LOU SALOME NIETZSCHE FREUD ers )r ng EXIPUP loop vitella imet sheid Haar leven en vriendschap met T ^ll75 MILJOENSTE SAGIER R METRO >tschouw op getjesdag erdam breidt thaven uit 0°k tegenover de plotselinge dood van Rée, waarvan ze in de herfst van 1911 bericht kreeg, de sterke vrouw raakt van streek: een hart kwaal als fysieke uiting van het grondconflict in haar leven; n.l. tus sen haar impulsieve hart en haar heerszuchtige wil. Een conflict dat ze nooit heeft kunnen oplossen. In deze tijd is er dr. (Zemek) Pineles En van Haren schoenen dragen prettig. En zijn van een voortreffelijke kwaliteit. En... hebben zo'n plezierige prijs dat u er gemakkelijk nog een paar extra kunt meenemen. Daarom dragen steeds meer DAAROM DRAGEN STEEDS MEER MENSEN SCHOENEN VAN VAN HAREN tl 1) iS33® DAGBLAD DE STEM VAN VRIJDAG 24 MEI 1968 12 s. Lekkere kruiden. En niets meer. Dus i het wel hoort: neem Ml IOOT PAK 2,60 EIN PAK 1,55 j middags om twee uur lal het overkoepelende orgaan sr Dumont de Chassart, een gehouden over het meik ering zal de voorzitter van de gezamenlijke Europese van de gemeenschappelijke rundvlees. (ADVERTENTIE) GRATIG LEUKE k(/ Luie, Billy tha Kid, Jolly Jumpsf ing leden immpuoDwa ERDAM (ANP) De me iotterdam verwacht dat aan le van deze week de tien- ;e reiziger van dit moderne liddel gebruik zal maken, o bijna zes kilometer lang p 9 februari door prinses en prins Claus in gebruik IAAG (ANP) Schevenln- t zaterdag vlaggetjesdag, of, i officieel heet, de dag van rlandse zeevisserij. Als het sewerkt zal voor het eerst it jaar een vlootschouw wor- luden. loggers en trawlers en de ifensehepen Goeree 18 en zullen voor de kust, tus- aven en de pier verschillen- n uitvoeren. ot zal de haven tussen een lalf twee verlaten. De sche- angen hun commando's via en met fluitsignalen. De hepen zonder spoetnik, die commando's niet radiogra- jinnen ontvangen, krijgen de reddingsboot „Bernard en de sleepboot „Euro- e vlootschouw staat onder an de heer L. W. Leeman, r van de redersvereniging ngen. ÏRDAM (ANP) B. en W. erdam hebben de gemeente- •rgesteld een hangar voor d en reparatie van vlieg- bouwen op de luchthaven Met de bouw, inclusiei de werken, is een bedrag i f 4 miljoen gemoeid. 1 verzoek om prijsopgaaf bouwbedrijven is de mees ilijke aanbieding voor n deze hangar ontvang;e n.v. Internationale Bou ie v.h. fa. H. van Heese basis van deze aanbie'ding de bouw van deze hang ag van f 2174.000 gemoei" afgelopen maanden hebb®" use autoriteiten bezoeKei aan verscheidene Europese tmaatschappijen, waarbij 1— js gegeven over van de hichthav gebleken dat somrn 8 pijen belangstelling h het openen van een JU Rotterdam. ■^erwijl Rèe en Lou wachtten op de aankomst van Nietzsche, zetten zij hun zwerftocht door Rome voort. Veel tijd brachten ze door in de St- Pieterskerk. In een van de zijka pellen waar hij ongestoord kon wer ken aan zijn nieuwe boek, dat het niet-bestaan van God moest bewijzen. Lou vond het bijzonder grappig dat hij juist dit oord had uitgezocht om te werken, dikwijls ging ze met hem mee en vocht voor haar eigen opvat tingen. Op een dag verscheen Nietz sche plotseling. Hij ging meteen op Lou af, strekte zijn hand uit en zei met een diepe buiging: „Door wel ke sterren zijn wij hier tot elkaar gevoerd?" T ou Salomé was een vrouw, die op talrijke grote figuren een diep gaande en blijvende indruk heeft ge maakt. Zij werd onder andere be mind door Nietzsche, was de ge liefde van Rilke en vertrouwelinge van Freud. H. F. Peters heeft over deze legendarische vrouw, die in 1937 te Göttingen overleed, een boek geschreven; een goed gedocumen teerde mengeling van biografische gegevens en achtergrond-informatie. Een boeiende kijk op een niet min der boeiende vrouw, maar evenzeer hoogst interessant om met name figuren als Freud, Nietzsche en Ril ke anders te leren kennen dan uit bun eigen vaak taaie geschrif ten. klargaretha Ferguson maakte een leesbare vertaling van dit werk, dat oorspronkelijk verscheen onder de titel „Mij sister, my spouse" in New York. De auteur verzorgde voor de Europese lezers een nieuwe uitgave, waarbij vooral de aan Rilke en aan Freud gewijde delen aanzien lijk werden uitgebreid, die bij Kind- Ier in München verscheen. Deze uit gave ligt bijna geheel ten grondslag aan de Nederlandse uitgave Lou Sa lomé (uitg. Lemniscaat Rotterdam). JJet leven van deze vrouw, die in een tijd leefde dat maatschap pelijke conventies en taboes sterker waren dan nu, kon wel eens een bij drage zijn in het proces van het op nieuw ontdekken van de vrouw in een grotere totaliteit dan echtgenote en moeder. Zij brak met de tot dan toe vanzelfsprekende weg voor iede re vrouw naar creatieve fase van zijn leven, die er mee begon dat hij Lou leerde ken nen, in 1882, tot aan zijn instorting in 1889 bekommerde zich niemand om hem. Rée was al spoedig tot de overtuiging gekomen dat de jonge Russin veel gemeen had met zijn vriend. Beiden waren op zoek naar een nieuw geloof en beiden schrokken terug voor de realiteit van een we reld zonder God. Lou: „Wij zullen het nog beleven dat hij optreedt als ver kondiger van een vernieuwde reli gie, die helden aanwerft als discipe len". De historie heeft inmiddels bewe zen, dat uit zijn Übermensch-ge dachten allesbehalve „religieuze" konsekwenties zijn getrokken! He mel en hel hoorden tot de belangrijk ste gespreksthema's van deze „Frei- geister" tot in het extreme. Toch kwam Lou telkens weer tot het in zicht dat het gevaarlijk was zijn ver leidelijke appel aan het irrationele kritiekloos te volgen. Hij vroeg haar ten huwelijk, maar ook nu wijst Lou af. Deze ervaring brengt Nietzsche aan de rand van de waanzin. In haar eerste boek „lm Kampf um Gott" dat Lou publiceerde drie jaar na haar ontmoetingen met Nietzsche toont zij de verwantschap aan tus sen religieuze en erotische exalta tie. Nietzsche heeft zich niet zoais hij van plan was van het leven beroofd, maar met een creatieve daad het hoofdstuk Lou in zijn le ven afgesloten. Hoeveel zijn harts tocht voor Lou heeft bijgedragen tot de schepping van „Also sprach Za- rathustra" is een vraag die men niet alleen literair maar ook psychoana lytisch moet beschouwen. Nietzsche zelf heeft er herhaaldelijk op gewe zen dat alle filosofieën een afspie geling zijn van het persoonlijke le ven van de filosoof; dientengevolge zou zijn eigen filosofie anders zijn geworden met een gewijzigde levens loop. Als we denken aan de noodlot tige uitwerking die zijn filosofie heeft gehad, dan heeft het wel enige zin te bedenken dat in het jaar 1882 het verdere verloop van Nietzsches leven afhing van een meisje van 21 jaar. Lou profiteerde in vele opzichten van haar ontmoetingen met hem; het leverde onder andere materiaal op voor haar eigen literaire activiteiten waartoe Nietzsche haar aangespoord had. Als schrijfster wilde zij haar on afhankelijkheid bewerkstelligen. Vrij smakeloos was het publiceren van haar briefwisseling met Nietzsche tijdens zijn leven. is vervolgens met Rée vijf jaar gaan samenwonen, waarbij Lou met haar sterke wil de harts tocht van haar „broeder" in toom hield. Ze ontmoet Friedrich Carl An dreas en trouwt plotseling met hem. Dit veroorzaakt de dood (waarschijn lijk zelfmoord) van Rée. Lou zelf noemt als oorzaak van haar onverwachte huwelijk niet de overweldiging door zinnelijke verlan gens maar „het noodlot als tragisch verstrikt raken in het leven van een ander; noodlot als elementaire kracht waartegen men zich niet kan ver zetten". Tot degenen die ook harts tochtelijk wierven om Lou behoorden o.a. Ferdinand Tönmies en Herman Ebbinghaus. Andreas was een groot geleerde en ging soms zwaar ge bukt onder het dilemma van de kloof tussen weten en bewijskracht, tussen intuïtieve inzichten en de noodzaak de feiten die tot deze inzichten ge leid hebben stap voor stap bloot te leggen. Hun huwelijk is een aaneengeslo ten spanningsveld geweest. Lou is nooit echt zijn echtgenote geworden, hetgeen zijn oorzaak zou kunnen heb ben in zijn vaderlijk figuur, die re miniscenties opriep aan haar jeugd. Zij wil scheiden. Maar Andreas: „Ik kan niet ophouden te weten, dat jij mijn vrouw bent. Tenslotte gingen ze met een dienstbode voor de huishouding ieder hun eigen weg; hun eigen wetenschappelijke weg. Andreas was 34 jaar getrouwd met Lou, toen hjj in 1930 84 jaar oud stierf. Zij zwierf intussen door geheel Europa. „Er was een dakkamertje. De la ge muren liepen schuin omlaag naar de plankenvloer, en het daglicht bijna oud genoeg om zijn moeder te zijn die zonder aarzelen de meeste mannen had weerstaan. Maar met groeiende zorg sloeg zij de overspannen toestand van Rilke gade en om der wille van haar ei gen gemoedsrust besloot zij, na drie jaar van poëzie en liefde hem te ver laten. Hoezeer hij onder de invloed van Lou veranderde kunnen we het eerst waarnemen in de opvallende veran dering die zijn handschrift onderging. Toen Lou zich geringschattend uit te over de wat vrouwelijke Franse vorm van zijn voornaam René, ver anderde hij die in Rainer. Het is zeer waarschijnlijk dat Rilke door het essay van Lou „Jesus der Ju- de" werd geïnspireerd tot zijn „Chris tus Visioenen". Er volgt een merk waardige periode, waarin Lou zich weer bij Andreas voegt en Lou in hun nabijheid blijft wonen en werken. Interessant zijn de zwerftochten,die zij samen met en zonder Andreas maken door Rusland: naar Mos kou, St.-Petersburg, over de Wolga, Kiev etc. Rilke werd bezeten door Rusland. Ze maakte kennis met 0. a. Leonid Pasternak (de vader van Boris) en Tolstoi (zeer onaangena me ontmoetingen). De invloed van Lou en de Russische vroomheid vindt zijn weerslag in b.v. de gedichten uit het „Buch vora mönchischen Leben". Terwijl Rilke onverbidde lijk doorgroeide naar de eenzaam heid van de kunstenaar waar nie mand hem kon volgen, groeide Lou in haar jeugd. Verbaasd voelde ze zich nu pas jong; daarmee nam ze afscheid van haar liefde voor Rilke. Toch zouden zij levenslang kontakt met elkaar houden; daarvan getui gen o.a. de briefwisselingen en en kele ontmoetingen. Toen Rilke in de cember 1926 in een Zwitsers sana torium op sterven lag, smeekte hjj de artsen: „Lou moet alles weten misschien weet zij een troost". Te genover de dood stond ook zij mach teloos. Aan het intellect en ruimere rela- 41' hartstochtelijk persoontje para- moest zich moeizaam een weg zoe- fe kende zij grotere waarde toe. uoxalerwijs m het lichaam van een hen door met spinnewebben bedek- De levenskracht om dwars door al- kmd w00™fi. Lou nam het besluit te luikjes en spleten in de muur. Ie „sociale" en individuele pressie ™e§ te gaSn „V1? BHsland- Ze Maar iemand had zorgzaam vers heen haar eigen weg te gaan vond wil studeren bij Alois Biedermann sir0 uitgespreid over de grond en zijn oorsprong in haar gelukkige 1!? Zunc.h. Maar de Russische rege- daarop stond een water gevulde ton. kinderjaren. "ng weigert haar een paspoort om- ^ant in het dakkamertje hielden de Zij werd in het Russische St.-Pe- ^s!n.^eLdier!?_S™?" tersburg geboren als enige dochter m j f i had er toen in door dressuur en verzorging ontwen- tomiaJ geooren ais enige aocnrer een Nederlandse dorpskerk (er wordt de ze hen aan het vriie leven in de temidden van 5 broers. Haar vader, nipt VPrTT,Pid waarl een eisenaardi nen aan net vrije leven in ae een hoog aangeschreven generaal vermeld waar) een eigenaardi natUur. „Zo begint een sprookje, dat was doTop deze na lange tijd Sir- L°» schreef als inleiding tot haar een hoog de bevestigingsritus. Maar deze leek b0ek Hendrik Ibsens Frauengestal meer op een trouwceremonie. Hij ten. Ze hie]d zjch intensief bezig met deed dit in het Nederlands. deze schrijver, hetgeen haar in con- tact bracht met een avangardisti- Jn Zurich studeert ze met uit- sche groep Berlijnse schrijvers en stakende resultaten. Maar een langstelling voor het psychologische langdurige ziekte dwingt haar rust jn kaar verdere literaire loopbaan te houden. In Italië leert ze dan onderscheidde ze zich van haar tij d- Malwida von Meysenberg, een gro- genoten en was hen ver vooruit. Dat te figuur uit de Duitse vrouwenbe- was uiteindelijk ook de oorzaak van weging kennen. Die bezorgt haar de vervreemding, die groeide na een broeder"moest" öötredeT"ïn**haar verschillende contacten met mannen hechte vriendschap met Gerhart i„„f VJ t °Ptleaen- ln naar als Richard Wagner, Friedrich Nietz- Hauotmann jeugd leefde Lou „als een sprook- .„u. d„.., .:i~ nauptmann. vulde wens: een dochter. Zij trokken zeer veel samen op. Zij kon altijd bij baar kameraadschappelijke vader te recht. Deze verhouding was lange tijd bepalend voor haar houding ten opzichte van God. Deze relatie en haar optrekken met 5 broers waren vooral van invloed op haar verhou dingen met mannen in het verdere leven. Altijd zocht ze er een uit, die primair als haar beschermer en sche en Paul Reé, een jonge filo- een betoverde we- so0f een der stoutmoedigste en - -U.,. - koudste denkers", aldus Nietzsche). Onvermoel!,,aar schreef L°U h.et Paul, met wie Lou lange tijd zal sa- ene artikel na het andere. In lesprinses in reld". De eerste grote schok kwam toen zij bij een brandende kwestie a«t,Ir_ j raui| uici wie uuu icuige tiju Acti set- - antwooid vroeg aan haar vertrouw- menwonen 20nder 00it zijn echtgeno- lg92 verscheen haar werk over Ib- znn -en 6 fWi6e?.' "®eze wond |e worden heeft met zijn verstand sen: twee jaar later haar Nietzsche- wu nooit meer helen Haar leven de voikomen zinloosheid van het le- boek; het volgende jaar haar roman p2LP e ze de Go van, haar ven aangetoond, maar op de ratio- Ru«i; weer een jaar later Aus frem- jeugdjaren terug te vinden. Intus- neel maar toch zeer gevoelige Lou &er Seele; vervolgens Fenitschka ppr Pr°- ?eil moeder haar tot maakte zijn argumenten geen indruk. (1898), Menschenkinder (1899), Ma InuÏÏ te voeden Maai wist „dat het verstand zijn gren- (1801) en lm Zwitscherland (1902). had reeds. te veel horen fluis- zen heeft". Samen hebben zij uren- Acht boeken en 50 artikelen in tien lipfrt r,?3fr ^'Jnhuwelyken (een ge- jange gesprekken tot ook in Paul de ïaar- ver? a™?r-?NVa^ Russ.lscke schrjj- liefde rijpt. „Weer weigert Lou en is im,i. 2 tu °ndank? famiehe- zelfs verbaasd. Ze wilde vrij blijven. T°en begon ze zich steeds meer mvioeclen ontpopt ze zich als een Wat was er toch met de mannen zorgen te maken over de vreemde St pers°ontJe met afwijkende ge- aan de hand? Waren ze niet in staat tweespalt in haar leven: tegelijker- denten, die haar eigen gang wil tot vriendschap mei vrouwen? Kon- tijd getrouwde vrouw, literaire bo- 6 n' den ze alleen maar minnaar of echt- hémienne en maagd te zijn. Waren M„„„ .co genoot zijn?" Het vreemde is dat het tot nu toe overwegend mannen aar in 18.8 en in 1879 vielen er deze vraag lou Salomé geen mo- geweest die tot haar vriendenkring drie gebeurtenissen voor die Lou ment uit haar evenwicht brengt, behoorden, nu kwamen daar ook en- mioten van haar verleden: de dood -joch is zij beslist geen koele vrouw, hele ongewone vrouwen bij: Frieda van haar vader, haar breuk met de Maar er zijn zoveel dingen, die eerst von Bülow en Helene Klinkenberg. en 4e vrijwillige bekentenis moeten gebeuren. Zij droomt vaak In Wenen (een stad die zich on- aan haar moeder omtrent de ontmoe- van een leven met z'n drieën. Met derscheidde door 't ongedwongen sa- gen met Gillot. Hendrik Gillot twee vrienden wonen en werken in menspel van intellect en eros) leert ee? vrijzinnig predikant van Ne- één huis; in volkomen harmonie zon- ze vervolgens kennen Arthur Schnitz- e afk?™st> die 2ich haar der acht te slaan dat het ging om Ier, Richard Beer-Hofmann, Hugo geestelijke leiding aantrok, maar jwe€ mannen en een vrouw. Nietz- van Hofmannstal, Felix Salten en naar ten huwelijk vroeg. Lou was sche wordt als derde man door Rée Peter Altenberg. 011tzet' aangezocht. Volgens haar boek Lebensrück- lot St°rtte ten wereld ineen Gu" Tie Nietzsche van wie hier sprake blick zou men echter kunnen -h God VSor;LTechTsrr!enrg het de dichter Rainer Maria Z \'an een gr?°t aantal mannen, den. Toch was hij al een eenzame Kllke haar 1,efde het eerste gewekt eist vergissing maakte. Ze ver- excentrieke figuur: aanbeden door heeft. Hij doorboorde de koele gees- s sten zich, omdat het intellect van ziJn zuster Elisabeth. In de meest teüjke instelling van een rijpe vrouw weer degene, die haar helpt. Zijn therapie had succes. Maar tegelijk wordt Lou zwanger. Zemek wilde met haar trouwen. Lou weigert. Er komt op onverklaarbare wijze een einde aan haar zwangerschap, die ze had gekoesterd. In hetzelfde jaar vindt haar eerste ontmoeting plaats met Freud In We nen. Daarna wendt ze zich defini tief tot de psychotherapie omdat ze in de literaire arbeid niet de juiste vervulling had gevonden. De vragen rond de innerlijke drijfveren van de mens, de motieven, de bewegende en remmende krachten, hadden haar steeds bezig gehouden. Op voorstel van Martin Buber schreef ze een boek over Die Erotik. Volgens de geldende opvattingen was Lou vol slagen amoreel en toch vroom, een vampier en kind tegelijk. Voor haar ontmoetingen met Freud had Lou al nagedacht over het probleem van de liefde voor de eigen persoonlijk heid. Haar inzicht in de ambivalen tie der onbewuste driften verkreeg ze uit haar psychoanalytische studies maar ook uit ervaringen in haar ei gen leven. Haar voornaamste bij drage aan de psychoanalyse bestaat uit het aantonen van het belang van dit fenomeen. Het spel van het lot wilde dat de man die haar introduceerde bij Freud de Zweedse psychotherapeut Pol Bjerre spoedig daarop in ongenade viel bij de Freudse school en Lou, die hij liefhad, verloor aan een leer ling en medewerker van Freud Tausk. Op het Weimar Congres van de Internationale Psychoanalytische Gesellschaft luisterde Freud verbaasd naar de diepe gedachten en de reik wijdte van haar psychologische waar nemingen. Lou komt een half jaar naar Wenen om bij Freud te stude ren. Ze wordt betrokken in het con flict met Adler. De tegenstelling tussen Lou's opgewekte tempera ment en de duistere wereldbeschou wing van Freud leidde nu en dan tot amusante episodes. Zo vertelde Freud haar op een dag dat hjj zo juist de „Hymne an das Leben" van Nietzsche had gelezen en dat hij die afschuwelijk vond. Hij had er na tuurlijk geen vermoeden van dat hij zich druk maakte over Nietzsche, maar dat de schrijfster van deze „af schuwelijke onzin" vlak voor hem zat. /"toriog en na-oorlogse verwarring (14-18) hadden het psychisch evenwicht van vele mensen geschokt er was grote vraag naar psychiatri sche hulp. Daar Freud en zijn leer lingen niet in staat waren aan alle aanvragen te voldoen, opende zich voor Lou een rijk arbeidsveld. Zo bleef ze in 1923 een half jaar in Ho ningberg, waar ze 5 artsen aan de kliniek in leeranalyse had en ook en kele patiënten analyseerde. Een van de artsen vertelde met hoeveel suc ces zij de psychoanalyse beoefende. Daarbij bleef ze nog altijd schrij ven: een serie artikelen voor Freuds tijdschrift „Imago"; recensies en op stellen voor literaire tijdschriften; boeken als Das Haus en Rodinka, Drei Briefe an einen Knaben en Die Stunde ohne Gott. In deze tijd valt ook haar ongewoonste werk, een literair sterk spel in zeven tafere len Der Teufel und seine Grossmut- ter. Voor het eerst in haar leven be merkt ze, na het overschrijden van de zestig jaren, dat ze oud wordt. Ze kwam in geldzorgen voor haar noodlijdende familie in Rusland. Freud kwam te hulp. In Wenen beleef de ze bij hem „sterke, rijke dagen" („Liefste Lou"). In haar boek „Mein Dank an Freud", dat ze in 1931 schreef naar aanleiding van zijn 75e geboortedag, ondernam zij een po ging om precies (en nogal kritisch) aan te geven hoe ze tegenover Freud en zijn leer stond. Freud zelf noem de het boek een bewijs voor haar „superioriteit boven ons allen". Toen ze de moeilijkste na-oorlogse jaren had doorstaan ging zelfs haar man (Andreas), die tot nu toe een scha duwbestaan had geleid weer een be langrijke rol spelen. Op een dag, niet lang nadat ze elkaar hadden te ruggevonden stierf hij onverwacht. Lou voelde zich vereenzamen en zag in een geest van gelatenheid hoe in Duitsland de Duivelsketel der nazi's die haar oude vriend Nietzsche mis bruikten, begon te koken. Ze was suikerziek en moest op hoge leeftijd nog een pijnlijke operatie ondergaan wegens borstkanker (Lou: „Nietz sche had dus toch gelijk. Nu heb ik een valse borst") Maar in haar huis te Göttingen kwamen tallozen haar raad nog vragen: opgroeiende meis jes, rijpe mannen en vrouwen, jon ge geleerden etc. Ze schreef een mooi boek over Rilke. In haar Le- bensrückblick" medmert ze over haaf leven. Wat de mysticus „vereniging met God" noemt, noemde Lou „een heid van het zijn". Ze leidde een zeer bescheiden bestaan en raakte nog verward in een (politieke) Rilke-af- faire. ]i/Tensenleven ach! leven über» haupt is poëzie" is een van haar uitspraken. Ernst Pfeiffer werd de intiemste vriend van haar laat ste levensjaren. Aan hem deed ze heel haar literaire nalatenschap ca deau. Toen het eind naderde mur melde ze met gesloten ogen: „Als ik mijn gedachten laat gaan vind ik geen menshet beste is toch de dood". Ze stierf in haar slaap, op de avond van 5 februari 1937. Allen König en Pfeiffer begeleidden haar op haar laatste reis naar Göttingen naar het crematorium in Hannover. De urn met as van Lou werd bijgezet in het graf van haar man te Göttmigen, Geen gedenksteen geeft de plaats aan, maar het lot beschikte het zo dat Lou zelfs in de dood nog gebon den bleef aan Andreas. Enkele da gen na haar dood werd op bevel van de Gestapo de bibliotheek van het nu leegstaande huis te Göttingen leeggehaald en de boeken in de kel der gesmeten. De Gestapo: „Lou 'S psychoanalitica geweest en heeft ja renlang deze „joodse wetenschap" beoefend De auteur van het genoemde boek over Lou Salomé zegt: „Voila une femme". Maar de biograaf, die een interessant en boeiend portret van deze bijzondere vrouw tekent, is niet ontkomen aan het gevaar van sim plificaties, bezit niet het dringend vermogen om Lou zelf te analyse ren en de gewenste banden en con structies in haar leven te leggen. Niettemin blijft het een indringend boek; meer door het leven van Lou zelf. Een goed boek ondanks zich zelf. Bjerre getuigde van haar: „Ja, ze heeft huwelijken en mensenle vens verwoest, maar op het gees telijke vlak werkte haar nabijheid bevruchtend en creatief. Niet alleen stimulerend-opwindend! Je voelde de vonk van genialiteit in haar. In haar nabijheid groeide je. Lou be gint een gepassioneerde verhouding met een man en negen maanden la ter baart de man een boek". H.E. (ADVERTENTIE) Van Haren is verrassend modieus Speels 'open hiel' schoentje voor de al wat grotere dochter. De combinatie tus sen de diverse kleuren leer en de lijn van het schoentje maken het tot een uiterst jong en charmant geheel De beste schoen voor goed en comfortabel lopen: de nubuck kindersandaal met 'voetbed'. Ideaal voor jonge voeten 24-26 1275 27-30 Grappige 'mandislipper'. Van echt tuigleer en met rubber of leren zool. Fijne slippers voor de vakantie

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1968 | | pagina 9