg. Daar werd gezongen, ge-
dronken en gedanst. Dat laaste
was meestal niet meer dan hossen,
zoals op Walcheren. Maar op Zuid-
Beveland ging dat alles meer in
stijl. Polka, mazurka en de zeven
sprong bleven lange tijd in ere.
In sommige streken, met name
in Zeeuwsch-Vlaanderen, was het
de gewoonte de kermis op te gra
ven en nadien weer te begraven.
De taak om dit te doen was
weggelegd voor een stoet jonge
mannen.
Deze trok, met muzikanten, vaan
deldrager en potsenmaker, van de
herberg naar de molen om dan,
helemaal volgens gebruik, twee
maal rond de molenberg te gaan.
Vervolgens begon men in de buurt
van de molen te spitten, totdat een
met jenever gevulde fles te voor
schijn kwam. Nadat de fles van
mond tot mond was gegaan, trok
de troep terug naar het dorp en
kon het kermisplezier beginnen.
De kermissen gingen vaak ge
paard met gaaischieten en ring-
rijderijen. Zoals op Walcheren waar
het ringrijden vandaag de dag nog
een geweldige belangstelling trekt.
JNLEIDINGEN tot de kennissen,
die in voorjaar en zomer ge
houden werden, waren de zoge
naamde meikoopdagen. Deze da
gen waarop publieke verkopingen
en verpachtingen werden gehou
den stonden bekend als de meest
luidruchtige dagen in de provincie.
De meikoopdagen waren op zich
ware kermissen. Ze werden be
zocht door veel mensen die hele
maal niets met de verkoping had
den uit te staan. De omgeving van
de hofstede, waar de veiling zou
plaatsvinden, was reeds de nacht
daaraan vooraf een verzamelplaats
voor eigenaars van tenten en
kraampjes. In de vroege morgen
kregen deze „tenteniers" gezel
schap van marskramers, straatzan
gers, orgeldraaiers, bedelaars en
van iedereen die niets van de pret
wilde missen.
Deze meikoopdagen hadden ech
ter ook vaak hun trieste kanten.
Vaak moest een verkoping geh-
houden worden, omdat een pachter
was overleden. Voor de grote meute
was dit droeve gebeuren geen re
den om geen plezier te maken. Met
Kritisch kijkt de jury naar het
welgeschapen vee dat bij de
keuring wordt voorgeleid.
de vrouw en kinderen van de over
ledene, die snikkend van verdriet
m het woonhuis van de hofstede
zaten, werd geen rekening gehou
den.
■^/ERDER kenden de boeren hun
oogstfeesten, die algemeen
verbreid waren en door uiteraard
hun plaatselijke festijnen. Zo kent
Schouwen al zeker 2 eeuwen zijn
strarijden. En ook de schutters
feesten, die toendertijd al druk be
oefend werden in vooral Zeeuwsch-
Vlaanderen en op Zuid-Beveland,
genieten nu nog de nodige popula
riteit.
Maar buiten die paar dagen dat
men eens flink de bloemetjes kon
buitenzetten, moest er over het
algemeen hard worden gewerkt op
de boerenbedrijven. In de zomer
was er van schoolgaan voor de
kinderen geen sprake. Voor zover
de boerenzonen en -dochters oud
genoeg waren, moesten ze meehel
pen op het land. School gingen
ze alleen in de winter. De vraag
is maar of dat wel enig nut had.
De schoollokalen waren allesbe
halve plezierige verblijven. Wil
den de kinderen niet vernikkelen
van de kou, moesten ze zelf van
huis turf en hout meebrengen.
Miserabele toestanden kwamen
trouwens niet alleen op scholen
voor. In vele arbeidersgezinnen
was het armoe troef. Velen moes
ten in de winter rondkomen van
hetgeen in de zomer werd ver
diend. Om de ergste nood te leni
gen werd een beroep gedaan op
de liefdadigheid van een kerkelijk
of burgerlijk armbestuur.
Geen wonder dat er in die tijden
veel geklaagd werd over bedela
rij en diefstal op het platteland.
De meeste arbeiders schikten
zich echter gelaten in hun lot. Al
leen wanneer hun toestand kritiek
werd, Reten ze een protest horen.
Ze kenden wel een ander, een stil
protest.
Een dergelijk verzet spreekt bij
voorbeeld uit een inscriptie in een
tabaksdoos, die boeren bij zich
droegen:
„Wat de boer haalt uit de
velden
is voor pagten en ongelden".
IR. D. V.D. ZAKEN
...aan de weg timmeren
HAARMANWEG 17
TEL. 01150-3314-3634
KONSTRUKTIES
ekeningen worden desge-
door ons verzorgd.
Landbouwmachines
664 Zaamslag
6-rijige bietenrooiers
bietenladers
osnijders, tevens verdelers
I trekkercabines
JLISCHE KIPWAGENS
en staal vanaf 4 t/m 10
[vermogen.
pRSPREIDERS-zelflossen-
as 5 en 6 ton laadvermo-
sE LANDBOUW-
WERKTUIGEN
'WEEGMACHINES
ENAFSTAARTMACHINES
1SEERBUNKERS
IANSPORTBANDEN
>n 01146- 668'
01102-1349*
01154- 491
Een „duik" in de geschiedenis
hoefi echter helemaal niet
droog te zijn. Daar kom je wel
achter bij het snuffelen in een
boek als „Geschiedenis van den
Zeeuwschen Landbouw in de ne
gentiende en twintigste eeuw en
van de Zeeuwsche Landbouw-
Maatschappij 1843-1943".
Een hele lange titel voor een heel
dik boek, dat ruim 20 jaar gele
den is geschreven door dr. P. J.
Bopnan, hoogleraar aan de rijks
universiteit van Groningen.
Na h»t vluchtig doorlezen van één
hoofdstuk al kom je tot verras
sende ontdekkingen. Want vandaag
de dag bijvoorbeeld mag men zich
dan al of niet druk maken over
balorige, opstandige jeugd, die vol-
Sens mensen van het „wij-weten-
het -slag niets liever doen dan
leest vieren, ook aan het eind van
de achttiende en het begin van de
negentiende eeuw wisten, wat dat
betreft, de boeren, en vooral de
jongeren, van wanten.
Op óón van de kerkklokken voor
l°ren van Wemeldinge heeft
Plaats?-18 iemand bet opschrift ge-
A roep ter Kerk
Regel het werk
Verkond den dood
Waarschuw in nood
spreek ook mee
leest en vree."
men ite° i Was b.?' °°k wanneer
en hnor„ V?nsw^ze van arbeiders
derdviiftte Z0',n bonderd. hon-
gaat 'aar 3e'eden leefden na-
hetC'ak^ntermaanden was 1164 over
Zeeuwse'nwl iWij rustig °P het
I Maartnn^?a Omstreeks St.-
huisde aft® november) ver-
den en kne°ut' met vrouwen, mei-
naar de kon? nT3" de bakkeet
sPeelde 7i?a ^ort na Pasen
af 'ch daar het gezinsleven
meidenetzjèaerk zetten vrouwen en
de sta Jr°nd de tafel> èn aan
mannen bo!°P"ien verstelwerk. De
het algem»n de laatste> over
bat alles s(;haarse nieuwtjes,
kige iicut gel)eurde bij het gebrek
leuzen" au" tuitlampen of „snot-
ren „genoten^" ^^elde boe-
kaarslicht Die"?. tljd al van
2,e meestal zSi ,,uaur?e,n „maakten
meestal' -Lu parsen maakten
e in hl? Uit hpt buiI™et van
DE winterm» o geslachta koe.
den fee«m"d,en,begonnen
een fJ„ begonnen met
Maarten in daags na Sint-
Was het' ern ,awsch"Vlaanderen
oer zijn 7^, Sebruik dat de
°°k zijn gezin i?e[ necbten3 maar
neel. traktel a et vaste Perso"
«molten b?ter\°Ph WafeIs met
volgende 1^.1 brume suiker.
dlehd tegen ff? werd opge-
8en Smt-Nicolaastijd. Dan
(Van een onzer redacteuren)
Op de één na hoogste verdie
ping van het imponerende
„Landbouwcentrum Zee
land" ligt het werkvertrek van 'ir D,
van der Zaken. Hij is hoofdinge
nieur-directeur in onze provincie,
van de Cultuurtechnische dienst.
Zijn kamer, met een uitzicht dat
men waarschijnlijk nergens in Zee
land zó zal aantreffen, is het
hoofdkwartier van de ruilverkave
ling. Er is echter alleen een soort
grote stafkaart het ding vult bij
na een hele wand van de kamer
om te bewijzen dat men hier gróót
pleegt te denken. Het landschap
dat achter de ramen zichtbaar is:
de Poel vormt de lieflijke illus-
stratie die erbij hoort om ons de
wetenschap te geven, dat cultuur
techniek méér is dan lijntjes trek
ken met passer en lineaal op een
landkaart.
„Een ruilverkaveling is niet, zo
als door buitenstaanders nog wei
eens wordt gedacht, een soort
gronddictatuur van cultuurtechnici
en landmeters. Het is een vrijwilRg
aanvaard plan van de grondge
bruikers in een streek, om door
samenvoeging van versnipperde
brokjes cultuurgrond, tot een opti
male produktiviteit te komen", de
finieert ir. Van der Zaken. „Maar
met deze definitie is lang niet alles
gezegd. Een ruilverkavelingsplan
eist nog heel wat méér. De alge
mene waterhuishouding van een
landbouwgebied dient bekeken te
worden; er moet rekening worden
gehouden met de aanleg van nieu
we wegen, die 't verkavelde gebied
soms ontsluiten, maar 't ook wei
eens doorsnijden. Soms is ver
plaatsing van boerderijen nodig.
Men krijgt met kavelverbetering
en drainage te maken. En de
laatste tijd komt ook het aspect
van landschapsplanning meer en
meer naar voren.
A an elke ruilverkaveling gaat
een zeer lange periode van over
leg vooraf. De wet op de ruil
verkaveling eist een procedure, die
de betrokkenen voRedige rechtsze
kerheid geeft. Het mag niet zo
zijn, dat er over de belangen van
de grondgebruikers heen gereden
wordt.
RuUverkavelen begint dan ook al
tijd met redekavelen. Kern van 't
proces is een commissie van vijf
grondgebruikers in een gebied dat
voor ruUverkaveling in aanmer
king komt. Rondom deze commis
sie opereren experts van allerlei
aard, waarbij de Cultuurtechnische
dienst de vraagstukken op het ge
bied van techniek en financiering
yoor zijn rekening neemt.
jyjeer en meer komt het tot een
afstemming tussen streekplan
en ruilverkavelingsplan. Een voor
beeld daarvan hebben wij hier
kijk maar uit bet raam voor
ogen: de Poel - Heinkenszand, een
gebied dat in korte tijd zijn ruil
verkaveling beleeft, in verband
met de versnelde aanleg van rijks
weg 58, die dit gebied doorsnijden
gaat. Dat laatste heeft ingrijpende
consequenties voor het plan voor
secundaire en landbouwwegen in
het plangebied. Deze mogen de
nieuwe rijksweg namelijk niet op
allerlei plaatsen kruisen en dat
maakt een aantal voorzieningen no
dig die je elders niet aantreft. Zo'n
weg is als een ijzeren gordijn door
een landstreek.
J)e Poel - Heinkenszand is daar
om zo'n bijzonder verkavelings-
gebied, omdat je in het plan
binnen vrij beperkte afmetingen
eigenlijk aUe facetten van een
ruilverkavelingsplan aantreft. De
rijksweg 58 plus de onzekere fac
tor van de centrale Zeelandroute
noemde ik al. Dan is er de wa
terhuishouding. Tot dusverre loos
de De Poel, in feite een gebied
dat rust op een bremzoute „spons"
van laagveen, op de Oosterschelde.
Het ruilverkavelingsplan heeft hier
rekening moeten houden met het
Deltaplan, hetgeen betekent dat
„De Poel" in de toekomst op de
Westerschelde zal gaan spuien, om
dat de Oosterschelde een zoetwa
terbekken moet worden. Het zou
niet aangaan het zoute water dat
nog altijd uit „De Poel" opwelt naar
de Oosterschelde af te voeren, die
in de toekomst voor de winning van
zoet oppervlaktewater is bestemd.
Verder wordt het landschap van
„De Poel" in overeenstemming ge
bracht met wat het streekplan
beoogt. Dat houdt onder meer'in:
de aanplant van een bos van zes
tig hectare groot; een ganzenre-
servaat en bij Nisse een heg-
gereservaat. Hier staan heggen, die
in het landschap door de eeuwen
heen een markante noot hebben
gevormd. OmwiRe van het behoud
va ndit karakteristieke stukje
Zeeland zullen er dan ook via
het streekplan en de bestemmings
plannen verbodsbepalingen wor
den uitgevaardigd. Zo ziet u dat
planologie en ruilverkaveling
steeds meer in elkaar grijpen."
jyjet ruilverkaveHngen zijn enor
me bedragen gemoeid. Zij
brengen echter hun geld op, door
dat zij het probleem van de ver
andering van het produktie-appa-
raat bij de wortel aanvatten.
Ruilverkaveling leidt hoe dan ook
tot verlaging van de produktiekos-
ten per hectare cultuurgrond en
daarom doen alle EEG-landen er
intensief aan. De vraag of dit een
onzichtbare vorm van concurren
tievervalsing binnen de EEG is,
ontkent ir. Van de Zaken.
„Niet alleen zijn ruilverkaveRn-
gen in alle EEG-landen een nor
maal verschijnsel bovendien
geldt dat de hoge investeringen niet
alleen ten goede van de landbouw
komen, doch ook de infrastruc
tuur van een gebied tot voordeel
strekken en de recreatiebelangen
dienen".
Hoe hoog zijn de kosten van
een ruilverkaveling?
Gemiddeld kost een ruilverkave
ling ongeveer f 3500,- per hectare.
De overheid subsidieert tweederde
van die kosten en geeft voor de
rest langlopende leningen tegen la
ge rente. In „De Poel - Heinkens
zand" zijn echter veel hogere be
dragen aan de orde. Daar rekenen
wij op f 6.000,. per hectare!
De planoloog mag nog weieens
filosoferen. Wij kunnen dat niet.
Wat wij tekenen, dat wordt ook zo
uitgevoerd. Bovendien zijn alle
grondgebruikers zo direct bij de
procedure betrokken en dat bete
kent dat wij vrijwel voortdurend
krachtig tegenspel krijgen. Maar
diat is niet erg. Ons mooiste com
pliment is altijd weer, als iemand
zegt: „Ik zag aanvankelijk niet veel
heil in die ruUverkaveling, maar
nu heb ik er vrede mee. Het was
een goed plan." En gelukkig
wórdt dat vaak gezegd of tenmin
ste gedacht Zeeland gaat op het
stuk van de her- en ruilverkave
ling aan de kop in Nederland.
Veertig procent van de Zeeuwse
oppervlakte cultuurgrond is verka
veld, terwijl het landelijke gemid
delde 10 procent bedraagt.
Typerend is de positieve instelling
die de meerderheid van de be
langhebbenden heeft ten opzichte
van ruUverkaveling en cultuurtech
nische werken. Dat maakt het
werken in Zeeland dankbaar.."
