Kees van Dongen schilder van „het" leven uit voorbije periode H Grieks regime na Cyprus-kwestie in neteliger positie 3,48% rente-rekening bij de postgiro* Blote portretten." slechts halve waarheid SOVJET-UNIE WAARSCHUWT DUITSLAND Griekse zeelui vragen geen asiel Nederland in Kindertehuis in Santpoort overgenomen VAN DONGEN 7 DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 9 DECEMBER 1967 7 OGEN HIPPIES CLOWNS GRIJSAARD GEMIS MASSALE PENSIONERING IN LEGER? Officieren Slachtoffer Onzeker Trots Burgemeester van Vinkeveen neemt ontslag grootste gironet met 1.500.000 rekeningen alle overschrijvingen zonder kosten overal gepast betalen zondergeld-op-zak met de vertrouwde blauwe kaart en nu ook nog als nieuwe service de POSTCHEQUE- EN GIRODIENST (Van een onzer redacteuren) ROTTERDAM De politie van Rotterdam zal het nu wel niet meer in haar kuise hoofd halen om verscheidene naakten te verwijderen van de over zichtstentoonstelling, gewijd aan Kees van Dongen, in het museum Boymans-Van Beuningen. Dat gebeurde nog wel tijdens een soortgelijke expositie in 1949. Van Dongen is geen naam meer, waar gniffelend over gesproken wordt. En al trekken nog tal van Nederlandse potverteerders bij voorkeur naar die hoeken van Parijs die hij zo meesterlijk heeft vast gelegd, zijn naam is legende aan het worden en zijn werk gaat behoren tot de historie. Een zeer boeiende historie in felle kleuren, waarin een deel van „hef leven uit een voorbije periode werd betrapt. Onze gedachten daaromtrent zijn inmiddels wat voortgeschreden; we staan was losser van de aanklachten, die vele schilderijen demonstreren.... Wanneer men in het dagelijks le ven na het middernachtelijke uur broodnuchter een feestzaal binnen wandelt, wordt men meestal ge troffen door het tragi-komische, dat bijna ieder uitgelaten „feestje dat men bouwt" kenmerkt. Zo waant men zich ook in de zalen die vol hangen met zijn werken (165 stuks). Van Dongen is niet altijd de brood nuchtere buitenstaander gebleven. Hij heeft zelf volop deelgenomen aan „dit" leven. Daarvan getuigt zijn beroemde zelfportret (Portret van de kunstenaar als Neptunus), dat als visitekaartje bij de entree is opgehangen. Zo verscheen hij in de dolle jaren na de Eerste Wereldoor log op een feest waarop „fout- I Paris" aanwezig was. Wat een verschil met zijn zelfpor tret in blauwe vlakken uit 1895, waar op men nog zjjn oorsprong proeft: ae brouwerszoon Cornelis Theodorus Ma rie uit een streng burgerlijk milieu te Delfshaven. Wat een afstand ligt er tussen de ambachtelijke artiest van toen en De Neptunus van 1922. Het was Parijs, waar hij zich in 1899 vestigde en in 1922 de Franse na tionaliteit verwierf, dat het klimaat schiep, waarin enthousiasme, verme telheid en levende jeugd zijn talent een opwaartse stoot gaven. Het bijzon dere van deze tentoonstelling is dan ook het accent, dat op deze periode gelegd is. Hij heeft dat leven ge proefd, maar er telkens ook voldoende afstand van kunnen nemen om het te doorzien. Daarom zijn zijn portretten veel meer dan fysieke afbeeldingen: het zijn karakters. En als de gepor- tretteerden karakterloos leeg waren, staan ze ook zo te kijk. Dolly verkleed in de kleren van haar vader (1906) naakten met ballonnen. De meisjes, die nog naar alle kanten openstaan, maar waarin men de tendenzen kan speuren- Vorm en kleur spelen daarbij harmonisch samen, waarbij we biiv. denken aan die gemene en „goedko pe" rode kleur van de opwaaierende rok van De rode danseres. Hij schilderde onbarmhartig: vooral als de mondaine portrettist van het ga lante en „artistieke" wereldje dat hem od de hielen zat sedert 1918. Chroni queur de la folie époque" van mensen uit de toneel- en bankwereld, indus triemagnaten en politieke kopstukken, duurzame en voorbijgaande beroemd heden uit de wereld van kunst en lit teratuur. Hij leverde ons een belang rijk facet van de maatschappij toen tertijd. Ze zijn er allemaal: de vrouw met allure in De hertogin van Noailles en Charles Rappoport natuurlijk, die als grote, maar o zo kleine mens steeds in Boymans huist; zijn vrouwen uit de Oriënt (hij reisde naar Egypte, Spanje en Marokko), Arletty" uit de revue met de Louis Seize haartooi, Leila, De vrouw met de zwarte hoed, De zigeu nerin, de burgerlijke aristocraat Louis Barthou etc. Het is al een boelende studie om ai- leen de ogen (telkens zo razend knap geplaatst) van deze figuren te bezien. Ongetwijfeld, Van Dongen heeft de vrouw uit die tijd wel bijzonder onder Je loep genomen; vanaf de Femme fatale (gestyleerde_ spot met het fata le) tot de koninklijke aristocratische vrouwen met een ondertoon van lege bourgeoisie. Waarbij de laatsten vaak eerder rijp zijn voor het bordeel dan Qe eerste. Maar ook pure lichamelijk heid met soms een bijbelse verrukking van het Hooglied zoals de Twee grote De hele expositie is één stuk ge schiedenis, een historische studie van de vrouw, de man, de mens in het al gemeen; zeker niet in het minst een open kaart van de mens Kees van Dongen. Soms overvalt je daarbij het gevoel van.„maar deze tijd is nog niet dóód"De Dolly Sisters, een schilderij helemaal in groen opgezet, dat zijn onze hippies. Ze zijn alleen wat anders gekleed. En zo tref je on der al deze mensen toestanden aan, die nog de onze zijn. Ze hebben alleen een ander kleedje aan. Daarom zijn het zulke menselijke portretten met al gemene geldigheden. De gemeenheid, zwoelheid, het mededogen, de koele De schone Fatima en haar gezelschap (ca. 1905-1907) ier zijn de vrouwen mooi en sensueel geschapen, de mannen achtergrond en vriendelijk décor. Alleen wat menschlijk is werd hun gegund tot wapen, alleen de schilderkunst spreekt hun gebaren voor. Let op dien hoogen toon der volle incarnaten, let op die luchtigheid waar zoveel dieps in schuilt, en laat Homunculus aan prullen of castraten: dit is het leven zélf dat uit verven puilt. Zoo laat u schelden wuft, een dandy, libertijn dat zijn maar femelaars, dat zijn gespleten tongen, want waar de schoonheid gloeit, gestegen als een wijn van geestdrift naar het hoofd, die glimlach dieper lijdt dan ijlend angstmisbaar, noemt men uw naam, Van Dongen, als peiler van den mensch en schilder van zijn tijd. JAN ENGELMAN. aristocratie en melancholie zijn facet ten van menselijke karakters waar je iedere dag op botst. Daarom zal deze expositie ook spre ken tot diegenen, die „niets van kunst afweten". Zelfs tot de tallozen, die wij in bus en trein vroegen: „Wie is Kees van Dongen?".. „Nooit van gehoord!" Een enkeling, die de klok had horen luiden zei: .,Oh, die schilder van die blote portretten". Ja, zo staat hij dan nog wel te boek. Maar dat is maar de halve waarheid. Want Van Dongen had oog voor de hele schepping, al ligt die misschien opvallend uitgekris talliseerd in het vrouwenlichaam. Maar er hangen ook verrukkelijk ruig geschilderde (in de kunsthistorie wordt hij voor een deel immers gere kend bij die „wilde" jongens: de Fau- visten) boeketten. Zijn landschappen zijn een hoofdstuk apart; de zon van Marokko blijkt een andere dan die in Venetië, waar hij de omgeving van de S. Marco noteerde met koel blauwe contouren tegen een ijle lucht, die je bijna benauwd maakt wanneer je ernaar kijkt. En dan nog die verrukkelijke kinderen. Dolly (zijn dochter) verkleed in de kleren van haar vader is een schilderij waarvan het vaderlijke genoegen je tegen- straalt. En hoe doorzag hij de clowns. De ironie van de ..vreugde" staat te lezen op het gezicht van een Oude clown. Hetzelfde gezicht straalt door het schminkmasker van De clown; om van de aangrijpende meewarigheid met De zanger Johnny Hudgins dan nog maar te zwijgen. Kees van Dongen is nu negentig jaar. Daarpm deze uitzonderlijke ten toonstelling. Al deze menselijke gevoe lens liggen verstold in deze grijsaard, die teert op zijn laatste krachten. Er ligt een kleurenlijn door de chronolo gie van zijn schilderijen: vanaf een jeugdige feHe tint naar een meer ge- styleerd vergrijzen van zijn doeken. Het (door)zien van de mensen groeide mee met vol-groeiing van zijn eigen leven. Het is daarom de moeite waard om het familiefoto-,,album", dat ook ter plaatse is, parallel met de jaren te bekijken. De zeer fraaie catalogus (130 reprodukties in zwart-wit en 10 in kleur voor f 12,50) geeft in korte pun ten een duidelijke biografie van deze Rotterdamse jongen, die een van de meest gevierd*? schilders van Europa werd. Wanneer men zijn bijna kinderlijk naïef geschilderd portretje van De Maas te Rotterdam (1949 tijdens zijn tentoonstelling in Rotterdam) bekijkt, zou men bijna concluderen: zijn jeugd in Rotterdam is hij niet vergeten; ook al roept zijn naam direct, op het Mon- martre van 1900, het Deauville van 1925, Moulin Rouge, Bateau-Lavoir, Assiette au beurre, de laatste dagen van een artistiek bohème, de bevliegin gen van de Parijse society uit de ja ren twintig. Hij was ermee vergroeid en stond er boven. Niemand zou nu nog weten wie Madame Mensch was als Van Dongen haar niet geschilderd had. Niet omdat hij haar geschilderd heeft, maar om de wijze waarop. Daar om heeft Van Dongen geschiedenis gemaakt en geldt hij terecht als een der grootsten van het begin der twin tigste eeuw. Fernande (ca. 1905-1907). Ir. verband met een tekort aan ruim- m het museum zijn vijftien werken van deze expositie eerder in Parijs met meegekomen. Een drietal schilde rijen kon niet meer in bruikleen gege ven worden. Aanvankelijk waren nog een 35-tal schilderijen uit het bezit van de kunstenaar toegezegd. Maar het bleek in verband met zijn gezond heidstoestand niet mogelijk deze voor 5 maanden uit zijn huis te halen. Dit gemis doet echter geen afbreuk aan het geheel, dat een uitstekende indruk geeft van zijn bewogen artiestenleven. Bovendien heeft het museum uit eigen bezit nog 43 aquarellen en teke ningen aan de tentoonstelling toege voegd. Directeur Ebbinge Wubben zei bij de opening: „We wisten wel dat we ze hadden, maar nu ze hangen, ontdekken we dat we niet wisten dat ze zo mooi waren". Zo men door de schilderijen nog niet overtuigd zou. zijn van de artistieke kracht van Van Don gen kan men dat nogmaals bevestigd vinden in deze zeer fraaie collectie. De tentoonstelling is geopend tot 28 januari (maandag tot en met zaterdag 10-5 uur; zondag 11 - 5 uur en woensdagavond 19.30 - 22 uur. Er is geen Jeroen-toegangsprijs", n.l. 1,-. H.E. MOSKOU (DPA) De regering van de Sovjet-Unie heeft gisteren in een bü de Westduitse ambassade in Mos kou overhandigde nota „ernstig" ge waarschuwd voor de „gevaarlijke po litieke ontwikkeling in de bondsrepu bliek". De Sovjet-regering moet vast stellen dat het revanchisme en het mi litairisme steeds bredere lagen van het maatschappelijke en politieke leven In hun greep krijgen en de herinnering aan het jongste verleden van Duits land, aan de geschiedenis van de op komst van het nazisme, doen herle ven, aldus de nota, waarvan de tekst werd verspreid door het Russische persbureau Tass. In het sti% wordt uitvoerig ingegaan op de jongste partijdag van de uiterst rechtse NPD in Hannover. Het Sovjet-ministerie van buitenland se zaken heeft °p hetzelfde moment nota's laten overhandigen bij de diplo matieke vertegenwoordigingen in Moskou van Engeland, Frankrijk en de Verenigde Staten, mede-onderteke naars met de Sovjet-Unie van de ak koorden van Potsdam van 1945. In de nota wordt de verplichting in herin nering gebracht die de vier mogend heden toen op zich hebben genomen om zich te weer te stellen tegen een herleving van het nazisme in Duits land, zo wordt uit diplomatieke bron vernomen. ROTERDAM (A.N.P.) Geen van de dertig Griekse zeelui, die door de eigenaar van hun schip wegens een sta king waren ontslagen, hebben het plan om in Nederland politiek asiel te vra gen uitgevoerd. Zeven van de dertig zijn al per trein op weg naar Athene. De overige drieëntwintig zullen van daag vertrekken. De Grieken hadden overwogen in Ne derland politiek asiel aan te vragen, omdat zij in verband met de staking vreesden in hun land in de gevangenis terecht te komen. De Grieken waren in Durban een staking begonnen. Tijdens de reis van Zuid-Afrika naar Rotterdam kregen de Grieken van hun kapitein te horen dat zij ontslagen wa ren. Het Griekse consulaat in Rotterdam heeft elk van de dertig ontslagen Grie ken gehoord en over hen een rapport opgesteld. De rapporten zullen naar de scheepvaartautoriteiten in Griekenland worden gestuurd. De monsterboekjes van de zeelui zijn in beslag genomen. ATHENE (AP) Nu het gevaar van een oorlog met Turkije over Cyprus voorlopig is bezworen, ziet het Griekse militaire bewind zich weer voor de groeiende binnenlandse problemen geplaatst. Het verloop van de crisis en het terugtrekken van de Griekse troepen schijnen het aanzien van de regering ook in het binnenland geen goed te hebben gedaan. Hoewel de regering het land voorhoudt, dat het Grieks-Turkse akkoord waardig en een garantie voor vrede was, meenden sommige Grieken dat het regime een diplomatieke nederlaag heeft geleden door zo snel toe te geven aan de Turkse eisen. De grote vraag is nu, wat het re gime moet doen met de naar schat ting 12.000 Griekse manschappen die van het eiland worden teruggetrokken. De evacuatie wordt met grote geheim zinnigheid omgeven, blijkbaar om de regering niet verder in verlegenheid te brengen. Oppervlakkig bezien zou het regime geen moeilijkheden van het leger te duchten hebben. Maar zo'n 2000 be roepsofficieren, die kort geleden klaar stonden om te vechten als Turkije Cy- prijs was binnengevallen zijn naar verluidt diep teleurgesteld over het Griekse standpunt. Diplomatieke zegslieden menen, dat de komende drie, vier maanden mas sale pensionering in het leger verwacht kan worden, als het bewind probeert zijn positie te consolideren en even tuele pogingen tot een tegen-coup van ontevreden officieren uit Cyprus in de kiem te smoren. De diplomaten vragen zich af waar om Griekenland de 12000 man eigen lijk naar Cyprus stuurde, als ze niet voornemens waren de strijd aan te binden? Het regime erfde dat probleem maar deed niets om de manschappen terug te trekken na de staatsgreep van 21 april. De junta bevestigde in feite de opvattingen van vroegere (Van een onzer verslaggevers) AMSTERDAM De leiding van het kindertehuis Sint-Rophael in Santpoort eerder in handen van de zusters van het Arme Kind Jezus in Maastricht, is sinds enkele dagen overgenomen door de broeders van Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten. Voorlopig blijven de zusters de eigen dom van het huis behouden, hoewel er plannen zijn om het gehele com plex, tehuis en bijbehorende lagere school, aan de broeders over te dra gen. Het kindertehuis is enige tijd gele den in het nieuws gekomen door een conflict tussen de staf en het stich tingsbestuur. Dit conflict sleepte al ja ren. De stafleden vonden dat het onderwijs aan de Willebrordusschool onvoldoende werd geïnterpreteerd in de psychotherapeutische behandeling. Ook door de ouders van de kinde ren was hierover geklaagd. Het stich tingsbestuur. in feite samenvallend met het congregatiebestuur, slaagde er niet in deze integratie tot stand te brengen. De spanningen namen toe en resulteerden op 14 oktober j.l. in het ontslag op staande voet van de psy choloog-directeur drs P. F. Verdonck. Heel de staf van Sint-Raphael dreigde toen eveneens ontslag te nemen. Het provinciaal bestuur van de congregatie beviel dit niet en gaf het merendeel der rebellerende zusters het bevel nn- middellijk naar een ander huis van de congregatie te vertrekken. Slechts een ingrijpen van het bisdom Haarlem kon deze manoeuvre voorko men, waarvan ongetwijfeld de 70 ver pleegde kinderen het slachtoffer zou den zijn geworden. De broeders die nu de leiding van het tehuis hebben overgenomen zullen uit de gebeurtenissen van de laatste jaren ongetwijfeld hun consequenties trekken. (ADVERTENTIE) Griekse regeringen over vereniging van Cyprus en Griekenland. Het feit dat Griekenland toestemde in het terugtrekken van de troepen toen Turkije dat eiste, bewijst volgens goedingelichte diplomaten dat het re gime, dat zich in het binnenland onze ker voelt en in het buitenland weinig vrienden heeft, vreesde een rechtstreek se confrontatie met Turkije niet te zullen overleven. Tegen oud-premier Constantinos Ca- ramanlis op het hoogtepunt van de Cy priotische crisis vanuit zijn vrijwillige ballingschap in Parijs kritiek op het regime uitoefende, werd de positie var. de kolonels nog neteliger. Caramanlis leidde acht jaar lang een rechtse re gering voordat hij in juni 1963 aftrad na geschillen met de monarchie. Hij heeft een belangrijke aanhang in Grie kenland. Zijn eerste aanval op het regime in een vraaggesprek met een Franse krant ontlokte de junta prompt een vinnig antwoord. Verscheidene uitge vers dreigden ae publikatie van hun dagbladen te staken als het regime hun niet toestond, het vraaggesprek met Caramanlis naast die reactie van de regering af te drukken. De uitgevers achtten het onrechtvaardig slechts één partij aan het woord te laten en de junta schijnt te hebben toegegeven om verdere onrust te voorkomen. Volgens betrouwbare bronnen kwet sten de uitlatingen van Caramanlis de trots van de junta. Verscheidene leden van het regime hebben in par ticuliere gesprekken toegegeven dat zij voorbereidingen troffen ^oor de terug keer .van Caramanlis aan het hoofd van een zakenkabinet met een parle ment na een volksstemming over de nieuwe grondwet volgend jaar. Nu i alles anders. Caramanlis wordt nu beschouwd als een van de belangrijk ste tegenstanders van het regime. Het verzet 'in het gehele land wordt stoutmoediger Het wemelt van pam fletten, waarin geëist wordt dat de junta verdwijnt of zich op een gewa pende opstand voorbereidt. De verbo den Griekse communistische partij (K KE) heeft zijn Griekse radiouitzendin gen van achter het IJeren Gordijn op gevoerd. Daarin worden de Grieken aangespoord in opstand te komen. Op het eiland zijn volgens betrouw bare zegslieden militaire processen af gelast, toen gisteren a charge weiger den te verschijnen nadat zij met de dood waren bedreigd. Kreta was het enige gebied waar men probeerde de machtsovername door het leger zeven maanden geleden te weerstaan. (Van een onzer verslaggevers) VINKEVEEN De raadsvergade ring in Vinkeveen, die voor maandag was uitgeschreven, is uitgesteld, om dat de burgemeester A. C- Blom be sloten heeft ontslag te nemen. De burgemeester heeft zijn besluit meegedeeld aan de minister van Bin nenlandse Zaken en aan de commis saris van de koningin in de provincie Utrecht. De burgemeester verlaat zijn post omdat zijn positie précair geworden was door een bouwschandaal dat eind vorig jaar aan het licht gekomen is. Er zou in Vinkeveen op grote schaal illegaal zijn gebouwd. De raad neemt binnenkort een be slissing over het ontslag van gemeen teopzichter Jellema, die ook bij het schandaal betrokken was. Wat nu? Zit u vandaag en morgen sjagrijnig uit het raam te kijken, snakkend naar een fleurig tv-pro- gramma? Of hebt u zichzoals ik, voorgenomen de sneeuwbal die u zo gauw u buiten komt door een balda dig buurjongetje ongetwijfeld zaïl worden toegeworpen, met een mon tere grijns uit uw nek te wrijven? En er zelfs eentje terug te gooien Gooi dan meteen goed, anders wordt u vierkant en terecht uitge lachen. Ernstiger zaken nu. Een blik in de weekbladen leverde enkele aardige citaten, die ik u niet wil onthouden. In VN merkt Wubbe op over de man die we allen volgens sommigen helaas vrij goed kennen: „Luns heeft iets van een striptease-danse- res. Het uiteindelijk resultaat valt altijd weer tegen, maar de voor berei dingen zijn opwindend". Overigens las ik donderdagavond in Het Parool, dat mr. Luns op Schiphol voor Sint-Bomans een „reference" maakte. Misschien is dit staaltje Ne derlandse taal geïnspireerd door de begroetingsscène die Luns daar aan richtte, want beiden kwamen even stuntelig uit de verf. Het is namelijk „reverence". Maar goed, de weekbladen. In De Nieuwe Linie vertelt D'66'er drs. Gruijters wat hij van het laatste po litieke slachtoffer, KVP-jongeren- voorzitter H. Gielen denkt: Hij zwemt tussen alle standpunten in en is noch voor de oude noch voor de jonge vissen in het politieke water een loodsmannetje Gielen wil alsmaar de bereidheid openhouden om te blijven praten. Maar hij heeft in dubbele zin niets meer te vertellen." Voorzitter af. Een enkele opmerking nog over Het Parool, waar vlak naast de Luns- „reference" op de voorpagina van j.l. donderdag in een vette kop stond: „Eind oktober 82.230 man werkloos". Jamm.er, bedoeld was november. De schuldigen aan de muskusrat- tenplaag hier en daar in Noord-Bra bant en Zeeland zijn niet de Belgen, zo schrijft het Brusselse blad „Het Laatste Nieuws", maar de Polen. Want jaren geleden zijn de ratten vanuit Frankrijk België binnenge drongen en Frankrijk had die beesten weer uit Duitsland gekregen. Dus, zegt het blad, de Fransen, Duitsers en Polen hebben minstens evenveel schuld. Straks komt iemand vertellen dat de communisten die ratten in Rus land hebben losgelaten om onze de mocratie te ondergraven. Toen de bekende theoloog Karl Barth werd gevraagd of hij zich geen zorgen maakte over de mensen die zeiden dat God dood is, antwoordde hij: „Ik maak me meer zorgen over de mensen die zeggen dat God leeft, maar er niet naar handelen." Een radiostation in Los Angeles biedt de winnaar van een quiz een paar ton sneeuw aan, zodat de be trokken familie verzekerd is van een witte kerst. Voor het overige wens ik u, ondanks het weer, een niet al te sjagrijnig weekeinde zonder slippertjes. MERIJN s Weer een voordeel voor rekeninghouders hij de postgiro: een gemakkelijk te openen rente-rekening, waarop al even gemakkelijk kan worden bijgeschreven en afgeschreven. De een voudige manier om geld van de giro rentegevend te maken. Alle particuliere rekeninghouders ontvangen hierover bericht. in samenwerking met de Rijkspostspaarbank het grootste gironet van Nederland - volledig geautomatiseerd

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1967 | | pagina 7