Ethische vragen rond dood en leven
concurrenten
DE DODEN HELPEN DE
LEVENDEN LEVEN
Europese boeren
worden hevige
-m00,e
Krachtige bestrijding
van ongelukken door
alcohol nodig
Leze0
z0 rofl^ntlsch-
het
Door bedrijfs- en produktievergrotinjj:
Gescheiden teams
Afweerreactie
Sanering
Waakzaam
Groter
Hongerstakingen
rond Kerstmis
in Den Haag
KAMERLID OELE
Zuivelfabriek
Zuidlaren bij
Acmesate Assen
Nestgeur
1 fascinerende verhai6
iken vedelt f|itsende rapieren.
J;Vant etuigdenfreSattfnewaar romances opb|0^%!
rode rozen. jsterjngen- £n uw boekha,™
tederhede zQ ronna be|eeftnueenmaaS
woont om de Anf*T 11
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 16 DECEMBER 1967
WP
De Christelijke Volkspartij in Bel
gië heeft besloten om haar vertegen
woordigers In de Kamer van Volks
vertegenwoordigers een boete van
250 gulden op te leggen, als ze zonder
geldige reden afwezig zijn.
De reden voor dit, toch wel opzien
barende besluit, is dat er deze week
in de Kamer twee keer niet over een
wetsontwerp gestemd kon worden,
omdat er niet genoeg mensen waren.
In Nederland is het mei de afwezig
heid van de Kamerleden gelukkig
niet zo erg als in België. het wordt
de laatste jaren steeds minder
maar dat het goed is, zou ik niet dur
ven beweren. Daarom is dat Belgi
sche voorbeeld best ook bij ons te
gebruiken.
Dezer dagen is het een eeuw ge
leden, dat de Belgische schrijver
de Coster zijn nu wereldberoemde,
Tijd Uilenspiegel schreef. Dat deed hij
in het Frans, maar er zijn enkele
zeer goede Nederlandse vertalingen
van.
„Als ik merk, dat ik met chagrijn
op de planken moet, ga ik net zo lief
bij de gemeentereinigmg van HlUe-
gom solliciteren".
(Rien van Nunen)
Een opmerkelijk pleidooi Viel deze
week in Leeuwarden te beluisteren.
De heer A. G. Algera, voorzitter van
de bond van coöperatieve zuivelfa
brieken in Friesland, pleitte daar
voor afschaffing van de afroming
van de drinkmelk tot drie procent
vet. Dat is, aldus de heer Algera, een
van de laatste overgebleven maatre
gelen uit de bezettingstijd.
Na afloop van de KVP-partijraad:
„Ite, compromissa est.
(Vrij Nederland)
(Van een onzer redacteuren)
LEIDEN De opzienbarende harttransplantatie in het Groote
Schuurziekenhuis in Kaapstad heeft in het volle licht gebracht, wat
de ingewijden al wisten de bijna onbeperkte mogelijkheden van de
hedendaagse chirurgie. In dit geval was de chirurg een geniale
uitvoerder van wat andere specialisten waargenomen en bevonden
hadden. Bij hem komen de bevindingen van de specialisten, die over
de zieke mens gebogen staan, samen. Hij voegt er de zijne aan toe
en handelt overeenkomstig de, veelal briljante, techniek die eigen
is aan zijn specialiteit.
Men zou de medische wetenschap
pelijke wereld kunnen zien als een
wereldwijd team van vorsers, diag-
notici en technici, waarin de een
niet zonder de ander kan in het
geval Kaapstad zou de chirurg
machteloos zijn geweest zonder de
immunoloog, de internist en de
cardioloog (om over de anderen
maar te zwijgen), maar immuno
loog, internist noch cardioloog zou
den de operatie in Kaapstad hebben
durven of kunnen uitvoeren.
Deze reusachtige samenwerking
heeft er toe geleid, dat de doden de
levenden helpen leven. De ontoerei
kende nier van een levende mens
kan immers omgewisseld worden
door de gezonde nier van een pas
overledene, het zieke hart van een
hartpatiënt kan zij het nog met
onzeker resultaat weggenomen en
vervangen worden door het onaan
getaste haii't van iemand die juist
gestorven is. Dit opent zeer grote
perspectieven, maar er rijzen tevens
vragen, niet alleen van geneeskun
dige, maar ook van ethische en ju
ridische aard.
Wie mocht menen, dat het plaat
sen van een hart van een 25-jarige
vrouw in het lichaam van een 55-ja
rige man, op ethische bezwaren zou
kunnen stuiten, kan gerust zijn.
..Vrouwen", zo verzekerde ons prof.
A.G. Brom, hartchirurg verbonden
aan het academisch ziekenhuis in
Beiden, ,,zijn lang niet zo vroegtij
dig onderhevig aan verkalking van
de kransslagaders (die de hartspier
voeden) als mannen. Onderzoek bij
gesneuvelden in Korea heeft uitge-
weze, dat sommige twintigjarige
jongemannen reeds tekenen vertoon
den van aderverkalking van de kr ans
slagaders".
Men zou zich kunnen voorstellen
dat, zodra transplantaties van or
ganen gemeengoed zijn geworden,
een levensgevaarlijk gewonde, die
een ziekenhuis wordt binnengebracht
de nijpende angst bevangt dat zijn
behandeling onwilleekurig beïnvloed
wordt door de omstandigheid dat hy
een zeer gezonde nier of een gaaf
hart bezit en dat hy, als hy over
lijdt, zeer geschikt is als donor.
Dr. L. Stubbe, als internist aan de
chirurgische afdeling van het acade
misch ziekenhuis in Leiden verbon
den, beschouwt het als een onwrik-
t™-v,00r.w?arde'. dat het dat
transplantaties uitvoert, nooit of te
handlulbetrokk™ ™aB zijn bij de be_
lichaanf ™ogeüi.1?6 donors. Een
ethische zijde: een dergelijke trans
plantatie is eenmalig en dus onher
roepelijk. Mislukt de ingreep, bij
voorbeeld omdat het lichaam het
vreemde orgaan niet aanvaardt, dan
overlijdt de patiënt. Dit maakt de
beslissing over het al dan niet trans
planteren van een hart aanmerke
lijk moeilijker dan bij een transplan
tatie van een nier. Een nier, die niet
door het lichaam aanvaard wordt,
kan verwijderd worden en de be
trokken patiënt behoeft niet per sé
te overlijden.
Een bijzonder mocilyk vraagstuk
in het licht van de transplantaties
is dat van leven en dood. Waar ligt
de grens tussen beide?
Efr zijn legio gevallen bekend van
mensen, die naar klassieke maat
staven „dood" waren, maar bij wie
het stilstaande hart met hedendaag
se hulpmiddelen weer op gang kon
worden gebracht (de pauze tussen
dit „dood" gaan en het weer op gang
brengen van de circulatie mag nooit
te lang duren anders treden onher
stelbare hersenbeschadigingen op).
Zo kan iemand ook overleden wor
den geacht, ook al doen hart en
longen dank zij de tegenwoordige
technische hulpmiddelen, normaal
hum. werk. Dit kan het geval zijn bij
dusdanig zware hersenletsels, dat
een elektro-encefalogram, waarmee
men hersenimpulsen kan registreren,
geen enkele uitslag meer geeft. Het
is in principe mogelijk om hart en
longen van een onthoofde mens nog
dagenlang te laten doorwerken. Zo
iemand is geestelijk (neurologisch)
dood, maar fysiologisch niet.
groepen, maar het komt voor dat er
mensen zijn die over gelijke of nage
noeg gelijke groepen beschikken.
Aan het onderzoek naar deze ma
terie heeft dr. J.J. van Rood, lector
in de immuno'haematologie aan de
Leidse universiteit en beheerder van
de bloedbank van het academisch
ziekenhuis, mede met dr. J. Eernis-
se, werkzaam op de bloedbank, een
groot aandeel gehad. Mede dank zij
zijn minitieuze en ingewikkelde on
derzoekingen. waarbij zelfs compu
ters te pas kwamen, hebben trans
plantaties, onverschillig of het nieren
harten of levers zijn, een betere kans
van slagen.
Het is duidelijk dat het menselijk
lichaam in geval van opneming van
vreemd weefsel minder in verweer
komt naarmate de groepen witte
bloedlichaampjes van donor en ac
ceptor („nestgeur") meer met elkaar
overeenstemmen.
Is het verschil klein dan zijn de af
weerreacties ook klein, is het ver
schil groot dan zijn ook de afweer
reacties groot en wordt het getrans
planteerde weefsel niet aanvaard. Nu
bestaan er middelen om de afweerre
acties te onderdrukken en men zal
deze middelen, afhankelijk van de
hevigheid van de reactie, altijd moe
ten gebruiken omdat ook altijd af
weerreactie, al is het nog zo mi
niem, optreedt. Maar men gebruikt
liefst z0 min mogelijk van die mid
delen en zoekt het liever in de gelij
ke of ongeveer gelijke groepen.
Want naarmate men de afweerreac
tie zwaarder moet onderdrukken,
wordt ook het lichaam gevoeliger
voor alle soorten infecties. Bij een
geheel of gedeeltelijke afwezigheid
van afweer krijgen allerlei virussen
en bacillen om zo te zeggen de kans
van hun leven.
Vandaar de zorgvuldige behande
ling van transplantatie-patiënten: in
een volkomen steriele omgeving. In
Nederland beschikt alleen Leiden
over een dergelijke inrichting, een
isolatiekamer, waarin steriele lucht
wordt gepomp en waar men zich
voor het betreden moet hullen in ge
heel steriele kleding. Elders in ons
land, met name in Groningen en Nij
megen zijn zij in voorbereidingDe
problematiek van de transplantatie
is nog betrekkelijk nieuw en een uit
gebreid terrein van onderzoek ligt
nog open. Vele vragen zullen nog be
antwoord moeten worden. Belangrijk
is hoe aan donors te komen. Een
mogelijkheid is dat niet te oude, ge
zonde mensen al bij him leven ver
klaren zich in geval van (onver
hoopt) overlijden ter beschikking te
stellen als donor. Dr. van Rood denkt
in termen van Europese samenwer
king aan transplantatieteams in
verschillende Europese landen waar
op men terug kan vallen als men do
nors nodig heeft van gelijke leukocy-
ten groep.
Dit idee heeft al in het beginsta
dium enthousiaste reacties in het bui
tenland gewekt. Er zullen nog gel
den moeten komen voor een steeds
verdergaand onderzoek. Nog zijn
er veel mislukkingen en de resulta
ten zijn schamel. Maar er is voor
uitgang. Er leeft nog iemand met
een nieir van een ander, die hij zes
jaar geleden gekregen heeft. In het
St. Mary Hospital in Londen is men
er al in geslaagd om verwijderde
organen 24 uur lang in goede staat
en geschikt voor transplantatie te
houden. Intussen gaat het onderzoek
door. Er zullen betere methoden ge
vonden worden. Men zal een beter
en dieper inzicht in de samenstel
ling van de bloedgroepen krijgen
en dat alles opdat de doden de le
venden helpen leven.
een gezond bedrijf van voldoende om-
yang zonder sociaal onaanvaardbare
eisen te exploiteren.
UTRECHT (ANP) „Wij moeten er in Europa rekening mee houden, dat
er tussen de Europese boeren een scherpe concurrentie zal ontstaan. De Ne
derlandse boer zal deze concurrentie echter kunnen opvangen door veel aan
dacht te schenken aan de kwaliteit van zijn produkten, aan een goed georga
niseerde afzet en aan zijn kostprijs".
Deze uitspraak deed vanmorgen ir. D.
S. Tuynman, lid van de Tweede Kamer,
in Utrecht op de algemene ledenverga
dering van het Utrechts Landbouwge-
nootschap (U.L.G.).
De Nederlandse landbouw heeft een
grote voorsprong op andere landen, zo
zei hij. De kwaliteit van het onderne
merschap en het juist'e samenspel met
voorlichting en het wetenschappelijk
landbouwkundig onderzoek is daarbij
van groot belang gebleken.
Toch zal de landbouw, aldus Ir. Tuyn
man, uiterst waakzaam moeten zijn.
Wanneer namelijk geen goede vorm
van samenwerking tussen landbouw en
landschap zal worden gevonden, dan
zal de landbouw daar zwaar onder lij
den. Wat betreft de onderlinge concur
rentie van de boeren, is de heer Tuyn
man van oordeel, dat: zich hier een
sterke accentverschuiving aan het vol
trekken is.
Spreker releveerde ook de teruggang
van de agrarische beroepsbevolking, die
in de EEG-landen in de laatste 15 jaar
met zes miljoen verminderde.
Deze daling van het aantal arbeids
krachten, aldus de heer Tuynman, heeft
een sterke stijging van de arbeidspro-
duktiviteit veroorzaakt (namelijk onge
veer 60 procent in de afgelopen tien
jaar). Het is niet onmogelijk dat na
de uittocht van vreemde en gezinsar
beidskrachten ook het aantal onderne
mers belangrijk zal afnemen.
Ir. Tuynman meent, dat dit proces,
afhankelijk van het algemeen econo
misch klimaat binnen de landbouw, het
tempo van de bedrijfsvergroting zal op
voeren. Grotere bedrijven zijn nodig
om een ondernemersinkomen te krijgen,
dat de vergelijking met andere onder
nemingsvormen of beroepen in redelijk
heid kan doorstaan.
Het is duidelijk, zo besloot het Twee
de-Kamerlid, dat de overheid deze ont
wikkeling moet steunen. Voor alles bij
het onderwijs, de voorlichting en de
ontwikkeling, maar ook bij een snelle
cultuurtechnische aanpak, op het ge
bied van fiscale maatregelen, met
evenwichtige subsidiemaatregelen en
een wetgeving, die de boer in staat stelt
DEN HAAG (ANP) In Den Haag
zullen in de kersttijd twee hongersta
kingen worden gehouden. Wat aan geld
wordt uitgespaard wordt bjj de op
brengst van de verkoop van brochures,
o.a. van de N.O.V.I.B. over de wereld
handel gevoegd. De baten gaan naar de
Unicef, het kinderfonds van de Ver. Na
ties.
Dit is door de actiegroep „Kerstmis
'67" in Den Haag meegedeeld. Aan de
eerste hongerstaking die van 18 tot en
met 23 december duurt zullen leden
van verschillende organisaties deelne
men. Het is de bedoeling dat op de
Lange Vijverberg in de residentie twee
legertenten komen, waarin de honger
stakers ook kunnen slapen.
De deelnemers aan deze actie menen,
dat men in de kersttijd veel te veel aan
zichzelf en veel te weinig aan de me
demens denkt.
In groepen van ten minste 5 personen
zullen de deelnemers aan de honger
staking steeds 24 uur achtereen op de
Lange Vijverberg vertoeven, waar elk
etmaal een ander vijftal zal verblijven.
De tweede hongerstaking op de Lange
Vijverberg in Den Haag begint op 23
december en duurt tot en met tweede
kerstdag. Deze staking gaat uit van de
pacifistisch-socialistische jongeren werk
groepen. De deelnemers aan deze actie
zullen een tachtigurige hongerstaking
ondernemen.
Tevoren had de voorzitter van het ge
nootschap, jhr. mr. W. H. de Beaufort,
zich in zijn openingswoord verheugd
over de hoge produktie dit jaar als ge
volg van de goede weersomstandighe
den. Zowel de tuinbouw als de fruit
teelt hadden hierdoor met afzetproble-
men te kampen, maar de voorzitter
hoopte dat er deze winter een verbete
ring zal optreden.
De heer G. W. Bos, voorzitter van de
afdeling tuinbouw van het Koninklijk
Nederlands Landbouwcomité, ging in
zijn causerie in op de tuinbouwsituatie.
De heer Bos is van oordeel, dat het
van primair belang is, dat de onderne
mer ook vakman is en hij hoopt dat de
overheid op korte termijn door middel
van een saneringsregeling voldoende
middelen ter beschikking stelt om te
voorkomen, dat de schuldenlast van de
tuinders nog groter wordt. Hij pleitte
voor het behartigen van de tuinbouw-
belangen zowel in de EEG-landen als
daarbuiten. „Onze nationale landbouw
kan alleen worden gecontinueerd, in
dien concurentievervalsingen tot een
minimum worden beperkt", aldus de
heer Bos, die ondanks de vergrote pro
duktie binnen de EEG-landen vertrou
wen heeft in de toekomst, aangezien de
Nederlandse concurrentiepositie nog
steeds gezond is.
DEN HAAG (ANP) Het Tweede-
Kamerlid Oele (P.v.d.A.) heeft de mi
nisters van Verkeer en Waterstaat en
van Justitie gevraagd of zij bereid zijn
om, vooruitlopend op de behandeling
van de nota verkeersveiligheid, aan de
Kamer hun standpunt bekend te maken
ter zake van de preventie en de bestrij
ding van verkeersongevallen „onder in
vloed" door het verplicht stellen van
een ademtest en, indien daarbij de
noodzaak blijkt, van een bloedproef bij
automobilisten.
In een toelichting op zijn vraag zegt
de heer Oele, dat de toeneming van het
aantal ernstige verkeersongevallen blijft
verontrusten. Ook als moet worden aan
genomen, dat slechts een klein deel van
deze ongevallen een gevolg is van on
matig alcoholgebruik zal niet mogen
worden nagelaten om deze oorzaak van
verkeersonveiligheid in de kern te be
strijden. Versnelling van de parlemen
taire procedure op dit punt kan een
bijdrage daartoe zijn.
ASSEN (ANP) Met ingang van
zondag 17 december zal de coöpera
tieve zuivelfabriek en korenmalerij
Zuidlaren ophouden te bestaan als
zelfstandig bedrijf en opgaan in de
coöperatieve melkinrichting en zuivel
fabriek „Acmesa" in Assen.
Van de leden-leverancietns van „Zuid
laren" heeft 98 procent hiertoe de wens
te kennen gegeven en donderdag heeft
de ledenvergadering van de Asser co-
operatie met algemene stemmen haar
fiat gegeven. Alle melk van Zuidla
ren, zeven miljoen kilogram per jaar,
zal nu in Assn wonden verwerkt. Het
personeel in Zuidlaren blijft daar wer
ken, omdat de korenmalerij blijft be
staan
pas vrijgegeven woir-
j teamsplantatiieteam als
behandelingstea:m de doocl ge
constateerd heeft en de juridische
voorwaarden vervuld zijn H j is ook
Y?'L™fng' belangrijke beshs
vH-j aanzien van een patiënt
altijd genomen moeten worden door
éln S gel;?el en dZ
een man. Iedere patient moet er van
overtuigd blijven dat it Lie
teacjit aan zijn welzijn gewerkt
wordt en dat volledig naar eL- en
geweten over datzel&e welzfjn bt
slist wordt. De harttransplantatie in
Kaapstad heeft nog een bepaalde
Een van de grootste moeilijkhe
den bü transplantaties is, dat het li
chaam ieder binnengedrongen
vreemd voorwerp afwijst, of het nu
een cel, een virus, een bacil, een
nier, een hart of een splinter is.
Men "zou het menselijk lichaam
met enige fantasie kunnen vergelij
ken met een opgewekt zoemend bij
envolk of een levendig mierennest.
Een bij die per ongeli% een vreem
de korf binnenvliegt of een mier die
bij vergissing een vreemd nest bin
nen wandel, wordt onherroepelijk
verdelgd omdat een andere nestgeur
wordt waargenomen. Men zou zich
kunnen voorstellen dat een bij van
een ander volle maatr met dezelfde
nestgeur op een veel zwakker ver
weer stuit en misschien wel onge
moeid wordt gelaten dian een bij met
een duidelijk andere nestgeur. Zo is
het met het menselijke lichaam on
geveer ook. Alles wat niet d<e „nest
geur" van het eigen lichaam heeft,
wordt aangevallen en zo mogelijk
verdelgd. Deze „afweerreactie" zal
heviger zijn, naarmate het verschil
In „nestgeur" groter is.
Bijzonder actief in het aanvallen
en vernietigen van vreemde indrin
gers in het lichaam zijn de leukocy-
ten, ofwel witte bloedlichaampjes,
d'ie de antistoffen verwekken, waar
mee de „indringer" te lijf wordt ge
gaan. Deze witte bloedlichaampjes
zijn onder te brengen in verschillen
de groepen, juist zoals er bepaalde
bloedgroepen zijn, waarmee terdege
rekening gehouden moet worden met
bloedtransfusies Eigenlijk is de bloed
transfusie ook een transplantatie.
Zoals bij bloedtransfusies rekening
gehouden moet worden met de ver
schillende bloedgroepen, moet bij
transplantaties rekening gehouden
moet worden met de verschillende
groepen van witte bloedlichaampjes.
Er is een grote verscheidenheid van
Dat maakt leze nVVIeleesu
SSÜB,
De politie in Trinidad zoekt een
kerstman, die geen kerstman maar
een inbreker is. Een huisvrouw ver
telde de politie dat de inbreker bezig
was de broekzakken van haar nian
leeg te halen, toen zij wakker werd.
„Hij droeg een rood-wit kerstman-
pak en ook een bijbehorende baard".
Dat zul je met onze Sinterklaas
toch maar niet meemaken.
Aan de katholieke universiteit van
Nijmegen is dezer dagen de zevendui
zendste student van dit jaar inge
schreven.
„Bergman! Grote oplichterij, er zijn
maar een paar snobs die erin vlie
gen, hij wordt er flink rijk van, hele
maal niks, hij wordt er goed rijk van,
Bergman lacht in zijn knuistje".
(filmer Wim van der Linden van
Hoepla)
DENKERTJE voor het weekeinde!
„Twee geldstukken in een beurs ma
ken meer lawaai dan honderd".
(uit de Talmoed)
Prettig weekeinde.
MBR1JN
ADVERTENTIES)