Koets speelde belangrijke rol
ZWEEP
PISTOOL
TROKKEN ZIJ DOOR HET WILDE WESTEN
IJF MILJOEN
OOR WERK
AN MONET
101600^33186
;rgen op Zoom
1106^491
1)1623-2619
04169^218
kerstzegels!
SCHADE&BUYSING
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 2 DECEMBER 1967
JID-AFRIKA:
\ck van Bantoes
naar steden
f.s zorgwekkend
BELONINGEN
GOUDVELDEN
BLACK BART
BURGEROORLOG
Parkstraat
070-18 48 43
OHANNESBURG (DPA) De Zulfl-
jkaanse regering is kennelijk be
id over de aantrekkingskracht, die
blanke steden op de werkzoekende
Iers in het land uitoefenen.
De „Rand Daily Mail" in Johannes-
Is, een krant van de oppositie, be
ft, dat de Zuidafrikaanse overheid
[haar pogingen deze trek naar de
Jen tegen te gaan op groeiend verzet
lit van de zakenwereld,
liloensdag heeft de Zuidafrikaam»
«lister voor Bantoezaken, Michiel
1-nrad Botha, gezegd, dat de groei van
liannesburg voldoende is en dat ae
lidafrikaanse regering eventueel net
litrekken van neger-werkkrachten
Vr handel en industrie in Johannes-
Ig aan banden zal leggen. De rninis-
I legde er de nadruk op, dat het ae
l-ht van de regering is, de econom
ie ontwikkeling van minder dicht De-
■kte gebieden te bevorderen. De Te
ling van Zuid-Afrika streeft ernaar,
1 de grenzen van de Bantoe-gebieden
lustrieën te vestigen om de toeloop
L neger—"werkkrachten, naar ae Dian"
■steden te verminderen.
Londen (AP) Het schiW«riJMLs.
I-rasse a Ste Adresse van Claude JW
I heeft gisteren op de veiling
l-istie ruim vijf miljoen guld®" L
tracht Dit is een record, voor een
I-k uit de impressionistische scno
Bet bedrag was bijna twee keer
lig als het oude record voor een
i ne impressionisten. Tot nu toe
hoogste bedrag dat voor een
werd neergeteld bijna twee miljoe
[den. Het is niet bekend wie oe
Échtgever was, .„..v
Ei de catalogus stond, dat het
Tirschijnlijk het mooiste uit je
pssionistiscbe school was dat
tip werd aangeboden. Het wer
§7 geschilderd toen Monet in
Iresse, nu een deel van De
lande. Het toont zijn. vader die.
l;en op een terras uitkijkt
Ihten en schepen op zee.
pp van nieuwe kerstzegels v^\arte
wijze een eind gekomen. 1kranten
_h genomen te hebben en de
liet filatelistische speculaties.
|den voor de iwee Kantoo.^f kocht.
e zegel van 180 lire was uitv
wel nog te koop De sen
Ir kocht verschenen er handelaar
re vroegen voor de zegels.
I) de markt brengt zou de ijgen
lit Vaticaan bewaart het stu cia)e
|ar dat het Vaticaan nu al sy
I voorgekomen. vei*wer*
l^ra noemde hei geval een geis,
"erkoop te stimuleren van po
Vaticaan maai 400.000 z®^gSntjjnS
leurige afbeelding van een By
|>rte van Christus. ^as
ooit zegels heeft iiitgege jn
van paus Pauius naar Ai
I gedrukt. miljoen
f meent dat het Vaücaan z .e^en
k handelaren ze onmiddel ij be(jrag
l/ederverkoop een behoord hejd
I uitgaven van zegels ter Se
Ier ere van het lekencongr
I wederverkoop veel geld op-
SCHIEDAM
f 9.650,-
f 11.575,-
Den Haag
Elke jonge bezoeker van Silver Dollar City die als „shot-gun", of wel als bewaker mee mag rijden op de bok van de
Butterfield postkoets, is gelukkig wanneer hij de geldkist aan de plaatselijke «maarschalk" mag overhandigen.
(Van onze correspondent)
De luchtroute San Francisco - Los Angeles is de drukste ter we
reld. De B-720 en B-727 jets vertrekken slechts minuten na el
kaar. Maar waarheen men ook reist in het westen van de
Verenigde Staten, vliegtuig, bus, trein of auto maken uw reis com
fortabel en snel. Hoevelen staan er bij stil dat ditzelfde westen
honderd, zelfs vijftig jaar geleden, nog merendeels woesternij was?
Toch moet men zich dit voor ogen houden, wil men Amerika ooit
leren begrijpen.
De koets heeft een zeer belangrijke
rol gespeeld in de ont ikkeling van
het voormalige wilde westen als het
eerste p Olieke vervoermiddel. Aan
vankelijk onderhielden koetsdiensten de
verbindingen tussen de verschillende
delen van het westen, later zelfs tus
sen h 4 oosten en het westen van
VS.
Wie met de „Oldtimers" praat, de
gerimpelde, grijze mannen die het
de°ls zelf meegemaakt, deels van ho
ren zeggei. hebben, ondervindt al gauw
dat mat de koets veel romantiek ver-
dwene- is.
Weg ^.ijn b.v. de koetsiers, een ras
van ruige mannetjesputters, bewon
derd door de vrouwen en benijd door
de mannen. Koetsiers in die dagen ge
noten een ware heldenverering, o ver
gelijken met Je astronauten van thans.
Een koets met passagiers, onder
wie vogels van velerlei pluimage, en
waardevolle vracht door bergen en
prairies, rivieren en ravijnen naar
de bestemming Brengen, was niet iets
wat een ieder kon volbrengen- Hier
bij kwam nog dat het besturen van
een achttal paarden over ongebaand
terrein veel vakkennis vereiste. Ver
schillende van deze whips, zoals zij
genoemd werden, hebben zich een
plaatsje m dr geschiedenis veroverd.
Jim Miller bijvoorbeel-3 hield ervan
zi-t^ kleden in kanariegele kostuums
en schailakenrodt vesten, ofschoon bij
na twee meter lang, liep hij op schoe
nen ,et verhoogde hakken. Hij vond
zich zo mooi, dat gebrek aan bewon
dering bij zijn passagiers hem soms
hevig kon ontstemmen. Deze Miller
had een onfeilbare hand voor het be
sturen 'an zijn achtspan over nauwe
bergpaden en geen aangeschoten pas
sagier of struikrover durfde het tegen
hem op te nemen.
.Ben Wing was een whip die ervan
uitging dat plicht voor alles gaat.
Dp een lange reis had hij eens twee
sheriffs met et i paardedief onder zijn
passagiers. De gevangene probeerde
te ontsnappen en werd prompt dood
geschoten do r de sheriffs. Na de do
de met een voet omgedraaid te heb
ben, vroegen zij *lcn een spade om
een kuil te gr. ven. ,,Niks ervan", zei
Ben koppig. ,,D< dief was een deel
van mij expresselading m hij moet
worden 'geleverd oD de plaats van
bestemming" Met het lijk op de koets
gebonden kwam Ben Salt Lake City
binnengereden.
Een van de bekwaamste whips was
Charlie Parkhui t Landverschuivin-
stormer overstromingen, niets
hield Charlie tegen. Hij was een mees
ter in 'ijn vak en duldde van niemand
onzin, Slechts één keer zag hij zich
genoodzaakt zijn lading aan een ban-
met te overhandigen. Het was de eer
ste en laatste keer dat hij zijn lading
hiet op de bestemming bracht. Nog
eenmaal ""erd 'i door een gemasker-
ae bende tot stoppen gedwongen. Char-
he liet de aanvoerder vlakbij hem ko
men voor hi1 hem op een halve me
ter afstand door de borst schoot.
Zonder het slachtoffer een blik waar-
Je ^keuren. zette Charlie de reis
doo? n de ontstelde bandieten
Na twintig jaar op de bok gezeten
te hebben in het westen, trok Charlie
zich op zestigjarige leeftijd terug in
zijn keetje op een ranch bij Watsonville
in Californië. Hij stierf in 1879. Pas
na zijn door ontdekte men dat CHarlie
Parkhurst een vrouw was.
Het westen aat vooral tijdens de
goudkoorts veel uitschot had aange
trokken. ondervond veel last van struik
rovers. De koetsen, die vaak goud ter
waarde van duizenden dollars vervoer
den, vormden een aantrekkelijk doel.
Een koets beroven was aanvankelijk
eenvoudig. De koetsier, die zes of acht
leidsels in handen had en een zweep,
kon gemakkelijk verrast worden in de
bocht van een moeilijk traject of be
boste streek. De passagiers veroorzaak
ten zelde moeilijkheden voor de ro
ver, omdat het algemeen bekend was,
dat een passagier bij de minst gerin
ge verdachte beweging een kogel door
het hoofd kreeg.
Toen het aantal berovingen ernstig
werd, ging men er toe oner een be
waker mee te Laten reizen. Zijn ar
tillerie bestond gewoonlijk uit een
geweer met afgezaagde loop en één
tot vier revolvers. Deze zogenaamde
shotgunshadden niets anders om
handen dan een opduikende bandiet
meteen vol lood te pompen.
Met de komst van de shortguns nam
het aantal overvallen snel af. Het wes
ten was overigens lang niet zo wette
loos en gevaarlijk als t.v. en films
u wellicht hebben doen geloven. De
Wells Fargo Company, de voornaam
ste koetsdienst, thans een grote ban
kiersfirma, telde 313 berovingen van
hun koetsen tussen 1870 en 84. Onge
veer twee per maand. Vijf rovers wer
den gedood tijden? de overval, elf ver
loren het leven bij hun arrestatie, ze
ven werden gelyncht en 206 draaiden
de gevangenis in. Omdat de meeste
overvallen het werk van solisten wa
ren, mogen we hieruit afleiden, dat
slechts ongeveer één van de vier ban
dieten straffeloos ontkwam na een al
of niet succesvolle overval.
Hierbij komt nog dat een en dezelf
de bandiet vaak verantwoordelijk was
voor vele berovingen. Black Part, één
van de bekendste rovers, pleegde maar
liefst 28 geslaagde overvallen voor hij
bij de 29e werd ingerekend.
De bewakers waren een voorname
factor in het voorkomen van over.yal-
len. De beloningen die de koetslijnen
stelden op het overmeesteren van de
rover dood of levend hadden
eveneens veel invloed. De beloningen
bedroegen vaak het dubbele van de
buit en bereikten je destijds enorm be
dragen van 500 tot 1000 dollars. Dit
Leidde al spoedig tot een nieuw be
roep. Mensen d hun kost verdien,
den met beloningen te incasseren. De
ze „bounty hunters" behoorden tot de
meest verachte en „evreesde figuren
in het westen. Maanden. zelfs jaren
lang, joegen zij op een gezochte, zijn
spoor volgend over duizenden mijlen,
om hem tenslotte in koele bloede neer
Front Street in Dodge City (Kansas) is het toneel geweest van talloze vuurgevechten. De straat stond bekend
als de wildste en meest beruchte van het westen.
te knallen. Menige aspirant-rover moet
van voornemen veranderd zijn bij het
zien van een „bounty hunter", die de
stad kwam binnenrijden met in zijn
kielzog het lijk van een bandiet op
een tweede paard gebonden.
Er stond voor de Koctsdiensten veel
op het spel om overvallen te voorko
men. Hun vracht, het vertrouwen van
het publiek en niet te vergeten hun
paarden. Slechts goede paarden kon
men voor de koets spannen De goed
kope kostten reeds tussen de 75 en
150 dollaars. Sommige van de besten
brachten 1500 dollars op. Een op elk
aar ingesteld paar bracht zelfs eens
4.000 op. Ter vergelijking moet men
weten dat err revolver b.v. reeds voor
twee, drie dollar te koop was
Sommigen van de bandieten die er
hun specialiteit van maakten om koet
sen te beroven, verwierven eveneens
vermaardheid. Zelden echter door hun
ridderlijkheid. Dokter Thorn Hodges,
alias Tom Bell, was één van de wei
nigen die hart toonde voor zijn slacht
offers. Toei. een beroofde passagier
eens Jammerde dat Bell zijn laatste
cent genomen had, gaf deze hem ge
schrokken alles terug. De koetsier gaf'
hij eveneens rijn geld terug met de
woorden: „Houdt het maar. Ik wil geen
harde werker beroven".
Toen hij eens iemand bij de be
roving had aangeschoten, verleende hij
hem vakkundige medische hulp, waar
na hij een passerende kar aanhield
om de gewonde naar de stad te ver
voeren. Op eerlijke wijze had deze dok
ter een goed bestaan kunnen verdie
nen. Het trok hem niet aan. Na zijn
ontsnapping uit een gevangenis sticht
te hij een bede. die in de goudvelden
de ene beroving na de andere pleeg-
ae-
.?e^ geraakte in moeilijkheden toen
hij zijn bende het liet opnemen tegen
Bill Dobson, één van de meest ge
vreesde shotguns van Wells Fargo en
z&t Qp een koets die ruim
100.000 dollar aan goud vervoerde.
Het werd een fiasco voor Bell. Dob-
son zag kans om de bende op de
vlucht te jagen. Een vrouwelijke pas
sagier werd gedood, de koetsier en een
passagier gewo: C tijdens een hevige
schietpartij. Een storm van veront
waardiging veroorzaakte een groot
scheepse jacht op Bell en consorten.
Bell werd na enkele maanden gevan
gen. Hij kreeg een paar uur tijd om
brieven te schrijven voor men hem
ophing.
De meeste bandieten waren alles
behalve galant. Zelfs nu nog valt er
een stilte onder de Oldtimers wanneer
iemand de naam Tiburcia Vasquez
noemt. Dezp bruut oefende een vre
selijke terrein uit in centraal-Califor-
nië.
Een bijna komische schurk was
Dick Fellows. Nocit zag hij kans om
paardrijden te leren. Na een voor hem
typisch begin een mislukte overval
bracht hem vijf jaar gevangenisstraf
besloot hij ichter grote buit aan
te gaan. Zorgvuldig bereidde hij zich
voor om een koets te overvallen die
voor 240.000 dollar aan goud naar Los
Angeles bracht. Op een gehuurd paard
toog hij o>. pad. Nauwelijks onder
weg viel hij uit het zadel. Het paard
rende terug naar de stal en Dick strom
pelde er woedend achteraan. Het was
te laat voor .(ie koets, maar hij zette
zdjn hoop op de volgende. Deze maal
stal hij een paard. De beroving ver
liep vlot tot Die: met de kist met
geld zijn rijdier wilde bestijgen. Het
dier nam de benen. De ongelukkige
Dick zag geen kans om de kist te ope
nen.
Op de weg blijven kon hij echter niet
en dus trok hij met de kist de heu
vels in. Vij was nog niet lang onder
weg toen hij in een zes meter diepe
luchtschacht van een mijn duikelde.
De kist viel op zijn been en hij brak
het.
één maar drie paarden op een ranch
en koos zonder aarzelen het enige dat
door ^en abnormaal 1 oefijzer een goed
spoor achterliet. Vrijwel onmiddellijk
had men hem te pakken, maar op zijn
krukken en zonder het geld zag hij
kans te ontkomen. Na een urenlange
martelgang kwam hij bij een paar-
destal. Hij kon het beest echter niet
vangen en werd weer gearresteerd.
Nu volgden vijf jaar gevangenisstraf
Dick had nu de smaak van het bero
ven van koetsen te pakken. Onmiddel
lijk ra vrijlating ging hij op roof uit
en kwam bijna even vlug in de ge
vangenis var San'a Barbara terecht.
Weer gelukte het Dick om te ont
snappen. Hi stal een prachtig paard
en galoppeerde de vrijheid tegemoet.
Tweehonderd meter ver, want daar
na .verloor hij de controle over het
paard- Minutenlang klemde hij zich
wanhopig tierend aan het- steigerende
dier vast, terwijl een kring belang
stellenden zicv vormde. Tenslotte be
landde hij op de grond en voorgoed
in de gevangenis.
De eerdergenoemde Black Bart met
achtentwintig succesrijke berovingen
was geluKkiger. Tussen 1875 en 1883
nam hij met grote regelmaat drie a
vier koetsen per jaar te grazen. On
veranderlijk droeg hij een meelzak met
twee gaten over het hoofd en een ver
roest geweer in de handen. Door een
toeval liep hij tegen de lamp. Tijdens
een beroving, waarbij alles voor de
wind ging tot hij tijd verloor bij het
verwijderen vrn de vastgeschroefde
geldkist, werd hij opeens onder vuur
genomen door een kennis van de koet
sier, die eerder aan de andere zijde
var de heuvel was afgestegen om op
hazen te jagen. Black Bart moest
overhaast vluchten, want hij scheen
geen \ertrouwen te hebben in zijn
roestig wapen.
Een detective vond later verschil
lende voorwerpen in ae nabijheid,
waaronder een zakdoek met een was-
serijmerk. Het merk leidde naar Ban
Francisco en na 91 wasserijen naar
de notabele heer Bolton. Deze heer,
die voor zaken vaak naar de goud
streek reisde, woonde tegenover een
politiebureau en onderhield zich dik
wijls met de beambten Steeds was hij
geïnteresseerd in Black Bart. Bolton
werd schuldig bevonaen aan de laat
ste overval- Zes jaar bracht hij in de
cel door, waarna hij spoorioos ver
dween.
In het algemeen ondervonden de
koetslijnen m het aanstellen van de
bewakers geen overmatige last van
bandieten.
Wanneer ergens de misdaad op
laaide en de sneriff het niet afkon of
onder een hoedje speelde met de boe
ven, namen de 11 rgers zelf het recht
in handen. Gewoonlijk werd het pro
bleem op die manier letterlijk uit de
weg geruima.
Deze vigilanten, zoal- de op wraak
en recht beluste burgers heetten,
stenden bekend om nun razendsnel
le rechtspraak. De gevangene werd
meestal ter plaatse opgeKnoopt. De
tracitionele methode was om een strop
te schuiven om de hals van de op een
paard gezetene schurk, het uiteinde
van het touw over een boomtak te
gooien en vast te binden en vervol
gens het paard met een klap op de
flanken of een revolverschot weg te
jagen.
In hun haast en woede hadden de
vigilanten niet altijd de juiste te pak
ken. maar zeiden gaven zij hun po
gingen op tot zij hem tenslotte even
eens in de lucht hadden bengelen. Zij
brachten -erbied voor de wet tot in de
meest afg legen gebieden en speelden
een voorname rol in het vormen van
het Amerikaanse karakter. Tussen 1863
en 1866 ruimden de vigilanten van
Montana tweeëndertig misdadigers op.
Voor koetsdiensten die door de vlak
ten van het midden- en zuidwesten
reisden, sch aet gevaar vaak in In
dianen. Soms lieten de Indianen een
koets ongehinderd door, andere keren
probeerden zij de ingezetenen zonder
de minste waarschuwing te vermoor
den. Het gebeurde eveneens dat zij
zich slechts met de koets amuseerden,
zoals die keer dat zeshonderd Coman-
ches een koets vijf uur ophielden en
alleen stalen wat zij nodig haddon.
in Je hand. Toen tijdens de Ameri
kaanse burgeroorlog de soldaten ech-
ter naar het front geroepen werden,
'was het nek van de dam. Het werd zo
riskant om '"oor Indianenstreken te rij
den, dat koetsdiensten werden ge
staakt of onregelmatig gingen rijden.
Ben Holloday's koetsdienst trachtte
zich de Indianen van het lijf te houden
door de meest o ..gure vechtersbazen
in dienst te nemen. Men stelde sujet
ten aan als Joe Glade, die er prat op
ging reeds zesentwintig mensen ge
dood te hebben voor hij in dienst trad.
Daar bleef het niet bij. Toen hij zich
eens beledigd achtte door een kroeg
baas, bestelde hij een borrel, waarop
de waard zich omdraaide in te
schenken en Slade hem in de rug
schoot De vrouw van de vermoorde
prooeerde me. ee.i kind in de armen
gedrukt het lokaal uit te rennen. Kalm
mikkend doodde Slade ook haar en het
kind, alvorens nog enkele ooggetuigen
te vermoorden. Voldaan ging hij na
dit bloedbad terug naar zijn werk.
Deze individuen schrokken "wellicht
andere schurken af, maar de koets
dienst was niet met hun gebaat. Zij sta
len alles wat los en vast zat en im
poneerden de Indianen niet in het
minst.
Het einde van d* moeilijkheden met
de Indianen kwam met de terugkeer
van net leger na de burgeroorlog. De
Indianen werden deels uitgeroeid en
deels naar afgelegen streken verban
nen/ Maar vrijwel tegelijkertijd kreeg
de lange-afstand-koetslijn de doodsteek
door de in 1869 voltooide transconti
nentale sooorweg.
Op korte trajecten bleven de koetsen
nog vele jaren rijden. Waar de rails
ophielden, nam de koets het over.
Maar met de komst van de auto kwam
ook hieraan een einde. De laatste
koetsdienst in Californië werd in 1917
opgeheven. Tot in 1927 reden koetsen
in de staat Washington en het westen
van Canada.
Wanneer Wells, Fargo en Company
een nieuw bankgebouw in gebruik
neemt, geeft men een „open house".
Het publiek kan de bank bezichtigen
en krijgt snacks en koffie aangeboden.
De kinderen kunnen ritjes maken in
een koets.
De koets is een originele „concord",
die destijds nog dienst heeft gedaan
voor Wells, Fargo en Company, als
publiek vervoermiddel. De whip en
shotgun dragen authentieke kostuums.
De loop van het geweer is niet afge
zaagd want dat is strafbaar, maar
voorts is hc enige verschil met de
koetsen van weleer dat or slechts
twee paarden voor staan- Waar vindt
men echter een whip die een acht- of
zesspan kan hanteren, zelfs op een as
faltweg?
De voornaamste reden voor de Indi
aanse overvallen was hun verlangen
om paarden en vuurwapenen te be
machtigen. Zolang de veiligheid in In-
dianengebieden min of meer gegaran
deerd werd .-"oor de militaire forten en
de gewapende escorte die soldaten
vaak verleenden, hield men de situatie
Bij de ingang van de oude Boothill
begraafplaats is de winkel van
oude curiositeiten uit het westen
de grote attractie voor toeristen
in Tombstone (Arizona)
Na een moeizame kruip tocht met
een gebroken been en de kist, kwam
hij uit de mijn. Hij vond een werk
tuig, waarmee hij de kist openbrak.
De buit bedroeg 1800 dollar. Van
boomtakk _i maakte hij primitieve
krukken en met het geld op zak ging
hij op zoek naar een paard om uit
de streek te ontsnappen. Hij vond niet
(ADVERTENTIE)
Jenever S B, heerlijk als "tic" in
een long-drink.
Schep sfeer.,., schenk "Jonge"S B
of "Oude" De Waarzegster
op uw kaartavondjes, op uw feestjes
of zomaar voor de gezelligheid.
Een houten Indiaan staart door de spaken van een oud wagenwiel, opge
steld voor een winkel van curiosa en een „Far West"-museum in Cerrilos
in Nieuw Mexico, een oud mijnstadje dat opnieuw tot leven is gekomen
als toeristische atiractis.
