KAAS: lekker en gezond
De „bol
Van Ba
dè oplo
bij bra
fiat-agei
f/A/DHOVfA
DAGBLAD DE STEM
VIJFTIG JAAR ROYAL AIR FORCE
De eerste mannen die de Atlantische Oceaan overvliegen Alcock en Brown poseren hier voor hun
Vickers Vimy. In deze RAF-bommenwerper uit de eerste wereldoorlog maakten zij in 1919 de geruchtmakende
reis.
SE5A-vliegtuigenkeurig opgelijnd op de vliegbasis St.-Omèr in
Frankrijk in juni 1918. St.-Omèr speelde ook in de slag om Engeland
een grote rol als Luftwaffe-basis.
Dit is luchtmaarschalk Viscount
Trenchard, die de vader van de Royal
Air Force wordt genoemd.
(Van om* luchtvaar tred acteur)
Deze maand vijftic jaar geledei
ontstond uit een samenvoeging; vai
het Royal Flying Corps, het Lucht
bataljon van de Koninklijke Genie ei
Marine Luchtvaart Dienst de Brit
se Royal Air Force. Er Is door
gaans weinig reden om stil te staar'
bij jubilea van buitenlandse krijgs
machten. B|j de RAF ligt dat an
ders. Nederland heeft wezenlijk vee
met de RAF te maken gehad. En
het is mede aan dit, in 1940 ma
terieel zwakke, maar mentaal for
midabel sterke wapen te danken ge
weest dat Hitier zich toen niet ste
viger In Europa heeft kunnen ves
tigen.
Nevenstaande foto's geven een
beeld van de pre-natale en allereer
ste levensjaren van de RAF. De
Britse luchtmacht vond zijn oor
sprong al in 1911 toen de Genie een
luchtbataljon oprichtte. Dit bataljon
was verdeeld in twee compagnieën:
één uitgerust met luchtschepen
(„Zeppelins") en één met vliegtui
gen van draad en latwerkconstruc
tie. Britse vliegers kregen hun vuur
doop boven de slagvelden van Vlaan
deren en Frankrijk. Nog voor het
einde van de oorlog werden de Brit
se vliegdiensten omgesmeed tot de
ene RAF, Later zou de marine zich
opnieuw afscheiden, maar toen wa
ren de eisen des tijds anders gewor
den.
Algemeen bekend is de legendari
sche Slag om Engeland. Hitiers eer
ste nederlaag werd hem toegebracht
door haastig opgeleide kantoorbe
dienden, machine-bankwerkers, stu
denten en jonge aristocraten die de
Spitfires en Hurricanes van de RAF
bestuurden.
In de RAF dienden gedurende de
oorlog ook veel Nederlandse vlie
gers. Er werd zelfs binnen het ka
der van de Britse luchtmacht een
eigen Nederlands jachtsquadron op
gericht, het No 322 (Dutch) Spitfire
Squadron, thans uitgerust met Star-
fighters en dat toevallig dit jaar
het zilveren jubileum viert.
In bezet Nederland stond de RAF.
bekend om de zorgvuldigheid waar
mee Lancasters, Halifaxes en Stir-
lings doorgaans hun bommen op de
Duitse doelen lieten vallen. Typisch
voorbeeld daarvan was de grootste
luchtaanval die in de oorlog op de
vliegbasis Gilze-Rijen werd uitge
voerd.
Honderden RAF-bommenwerpers
lieten op 15 augustus 1944 twintig
minuten lang bommen regenen op
de basis. Er viel nauwelijks een bom
buiten de omheining. Dat was ook
wel eens anders geweest, bijvoor
beeld een maand eerder toen Ame
rikaanse Vliegende Forten een „stra
tegisch bombardement van grote
hoogte" uitvoerden en d° hele bom-
menlast in het centrum van Gilze
deponeerden. Na de overwinning vlo
gen twaalf Lancasters over alle Ne
derlandse provinciale hoofdsteden.
Het was de afscheidsparade. De kou
de oorlog bracht de RAF weer spoe-
Nauwelijks een maand voor het uitbreken van de eerst» wereldoorlog oefenden deze mannen van de Merkt
Vliegdienst op de terreinen van Crystal Palace in Londen.
dig terug in Nederland. Maar In de
vijftiger jaren verhuisden de Britse
luchtmachtmannen voor het over
grote deel naar de Bondsrepubliek.
De Nederlandse luchtmacht is ln
NAVO-verband nog altijd nauw ver
bonden met de RAF. Britse, Belgi
sche, Duitse en Nederlandse squa
drons vormen de Tweede Geallieer
de Tactische Luchtmacht (2ATAF),
welker hoofdkwartier in Mönchen-
Gladbach is gevestigd.
De laatste jaren is de RAF dik
wijls in het nieuws geweest als kind
van de rekening van de verschillen
de ministers van financiën. Het ene
project na het andere is geschrapt
en de RAF werd gekortwiekt. On
langs nog werd een bestelling in
Amerika van 50 hypermoderne F-lll
jachtbommenwerpers geannuleerd.
Toch zal de RAF waarschijnlijk ook
in de zeventiger jaren. Op de Ameri
kaanse na, de sterkste luchtmacht
van de NAVO zijn. De sterkte (in
vliegtuigen) zal dan bestaan uit 200
tot 300 Brits-Franse Jaguars, 176 su-
persone Phantoms (in Amerika ge
bouwd maar met Britse motoren)
waarvan er zestig verkregen zullen
worden van de Britse marine na het
afschaffen van de vliegdekschepen.
Voorts uit een groot aantal Bucca-
neers-II (ook afkomstig van de ma
rine) voor precisie-aanvallen van la
ge hoogte, zeventig Harriers, 's we
relds eerste verticaal opstijgende en
landende gevechtsvliegtuigen, 'n res
tant V-bommenwerpers voor specia
le taken (hun nucleaire taak is dan
overgenomen door de Polaris-onder-
zeeërs van de marine), 66 (Ameri
kaanse) Hercules-transportvliegtui
gen en voor Coastal Command 38
Nimrods (ontwikkeld uit het straal-
passagiersvliegtuig Comet) bestemd
voor lange-afstands-verkennings-
vluchten boven zee. Zo ongeveer zal
de RAF er uitzien op de zestigste
verjaardag.
W.K.
Koning George V was altijd zeer geïnteresseerd in ver"c I
gen van zijn soldaten. Hier bezoekt hij vliegers en waarnemen
No 52 squadron.
Op onze tafels heeft Hollandse kaas een best plaatsje, maar ook in
het buitenland is dit produkt graag gezien (en geproefd). In ons
totaal „levensmiddelenpakket" neemt het een hoogst belangrijke
positie in.
Kaasmaken is in ons land, in Engeland, Frankrijk en Noord-Duitsland van
huis uit vrouwenwerk geweest. De boerin bereidde „haar" kazen liefderijk
en trots. Beroemde soorten zaols Camembert en Tilsiter zijn aan vrouwen te
danken. (In meer zuidelijke landen zaten de gangmakers in de kloosters).
Dat is nu bijna verleden tijd. Nog maar 10 miljoen kilo per jaar komt van
de Nederlandse boerderij, dat is slechts 5% van onze totale produktxe. De
overige 95% komt van de fabriek.
ding van knoeierijen in de boter en
kaashandel" opgericht, en ontstonden
later kaascontrolestations: in 1911
kwam de wet op njkskaasmerken tot
stand.
Voor boerenkaas is er het tonvormige
merk met de aanduiding Boerenkaas,
volvet en Holland.
Voor fabriekskaas: een cirkelvormig
merk met de woorden „Holland en
volvet".
grondstof goede koemelk is en aller
lei voorschriften beschermen de faam
waarin de Hollandse kaas zich ver
heugt.
Momenteel maken, eten en exporte
ren wij (Hollanrse kaas is een be
langrijk exportartikelGoudse,
Vierkante en lunchkaas, Edammer
en Broodkaas, Leidse, Friese en
Roomkaas, Dieetkaas, magere kaas,
smeltkaas, kaaspoeder en smeltkaas-
nationale Kaasconventie van 1952
mogen zij niet zonder meer in de
handel gebracht worden onder de
naam GOUDA, EDAMMER enz.,
maar o.a. als „Gouda Fransais",
„Svensk Gouda"
Aristeus, zoon van Apollo, gaf vóór
uitvinder van de kaas te zijn, maar
hij stond op goede voet met de nim
fen die de kunst van het kaas maken
waarschijnlijk reeds verstonden. (Wij
Dat de Germanen kaas maakten,
blijkt uit de gevonden aardewerk
bakken met zeefgaten, die dateren
uit het bronzen tijdperk en dienden
om zuremelkse kaas te bereiden
Aangezien wij uit de geschiedenis
boekjes weten dat de Batavieren
(een Germaanse stam) leefden van
jacht en visserij, terwijl de vrou
wen huishoudelijk werk deden en
af en toe verdobbeld werden, gelo
ven wij zeker dat om de Batavierse
die de lekkerste kaas maakte, harts
toehtelijk werd gespeeld.
Dat kunnen we nu wel geloven, maai
zekerheid is er pas over kaasberei
ding in ons land gedurende de acht
ste eeuw. Toen had Friesland een
grote veestapel, veel boter en dien
tengevolge ook kaas.
Goudse en Edammer waren al vele
eeuwen beroemd toen in de 13e en
14e eeuw Haarlem en Leiden hun
zuivelmarkten kregen en kaas en
boter werden „uitgevoerd" naar de
zuidelijke Nederlanden en naar de
Baltische staten De faam werd tege.
lijkertyd met het produkt wijd en
zijd over de zeeën gebracht door onze
zeelieden die de vrachtvaarders van
Europa heetten.
Vroeger werd de kaas bijna uitslui
tend uit volle melk bereid. Later,
na het ontstaan van fabrieken, van
ontroomde melk. Het was op de
kaasmarkt niet alles goud wat er
blonk en daarom werd in de 17e
eeuw al de „Vereniging tot bestrij-
Voorts zijn er nog kleinere cirkeltjes
zeshoekjes, rechthoekjes, afgeronde
rechthoekjes, met de aanduidingen
60+, 40+ of 20+, telkens met het
woord Holland, op allerlei verschil
lende produkten te vinden. Onder
„Holland" staat het nummer, de sta-
sionsletter en de serieletter, waaruit
kan worden opgemaakt waar en
wanneer de kaas werd geproduceerd.
Het kaasmerk biedt garantie dat de
poeder, witte meikaas, Kwark, Cot-
tagecheese, Mon Chou, St. Paulin,
Schoonauwen, Kerheimse kaas, Lim
burgse of Hervese kaas, Bluefort,
Cheddar kaas, Cheshire kaas.
Wij maken dus kaassoorten die lij
ken op buitenlandse, maar aan het
merk is te zien dat het Hollandse
produkten zijn. Zo wordt ook de Ne
derlandse kaas in het buitenland na
gemaakt, maar dank zij de Inter-
zeiden het al, het is vrouwenwerk).
Minder romantische bronnen vermel
den dat Finse nomaden de eersten
waren en de bereiding leerden aan
de Scandinaviërs. Het moet een soort
kwark of ingedikte melk zijn ge
weest; later leerde men de melk
door leb te stremmen met takken,
o.a. van vijgebomen, zoals de Griek
se dichter Homerus verhaalt.
In de bijbel wordt kaas vermeld;
in het Midden-Oosten was de berei
ding vi-oeg bekend; de Scyten diep
in Rusland aten dagelijks kaas van
paardemelk; Grieken en Romeinen
serveerden kaas bij elke maaltijd.
De Romeinen hadden in hun woning
naast de eigenlijke keuken, een af
zonderlijke kaaskeuken en dikwijls
nog speciale ruimten om de kaas te
laten rijpen. In het begin van onze
jaartelling was Rome beroemd om
de vele voortreffelijke kaassoorten
waarvan men dan ook verschillende
kaasgerechten bereidde
Kaas is eigenlijk melk in geconcen
treerde vorm en wij kunnen er dan
ook de voedingsstoffen die in melk
voorkomen, in terugvinden.
Naast het melkvet, waarover het
r(jkskaasmerk spreekt, bevat kaas
een belangrijke hoeveelheid melk-
eiwit. De onderlinge verhoudingen
tussen vetten en eiwitten zal af
hangen van het vetgehalte van
de kaas. De veronderstelling dat
volvette kaas een hogere voedings
waarde zou hebben dan kaas be
reid uit gedeeltelijk ontroomde
melk is niet juist.
Volvette kaas bestaat voor onge
veer de helft (tenminste 48%) uit
vet en de rest uit de zgn. „vet
vrije droge stof" (eiwitten, zou
ten, vitaminen en de in
omgezette melksuiker).
Bij 40% kaas bedraagt het veWJ
halte slechts 40% van a
stoffen en een hoger eiwi I
Daar de eiwitten als YP^KJ
hoger te waarderen zon
vetten zou men zuiver van
dingsoogpunt dus mogen
dat de minder vette kaas--^.
nog waardevoller zijn dan
kaas.
Kaas is dus een ,voedj"^|
dat bijzonder rijk is aan ,-.-l
en kaas is niet duur wat ,J
andere eiwitrijke voeding»"
len meestal helaas niet
zeggen. Daarom kan kaas J
leen op het brood, maa .^j
onderdeel van de warme BW"
goed genuttigd worden. -
Jonge kaas heeft een hog"tv
gehalte dan beiegen of oude
zodat de totale caloris
iets lager zal liggen da
oude kaas.
Behalve eiwitten en vetten1
ook rijk aan voedmgszouteft
al aan calciumzouten en
minen. Jonge kaas is
verteerbaar. ^°or die p
zijn ook verschillende
dieetkaas verkrijgbaar.
(Van een onzer
EINDHOVEN „Het is een
elke 1.000 liter water die in
950 liter terugkomt zonder er
bij de bestrijding. De brandwl
den; ze gooien het water er
zonder meer terug. Tot hun et
object is afgebrand. Wie neem
noegen met een nuttig effect
Dit zegt de Eindhovense brandmee:
„nevelkogel" heeft ontwikkeld. Een v
blusgebied wordt genoemd.
Brandmeester Carel van Baak
praat met een enorme hartstocht als
hij het over brandbestrijding heeft.
De vrijgezel besteed ieder vrij uurtje
aan uitvindingen op dit gebied; hij
al verschillende wereldoctrooien
zijn naam staan. En zijn arsenaal
nog lang niet uitgeput.
De heer Van Baak is ai ruim 25
jaar 'brandweerman en heeft vrijwel
altijd in de uitrukdienst gezeten. Hij
vijf jaar geleden tot de conl
clusie dat er veel meer warmte moest
worden gebonden tijdens een brand.
Daarvoor zou men in de kern van
de vuurhaard moeten kunnen door
dringen, maar voor een mens is dat
uiteraard onmogelijk. Op de conven
tionele wijze van brandbestrijding
komen er met de stralen water
Breda:
Breda:
AUTOBEDRI
Ginnekenwi
AUTOBEDRI
Markendaal
Bergen op Zoom: GARAGE J.
Villa Nova,
Baarle Nassau: GARAGE A
Alphensewi
