CONCENTRAAT-VAN- GEWELDIG-GEBEUREN 24 UUR EXPOSITIES HENRI BERSSENBRUGGE: „DE BESTE FOTOGRAAF DIE HOLLAND HAD" KIJKEN NAAR WERK VAN NINABER VAN EIJBEN (72) „DE SFEER IS DE ZIEL DIE DE PLAATS UITADEMT" 1 ran in de buigerniaatscliappïj Elke twee maanden brengen antiquair Leon D. Snijder en nts-inspeciënt John G. Ger- sonde 24 uur achtereen laaiend en thousiasme op voor de kunst. De door het tweetal ingerichte 24- uurs - expositie, waarop een zestal (jonge) kunstenaars gelegenheid wordt geboden aan een zeer geme- leerd publiek hun vaak op uit eenlopend kunstgebied liggend werk te tonen, is uniek in Europa. Zelfs Parijs kan zo'n „concentraat- van-geweldig-gebeuren" niet op brengen! Het publiek vindt het prettig ook de kunstenaars achter de voorw-rpen te kennen", weet grachtenhuiseigenaar Leon Snijder, die met alle gasten praat om hen vooral ook geestelijk te ontvangen. „Wij voelen als galerijhouder de taak, contact te leggen tussen kun stenaar en publiek. De kunstenaar die een bedragje bijdraagt in onze kosten, heeft ons als stroman no dig, kan veelal zijn zakelijke be langen niet z°lf afwikkelen. De in onze kelder exposerende kunste naar verbreedt zijn gezichtsveld enorm. Hij krijgt niet alleen kijkers uit eigen kring, maar eveneens uit die van mede-exposanten, terwijl wij bovendien nog uitnodigingm versturen naar onze vaste kern van bezoekers. Verscheidene kun stenaars namen na deze introduc tie een geweldige vlucht! evenwichtig mens twee enthousiastelingen de beste fotograaf HIJ schept rustige, bijna lineai re kunst zonder luchthartig spel met vorm en koloriet. Vooral zijn Italiaanse stukken ademen daar door een aangename charmante rust- Ze hebben een bijzondere be koring die nog wordt geaccentu eerd door de sfeer van eenzaam heid, die ontstaat door Ninabers spel met perspectief, ingetogen pa- DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 4 MEI 1968 :orij-instructeur VAMOR (In- rsdiploma's B (goederenver- diploma's Beroepsgoederen- tet vrachtauto's, Diploma's loma Schademonteur VAM, water- en wegenbouwbedrijf nonteur resp. Diploma Radio- 3ctronicamonteur, Diploma's lommonteur, Diploma Maga- j emene Handelskennis, Prak- dso Handelscorrespondentie. nadere ialisten - Postbus 900, Den Haag. JU. nnata Joor een onpartijdige een internationale scheersysteem ais het Iraun Sixtant S kost S uw oude shaver eacht welk merk) rngt u tijdelijk 15,- taalt dus slechts 8' J-Jun Amsterdamse, uit de 17e eeuw daterende grachtenhuis (Binnenkant 48) bezit 'n kel der die zich bijzonder aantrekke lijk leent tot kunstomlijsting. Het meest markante van de exposities blijft echter de openstelling van 24-uur-achtereen. Waartoe het idee gedeeltelijk uit noodzaak werd ge boren. Beide initiatiefnemers zijn immers in loondienst en kunnen slechts hun vrije tijd aan hun hob by wijden. Geen moment gedurende al die 24 uren (steeds van zaterdag 15 uur tot zondag 15 uur) is de kel der zonder bezoekers. Het alt.ijd zeer serieuze publiek „verbetert gewoon met het uur", 's Mor gens vroeg zijn het vooral de uit- nachtdienst-komende kunstkijkers De expositie trekt soms tegen de 2000 belangstellenden! Met een ervaring van intussen 12 exposities kan met zekerheid wor den gezegd dat het mogelijk is 24 uur achtereen als in een voort durende openingsroes een gewel dige dosis enthousiasme op te bren gen. Bij een expositie van 3 weken vormt veelal alleen de opening met enkele daaropvolgende uren een hoogtepunt. Op John rust de enorme taak om de meer dan 2000 glaasjes wijn en kopjes koffie te distribue ren. D° havermoutpap dit tus sen haakjes voor ontbijters is vanwege afwasrompslomp afge schaft. Met zijn hobby voor binnen huisarchitectuur en zijn onmisken bare legpuzzeltalenten heeft John enkele tijdens breekpartijen tevoor schijn gekomen authentieke ge deelten in het grachtenhuis ge- restuareerd. „Er is een duidelijk stijgende lijn in belangstelling", vertelt John, die niet alleen om het geld geluk kig is met de sinds de 11e expo sitie toegekende subsidie, maar daarin vooral een overheidserken ning van de nieuwe expositievorm ziet- „Ongewild appelleren wij aan de sympathie van vele mensen, die kennelijk onze vrijetijdsbeste ding een lofwaardig streven vin den" Gebrek aan soms op een wacht lijst genoteerde kunstenaars is er minder dan aan kwaliteit van hun werk. De grootste opgave vormt het vinden van kunstenaars die de vitrines met kleine voorwer pen kunnen vullen. Het tweetal zoekt daarbij vooral jonge mensen uit kleine gemeenten. Grotestads- kunstenaars kunnen veelal hun werkstukken wel gedurende enkele weken in een stadsgalerie tentoon stellen. Voor de jonge kunstenaar uit de provincie heeft het exposeren in eigen omgeving vrijwel geen zin. Om enkele weken naar de stad te komen is te kostbaar. Dan ligt een ééndaagse expositie veel gemakke lijker! J_eon vertelt: „Als de bezoe kers iets mooi vinden, moe ten ze het ook kunnen kopen. Omdat we Veel jonge mensen trek ken, variëren de doorsneeprjjzen van 20,- tot 1000,- gulden. In een zaal met alleen kunst van boven de 1000,- gulden koopt nie mand iets. Daar heerst een heel andere sfeer. De in de kelder ex poserende kunstenaars zijn veelal torenhoog-enthousiast over de ver koop. Van de tot nu toe 60 expo santen hebben er tenminste 55 behoorlijk verkocht. Wie zijn werk laat brengen, zelf niet geestelijk deelneemt aan de expositie, staat letterlijk en figuurlijk ..er naast". Sinds kort is ook het bui tenland als werkterrein erbij geko men, wat nog dit jaar zal resulte ren in deelneming van kunstenaars uit Berlijn en München. John en Leon, die er menig week end op uittrekken om bij aspirant- kelderexposanten kunst te gaan zien, hebben regelmatig het gevoel met grote en lompe boerenvoeten tegen vreselijk pijnlijke plekken te trappen. „Je moet als galeriehou der gewoon tien jaar diplomatie ke dienst achter de rug hebben om niet of kunstenaar of koper of kij ker op het hart te trappen", ver telt John, die van mening is dat bij jong en oud een toenemende be hoefte bestaat door aankoop van verantwoorde kunst de uniformi teit in de huidige eenvormige hui zen op te heffen. „Ik vind het ge woon pijnlijk om 'n oordeel te vel len over 't werk van 'n kunstenaar, die wellicht helemaal bezeten van zijn werk dwars door plensbuien heen zijn reis naar Amsterdam ondernam". Waarbij Leon dan weer aanvult: „Wij brachten vele mensen nader tot de kunst en ver scheidene tot verzamelaar. Vooral omdat die verzamelaars veelal niet bemiddeld zijn, moeten we ook nog proberen geen familieruzies te ontketenen! Die zouden kunnen ontstaan als wij iemand warm ma ken voor een kunstwerk en andere familieleden voor het daarvoor be nodigde geld liever de keuken zou den laten opknappen. Tevreden ke ren de meeste kopers regelmatig bij ons terug, velen durven zich door ons te laten leiden en blijken blijvend gelukkig met hun aanwin sten". P. S Leon D. Snijder: ,yAls de bezoekers iets mooi vinden, moeten ze het ook kunnen kopen". DE 72-jarige A. C. Ninaber van Eijben is een innerlijk evenwichtig mens. Daarvan getuigt zijn werk, dat tot 16 mei te zien is in de zalen van de Bra bantse Kunststichting aan de Spoorlaan 426 te Tilburg. Het a- vontuur van zijn kunst is kenne lijk al vele jaren overgegaan in de zekerheid van een eigen tech niek, die hem zijn stijl heeft ge schonken en waarmee hij niet meer experimenteert. let en niet in de laatste plaats door het ontbreken van de mens en het dier in zijn landschappen en dorpsgezichten. Als die mens en wel is, valt hij in het niet. Het leven, mens en dier, speelt voor hem kennelijk niet of nauwe lijks een picturale rol. Ons trof als zeer bijzonder de „Kerk bo ven Tignale", waargenomen van bovenaf, rust en vrede ademend. Een schilderij van klassieke schoon heid, dat de eigen aard van zijn schepper het best onthult. RANGEN AAM is ook de eer bied van Ninaber voor het de tail. Dat geeft hij minutieus weer, bijvoorbeeld in „Hochschwanner", een sneeuwlandschap met overheer sende blauwen. De kunstenaar „or dent" wat hij waarneemt, ontdoet het van wat hij als bijzaken er vaart. Voor hem is het spel van lijnen, kleur en perspectief, het rustieke, het beslotene, het in de zon gestoofde, hoofdzaak. Zijn rust en zekerheid stralen u van elk doek af tegemoet. Voor velen moet die weldadig zijn. Geen pro blemen, geen zichtbare worsteling om via de materie eigen proble men te „verbeelden". Ook niet in zijn portretten, die geen karakters ontleden, maar eerlijk, zonder de complicaties, weergeven wat de kunstenaar zag. J-JEEL persoonlijker, geladener als men wil, zijn dunkt ons zijn etsen, waarvan vooral het „Dennenbos" (droge naald) en het „Broedend Visdiefje" verrukkelijk zijn. Bijzonder zijn Ninabers hout sneden, krachtig van opzet en toon, evenwichtig doorwrocht van com positie. Vooral het „Paard" trof ons. JACQUES W. LEVIJ Op 4 mei 1959 stierf in Goirle Henri Berssenbrugge. Er zijn in Goirle en omstreken nog talrijken, die zich ,,'t Haasje" herinneren. Meer zijn er, die deze naam weten te verbinden met een van de knapste fotografen uit de vooroorlogse tijd. Met de dood van Henri Berssenbrugge werd een tijdperk in de fotografie afgesloten. Zijn composities waren meer van een schilder, dan die van een fotograaf. Berssenbrugges rou tinetechniek, was tamelijk arm, ze ker in de eerste helft van zijn loop baan, maar dit nadeel werd meer dan gecompenseerd door zijn groot ste pluspunt: de grote artistieke visie. Het begin van zijn loopbaan en de laatste jaren van zijn leven liggen in Brabant; in en rond Til burg. Zijn fraaie platen uit die tijd, waarvan er talrijke in het Tilburgse gemeentearchief berusten, zijn niet alleen een artistieke erfenis, maar tevens een historische documenta tie; met name ook door de sfeer (de mens), die zij voor ons vasthouden. F)e ontwikkeling van de kunst fotografie, verteld vanuit het le ven van Henri Berssenbrugge, is in teressant geschetst door dr. H. J. Scheffer in het boek „Portret van een fotograaf" (uitg. A. W. Sijt- hoff, Leiden). Aan de hand van 114 goede reprodukties (deels in kleur) wordt het leven van deze fotograaf boeiend verteld. En het is niet te veel, wanneer prof. dr. H. de Waal in het voorwoord zegt: „Dit oeuvre dwingt alleen al door zijn omvang en door zijn verrassende variatie respect af". De loopbaan van Bers senbrugge als fotograaf kent drie fases: een Tilburgse, van 1901 tot 1906; zijn Rotterdamse tijd van 1907 tot 1916 en daarna zijn Haagse tijd, waarin hij uitgroeide tot een wereldberoemd fotograaf; niet al leen om zijn wonderbaarlijke por tretten, maar ook vanwege de vele experimenten, waarvan de resul taten zo duidelijk verwantschap to nen met andere vormen van de beeldende kunsten welke in de Ne derlandse kunstwereld in die tijd tot felle discussies hebben geleid. J)e Berssenbrugges kwamen uit Duitsland en trokken met de grote stroom linnenmarskramers, zoals Brenninkmeyer, Lampe, Voss, Kreymborg, Peek en Cloppenburg, de Nederlandse grens over. Henri werd geboren in Rotterdam en in 1887 treffen we hem aan op de Aca demie te Rotterdam. In de vierde klas is een zekere Kees van Don gen (16 jaar) zijn klasgenoot. In 1900 weet hij voor „handtekenen naar ontkleed model" de zilveren medaille te winnen. Het is niet ge lukt enig schilderij van deze nieu we kunstenaar op te sporen. Wel wordt nog bewaard een prent, ge tekend voor het missiehuis Roosen daal van Mill Hill. Een recensent schreef indertijd: „De prent is een werkstukje van een nog onbekend artiest: H. Berssenbrugge; een jon ge Rotterdammer, die ons een veel belovend kunstenaar toeschijnt." Veel belovend kunstenaar. Inder daad, maar niet als schilder. Bij toeval maakt hij in die tijd de tot standkoming van een foto mee en vanaf dat ogenblik was Berssen brugge verloren voor de schilder kunst. jVAet zijn vriend Pierre Paul van Wulven die hem het wonder van de fotografie onthulde be gon hij in 1901 een atelier in Til burg, Bisschop Zwijsenstraat 285 (thans no. 15). Hij voerde later de firma-naam Au Heron. Direct slaat hij aan het experimenteren. Het portret van een bekend figuur te Tilburg uit die jaren, politiecom missaris H. Caarls, laat ons dat nu nog zien. Zijn Tilburgse tijd was echter zakelijk niet zo'n succes en hij verhuist al spoedig naar Rot terdam. Daar was hij jaren onder andere de fotograaf van Willem Rooyaards en zijn gezelschap. „Berssenbrugge is eigenlijk maar een wilde onder de vaklui", wordt er over hem geschreven. En hij: „Dat vind ik niet zo ongelukkig, want de meeste lui, die wèl hebben „geleerd", zijn gewoonlijk „ver moord". Vooral als portretfotograaf geniet hij spoedig een zekere faam. Hij meent echter, dat Den Haag op dit terrein meer te bieden heeft Zijn nieuwe atelier naast Panorama Mesdag (Zeestraat 65) trekt zeer de aandacht in de pers door de ver bouwing door Wils en Huszar (Stijlgroep). Hij experimenteerde er halve nachten en liet het routi newerk aan assistenten over. De man die in Tilburg zeven foto's voor één gulden maakte vraagt nu voor een 18 x 24 foto f 12,50. g erssenbrugges artistieke visie heeft zich in grote lijnen bewo gen van het naturalisme via het impressionisme naar het expressio nisme. Hij bepaalde op den duur voor een groot deel de stand van de vaderlandse fotografie. De foto grafie wordt voor hem een „mecha niek hulpmiddel" ondergeschikt aan de visie van de kunstenaar. Maar zjjn zogenaamde Erwinografie heeft tot heftige discussies geleid. „God betert! Je zou Je er voor .schamen fotograaf te zijn", schrijft Eilers in „De Fotograaf". Rond de Erwino- druk, zo genoemd naar de uitvinder van het procédé, de Duitser dr. Erwin Quedenfeldt, heeft jaren lang een waas van geheimzinnig heid gehangen. Tot voor kort be stond er geen zekerheid over de finesses van de methode. Misschien is het resultaat het best getypeerd door de uitvinder zelf: „lijn-expres- sionisme". Over zijn samenwerking met Quedenfeldt wordt in het boek uitvoerig verteld. Ondanks de be wering „Quedenfeldt is voor mij nog steeds de grootste man op foto grafisch gebied", laat hij deze tech niek toch langzamerhand schieten om zich met succes bezig te hou den met de combinatiegomdruk. „De beste fotograaf, die Holland ooit had" heet het. Toch kan en wil hij niet mee met de nieuwste en stormachtige ontwikkelingen op fotografisch gebied. Op 1 juli 1942 wordt de zaak opgeheven. Zijn por tretarchief kan hij niet kwijt en daarom vernietigt hij de negatie ven. Zijn laatste jaren slijt hij in Villa Blanca, Tilburgseweg 176, hal verwege Tilburg en Goirle en later Tilburgseweg 139. In 1953 organi seren de Brabantse fotografen ter gelegenheid van zijn 80e verjaardag in Eindhoven een eretentoonstel- ling. gerssenbrugge is in vele opzichten een pionier geweest. De richting waarin hij de portretfotografie stuwde is voor ons land revolutio nair geweest. Zijn naturalistische straatopnamen uit de eerste 15 ja ren van deze eeuw zijn voor Neder land opzienbarend geweest. In het Tilburgse gemeentearchief berusten een paar honderd opnamen. De ar chieven van Rotterdam en Den Haag bezitten zeer grote collecties. In het Openluchtmuseum te Arn hem kwamen negatieven terecht van reportages, die hij maakte o.m. in Middelburg en Veere. Het Leids Prentenkabinet, particulieren en anderen beschikken over opnamen die tot op dit moment in vele op zichten nog uniek zijn. Portretten van mensen als Willem Royaards, Albert van Dalsum, Lodewijk van Deyssel, prof. dr. J. van Ginneken, Jan Campert, Dirk Coster en vele anderen „historische" figuren be waarde hij voor ons: niet alleen als plaatjes van uiterlijke contouren, maar meer nog als weergaven van de mens achter „de kop". Ongetwij feld gebeuren er nu veel knappere zaken op fotografisch gebied. Maar grotere mogelijkheden op technisch terrein garanderen nog geen foto's, die ons zoals bij Berssenbrugge door de techniek laten heenkij ken. Het is nog steeds de moeite waard om kennis te nemen van zijn kunstzinnig vermogen met veel be perktere middelen. Dat kan bijvoor beeld uitstekend door dit geschre ven en geïllustreerde portret, waar van duizend genummerde exempla ren verschenen. APOCRIEF Zo zag Berssenbrugge in 1903 met zyn fototoestel een sneeuwlandschap in de buurt van Tilburg (platina- druk).

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1968 | | pagina 11