LAN
Levi zocht
Miljonair in spijkerbroek
ONZE PUZZEL
E
stofgrad,
maar
vond het
goud in
de stof
OP 64
VELDEN
t
u
Uf
d
N
GOUDDELVER
KREEG
ZEILD0EKJE
VOOR HET
BLOEDEN
t
rnt
9 i
m
HJ
il
1EN
DOM
iermA1 iaarmarkt me*
vorens nTl ,^evaTlSems, 12 al-
(afk.T' 15 niet h *2 SCheik' element
land, 18 ia«rtL rde s,lag' 17 bouw"
vu«' 21 stad^werktuig, 19 gra-
24 verdikking talle> 23 biersoort,
STOFGOUD
DOORBRAAK
ij
£3
11^
B
i lil
a
11
B
1
nr
f»1
i
I
w?
e
TERNEUZEN
men wij nog plaatsen
12
i in aanmerking,
igen
ergoeding
kelen
Hgen op onze zittings-
■Rest. „DE BRUYN",
in 20.00 lot 21.00 uur.
1 uur en van 13.30 tot
Personeelszaken,
erneuzen.
*000
ng ondergaan. Nu is het
overzichtelijk te presen-
en uw aandacht. Alleen
rg samengestelde kollek-
ibr een snelle doelmatige
JL.EKTIES BEKIJKEN?
I NEDERLANDS INSTITUUT VOORl
I CONSUMENTENVOORLICHTING
NIC M
'Ke-n
jamborstel, spiraalboren,
:ht, 6 schuurschtjven, op-
lukkige vader, kies voor
TELEFOON 3397
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 15 JUNI 1968
23
n"ir
Gouddelver Alkali Ike (rechts) propte
zijn zakken altijd vol. Het resultaat:
uitgescheurde zakken. Ten einde raad
joeg hij toen een handvol klinknagels
door zijn pak. De spijkerbroek was
een feit.
Voor zijn eerste staatsieportret ver
wisselde emigrantenzoon Levi Strauss
zijn spijkerbroek en cowboyhoed voor
pandjesjas, wijde zwarte broek en
hoge zijden. Hij wel.
W. J. MUHRING
Opgepakt in de ruimen van gammele schepen kwamen ze uit het oude
land, dromend van een fortuin, dat voor de meesten van hen een fata-
rcorgana zou blijven.
Tel. 01640-5600
Tel. 01640-5500
U» dat onze zaken
derricht 27 ®ielopperhuid' 26 on"
deel, 3o'watm.t boom' 28 hchaams-
32 duw, 34 lied eoRng' 34 eikenschors,
tenige tri ?6 °PteUing, 39 drie-
Uchaams'al 1 ïïwland- 43 inwe«"
48 vaarweTIrL maÜng' 46 hoon'
^e, 51 stan 3esnaam' 50 Sra"
tieve elektrnao cooegwoord' 34 posi-
weide, 58 gemeenschappelijk
k«g van geld m Italië' 59
3 ®uzieknont s?ecerÜ> 2 keur of kern,
7 «eisjesnaam aV??r5atsel' 5 bloem>
tholieke encwi„ ldedlngstuk, 9 ka-
b.ele' 11 bestm 1S, (afk->- 10 n°"
JitakDcmau 9n^r' "vierbed, 17
23 'iohaamsciepl ?o°eiJte' 22 telwoord,
guur, 29 Kif 25 staP, 27 biib. fi-
tussen\verpseiWf?rd' 30 opschik, 33
57 mei±4 tevens- 35 meisjes-
S1 Naderiand 4n I""; 38 pr°vincie
Slieten l d 40 het voedsel der
de w°estijn, 41 plaats
in Duitsland, 42 hoofddeksel, 44
plaats in Friesland, 46 bij elkaar be
horende voorwerpen, 47 juffrouw, 50
plaats in Gelderland, 52 zoon van
Noé, 55 voorzetsel, 57 voedsel.
OPLOSSING PUZZEL VORIGE WEEK
Horizontaal: 1 het, 3 pelgrim, 9
mus, 11 pree, 12 eten, 15 beurt, 16
manen, 18 op, 20 lid, 21 lis, 22 wij,
23 rob, 25 melodie, 29 bal, 30 Sam,
32 regie, 33 wal, 35 sim, 37 sik, 38
ban, 40 of, 41 dis, 42 vel, 43 ho, 44
dak, 45 sar, 47 leg, 49 vos, 50 staar,
52 sijs, 54 big, 55 stellig, 57 sip, 59
Aa, 60 sta, 61 mat, 63 ka, 64 boert,
66 pilau, 68 snee, 69 Enos, 71 mos,
72 onderin, 73 vla.
Verticaal: 2 en, 3 pruim, 4 eerder,
5 Let, 6 rem, 7 Italië, 8 menie, 10 un,
11 pel, 13 nes, 14 tor, 17 Nijl, 19 pos,
22 wal, 24 bas, 26 les, 27 ogivaal, 28
dik, 29 ban, 31 midas, 33 Wales, 34
tot, 36 mik, 38 bel, 39 hof, 44 dog, 45
sté, 46 ral, 48 Gijs, 49 via, 50 staren,
51 Rimini, 53 sik, 54 bal, 55 steno, 56
galon, 58 pap, 60 s.o.s., 62 tas, 65
Ted, 66 per, 67 do, 70 al.
(Var. een correspondent)
AMSTERDAM. Als wij u goed begrepen hebben, is het
dus uw onverdroten streven om binnen de kortste keren rijk
te worden. Ah juist. En als het even kan wilt u dat nobele
doel met een minimum aan inspanning bereiken. Ook daar
kunnen we moeiteloos inkomen. Als u zich voor elk miljoen
ook nog in het zweet moet werken, kunt u net zo goed bij de
posterijen blijven.
Nu rest alleen de vraag, hoe u dat flikt. U heeft letterlijk alles mee
voor een Croesus, dus daar ligt het niet aan. U houdt van een co
pieus etentje, u weet een zware bourgogne op waarde te schatten
(eerst op de tong, dan krachtig doorspoelen), u zit uitgerekend het
lekkerst in een auto van twintig mille en uw sterke bijziendheid
maakt het noodzakelijk, dat u in de Folies Bergères op de eerste rjj
zit. Tot zover is er geen vuiltje aan de lucht.
Maar nu. Daar gaat het om. U
kunt persoonlijk wel rijp zijn voor
het opgemaakte bed, maar dan moet
u wel weten, waar het staat. En
als u het gevonden hebt, is het nog
maar de vraag, of er plaats is, want
er zijn toevallig meer kapers op de
goudkust. Ze vinden op een achter
middag het wiel uit en kunnen gelijk
op hun lauweren gaan rusten. Of ze
maken een camera, waar je de foto
na zestig seconden kant en klaar
uittrekt. Een normaal mens verzint
het niet eens, maar zo'n man is
voor de rest van zijn leven binnen.
Waarachtig, alle rijkaards hebben
hun fortuin uitgerekend in datzelfde
kleine hoekje gevonden, waar voor
een schlemiel alleen zijn ongeluk
ligt.
Een klein voorbeeld. Als u vraagt:
„Zeg mij, hoe rijk ik wordt?" en
ons antwoord is: „Men neme een lap
getaand zeildoek en het grofste ga
ren, dat voorhanden is. Daar maakt
men dan een broek van. Vervol
gens jaagt men een handvol klinkna
gels door de zakken. Met deze broek
gaat u naar uw beste vriend en deze
zal zo opgetogen zijn, dat hij er gelijk
zes bestelt. Deze vriend zal het weer
tegen zijn vriend zeggen en voordat u
het weet, moet u twee meisjes in
dienst nemen om de spijkers af te
tellen, het zeildoek te scheuren. Daar
na is het nog slechts een kwestie
van jaren en dan zit u zelf op flu
weel."
Roep nu niet gelijk, dat het een
flauw verzinsel is, want toevallig
heeft de heer Levi Strauss het op
deze uiterst simpele wijze gelapt. Op
de bruine, aangevreten portretten,
die hem hebben overleefd, is hij
reeds uitgedijd, tot een welgedane
grijsaard. Toen hij in 1848 het beloof
de land binnenstruikelde was hij nog
slechts een berooide, twintigjarige
Duitse emigrant, die vingers te kort
kwam om een vuist te maken. Spec
taculaire bodemvondsten in Califor-
nië hadden dat jaar de goud
koorts in de hele wereld hoog opge
zweept en de gloeiende woestijn,
daarvoor door mens en dier geme
den en gehaat, was opeens een be
hekst vuurtorenlicht geworden, dat
de verworpenen der aarde als vlie-
American River en toen had hij
hem gevonden: de grootste klomp
goud, die de bodem van Californië
ooit zou prijsgeven, voor Bret Har
te, die begon als bewaker op de bok
van Te postkoetsen geweer op zijn
schoot, twee revolvers achter zijn
riem en bij zijn dood een waren-
En voor Levi Strauss, wiens rijk
dom bij zijn komst in 1848 bestond uit
een lap zeildoek, die hij wilde ge
bruiken als nachtleger voor zijn afge
beulde lichaam. Elke dag trok hij met
de haveloze karavaan de bergen in
en elke avond kwam hij weer met
lege handen in het kamp terug. Aan
zijn vader in New York schreef hij
wanhopige brieven, doordrenkt met
het heimwee naar de groene heu
vels van z'n geboortestreek. „Wat ben
ik in hemelsnaam begonnen", riep
hij verbitterd uit, „waarom moesten
we halsoverkop naar de nieuwe we
reld vluchten? De hoogmoed heeft
ons parten gespeeld, we zullen nu
aan onze hebzucht ten onder gaan."
Twee maanden later liet hij een
gesjeesde meester-kleermaker uit
zijn barak twee broeken maken van
het zeildoek, dat als nutteloze bal
last onder zijn bed lag. Op dat mo
ment had hij er nog geen flauw
idee van, dat hij daarmee het for
tuin enterde. Hij was naar Virginia
City gekomen om zich te wentelen
in het stofgoud, maar uiteindelijk
vond hij het goud in de stof. Het
rauwe gouddelverswerk vroeg om
ijzersterke kleren, die niemand tot
dam toe had kunnen leveren. De
monniken van de mammon hadden
de rafel tot symbool verheven en el
ke nieuwe broek was gedoemd om
binnen enkele dagen gedegradeerd te
worden tot hopeloos vod.
Strauss uitgerust met de radar
van slim koopmansinstinct greep
gelijk zijn kans. Hij huurde twee
buffels, spande er zijn gloednieuwe
broek tussen en joeg de dieren in
twee richtingen uiteen: het zeildoek
gaf geen krimp. Daarna haakte hij
een roetbrakende locomotief los en
bond zijn pantalon tussen kolenten-
der en het eerste rijtuig. Op het mo
ment, dat de trein zich in beweging
zette, ging er even een lichte sidde
ring door het zeildoen, maar de broek
doorstond ook deze beproeving glans
rijk.
huisconcern met miljarden naliet.
Gekke Bret werd hij genoemd in
het barakkenkamp, waar de gouddel
vers hun stad van mannen en whis
key hadden gebouwd. Hij was de
gen aanzoog. Opgepakt in de ruimen
van gammele schepen kwamen ze uit
het oude land, de paupers en prole
ten, de stakkerds en de schooiers.
Dromend van een fortuin, dat voor
de meesten van nen een fatamorga-
na zou blijven. Ze klauwden de aar
de open, scheurden met hun dyna
miet de rotsen in duizend stukken,
vochten onder elkaar om het klein
ste klompje goud, dronken en dob
belden, vloekten en baden de sterren
van de hemel.
Voor een handvol gelukzoekers was
het goud slechts mededeelzaam:
Voor George Knight, die op goed
geluk een stuk rots liet exploderen en
zich daarmee toegang verschafte tot
een miljardenmijn Gold Hill in Grass
Valley, voor Ira Willard, een zuipen
de zonderling, die opeens als een
dolleman begon .e graven op dezelfde
plek, waar honderden voor hem hun
hopeloos geluk al hadden beproefd.
Drie weken aan een stuk dag en
eindeloze nacht kroop hij als een
mol door de oeverranden van de
vreemde eend in de bijt, een zacht
ei vol gedichten en gevleugelde
woorden.
Het succes kreeg onmiddellijk een
sneeuwbaleffect. Er kwamen tien,
twintig bestellingen. Iedereen wilde
een broek van die vermaledijde Levi
(a pair of Levi's) en de grote,
blauwe stof werd het trotse visite
kaartje der gouddelvers. Twee
maanden later kon Strauss zijn eer
ste spaarcenten naar zijn ouders in
New York sturen, zijn voornaam
had voorgoed burgerrecht in de kle
dingindustrie gekregen en werd ook
buiten Californië een begrip voor
ijzersterke kwaliteitskleding.
Anno 1968, honderd en achttien
jaar na de simpele vondst van een
Duitse emigrant, is Levi 's werelds
grootste fabrikant van werk- en vrije
tijdskleding. De jaarlijkse omzet be
draagt alleen in Amerika reeds 280
miljoen dollar en daarmee heeft de
fabriek zich onder de 500 grootste
bedrijven in de USA op de 254e
plaats genesteld. De spijkerbroek (de
roestige klinknagels, die collega
goudzoeker Alkali Ike in 1860 door
zijn levi-broek joeg, zijn inmiddels
vervangen door minder schurend ma
teriaal) is nog steeds een van de be
langrijkste produkten (250 exempla
ren tot nu toe), maar naast deze
onverbiddelijk bestseller heeft Levi
nu ook een opwindend assortiment
van jackets, overhemden, plooivaste
pantalons en bermudashorts.
Bij Levi's (met hoofdkantoor in
San Francisco, fabrieken onder
meer in Californië, Texas, Nieuw
Mexico, Tennessee, Virginia, Mis
sissippi, Arkansas en Georgia en
tientallen verkoopkantoren in geheel
Amerika) werken momenteel 15.000
mensen. Daarnaast opereren sinds
tien jaar ook nog honderden mede
werkers op de Europese markt,
waar het uniform van de cowboys en
gouddelvers ook inmiddels gemeen
goed is geworden. Zelfs in Neder
land, waar volgens Heinrich Heine
alles vijftig jaar later gebeurt („als
het einde van de wereld in zicht
komt", schreef hij opgelucht, „verhuis
ik dan ook onmiddellijk naar Am.
sterdam) zijn de opgerolde, bezwete
hemdsmouwen, de bloemetjestenten
en zalmkleurige onderjurken lang
zamerhand vervangen door specifieke
vrijetijdskleding. Tot voor kort ac
centueerde de Nederlander de uren
na zijn arbeid voornamelijk door
kleren uit te trekken hij knoopte
zijn vest los, deed zijn stropdas af
en rolde zijn broekspijpen omhoog
maar nu zijn zee van vrije tijd steeds
groter wordt, neemt hij daar geen
genoegen meer mee.
De tieners en twens gaven de stoot
tot deze modieuze doorbraak. Een
recent onderzoek heeft uitgewezen,
dat door deze groep het meest wordt
uitgegeven aan kleding en schoenen.
Van d ondervraagden gaven de jon
gens 11, de meisjes 18 procent van
hun inkomen hieraan uit. Bezoek aan
cafetaria en dancing kwam met res
pectievelijk 14 en 6 procent op de
tweede plaats en daarna volgden pas
sparen (1114), vervoer (10,5), ta
baksartikelen (9,7) en hobby's (8,5)
In geld uitgedrukt kwam de beste
ding aan kleding en schoeisel neer op
een bedrag van 246 miljoen gulden
op een totaal uitgave van 2115 mil
joen. Uit vergelijkingen met beste
dingen in voorgaande jaren bleek,
dat een steeds groter deel van de kle-
dingaankopen wordt uitgegeven aan
vrijetijds- en sportkleding. Het be
drag, dat hiervoor in 1967 werd be
steed wordt geschat op 140 niljoen.
Na de jeugd gingen ook de oude
ren schoorvoetend overstag. Pa ont
dekte opeens, dat hij waarachtig ook
nog een hippe vogel kon zijn en
hees zich na de achturige werkdag
monter in de spijkerbroek. Hij liet
zijn bakkebaarden groeien, ging aan
de lijn doen en sprak opeens niet
meer over zijn migraine en rugklach
ten.
„Het opmerkelijke", aldus de heer
C. Citroen, general manager van
Levi Strauss Nederland n.v., „is
het feit, dat de spijkerbroek, bij uit
stek een mannenaffaire, de nog
steeds voortschrijdende emancipatie
van de vrouw sterk accentueert. Onze
omzet wordt voor een belangrijk
deel bepaald door de aankopen van
de vrouw. Sinds die de broek aan
heeft heeft de vrijetijdskleding pas
zijn hoge vlucht genomen."
En Levi, goeie Levi, die tijdens
zijn leven al een grote sik had van
zijn rusteloze nering, ziet vanuit het
zwerk, dat het goed is. Akkoord,
goud heeft hij nimmer gevonden,
maar de spijkerbroek was achter
af voor hem een afdoend zeildoekje
voor het bloeden.
U weet dus nu, wat u te doen staat,
als u rijk wilt worden. U koopt een
tent, neemt een meester-kleermaker
in de arm en laat twee broeken ma
ken.
De rest komt vanzelf.
Geef ons nog even een telefoontje,
als het gelukt is,
Ex-wereldkampioen Tal is door
zijn overwinning in de tweekamp te
gen Gligoric met 5,53,5 doorgedron
gen tot de halve finale van het kan
didatentoernooi om het wereldkam
pioenschap. Aanvankelijk stuitte Tal
op grote weerstand, omdat hij in de
eerste matchpartij op spectaculaire
wijze verslagen werd. Nadat Tal in
de zesde matchpartij na een serie re
mises een goede overwinning be
haalde, bleek zijn oude vorm terug
gekeerd te zijn. Er volgde nog één
remise, maar daarna versloeg Tal zijn
tegenstander in een tweetal keiharde
duels.
Aangezien Kortschnoj intussen met
Reschewski afrekende - waarover
meer in de volgende rubriek - wordt
de halve eindstrijd binnenkort tussen
de beide Russen uitgevochten. Onder
staand volgt een selectie van de par
tijen uit de tweekamp Tal - Gligoric.
Naast de nederlaag in de eerste ronde
is ook plaats ingeruimd voor Tals
fraaie gelijkmaker in het zesde
matchduel!
Wit: Tal (U.S.S.R.)
Zwart: Gligoric (Joegoslavië)
Eerste partij van de tweekamp ln
het kandidatentoernooi te Belgrado
1968.
Spaans
1. e2-e4, e7-e5 2. Pgl-f3, Pb8-c6 3.
Lfl-b5, a7-a6 4. Lb5-a4, Pg8-f6, 5.
0-0, Lf8-e7 6. Tfl-el, b7-b5 7. La4-
b3, d7-d6 8. c2-c3, 0-0 9. h2-h3, h7-
h6
(De inleiding tot een bekende en
ook solide opstelling in deze variant)
10. d2-d4, Tf8-e8 11. Fbl-d2, Le7-f8
12. Pd2-fl, Lc8-b7 13. Pfl-g3, Pc6-a5
14. Lb3-c2, Pa5-c4, 15. a2-a4
(Een alternatief is hier 15. Ld3
door Kortschnoj tegen Reschewski
met succes in hun tweekamp toege
past)
15d6-d3 16. b2-b3, d5xe4! 17.
Pg3xe4, Pf6xe4 18. Lc2xe4
(In de partij Stein - Reschewski te
Los Angeles 1968 volgde zeer origi
neel 18. Te4:, f5! 19. Tel,e4).
18Lb7xe4 19. Telxe4, Dd8-d5
20. Te4-g4
20Pc4-a5 21. Lclxh6, Pa5xb3
(Een prachtig torenoffer, dat zwart
niet mag aannemen. Men zie: 22
La3: 23. Tg7:+, Kf8 24. Tg5+, Ke7
25. Te5:+ of 22La3: 23. Tg7:+,
Kh8 24. Pg5 gevolgd door 25. Dh5
met overweldigende aanval)
22b5xa4 23. Ta3xa4, Ta8-b8 24.
Ta4xa6, e5xd4 25. c3xd4, c7-c5!
(Maakt consequent gebruik van de
binding op de d-lijn)
26. Lh6-e3, Tb8-b4 27. Tg4-g5, Dd5-
b7 28. Ta6-h6, Pb3xd4! 29. Ff3xd4,
Tb4-bl!
(En niet 29 cd4: wegens 30.
Dh5!)
30. Le3-cl, Db7-b2! 31. Ddl-h5
(Deze schijnbaar winnende uitval
wordt op grandioze wijze weerlegd.
Het enige was nog 31. Lb2: ofschoon
ook dan in het resterende eindspel
zwart de beste kansen heeft)
31. Db2xcl+ 32. Kgl-h2, Lf8-
d6+ 33. Th6xd6, Dcl-f4+ 34. Tg5-g3,
Df4xd6 35. Pd4-f5
Stelling na 35. Pd4-f5
WMfy
35. Te8-elU
(De fijne weerlegging, die zwart
een eenvoudig te winnen eindspel op
levert)
36. Dh5xf7Kg8xf7 37. Pf5xd6+,
Kf-7e6 38. Tg3-g6+, Ke6-d5 39. Pd6-
15, Tbl-b7 40. Pf5-e3+, Telxe3+! 41.
f2xe3, Tb7-c7 42. Kh2-g3, c5-c4 43.
Kg3-f4, c4-c3 44. e3-e4+, Kd5-c4 45.
Tg6-a6, c3-c2 46. Ta6-al, Kc4-d3 en
wit gaf zich gewonnen.
In de volgende - de zesde - partij
van de tweekamp bracht Tal met een
overwinning de stand op gelijke voet.
Wit: Gligoric
Zwart: Tal
Bogo-Indisch
1. d2-d4, Pg8-f6 2. c2-c4, e7-e6 3.
Pgl-f3, Lf8-b4+, 4. Lcl-d2, a7-a5 5.
Pbl-c3, 0-0 6. e2-e3, d7-d6, 7. Ddl-
c2, Pb8~d7 8. a2-a3, Lb4xc3 9. Ld2x
c3, Dd8-e7 10. Lfl-e2, a5-a4 11. 0-0,
b7-b6 12. Pf3-d2, Lc8-b7 13. e3-e4
(Met 13. Lf3 had wit volkomen ge
lijk spel kunnen bereiken)
13. c7-c5 14. e4-e5, Pf6-e8 15.
f2-f4, c5xd4 16. Lc3xd4, d6xe5 17.
f4xe5, Pd7xe5!
(Dit schijnoffer heeft Gligoric ken
nelijk overzien: 18. Le5:, Dc5+-
18. Ld4xb6, Pe8-d6 19. Lb6-d4, Pd6-
f5 20. Ld4xe5, De7-c5+ 21. Tfl-f2,
Dc5xe5 22. Pd2-f3, De5-c5 23. Dc2-
c3, Tf8-d8 24. Dc3-b4, Dc5-a7!
(Zwart heeft zijn tegenstander in
een duidelijke greep)
Stelling na 24.Dc5-a7
mm m.
25. c4-c5, Ta8-b8! 26. Db4-c3, Tb8-
c8!
(De c-pion is ten dode opgeschre
ven)
27. Tal-dl, Td8xdl+ 28. Le2xdl, Tc8
xc5 29. Dc3-b4, Lb7-c6 30. Db4-f4,
Tc5-d5 31. Ldl-e2, h7-h6 32. Pf3-e5,
Lc6-a8 33. g2-g4, g7-g5 34. Df4-c4,
Td5xe5 en wit gaf zich gewonnen.
