fPISTE
DUITSERS WILDEN 300.000 MILITAIREN
WEER KRIJGSGEVANGEN MAKEN
staakte op
29 april '43
Bisschoppen in
Brazilië in
opstand tegen
rechtse regering
J
ZES LANDEN KUNNEN
STEMRECHT
IN V.N. VERLIEZEN
Commissie in
K.Y.P. over
duidelijkheid
van start
déze Jas? Ja!
TE KOOP
G. A. P. de Koek
ELIJK
gntelijke
Dienst
an eijkelenburg
MGR. DE OLIVEIRA: „IK ZAL ZINGEND
DE GEVANGENIS INGAAN"
BREUK
LINKSE KOERS
REBELLEN
GRONINGENr
T&denkw y
DRUPPEL
HELE LAND
GEMEENTE HULST
2 woningen met c.v. aan
de Beatrixstraat. Goed
onderhouden woning
aan de Poorterslaan.
Nieuwbouwwoningen 2
onder één kap.
GEMEENTE CLINGE.
Goed onderhouden Wo
ning met garage aan de
Kauterstraat. (Nieuw-
Namen).
Mooie woning met gara
ge centrum Clinge. Rui.
me goed onderhouden
woning met tuin, direct
vrij te aanvaarden en
gunstig gelegen.
GEMEENTE KOEWACHT
Nieuw gebouwde bun
galow met tuin.
GEMEENTE
SAS VAN GENT
Nieuw gebouwde bun
galow met tuin en ber
ging.
Inlichtingfen
Makelaar-taxateur o.g.
ST.-JANSTEEN
TEL. 01140-2846
Bij de Officier van justitie
te Breda zijn gerechtelijke
stukken gedeponeerd, be
stemd voor Johanna Ca-
tharina Cornelia van den
Ende, zonder bekende
woon- of verblijfplaats,
haar betekend ten verzoe
ke van haar echtgenoot
Martinus Petrus Gerardus
van Nispen, wonende te
Roosendaal, gemeente
Roosendaal en Nispen, bij
exploit d.d. 26 april 1968
van: M. C. Uyl, toege-
voegd-kandidaat - gerechts
deurwaarder te Roosen
daal c.a.
katholiek contactbureau,
werkt en een betrouw-
oaarbij u zelf door eigen
it bepalen uit alle inge-
I.
4800 mensen getrouwd,
vrijblijvend nadere in-
tis en in blanco envelop-
1STACT BUREAU
Tel. 030-760630
tlandstraat 24
ud liefst na afspraak.
i geplaatst
>ma en
■ervaring;
5 jaar;
urn 843, per maand
nmies 2e kl.)
JKE SOLLICITATIES
lan de
an de dienst,
'11.
192-29 31-rosmalen
ng opdracht tot
and op ca. twee
in handen zien
en urenoverzichten
aan deze materie
in het uitvoerend
en wordt als eis ge-
sns UTS of gelijk
en, hij moet op een
en weten, aan zelf-
n veel van anderen
40 jaar.
UREAU
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 27 APRIL 1968
(ADVERTENTIE)
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Toen Nederland na enkele dagen verwoede maar wan
hopige tegenstand op 14 mei 1940 voor de Duitse Wehrmacht capitu
leerde, werden ruim tienduizend Nederlandse militairen in krijgs
gevangenschap weggevoerd. Toen kort na de Duitse bezetting van ons
land de krijgsgevangenen werden vrijgelaten, werd dit aanvankelijk op
gevat ais een edelmoedige geste van de Führer Adolf Hitler. Niets bleek
minder waar. De Nederlandse industrie moest weer op gang komen en
zo snel mogelijk.... voor de Duitse oorlogsvoering. Binnen luttele maan
den wist men wel beter. De Duitse oorlogsindustrie had mensen nodig
en de beruchte Gauleiter Sauckel, bekend gebleven als Hitiers slaven
jager, sleepte uit geheel bezet Europa de mannen uit hun gezinnen weg.
Eind 1941 waren al ruim 200.000 Nederlandse mannen naar Duitsland
weggevoerd. Het was nog niet voldoende.
BONT NU TEGEN T'll—TW)MII
ROME/RIO DE JANEIRO (KNP) Het Braziliaanse episcopaat
verwacht elke dag represaillemaatregelen van de regering Costa e
Silva vanwege de krachtige steun, die steeds meer bisschoppen, pries
ters en leken geven aan de maatschappelijke omwenteling van het
land. Mgr. Helder Camara, aartsbisschop van Recife, heeft in Rome
verklaard er ernstig rekening mee te houden, dat hij mogelijk voor
het laatst in Rome was, omdat hij binnen de kortst mogelijke tijd ge
ëlimineerd zal kunnen zijn.
Bisschop Marcos de Oliveira van Santo André heeft gezegd „zingend de
gevangenis in te gaan", wanneer de regering hem vanwege zijn uitlatingen
zou arresteren.
De gebeurtenissen in Brazilië heb
ben de spanningen tussen de rechtse
regering van Costa e Silva en de ker
kelijke leiders hand over hand
doen toenemen, ook al verzekeren
regeringswoordvoerders, dat „er
niets aan de hand is."
Enkele dagen is het zelfs tot een
ernstig handgemeen gekomen tussen
3000 studenten en de politie, ondanks
het feit, dat de studenten beschermd
werden door een levende muur, ge
vormd door hulpbisschop Lopes de
Castro Pinto van Rio de Janeiro, en
16 priesters. Hierbij werden honder
den studenten gearresteerd en wer
den er velen gewond, nadat zij een
rouwmis hadden bijgewoond in de
Candelariakerk ter herdenking van
de student Edson Lima Souto die en
kele dagen eerder bij een demonstra
tie door de politie was gedood.
De spanningen tussen regering en
kerk zijn in de openbaarheid geko
men, sinds het Braziliaanse episco
paat steeds duidelijker een linkse
koers is gaan varen en openlijk in
verzet komt tegen de conservatieve
politiek van de regering. Tot voor
kort probeerde de Braziliaanse bis
schoppenconferentie in gesprekken
met de regering een toestand van
evenwicht te bewaren. Het blijkt ech.
ter, dat de bisschoppen bij de re
gering geen voet aan de grond
krijgen en geen kans meer zien om
via overleg te komen tot een rege
ringsbeleid dat de levensomstandig
heden van de meerderheid der be
volking tot een menswaardig peil
opheft. Zij hebben verschillende ke
ren hun teleurstelling erover uitge
sproken, dat de regering na de poli
tieke omwenteling van 1964 waarbij
president Goulart werd afgezet, nog
geen enkele serieuze poging heeft on
dernomen een sociale politiek te voe
ren, maar de gevestigde orde met
geweld handhaaft.
De koersverandering binnen het
Braziliaanse episcopaat is voor een
belangrijk deel te danken aan rebel
len-bisschoppen als mgr. Helder Ca
mara en mgr. Marcos de Oliveira.
maar ook aan de druk van de pries
ters, vooral de jongeren en van ge
engageerde katholieke leken. Boven
dien wordt de druk naar links ster
ker binnen het samenwerkend or
gaan van de Zuidamerikaanse bis-
van de jongste sociale encyclieken
van paus Joannes en paus Paulus en
de persoonlijke steun, die Paulus VI
geeft aan aartsbisschop Helder Cama.
ra. In dit verband is de betekenis
van het feit, dat de paus enkele da
gen geleden met een druk op de knop
het neon-kruis op de nieuwe kathe
draal in de hoofdstad Brasilia liet
branden, groter dan men op het eer
ste gezicht zou vermoeden.
Opvallend in de koerswijziging van
het Braziliaanse episcopaat is, dat
zelfs als zeer conservatief bekend
staande leiders als kradinaal - aarts
bisschop de Barros Camara er zich
achter gesteld hebben. Vorige week
heeft hij in een onderhoud van 2 uur
met de Braziliaanse minister van jus
titie Gama Silva, geëist dat de rege
ring een eind maakt aan haar on
rechtvaardige optreden tegen demon
strerende studenten. De ontevreden
heid onder de studenten en intellec
tuelen heeft de regering aldus de
kardinaal aan zichzelf te danken
omdat zij onverdraagzaam is
(ADVERTENTIE)
niet bereid tot overleg. Eerder had
hij zijn hulpbisschop Lopes de Castro
Pinto, gesteund in een fel protest
tegen het politieoptreden.
De voorzitter van de Braziliaanse
bisschoppenconferentie, mgr. Bran-
dao Vileles, heeft in zijn laatste po
ging tot overleg, aan de regering
voorstellen gedaan voor sociaal - eco
nomische verbeteringen, maar bo
vendien een stel exemplaren van de
encycliek Populorum Progressio van
Paulus VI aan de ministers overhan
digd.
Mgr. Marcos de Oliveira van
Santo André heeft in een televisie
interview gezegd, dat hij achter een
gewapende opstand staat, want zo
verklaarde hij „De regering Cos
ta e Silva heeft het volk in de steek
gelaten". Op de vraag of hij niet
bang was hiervoor te worden gearres.
teerd, antwoordde hij: „Wanneer ze
me arresteren zal ik zingend de ge
vangenis ingaan."
Het ls duidelijk, dat' het sociaal
geweten der kerk in Brazilië is ont
waakt. De bekende dominicaner pri
or de Araujo in Rio de Janeiro heeft
niervan gezegd: „Geen christen kan
de huidige regering van Costa e
Silva meer steunen". Hij waar
schuwde dan ook, dat de verhouding
tussen kerk en staat in Brazilië nog
veel slechter zal worden en dat de
strijd verscherpt zal worden, want de
„regering houdt structuren in stand,
die strijdig zijn met de eisen van
het evangelie". Ofschoon mgr. Hel
der Camara met eerbied spreekt ovei
figuren als de Cubaanse revolutionair
Che Guevara, de Columbiase pries
ter-guerrilla-strijder Camilo Torres,
houdt hij zich liever aan de politiek
van geweldloosheid van de vermoor
de dominee Martin Luther King.
NEW YORK (AFP) Zes landen
kunnen momenteel hun stemrecht in
de Verenigde Naties verliezen wegens
achterstallige betaling. Dit heeft
de secretaris - generaal Oe Thant
vrijdag in een brief aan de voorzit
ter van de algemene vergadering
meegedeeld. Het zijn Kongo-Kinsja-
sa, Dahomey, de Dominicaanse Re
publiek, Haiïti, Mali en Paraguay.
Deze hebben al twee jaar lang hun
bijdragen niet betaald, wat hun vol
gens artikel 19 van het handvest het
stemrecht kan kosten. Deze maatre
gel istot dusver nooit toegepast.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Op korte termijn
zal de KVP twee commissies instal
leren, tot de instelling waarvan de
partijraad in december in Arnhem
heeft besloten. Het zijn de commis
sie „duidelijkheid", die moet nagaan,
welke mogelijkheden en wenselijkhe
den er zijn voor het aangaan van
een stembusakkoord voor de volgen
de verkiezingen, en de commissie
„uitdieping", die het korte verkie
zingsprogramma van vorig jaar moet
uitwerken.
De commissie „uitdieping" zal een
twintigtal personen omvatten. Zij zal
onder leiding staan van KVP-voorzit-
ter mr. A. van der Stee. Wie er
deel van zullen uitmaken is nog niet
bekend, omdat nog niet alle aan
gezochte figuren hebben geantwoord.
Ook worden door de KVP nog geen
bijzonderheden vermeld over de sa
menstelling van de commissie „dui
delijkheid", die waarschijnlijk een
vijftiental personen zal gaan tellen.
Ook voor deze commissie hebben de
aangezochten nog niet allen gerea
geerd, terwijl met de KVP'er, die
men op het oog heeft als voorzitter,
begin volgende week nog een ge
sprek moet worden gevoerd. In dit
verband werd de naam van oud-mi
nister dr. G. Veldkamp genoemd,
maar ook al is de naam van het ka
merlid Mommersteeg gevallen, Ver
wacht wordt dat alle in de KVP ge
bleven radicalen in de commissie zit
ting zullen nemen, evenals de figu
ren uit het Democratisch Centrum
Nederland. Oud-fractievoorzitter mr.
C. P. M. Ro-mme is verzocht, als ad-
viseeur van deze commissie op te
treden.
Langzaam, maar zeker begint er in
ons land en ver daarbuiten een bijna
monsterachtig groot bedrijf op gang
te komen. Het heet vakantie. Binnen
een tijdsbestek van vier, vijf maan
den trekken alleen al ongeveer 10
miljoen Nederlanders erop uit. Bijna
de helft van ons volk (6 miljoen)
verdwijnt de grens over. De andere
vier miljoen blijven hier rondkrui
pen.
Dat daar nu nog steeds geen apart
ministerie voor is gecreëerd.
Ha, hoor ik die en gene denken, we
hebben toch een minister van cultuur
RECREATIE en maatschappelijk
werk? Wat doet die aan onze vakan
ties? Toevallig heeft nog deze week
de staatssecretaris van ECONOMI
SCHE zaken, drs. L. van Son, desge
vraagd meegedeeld, dat minister
Roolvink van SOCIALE zaken aan
minister Luns van BUITENLANDSE
zaken heeft gevraagd in Bonn stap
pen te ondernemen om te bereiken
dat de schoolvakanties tenminste het
volgend jaar in Noordrijn-Westfalen
en in Nederland niet zullen samen
vallen.
Iedereen kan met zijn klompe i
aanvoelen dat er zo van een vakan
tie-ordening nooit iets komt.
Nu zal menig lezer zich afvragen,
waarom wil Merijn zo ineens alles
gaan regelen? Laten we tenminste in
die paar weken, die we uit die sleur
van regeltjes en wetjes zijn, elkaar
de zo nodige vrijheid gunnen, hoor
ik velen al zeggen. Zo, met z'n tien
miljoenen zeker? En die tientallen
miljoenen andere EEG'ers erbij?
Nee, mensen, ik zie In de komende
jaren een steeds machtiger Organi
satie-Instituut zijn klauwen verder
en verder over onze vakantie heen
spreiden. Maar voorlopig kunnen we
nog aanrommelen.
In V.N.-kringen: Na Goldberg krij
gen we van Ballast.
In de Verenigde Staten gaat zondag
de zomertijd in. Dit betekent de klok
een uur vooruit zetten. Dat helpt niet
veel in een land, waar naar velen
voor de komende „hete" zomer vre
zen, de klok tot in Wild-West-tijden
dreigt te worden teruggezet.
In Dronten wordt dit weekeinde de
oprichtingsvergadering van de Radi
calen-partij gehouden: een nieuw te
huis voor ex-geloofsgenoten: een
Bogaers-woning.
Naarmate de arbeider korter werkt,
heeft het Nederlands Centrum voor
Directeuren becijferd, is zijn baas
langer in touw. Tegenwoordig zo tus
sen de 55 en 60 uur per week. Het
blad „De Werkgever" schrijft: „Toch
zal men onder betogers tegen de esta
blishment nimmer ondernemers aan
treffen. Zij hebben er geen tijd voor".
Ze zouden trouwens tegen zichzelf
moeten betogen
De Kongolese huurlingen zijn te
rug, Met alles bij elkaar maar één
Schrammeke.
En verder wens ik u een prettig en
zonnig weekeinde.
MERIJN
De 300.000 opgeroepen militai
ren gingen niet naar Duitsland.
Maar zeer vele anderen zijn er ge
woon naar toe getransporteerd om
er als slaven tewerkgesteld te
worden. En zo kwamen ze terug.
Zoals deze Groningse arbeider.
meer, staken afdelingen van de
PTT, diverse gemeentelijke dien
sten, enkele fabrieken, in het ge
hele Westland ligt het werk stil,
in Rotterdam en Delft sluiten en
kele bedrijven, ook in Amsterdam.
In een paar dagen heeft de sta
king zich vrijwel over geheel Ne
derland uitgebreid, behalve in en
kele delen van Noord- en Zuid-
Holland en in het door de Duitsers
zwaar bezette Zeeland. Op 1 mei
kondigen de Duitsers het politie-
standrecht af. De Hohere SS- und
Polizeiftihrer Rauter gelast dat er
zonder pardon raak moet worden
geschoten bij samenscholingen. Er
vallen doden, er worden mensen
opgepakt en geëxecuteerd. De po-
litiestandrechten werken in snel
tempo. Op 1 en 2 mei worden de
eerste doodvonnissen geveld. Rau
ter wil dat er voorbeelden worden
gesteld. Willekeurig worden links
en rechts Nederlanders opgepakt
en gefusilleerd. De namen worden
op aanplakbiljetten zo snel mogelijk
bekendgemaakt.
De schrik moet er bij de Neder
landse bevolking worden ingejaagd.
Bij wijze van straf worden 900 sta
kers naar het concentratiekamp
Vught gestuurd. Een reeks harde
maatregelen volgt. De staking
wordt neergeslagen, meedogenloos,
hard en wreed. Maar het effect van
de april-mei-stakingen is, zoals in
„De Bezetting" te lezen staat, dit:
de sfeer in het land is beslissend
veranderd. Feller dan ooit wordt
de vijand gehaat, met hem worden
dat de NSB'ers, die hem namen en
adressen van stakers opgaven. Van
tal van kanten vloeit steun toe aan
de verzetsgroepen. Op het platte
land heeft men nu pas de SD in
volle actie gezien de stakingen
maken het mogelijk dat straks
honderdduizenden onderduikers bij
de boeren bescherming vinden.
Wat kwam er tenslotte terecht
van de order van generaal Chris
tiansen van de 29e april 1943? Van
de 300.000 militairen, die op 10 mei
1940 in werkelijke dienst waren,
hebben zich hooguit enkele duizen
den gemeld. De overgrote meerder
heid kan een Ausweis voorleggen,
een document van de bezetter, dat
zij „onmisbaar" voor hun werk wa
ren. Vele van die „Ausweisen" wa
ren uiteraard vervalst Degene, die
geen Ausweis had, werd onherroe
pelijk naar Duitsland gevoerd.
De grote staking van april-mei
1943 had plaatsgevonden, monument
in de geschiedenis van het Neder
landse verzet. De breuk tussen
Duitsers en Nederlanders was vol
ledig en onoverkomelijk geworden.
KMcrau M cosTvtms
M ELKE PRIJSKLASSE
CUIK SAUVAQC NAMTILS
BRONZEN MET DC MAND
GEMAAKTE SLUITING
Deze jasJa! Mooi? Ja!
Mannelijk? JalGoed gemaakt?
Ja! Voor lente, zomer, herfst
en winter? Jal ja! ja! jé! ja!
In februari 1943 legde Himmler
aan Hitier het Ipan voro de voorma
lige Nederlandse militairen, ruim
300.000 man, opnieuw als krijgsge
vangenen naar Duitsland af te voe
ren.
De bedoeling was 200.000 ex-
militairen in de Duitse oorlogsin
dustrie te werk te stellen, en 100.000
in Nederlandse bedrijven, welke
Duitse militaire orders moesten uit
voeren, en aan versterkingen langs
de Nederlandse kust.
Op 30 april volgde de bekend
making, dat allereerst het beroeps-
personeel van het Nederlandse le
ger beneden de rang van officier
zich moesten aanmelden op 7, 10 en
13 mei te Amersfoort. In mei 1942
waren reeds onder valse voorspie
gelingen ruim 2000 beroepsofficie
ren, cadetten en adelborsten weer
in krijgsgevangenschap gevoerd. De
dienstplichtige militairen kregen
order zich te melden op de hun
opgegeven bestemming. Deze Duit
se maatregel, volkomen in strijd
met het volkerenrecht (het Duitse
Worterbuch des Volkerrechtes zegt
zelf: „Die Kriegsgefangenschaft
endet mit der Entlassung"), was de
druppel die de emmer deed over
lopen.
De publicist H. W. van Randwijk
zet in „Onderdrukking en verzet"
deze kwestie als volgt uiteen: „Wa
ren de Duitsers echter gerechtigd,
de Nederlandse soldaten opnieuw in
krijgsgevangenschap te voeren? Het
Nederlandse leger was niet slechts
reeds in 1940 gedemobiliseerd, bo
vendien sprak Christiansen zelf van
het „voormalige" Nederlandse le
ger en „vroegere" Nederlandse of
ficieren. Bij velen was de indruk
gevestigd, dat het vrijlaten van de
krijgsgevangenen, waartoe zeer
spoedig na de capitulatie was over
gegaan, in verband met de latere
terminologie der Duitsers, geen an
dere betekenis kon hebben dan de
beëindiging der krijgsgevangen
schap in de meest volstrekte zin
van het woord."
De onjuistheid van deze maat
regel werd blijkbaar ook door Duit
se topfunctionarissen ingezien. Kort
na de eerste gepubliceerde oproe
pingen in de kranten zei de rijks
commissaris Seyss-Inquart in een
redevoering, dat Duitsland wel ge
noodzaakt was de voormalige mi
litairen opnieuw in krijgsgevangen
schap te voeren, omdat volgens een
bericht van Radio Oranje van 27
februari 1943 het vroegere Neder
landse leger bestemd was om met
tertijd een deel van Duitsland te
bezetten. Dat wilde de Duitse lei
ding door deze order ondervangen.
Nederland was al in beroering
door een reeks maatregelen en ver
ordeningen van de bezetter, de ver
plichte loyaliteitsverklaring voor
studenten, de verplichting van art
sen zich te melden bij de artsen
kamer. Verscheidene burgemees
ters weigerden gegevens van het
bevolkingsregister te verstrekken.
Honderden en honderden hadden
zich aangesloten bij de groepen der
illegale werkers. Naast oude ver
zetsorganisaties waren nieuwe op
gericht. Overal in het land nam de
sabotage toe. Ondergronds groeide
en groeide het verzet.
Toen kwam op donderdag 29
april de bekendmaking van gene
raal Christiansen. Onmiddellijk
stond Nederland met een fel ant
woord klaar, het ging hard tegen
hard. In Twente brak de staking
uit, dappere mensen, die de schan
dalige knechting door de bezetter
niet langer konden aanzien. Het
werk werd neergelegd bij de ka
toenspinnerij Dikkers, de kant- en
kousenfabriek De Jong en Van
Dam, de koninklijke Nederlandse
zoutindustrie, de machinefabriek
van Stork, bij Palthe, de Kon. Ned.
Katoenspinnerij, bij Hazemeijers
fabriek voor elektrische apparaten,
bij de Heemaf, bij het gemeente-
personeel van Hengelo.
De stakingsgolf rolt verder naar
Haaksbergen, Nijverdal, Markelo,
Zwolle, Enschede, in enkele afde
lingen bij Philips. In Limburg wei
gert de nachtploeg af te dalen in
de staatsmijn Maurits. De volgende
middag zendt Radio-Oranje namens
de regering in Londen: „niet mel
den, desnoods onderduiken".
In Friesland gaan talloze bedrij
ven in staking, vierduizend arbei
ders lopen weg uit de Noordoost
polder, boeren weigeren melk af
te geven aan de zuivelfabrieken,
scholen sluiten de poorten, het in
terlokale verkeer komt lam te lig
gen, in de kop van Overijssel, in
Groningen, in de veenkoloniën
wordt het werk neergelegd. In
Arnhem wordt een SS-bataljon ge
alarmeerd, maar de trams rijden
naar de remises. Een dag na de
afkondiging van Christians order
stroomt heel Philips in Eindhoven
leeg, 18.000 arbeiders.
De Limburgse mijnen zien nog
maar een enkele mijnwerker ko
men. De staking slaat over naar
het westen, de Hoogovens staken,
de trams in Den Haag rijden niet
saris^Seyss-mquart^te"Leeuwarden.In d3arVan defi,eerde de Arbeidsdienst voor de Rijkscommis-
U
BENT NET ZO JONG
ALS U ZICH KLEEDT
dat weet u zelf? des te beter!
dus oude niet moderne kleding weg.
gewoon jong zijn, kopen, aantrekken,
en zich laten bewonderen.
MAG KLEDING DIE HOOG MODE IS
OOK LEKKER ZITTEN1
wij vinden van wel.
daarom maakte DORA v. d. VEN alle
nieuwe modellen naar het zorgvuldig
uitgekiende d. j. m. (de juiste maat)
systeem
de volledige collecties
bontmantels (zomerprijzen), mantels -
costuums - japonnen - regenkleding en
lederen kleding worden m vrijblijvend
getoond in een van onze filialen
