COMMENTAAR
TIEN JAAR GELEDEN GREEP GENERAAL DE GAULLE IN:
Een staatsgreep?
Er viel
niets te grijpen
PAUS BLIJFT GROTE STRUIKELBLOK
Uit het vuistje
BISSCHOP DIONYSIOS: DIALOOG MET ROME OP VOET VAN GELIJKHEID
Onfeilbaarheid
DR. CORN. VERHOEVEN
Verdeeldheid in „Gouden Delta
Zeeland niet achterstellen
Anders onregeerbaar
Monsterverband
Kronkelwegen
Muiters
Verdienste
Bulldozer
Zieltjeswinnerij
Celibaat
N PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PINGEN PEIU!PEIUI ppiïi
EILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILIIGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILNGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PE1U
;EN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILIUGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL NG|N PIEIUNGEN PEILIJGEN
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
rr
Tumult in zuidwest-Nederland; Zeeland heeft het aan de stok met Rot
terdam en Brabant. Oorzaak van de ruzie is een nieuwe vestiging van
de Shell. De Zeeuwen eisen die vestiging voor zich op. Brabant, ge-
ruggesteund door Rotterdam, probeert de Shell echter naar Moerdijk
te halen. Lachende vierde bij dit verwoede touwtrekken is Antwerpen,
waar men ook kans maakt de Shell-vestiging te krijgen.
Het gaat hier om een miljardenproject, dat aan tienduizenden mensen
werk zai bieden. In het gebied, waar dit bedrijf gevestigd zal worden,
zal de motor van de industrialisatie opeens op volle toeren gaan draaien.
Zeeland kan zo'n motor heel goed gebruiken, want deze provincie dreigt
door de volstrekt onvoldoende aandacht van de rijksoverheid de aanslui
ting op de welvaartsontwikkeling te missen. Maar datzelfde geldt voor
West-Brabant met zijn nijpend werkgelegenheidsprobleem. Ook hier is
veel beloofd maar weinig ontvangen.
Van een bedrijf als de Shell kan en mag niet worden verwacht, dat de
Leuze van de vestigingsplaats primair wordt bepaald door sympathie voor
de problemen van Zeeuwen of Brabanders. De Shell moet kiezen voor een
vestigingsplaats, waar de enorme investeringen maximaal rendement ople
veren. Die keuze dient de overheid te respecteren, tenzij het algemeen be
lang er door zou worden geschaad.
De Shell heeft gekozen; voor Moerdijk.... als tenminste de keuze op
Nederland valt. Aan de keuze van Moerdijk schijnt echter als voorwaarde
verbonden te zijn de aanleg van een kanaal door Voorne-Putten, zodat het
industrieterrein bij Moerdijk op de duur bereikbaar zal zijn voor schepen
van 40.000 50.000 ton. Vooral dit kanaal nu benauwt de Zeeuwen.
In Zeeland voorziet men, dat Rotterdam, als eenmaal bedoeld kanaal zal
zijn aangelegd, heel Voorne-Putten in zijn industrialisatiegreep zal nemen.
Van industriespreiding naar Zeeland zou dan voorlopig weer niets komen.
Is die vrees van Zeeland gemotiveerd? Wij kunnen ons niet voorstellen,
dat de regering en de provincie Zuid-Holland zouden toestaan, dat Rotter
dam zich over Voorne-Putten uitbreidt. Dit gebied dient agrarisch te blijven,
een groene gordel tussen industriecentra. De vrees van Zeeland voor de
gevolgen van dit kanaal delen wij dus niet. Het leefklimaat in het Rotter
damse Waterweggebied zou onaanvaardbaar verslechteren, als Voorne-
Putten met industrieën zou worden volgebouwd.
Als de Shell wat Nederland betreft alleen Moerdijk als vestigingsplaats
wenst te accepteren dienen de regering en de betrokken provincies die
keuze te aanvaarden Er zijn duidelijke aanwijzingen, dat men bij de Shell
geïrriteerd raakt door „al dat gedonder" over de plaats van vestiging.
Volgehouden verzet in Nederland tegen Moerdijk kan betekenen, dat de
Shell uiteindelijk voor Antwerpen kiest. Dat zou in strijd zijn met het natio
nale belang, dus ook met hel Zeeuwse.
Deze affaire bewijst overigens opnieuw hoe funest het is, dat dit soort
zaken niet in groter verband worden aangepakt. Door het u'tblijven van
een werkelijke coördinatiepolitiek, minstens in Nederland maar ook in
Benelux-verband, gaan voortdurend kansen verloren. In Nederland en in
de Benelux beconcurreren wij elkaar in plaats van gezamenlijk op te tre
den. Die verdeeldheid speelt in de kaart van Hamburg, Le Havre, Brest en
al die andere Europese havensteden, die de natuurlijke Europoortfunctie
van de Benelux proberen over te nemen. Als wij niet oppassen, devalueert
de „Gouden Delta" op korte termijn.
i
Aaanstaande dinsdag komt de Delta-problematiek in de Tweede Kamer
aan de orde, mede aan de hand van de Degussa-zaak, ook al zo'n
bewijs van falend Nederlands en Benelux-industrialisatiebeleid.
Degussa, een groot Duits bedrijf, zou Terneuzen als vestigingsplaats
gekozen hebben, als België niet veel voordeligere vestigingsvoorwaarden
had kunnen aanbieden.
Op de Interparlementaire Beneluxraad zijn gisteren weer mooie woor
den gesproken over de Benelux. Laten we daarmee liever stoppen, als we
er toch geen inhoud aan kunnen geven. De werkgelegenheidssituatie in
zuidwest-Nederland staat niet toe te wachten met maatregelen, totdat
België en Nederland een gezamenlijke havenpolitiek hebben aanvaard. Er
moet nu geholpen worden, maar daarvoor is het noodzakelijk, dat we ten
minste in Nederland één lijn trekken.
En daarbij mag Zeeland niet het kind van de rekening worden. Als de
Shell naar Moerdijk gaat, moet heel zuidwest-Nederland eisen èn in het
nationale belang èn vanwege het eigen belang, dat Zeeland hulp krijgt om
zijn bijdrage aan de Europoortfunctie ook werkelijk te kunnen leveren. Het
hele Deltagebied is gebaat bij een gezonde groei van Zeeland.
Laat zuidwest-Nederland een voorbeeld nemen aan de drie noordelijke
provincies. Ook daar zijn belangentegenstellingen. Toch weet men er als
eenheid op te treden. En het resultaat is dat het Noorden veel en veel meer
aandacht van regering en parlement krijgt dan zuidwest-Nederland.
In België gaat nu oud-premier Vanden Boeynants proberen een nieuw
kabinet tot stand te brengen. Geen gemakkelijke opgave, want de
politieke situatie bij onze zuiderburen is na de verkiezingen van
31 maart jl. bijzonder ingewikkeld gebleven.
Het wordt tijd, dat de Belgen een eind maken aan hun onderlinge ver
deeldheid. Anders blijft de malaise voortduren en komt het ogenblik dat
België onregeerbaar wordt.
(Van onze Parijse correspondent)
PARIJS Mag men een verstandig man als Guy Mollet,
algemeen secretaris van de Franse socialistische partij, ge
loven, dan is De Gaulle weliswaar geen Hitier, maar wel
een man, die dezelfde methoden als het vroegere nationaal-
socialisme toepast.
Het oordeel is hard. Wij zouden het niet voor onze rekening durven ne
men, ook al wekt de alleenheerschappij van De Gaulle veel verzet op.
Dat De Gaulle, tien jaar geleden,
door een staatsgreep van militairen
aan het bewind is gekomen zelf
ontkent hij die staatsgreep zal
geen historicus kunnen tegenspre
ken. De vierde republiek onder pre
sidium van wijlen Coty liep met het
blok van Algerije aan de benen. Al
gerije was een Franse provincie en
zou, altijd, een Franse provincie
moeten blijven. Indo-China was
voor Frankrijk verloren gegaan. Het
Franse expeditleleger was bij Dien-
Bien-Phoe voor het grootste deel
vernietigd. Wat er van dat leger
nog over was ging naar Algerije en
daar, in Noord-Afrika, zon de schan
de van Oost-Azië worden uitgewist.
Zoals president Johnson zich in de
kracht van de Noordvietnamese re
bellen heeft vergist, zo vergiste De
Gaulle zich in het uithoudingsvermo
gen van de Algerijnse fellaghas.
Nooit, zolang hij zou leven, zou de
Algerijnse vlag boven Algiers waai
en. Hij zat rustig op zijn landgoed
in Colombey-les-Deux-Eglises en
liet de vierde republiek betijen.
De vierde republiek kon hêt pro
bleem met Algerije niet aan. In Al
gerije zelf niet, omdat het logge
Franse leger, met zware wapens
uitgerust, niet op kon tegen de bewe
gelijke Algerijnse opstandelingen,
die de moraal van de Fransen on
dermijnden door hinderlagen bij dag
en bij nacht. Hun eigen terrein ken
den zij door en door. Ook in Frank
rijk was de republiek niet tegen de
moeilijkheden met Algerije opge
wassen. De ene na de andere rege
ring viel. Iedere redelijke poging
van een linkse of linkse-centrum-re
gering om met de Algerijnse rebel
len tot pen overeenkomst te komen
via een wapenstilstand, via vrije
verkiezingen, via erkenning van een
Algerijnse persoonlijkheid, mislukte.
Mislukte waardoor? Door een
monsterverbond tussen communis
ten en de rechterzijde. De commu
nisten verlangden totale onafhanke
lijkheid voor Algerije, ofschoon zij
na de bevrijding, na 1945, nooit op
dat onafhankelijkheidsstandpunt had
den gestaan. De rechterzijde -hield
koppig aan Frans Algerije vast en
wilde van geen concessies weten.
Ieder toegeven aan de fellaghas was
volgens haar hoogverraad Zowel in
de ogen van de een de commu
nisten als in de ogen van de an
der de rechterzijde was Guy
Mollet een landverrader. Hij deelde
dat lot met Mendes-France, met
Pflimlin, met Bourges-Maunoury,
met Gaillard en met Gaston Deffer-
re, de burgemeester van Marseille.
Hun namen stonden op een zwarte
lijst van lieden, die aan de hoogste
boom zouden worden opgehangen.
Onder G. Mollet, In 1956 eerste-
minister geworden, brak de eerste
muiterij uit. Toen hü in Algiers bij
het dodenmonument stond en daar
de uit Parijs meegebrachte krans
deponeerde, gooide een opgezweepte
menigte onder leiding van de stu
dentenaanvoerder Lagaillarde de
vertegenwoordiger van Frankrijk
met rotte tomaten, scheurde de lin
ten aan stukken en vertrapte de
bloemen. De regering en de vierde
republiek waren toen ai te zwak om
de orde te herstellen en de rad
draaiers naar het gevang over te
bréngen. Het leger hield zich in die
dagen nog afzijdig. De multere wa
ren hoofdzakelijk de petlts blancs,
de kleine blanken, die bij onafhan
kelijkheid van Algerije alles te ver
liezen hadden; hun bevoorrechte po
sitie als blanke, hun superioriteitsge
voel boven de kleurlingen. Ook al
waren ze arm, hun handen bleven
schoon, want de Algerijn deed hef
vuile werk en was als huispersoneel
goedkoop.
hand uit. De communistische partij
en het communistisch vakverbond
(CGT) kondigden een algemene sta
king af, maar op 19 mei 1958 reden
in Parijs alle autobussen, bij Re
nault staakten 1Ö00 arbeiders óp de
35.000 en bij de mijnen 1000 op de
300.000.
Alle scheepswerven ln Saint-Na-
zaire werkten normaal door. Het
volk, arbeiders incluis, zag alleen
maar de reeks parlementaire crises
en niet het dodelijk gevaar, waarin
de republiek zelf verkeerde.
En groot was dat gevaar. Want de
muiters, onverschillig of zij de knap
pe Soustelle of de domme Poujade
heetten, hadden maar een doel: de
republiek vernietigen en een corpo
ratieve staat stichten naar het voor
beeld van Franco-Spanje of Salazar-
Portügal. Politieke partijen te ver
bieden en vakbonden te ontbinden.
Het wachten in Algiers was niet op
Charles de Gaulle, maar op Jacques
Soustelle.
Fataal naderde de muiterij van 13
mei 1953. Terwijl een latere regering
Pflimlin-Guy Mollet in de volksver
tegenwoordiging aan de Seine vocht
voor haar bestaan Zij kreeg de
wettelijk voorgeschreven meerder
heid werd in Algiers het paleis
van het gouvernement-generaal be
stormd en geplunderd. Generaal Sa-
lan, opperbevelhebber in Algerije,
vroeg aan Parijs om instructies. Die
luidden; vooral geen bloed vergie
ten. Voor arrestatie van de muiters
was het te laat. Er waren er te
veel. De muiters onder alle mogelij
ke valse namen zaten overal, met
name in het leger, dat een staat in
de staat was geworden en waar ge
neraais en kolonels openlijk ver
klaarden, dat zü de regering Pflim
lin-Guy Mollet niet langer erkenden.
Generaals stonden klaar om aan het
hoofd van de para-troepen op te ruk
ken naar Parijs, generaals en kolo
nels hadden troepen geconcentreerd
bij de Loire, generaals waren be
reid om onder het symbool „hart en
kruis" een heilige kruistocht te be
ginnen tegen vrijmetselarij en athe
ïsme in Frankrijk. Onder de burgers
organiseerden mannen als Biaggi en
Delbecque, twee rechtse radicalen,
Lagaillarde ais aanvoerder van de
studenten. Ortiz, een ordinaire
kroegbaas, het verzet van de civiele
bevolking tegen Parijs. Een man als
Debre, de tegenwoordige minister
van financiën, prees in felle ge
schriften wettig wat onwettig was en
veegde de vierde republiek in de
goot. De toenmalige minister van
binnenlandse zaken, Jules Moch, had
een politie-apparaat, dat vólkomen
onbetrouwbaar was geworden.
En de Franse arbeidersbeweging?
Op dat ogenblik greep De Gaulle
in. Wat rnen ook van hem moge
zeggen; hoe men ook over hem mo
ge denken hij redde de republiek
en herstelde het gezag in een land,
dat aan de rand van de burgeroor
log stond. Er zat veel waars in zijn
honende opmerking: „Ik een staats
greep? Er viel niets te grijpen, want
er was geen staat meer". De Fran
sen in Algiers juichten, toen hij er
lcwam en uitriep: „Je vous ai bien
compris" (Ik heb u wel begrepen).
Maar alle muiters, Soustelle en De
bre er bjj, schoof hij ter zijde en
deed, wat er gedaan moest worden
en wat niemand andere dan hij kon
doen: Frankrijk bevrijden van het
Algerijnse blok aan het be»n.
Hij heeft het gedaan langs kron
kelwegen: via de vrede der dappe
ren, via erkenning van de Algerijn
se persoonlijkheid, met dreigemen
ten om alle Fransen uit Algerije te
rug te halen en alle Algerijnen in
Frankrijk over de Middellandse Zee
naar huis te sturen. Hij wilde wel
onderhandelen, mits de rebellen be
reid waren hun wapens in de vesti
aire achter te laten. Pas toen zij
dat niet deden en door bleven vech
ten, begreep De Gaulle, dat de oor
log verloren en de onafhankelijkheid
onvermijdelijk was. Hij belandde ten
slotte in Evian, waar de vrede ge
tekend werd.
Nog zien wij die donkere arbei
dersmassa op de brede Boulevard
van dé Republique naar de Bastille
aankomen. Van verre leek het een
kolossale bulldozer, die kwam aan
rollen om de contra-revolutie te ver
pletteren.
Indrukwekkend was het in hoge
mate van verre. Maar wie de
stoet van nabij bekeek en langs zich
heen liet trekken zag, dat de kwan
titeit wel groot, maar de kwaliteit
miserabel was. Voor de vierde re
publiek stak het Parijse volk geen
Dat hij zich daarna, in de volgen
de tien jaren, als een alleenheerser
heeft laten kennen, niet alleen met
verachting voor de politieke partij
en, maar ook met grote minachting
voor de parlementaire democratie,
dat hij zijn volk op schrikbarende
wijze heeft opgezet tegen de Ameri
kanen en de Britten, aan wie Frank
rijk zijn bevrijding heeft te danken,
dat hij de voet op de rem houdt
naar een Verenigd Europa, Frank
rijk in de vrije wereld geïsoleerd en
zelfs gehaat heeft gemaakt. Dat al
les doet aan zijn verdienste in de
mei-dagen van 1958 niets af. Velen
in en buiten Europa zitten, zo al
niet op zijn dood, dan toch op zijn
heengaan als politieke figuur te
wachten. Maar wat na hem komt
staat nog altijd te bezien. In Enge
land met een ongeschreven grond
wet wisselen conservatieven en so
cialisten elkaar met de regelmaat
van de klok af. In Frankrijk is die
regelmaat er niet. Het is zelfs de
vraag of Frankrijk wel in wezen een
democratie is. In elk geval blijven
de Fransen een moeilijk en lastig te
regeren volk.
(door dr. Alfred van de Weijer, o.f.m. cap.)
ROTTERDAM Bisschop Dionysios staat aan het hoofd van de Russisch-
orthodoxen in Nederland. Onder hem ressorteren vijf parochies: Rotterdam,
Oen Haag, Haarlem, Groningen en Zuidhorn. Het aantal gelovigen is niet
exact bekend: naar schatting zijn er een 2000 Russen in Nederland, waarvan
er echter maar 150 tot 200 min of meer regelmatig praktizeren. De rest on
derhoudt met de kerk slechts sporadische contacten. Bisschop Dionysios
"eeft zondags behalve zijn koor een paar mensen in zijn kapel, door de
eek ts hij meestal alleen.
Dionysios, een ascetische man,
ergens in de vijftig, lang, slank, is
■n Rusland geboren. In 1920 is hij
■net zijn ouders naar Frankrijk ge
ëmigreerd. Zijn moeder leef nog en
woont in Parijs. Na zijn studies aan
net instituut Saint Serge werd hij
Priester gewijd en kwam hij naar Ne
derland, waar hij 21 jaar pastoor is
geweest van de parochie in Den
In 1957 verhuisde nij naar
«otterdam, waar hij nog altijd resi
deert. Intussen hü in 1966 tot
msschop gewijd als coadjutor van
mgr. Basiel, de bisschop van Brus-
Met hem wilden wij een praatje
maken bij gelegenheid van hereni
gingszondag. We beginnen te praten
Jier de zaak van de hereniging in
liet algemeen. Ik vraag hem wat hij
denkt over de resultaten van het Va
ticaans concilie. „Daar zijn wij niet
zo tevreden over", antwoordt de
bisschop vriendelijk maar oprecht.
„Wij betreuren het vasthouden aan
de pauselijke onfeilbaarheid, een
van de grote obstakels op de weg
naar de eenheid. Zeker, er is meer
nadruk gelegd op de collegialiteit
van het bisschopsambt en dat is
winst. Maar de onfeilbaarheid is
overeind gebleven. Na het concilie
kwam dan nog de encycliek Eccle
siam Suam, waarin de rooms-katho-
lieke erk pretendeert alleen de vol
ledige waarheid te bezitten".
„Ook dat is voor ons onaanvaard
baar. Wij willen een dialoog met
Rome. maar dat moet dan een dia
loog zijn op voet van gelijkheid. Ec-
clesiam Suam heeft de weg daar
toe afgesloten. Niettemin is iedere
orthodoxe kerk vrij om met Rome
vriendschappelijke betrekkingen aan
te knopen. En dat gebeurt: denk
aan de contacten tussen paus Pau-
lus en patriarch Athenagoras. Som
mige kerken echter, onder andere
de kerk van Joegoslavië, blijven ge
beten op Rome". Hij zegt het vrien
delijk maar scherp. Het vriendelijke
komt uit zijn ogen, het scherpe van
neus en van mond. En zijn slanke
handen zijn druk in de weer om al
wat hij zegt te onderstrepen.
Ik vraag hem, hoe hij staat tegen
over katholieke priesters, die de
oosterse ritus hebben aangenomen,
zoals de paters van het Prokof-
klooster in Voorburg. „Daar zijn wij
niet opgetogen over", zegt de bis
schop, „wij hebben liever met La
tijnse priesters te doen. Met het
Prokofklooster in Voorburg hebben
wij aanvankelijk moeilijkheden ge
had maar ik wil geen oude koeien
uit de sloot halen. Naar mijn me
ning deden ze daar aan zieltjeswin
nerij. Daar zijn ze nu wel van afge
stapt".
Hij spreekt met grote waardering
over het werk, dat mgr. Willebrands
doet, om Rome en de orthodoxie na
der tot elkaar te brengen. Hij is op
gevoed in een katholiek internaat en
heeft daar naar zijn zeggen in
de keuken van de Latijnse ritus ge
keken. „Ze hadden op dat internaat
graag gewild", zegt hij, „dat ik ka
tholiek zou worden en ik heb daar
als zeventienjarige jongen ook wel
eens over gedacht. Maar uiteinde
lijk werd ik afgestoten door de juri
dische geest die er in de katholieke
kerk heerste".
Wat is het voornaamste obstakel
op de weg naar de eenheid tussen
Rome en het christelijk Oosten?
„Het dogma van de pauselijke on
feilbaarheid en de leer van het uni
verseel primaatschap. Over de ver
nieuwingen in de kerk van Neder
land denkt bisschop Dionysios erg
positief, hjj waarschuwt alleen tegen
overdrijvingen, zoals het celebreren
van de mis in burgerkledij. Ook op
theologisch gebied heeft hg beden
kingen, met name tegen het flirten
mei Robinson. En de discussies
over het celibaat, wat denkt hij
daarvan?
„Bü ons bestaat dat probleem
niet", antwoordt hij enigszins om
zichtig. „Iedere seminarist moet
kiezen voor de subdiaconaatswij-
ding: wil hij trouwen of niet- Na
zijn wijding is er geen ruimte meer
BISSCHOP DIONXSIOS
voor een huwelijk. Een vrouw eist
veel, dikwüls meer dan een priester
gezien zün zeer drukke werkzaam
heden kan opbrengen. Maar daar
staat tegenover dat zij voor hem
als het een beetje goed uitvalt
een steun en een hulp kan zijn.
Charles de Gaulle
tien jaar alleenheerschappij
yOOR de lezeressen van het
damesblad Eva is Willem O.
Duys de meest geliefde televisie
persoonlijkheid. Aldus bleek uit
een enquete die onlangs werd ge
houden. In De Nieuwe Linie
heeft Fokke Sierksma zich gron
dig, uitvoerig en grimmig bezig
gehouden met de merkwaardige
resultaten van deze enquete en
met de psychologische achter
gronden van deze voorkeur. In
hetzelfde blad bekende Duys „zo
rechts als de pest" te zijn en
noemde hij de kijkers zijn „volk
je". We kunnen dus wel spreken
van een rechtse volksverlakkerij
en wie daar het gretigst intrapt,
kan met enig recht voor dom ge
houden worden. Als er dus uit
het onderzoek van Eva één dui
delijke conclusie te trekken is, dan
is het deze: de domste bevol
kingsgroep in dit land wordt ge
vormd door de lezeressen van het
weekblad Eva. Zij laten zich be
lazeren en voelen zich daar in
tens gelukkig bij. Om het eens
pathetisch te zeggen: zij kussen
de hand die haar slaat.
De terreur van rechts heeft het
enorme voordeel, dat zij blijkhaar
voorziet in een behoefte aan een
dom soort van stabilisatie, opge
spoten met knusse pret. De fran
je van pret en amusement geeft
als het ware de verzekering dat
wij elke twijfel aan de vastheid
van onze overtuigingen al een
heel eind achter ons gelaten heb
ben; rondom vast aangestampte
vanzelfsprekendheden ontstaat 'n
marge van versierde feestelijk
heid. Maar wie goed toeziet, be
merkt dat het een verdedigings
mechanisme is. Willem O. H.
Duys is voor honderdduizenden de
was er: folklore voor de export
door Willem „een stuk Holland
promotie" genoemd lachen om
de domme boeren, rijmelarij van
een niveau, waarom we ons zelfs
met Sinterklaas dood zouden scha
men. een demonstratie spreken in
het openbaar, compleet met al
le op de cursus geleerde doeeer-
gebaartjes, een geslaagde zaken
man die de kunst een goed hart
toedraagt, maar de baten ervan
wel in zijn portemonnee wil mel
ken en de onmisbare, al eeuwen
onverwoestbaar jeugdige Heintje
Davids. En Willem maar zeggen
„ongelofelijk, ongelofelijk, waar
haalt hij het vandaan" als de
snelrijmelaar Alfredo weef iets
gemummeld had in de trant van
„en daarom allemaal in deze zaal
vinden wij dat ideaal". Toen ons
Jantje vier was, kon hij het be
ter.
Ongelofelijk inderdaad dat er
nog zulke mensen zijn en dat ze
nog optreden. Voor de oprlog
moesten er nog domme mensen
gesust worden en kon het crisis
comité voor die stomme werklo
zen natuurlijk niet altijd eerste
klas artiesten vinden zo moe
ten ze gedacht hebbén maar
hoe kan iemand nu nog straffe
loos zoiets doen, ik bedoel.zon
der uitgelachen te worden? Toen
zaten de stadsmensen zich ook te
bescheuren als ze hoorden hoe
dom die boeren wel waren. Dat
schijnt nu nog een grote troef
te zijn, zo groot en vanzelfspre
kend, dat men zich erover ver
baast, wanneer er nog achterlijke
lieden blijken te zijn die nooit
van t.v.-programma's gehoord
hebben, waarin dit nu nog met
groot succes gebeurt. En dan een
gewiekste gladstrijker van be
dreigde knusheid. Kilometers ver
van de dingen waar het om gaat
is hij door rechtse krachten op
gesteld om tjuikend, kwinkelerend
en piassend de aandacht af te
leiden en het volkje te verlak
ken. Het gaat er nu alleen maar
om hoe dom dat volkje is en hoe
lang het duurt, voordat deze truc
doorzien wordt. Wat dat betreft,
werkt zo'n enquete dus zeker ge
ruststellend: ze verhoogt de popu
lariteit van die man.
Daarom zou het mij bovenma
te interesseren, hoeveel leden de
AVRO heeft verloren naar aan
leiding van het programma „Voor
de vuist weg", dat zij de onbe
schaamdheid had op vrijdag 3 mei
uit te zenden. Ik vrees, dat het
aantal geringer is dan wat de
VPRO elke week dreigt te ver
liezen. Opzeggerij en geschreeuw
om censuur concentreren zich
eerder om stukjes bloot dan om
beledigend slechte kwaliteit. Toch
zou het waken over kwaliteit de
enige eventueel te tolereren vorm
van censuur zijn. Nog nooit heb
ik zo'n inferieur programma ge
zien. Toch heb ik het helemaal
bekeken, in heel zijn kwetsende
langdradigheid.. Ik kon er, eerlijk
gezegd, mijn ogen niet van af
houden. waarschijnlijk evenmin
als de opzeggertjes van het bloot.
Domheid kan een graad bereiken
waarop zij fascinerend wordt. Ik
keek naar een andere wereld.
Voor een deel was het, denk ik,
de wereld van het vooroorlogse
amusement, een onbegrijpelijk
mengsel van zelfvoldane kneu
terigheid, vaderlands verheerlij
king, discriminatie, pathos, mee-
zingerij en platvloersheid. Alles
kalf in de studio, die Willem
toch. Jammer alleen dat het er
geen stront opgooide, want dat
mag tegenwoordig ook, zij het
dat slechts een nederige Hendrik
de tuinman dit vieze woord in de
mond mag nemen en dat verder
in die mond slechts het pijpje
van de lagere stand past. Dat al
les is nog steeds heel erg lollig.
Ik vermoed dat het publiek
minstens honderd keer geklapt
heeft, meestal op bevel van de
grote aanzwengelaar zelf. Niet
één keer heb ik gefluit of gejoel
gehoord. Dat is helaas niet te
verklaren uit de beleefdheid van
het publiek. Daar geloof ik niet
in. Hetzelfde publiek zou gillen
en joelen als de gangmaker dat
wilde, het zou de boer lynchen
als hij met de vingers knipte, het
is was in de handen van de gro
te manipuleerder. Het is immers
zijn volkje en laat zich willig
masseren en massificeren. Een
uur lang heb ik mij verbaasd
zitten afvragen wat dat toch voor
mensen zijn, die zo gretig uit het
vuistje van Willem eten, ook din
gen die ze waarschijnlijk hoop
ik dan maar helemaal niet be
lieven en die ze thuis, niet mee
gesleept door de hysterie van een
ontmenselijkte massa, onmiddel
lijk in de vuilnisbak zouden gooi
en. Maar de enquete van Eva is
er om te bewijzen dat die hoop
te optimistisch is. Want enquete-
formuliëren vul je thuis in, hele
maal alleen, helemaal vrijwillig.
Die vrijwilligheid zal wel twijfel
achtig zijn, maar wie dat hardop
zegt, zou de schijn kunnen wek
ken dat hq een voorstander van
linkse terreur is. En zo is de
rechtse terreur helemaal rond:
zij is er niet.