Man van La Mancha
musical over
schrijver Don Quichote
Twee liefdes in
woelig leven van
V. Majakovski
Het
Florentijnse
Circus
standswoning
VERMEULEN
en afzelia
mkt cortina t.v.
ma prijs
universeel t.v.
ma prijs
i-batterij
dfoon
ma prijs f159,—
:ot40°/o korting
5table radio
portable radio
ma prijs ƒ152,—
Er zijn van die beroemde boeken, die steeds opnieuw bijna per
vergissing gekozen worden om er bewerkingen van te maken.
Hoeveel filmers en toneelschrijvers tussen Tegelen en Holly
wood zijn er al niet gestruikeld over de Bijbel? Tussen al die mees
terwerken („Oorlog en Vrede", „Illiafs" enz.) neemt „Don Quichote"
wel een heel bijzondere plaats in, omdat dit werk van de zestiende
eeuwse Spanjaard Miguel de Cervantes aanleiding is geweest tot
uitzonderlijk veel bewerkingen en bijna evenveel mislukkingen.
Decors en kostuums? Vodden en
rommel die in de gevangenis te
vinden zijn.
Zo vertelt Cervantes in die on
deraardse kerker een reeks avon
turen. Slechts die scènes, die zich
in deze omgeving lenen voor op
voering, komen tot leven. Andere
taferelen worden overgeslagen,
maar kunnen in deze opzet van de
bewerking rustig gemist worden.
Het gehfeel heeft een dramatische
kern, die de meeste bewerkingen
niet bezitten: het vertellen van het
verhaal is voor de hoofdpersoon
een levensnoodzaak. Natuurlijk kan
hij de harten van zijn luisteraars
winnen en aan het slot van het
stuk wanneer hij wordt opge
haald om voor de rechter te ver
schijnen wenst men hem van
alle kanten daar een even grote
welbespraaktheid toe, als hij hier
heeft getoond.
Qale Wasserman stapte na enige
tijd af, van zijn idee er een
toneelstuk van te maken. Het werd
een musical en het team vormde
zich: een componist en een tekst
schrijver dat is een heel ander
vak dan dat van dialoogschrijver
in de musicalwereld; een regisseur
met grote ervaring op dit gebied,
een choreograaf voor de dansnum-
mers, enzovoorts. Samen werkten
zij verder en er groeide een tame
lijk evenwichtige musical, waarin
een fraai portret werd geschetst
van Cervantes en zijn held, Don
Quichote.
Natuurlijk is het verhaal dat
Cervantes hier verteld, voor dit
In december van dit jaar zal in
theater Carré in Amsterdam de
eerste Nederlandse voorstelling
gegeven worden van „De man
van La Mancha", een groot suc
ces in New York. Deze musical
over de beroemde Don Quichote-
figuur is op vernuftige wijze ge
construeerd. Bijgaand artikel
vertelt daar meer over.
speciale publiek van boeven, een
ander dan hij in zijn boek heeft
geschreven. Dulcinea is hier niet
het eenvoudige boerenmeisje, maar
een van die juffers uit de herberg,
in wie Don Quichote tot algemeen
vermaak een toonbeeld van maag
delijkheid ziet. Om zijn verhaal
voor dit publiek van laag allooi
aantrekkelijker te maken, laat Cer
vantes deze Dulcinea ook een gro
tere rol spelen in het leven van
Don Quichote, zelfs komt ze aan
het sterfbed van deze Ridder van
de Droevige Figuur. In New York
is de voorstelling van deze mu
sical, „Man of La Mancha" te zien
in het ANTA Washington Square
Theatre, een grote schouwburg,
"waarin het publiek cirkelvormig
om het podium zit opgesteld.
Slechts aan één zijde is een zwarte
wand, verder is het speelvlak voor
driekwart open voor het publiek.
Uit die achterwand kan een elf
meter lange trap, die uit de nok
Decorontwerp van Howard Bay voor de oorspronkelijke voorstelling van
„De man van La Mancha", zoals het ook in Nederland gebruikt schijnt
ta worden. De suggestie moet vooral van belichtingseffeeten komen.
David Atkinson is in New York
enkele maanden de centrale fi
guur van de musical geweest: hij
speelde de dubbelrol van Cer
vantes en Don Quichote.
van het theater wordt neergelaten,
om soldaten in de kerker toe te
laten. Soms wordt met vodden en
stukken hout een soort decorstuk
of een rekwisiet gebouwd, om
een bepaalde ruimte of handeling
te suggereren. Verder doet de be
lichting alles.
Het orkest zit niet op de gebrui
kelijke plaats, (tussen podium en
publiek), maar achter het podium,
in tweeën gedeeld, onzichtbaar ach
ter schermen. Tijdens de voorstel
ling, die zonder, pauze of onderbre
king gespeeld wordt, blijven de
spelers op het podium of daaron
der, waar cellen en verblijfruimten
zichtbaar zijn door tralievensters.
Twee en een half uur lang vertelt
Cervantes, zingt liederen over zijn
held, verdeelt rollen onder de ge
vangenen. Aan het eind 'laat Cer
vantes z'n held sterven, zoals in
het boek, tot werkelijk groot ver
driet van zijn gevangenispubliek.
is weer Paul Kijzer, die de
Nederlandse rechten heeft, de
Europese zelfs. Hij produceerde
begin januari de Weense voorstel
ling, met Josef Meinrad in de
hoofdrol. In Amerika is de rol on
der meer gespeeld door José Fer
rer en David Atkinson, nadat hij
bij de première was gecreëerd door
Richard Kile. Rij ons: Guus Her
mus, de ideale acteur voor die rol,
is men geneigd te zeggen. Het is
allemaal niet zo revolutionair, na
tuurlijk, niet nieuw en niet van
gibtë bëtëKëhtë Wbï ïëïg Smëtè
dan het publiek, dat slechts amu
sement zoekt in het theater, maar
in zijn genre is. „De Man van La
Mancha" een eerlijke, heel goed
bedachte en knap opgebouwde mu
sical, bijzonder veel spelmateriaal.
De Nederlandse produktie zou
eventueel onder regie van Johan
Greter staan, vertelde Paul Kijzer.
De unieke wijze waarop de voor
stelling is opgebouwd zou hier ge
handhaafd blijven. In Carré zou
een groot open podium in de zaal
worden gelegd, vóór het toneel.
Misschien zou men er daarom beter
aan doen, Amerikaanse regisseurs
hierheen te halen, zoals men het
ook deed met „Anatevka" en „My
Fair Lady". De ervaringen van on
langs, met „Ja, Ik Wil!" en „The
Fantasticks" tonen immers aan, dat
men Nederlandse regisseurs niet
zonder meer aan Amerikaanse mu
sicals kan laten beginnen, omdat
men gewoon niet van ze kan eisen,
dat ze de techniek die daarvoor
nodig is beheersen, of zelfs maar
de noodzaak onderkennen, die
techniek te verkrijgen,
Twee verlangens hebben het leven van Vladimir Majakovski be
heerst: het verlangen naar de liefde van een vrouw en het ver
langen naar een geslaagde revolutie. Hij werd op de negen
tiende juli 1893 geboren in Bagdadi, dat tegenwoordig
Majakovski heet.
In 1902 verhuisde zijn familie naar Kutais en in 1906, nadat zijn
vader, de houtvester, gestorven was, naar Moskou. In 1908 werd
Vladimir Majakovski lid van de Bolsjewistische sociaal democratische
partij. Hij werd datzelfde jaar gearresteerd in een klandestiene druk
kerij, maar kort daarna vrijgelaten. In 1909 werd hij nog tweemaal
gearresteerd en alleen omdat hij nog zo heel jong was, werd hij
niet naar Siberië gestuurd. Toen de revolutie eenmaal een feit was,
begeleidde hij haar met zijn poëtische oproepen, zijn marsen, zijn
verheerlijking, maar ook met zijn satire. Hij wees onvervaard op de
misbruiken, die zelfs de revolutie aankleefden en toen hij zich op de
veertiende april 1930 in zijn studeerkamer het leven benam, ge
loofde hij, dat hij gestraft zou kunnen worden voor zijn'vrijmoedig
heid. Hem werd door de literaire bonzen van het ogenblik duister
heid van de faal verweten naar aanleiding van zijn laatste stuk, Het
Badhuis, dat geen succes werd in tegenstelling met zijn voorlaatste
toneelstuk „De Wandluis", dat onder Meyerhold en met muziek van
Sjotakovitsj in première ging. „De Wandluis" is onlangs bij Polak
en Van Gennep te Amsterdam verschenen in een zeer goede verta
ling van Charles B. Timmer. Het is een feeërieke komedie in negen
taferelen, die min of meer laten doorschemeren dat de revolutie ge
vaarlijke kanten heeft. Een communist, die er in geslaagd is zich
vooruit te ellebogen gaat daar met een burgerjuffrouw trouwen. Er
ontstaat brand bij de bruiloft en de bruidegom bevriest. In dit diep
vries blijft hij een halve eeuw.
A ls hij weer ontwaakt, is hij in
een robotwereld terechtgekomen,
waar hij aan het volk als monster
wordt getoond. Een zeker scepti
cisme over de ontwikkeling der re
volutie, 'die wel eens af zou kun
nen wijken van de dichterdroom
over de revolutie, kan men in het
stuk opmerken, het houdt in ieder
geval een waarschuwing in-
Het verwijt van duisterheid van
taal is uiterst onrechtvaardig, maar
er zijn redenen voor die uitspraak.
De taal van Vladimir Majakovski,
is herhaaldelijk moeilijk. Die moei
lijkheid is een kwaliteit. Marke
Fondse, die voor de Bezige Bij te
Amsterdam, Majakovski's kleine
reeks gedichten, het vierluik met
proloog: Een wolk in broek, ver
taalde, laat dat zien. Fondse had
er naar kunnen streven om de
tekst te vereenvoudigen zoals dat
een andere vertaler van de pro
loog van „Een wolk in broek", Ni
co Scheepmakers deed. Fondse
heeft dat echter niet gedaan. Hij
heeft gepoogd de kernachtigheid,
het lapidaire, het brokkelige van
de tekst recht te laten wedervaren
en hij is daar bijna voortdurend
voortreffelijk in geslaagd.
Vladimir Majakovski was onge
twijfeld een man, en een vlese
lijke man, maar hij kon inderdaad
ook teder zijn, onberispelijk of niet.
Hij toonde dat al in het zeer be
kend geworden vroege gedicht Li-
litsjka, dat hij in plaats van een
brief een Lilitsjka richtte, hij toont
het in het eerste „Luik" van
„Een wolk in broek" dat in 1915
de massa aanspoort tot de opstand,
dat de estetische dichters verwijt,
dat ze niet aan de „straat", de
gewone mensen, de samenleving,
denken, maar dat ook over Maria
handelt, die in Odessa maar niet
komen wil.
Ondanks de vormgeving, on
danks het onderwerp, dat hij soms
behandelde, is Majakovski nog
een romanticus, zijn levenslot is
romantisch, zijn liefdesboot is het,
zijn satire, zijn. verzet tegen de be
nauwende samenleving, satire en
romantiek horen bij elkaar.
Dat hij niet helemaal past in het
bolsjewistische Rusland van zijn
tijd is ongetwijfeld waar, het ging
hem om essentiëlere dingen dan
economische planning, hoezeer hjj
ook het vijfjarenplan op het laatst
ook verheerlijkt heeft.
Hij zat als iedere romanticus met
het raadsel van het bestaan. Het
bracht hem langzaam tot vertwij
feling. Men kan dat en „Wolk in
broek", dat oorspronkelijk „De
dertiende apostel" heette reeds be
merken.
Op een bepaald ogenblik is hij
daar in gesprek met God, met de
almachtige.
almachtige, jij verzon een paar
armen,
jij verzorgde ons hoofd daartussen,
waarom heb je niets verzonnen
dut maakt dat men zonder
gemartel
kan kussen, kussen en kussenI
Misschien lijkt dat een wat on
zinnige, zelfs kinderachtige vraag
maar het is een vraag, die men
tegenwoordig niettemin existen
tieel zou noemen.
weer hangt met onhalsde sterren
de hemel erbij als een abbattoir.
vladimir majakovski wist er geen
antwoord op, het gesprek met de
almachtige is niet zelden bijzon
der eenzijdig, ook als het aan de
ene zijde gevoerd wordt door ie
mand, die het leven nieuw wil ma
ken, door een revolutionair.
,V— v.
In „Aurea", de reeks literaire kartons, die in een keurige uitvoe
ring bij A. W. Sijthoff te Leiden verschijnt, is een groot gedicht
van Maria de Groot opgenomen. Het is haar derde poëzie-uit-
gave en haar tweede in deze serie. Het voorgaande bundeltje heette
„Amsterdams Getijdenboekje", waarin geloof en werkelijkheid door-
eengestrengeld waren. Men zou het religieuze lyriek kunnen noe
men, die het aardse en hemelse verbindt.
De Inhoud van het onderhavige deeltje, dat „Het Florentijnse Circus"
tot titel kreeg, heeft evenals het reeds genoemde Amsterdam als decor
Plaatsbepalingen als Blauwbrug en Amstelveld laten daar geen twijfei
aan bestaan. De ik-figuur in dit episch-allegorische gedicht is een domp-
teuse, die met vaste hand de troep leidt. Als deze in de piste haar intrede
doet, gaat zij triomfanelijk voorop:
Ik sta vooraan op mijn strijdros,
Cleopatra de generaal.
De flanken yan het paata ifiëtdal.
Zijn hoofdpluim is een druiventros.
En achter mij in het gelid
de dieren, duizelig en dol.
Lazar terzijde en de clown
op één been draaiend als een tol.
Een indrukwekkend stuk regie
dat ik alleen heb uitgedacht.
'Tijdens een voorstelling gaat de tent in vlammen op met uiteraard pa-
-L niek onder de toeschouwers. Een der circusgasten, Gemito, wordt van
brandstichting verdacht en geraakt achter de tralies. De troep trekt ver
der, maar zonder de direcrice, die achter moet blijven om te getuigen in
de rechtszaak tegen Gemito.
"C1 venals in haar vorig werk gebruikt Maria de Groot ook in dit gedicht
•Lu symbolen, die onder haar woorden verborgen liggen. Er is een meng
sel van heidense en christelijke motieven. Het is niet eenvoudig haar juis
te bedoelingen te ontdekken, hoewel bij herhaalde herlezing veel duide
lijk wordt. In dit opzicht drukt zij de voetstappen van Hoornik en Nijhoff,
wier uitvoerige gedichten eveneens bij langdurige bestudering aan bete
kenis winnen.
pve werkwijze van de dichteres is vrij traditioneel. Haar verzen, die vele
k-f rijmen en met name talrijke alliteraties bevatten, zijn zeer klankrijk
Het ritme hadden we graag wat strakker gezien en de beeldspraak iets
origineler. „De" penseel klinkt ons wat vreemd in de oren
Alles bijeen een voortreffelijk werkstuk, dat opnieuw bewijst, dat we ln
Maria de Groot een talentvolle dichteres bezitten. Haar boekje is een
waardevolle bijdrage tot de reeds omvangrijke hoeveelheid literaire pu-
blikaties, die een circus tot onderwerp hebben.
WILLEM V. D. VELDEN
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 17 FEBRUARI 1968
ijd 3 weken
INDEUREN
NIEFINEERDEUREN
BOARDDEUREN
aar uit voorraad.
S'BERGSEWEG 23—24
TELEFOON 01608 - 3158
imer: LANGE BRUGSTR. 22
TELEFOON 01608 - 3201.
inds 9.30 uur - 's zaterdags tot
in centrum van Sas van Gent
het team van musicalmakers geen
poging ondernomen om het boek in
toneelscenes te vertalen. De au
teur van de liedjesteksten zegt:
„Toen ik voor het eerst hoorde, dat
Don Quichote een musical zou wor
den vroeg ik: „Welk hoofdstuk
brengen ze op het toneel?" Het
antwoord was: „Geen hoofdstuk,
het hele werk". Ik verbleekte".
Toen hij hoorde wat men met het
boek ging doen heeft hij zich over
zijn schrik heengezet.
JJet idee, dat een garantie op suc
ces bood, was van Dale Wasser
man. Tijdens een verblijf in Ma
drid las hij 'n onjuist bericht
in een krant, dat hij daar was
voor een toneelbewerking van
„Don Quichote". Toen hij, een
scenarioschrijver en t.v. en film
regisseur dit las, besloot hij óm
het boek van Cervantes eens te
gaan lezen. Terwijl hij las, raakte
hij geïntrigeerd, niet alleen door
de figuur van Don Quichote, maar
vooral ook door de Spanjaard, die
hem in het leven had geroepen:
Cervantes zelf.
Hij ontdekte, dat er heel weinig
bekend was over het leven van de
schrijver. Een paar feiten slechts:
een militaire loopbaan, krijgsge
vangenschap, moeilijkheden met
de overheid, waardoor hij in de
gevangenis kwam, ex-communl-
cati.e,, een mislukt huwelijk, j»gn on
wettige dochter. En Dale Wasser
man concludeerde: „Ongeluk, dat
was het patroon van zijn leven.
Hij moest slag op slag van het
blinde, kwaadaardige noodlot in
casseren".
£jaar vond Dale Wasserman zijn
idee voor de bewerking.
Hij voert Cervantes zelf ten tonele,
in een van zijn moeilijkste ogen-
blikken: zijn verblijf in de gevan
genis van Sevilla. Om huis en be
zittingen te redden, gaat hij zijn
medegevangenen mensen van
het laagste allooi, die hem willen
uitschudden een verhaal vertel
len.
Hij vertelt niet alleen, hij voert
het verhaal op, als een toneel
stuk in de gevangenis en speelt
daarin zelf de hoofdrol van Don
Quichote. Cervantes' knecht, die
mee is opgeslrten, doet de rol van
Sancho Panza. De andere rollen?
Gevangenen zelf.
Dulcinea is niet meer het sim
pele meisje. Een brutale meid
in een kroeg die er danig de pest
aan heeft, dat Don Quichote ver.
liefd op haar wordt, omdat hij
er zo lyrisch over doet, wat zij
natuurlijk niet gewend is. Op de
foto: Bernie Massi.
lUKENSTRAAT 11, Sas van
Waarom is het zo moeilijk van
deze roman een toneelbewer
king te maken?
Wie het verhaal een beetje kent,
weet het. De fantaserende Spaanse
edelman uit de droge, kale en zon
overgoten landstreek La Mancha,
voert tijdens zijn omzwerving ge
vechten met windmolens, die hij
voor reuzen aanziet, met soldaten
di, hij voor boeven houdt, en met
priesters, die processie houden met
het beeld van de H. Maagd, die hij
als ontvoerders van een mooie
jonkvrouw te lijf gaat. Gevechten
die op het tonee-1 niet of nauwe
lijks uitgebeeld kunnen worden;
zelfs niet met de verbluffende ma
chinerieën, die in moderne theaters
te vinden zijn.
Waarom proberen al die bewer
kers het steeds weer? Het tweespan
Don Quichote en knecht Sancho
Panza, dat op een mager paard
en een lui ezeltje door Spanje
trekt, hoort bij de meest beroemde
duo's uit de wereldliteratuur. Het
zijn standaardfiguren, de dromen
de edelman die zich in de nesten
werkt en de realistische boeren
zoon die de kastanjes uit het vuur
haalt. Het zijn karakters, die het
in het theaer geweldig doen. En al
die taferelen, die zó op het toneel
kunnen: het begin van het ver
haal, als Don Quichote een oud
roestig harnas aantrekt om zijn
huis te verlaten en een ridderlijke
zwerftocht te beginnen, waarover
hij in zijn boeken zoveel heeft ge
lezen. De episode in de herberg
waar hij zich tot ridder laat slaan,
door een herbergier die voor hem
de kasteelheer is, in de varkens-
I stal. in zijn og'en een kapel.
De juffers, die in die herberg de
mannelijke klanten van drank en
andere levensbehoeften voorzien,
I spreekt hij toe als waren het. gra-
I vinnen en jonkvrouwen.
vooral dankbaar is de liefde
van de dwaze edelman voor
Dulcinea. Daar komt de romantiek
ln de trant van Cyrano: De Do
lende Ridder draagt al zijn hel
deniadenop aan de schone, die
hij van grote afstand af bemint.
Zo hoort het, volgens de boeken,
die hij las. Maar de vergissing is
groot. Dulcinea is immers niets
meer dan een eenvoudig, ongelet
terd boerenmeisje uit het gehucht
Toboss, dat niets van doen wil
hebben met Don Quichote, de rid
der van het Droevige Figuur.
Stuk voor stuk redenen, die het
verklaarbaar maken, dat bewer-
E s'ee,cls opnieuw op dit mees
terwerk van Cervantes terugko-
~eA Toneelschrijver, p^le,Wasser-
f™. componist Mitch Leïgh" en
wstschrijver Joe Darion zijn de-
Benen die zich er ditmaal op heb-
oen gestort. Hun werkstuk zal op
"et emd van dit jaar in Theater
"«re in Amsterdam voor t Neder-
andse publiek zijn première bele-
E" is veel kans, dat het lukt.
Er zal een sterbezetting zijn: Guus
ermus en Lex Goudsmit als Rid
er en knecht; een twintigtal an-
n,m acteurs en actrices zal dé
iiEge ,rollen spelen. Negentien
haa]6S Z^n vervloci1ten in dit ver
wit gaat zoals het ging in
Tork, zullen de producenten
®cdewerkers aan „De Man van
lafcen z1®11- dat het
hot? kan zijn, een succesvolle
m0vorkln.g van „Don Quichote" te
twee jaiac staat daar het
I, ""cater daar de musical ver
hult ^ordt' uitverkocht. Het pu-
(k wil het meer dan eens zien.
«'jueces kan mogelijk verklaard
°™en uit de wijze van het be-
voo De vele mislukkingen van
"«gangers in gedachten, heeft
raaie 59 cm T.V. ontvanger in
notenhouten kast. 6 Program-
toetsen, frontluidspreker cen-
iming. Super uitvoering dus
net en ontvangst van Duitse
js LG98,—
idvertentie werd abusievelijk
/ermeld.)
I 745,—
it, 2e net alsmede Duitsland
u's ƒ8991—
738,—
itterij en 220 volt netvoedïng,
ïbruiken, thuis, boot, caravan
Us f
ze uit Blaupunkt, Philips en
-adio's, T.V.'s, bandrecorders
elers.
wrekers, ook als babyfoon
st tas en oortelefoon.
fM—
prijs f 98,-
looi toestel. Met extra sterke
voor nog betere weergave
ijs J.6SC—
TRAMSINGEL 74
breda
TEL. 01600 -2 58 00
Bereikbaar B.B.A.Stadsdlenst
lijn 1. Halte Dljkpleln
20 min. dienst.
HT WASSENAAR
