HET VOORTGEZET ONDERWIJS IN OPMARS
COMMENTAAR:
RADICAAL WAT?
DR. CORN. VERHOEVEN
Evolutie of revolutie?
Egoïstisch Rotterdam
Met „Tans of nooit is P.v.cLA nergens
<2
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 18 NOVEMBER 1967
19
Selectie
BrugkL
as
Havo
17
door
Dr. J. G. L. Theunisse
Differentiatie
Examens
Kunstzin
Maatschappij
Beroepskeuze
Experimenten
IS
HUNgS.,N6ffii im® NGE" NGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL NGEN PEIL NGEN
JEN PFIMMrcii Dci..Ki/?l^INGnEc^..K.^ILL.INGnEnN PEILINGEN PEILIIGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILNGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN .PEILINGEN PEIL
'ïïn i^ELy,NGEN.PEILINGENPEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL NGEN .PEILINGEN
Uw kind en de
MAMMOETWET
sen de lagere school (basisonderwijs)
en de universiteit wordt dus door de
mammoetwet opnieuw geregeld.
Qnder bovenstaande titel heeft de oud-redacteur van het lerarenblad
St.-Bonaventura, thans hoogleraar te Nijmegen, dr. Georg Verhaak
een bij Malmberg uitgegeven brochure in het licht gegeven, die erop ge
richt is de ouders van opgroeiende kinderen wegwijs te maken in de wir
war van vernieuwingen, welke bij de invoering van de nieuwe school
wet, de z.g. mammaetwet, het volgend schooljaar bij het voortgezet on
derwijs worden ingevoerd. Een populaire samenvatting van de op til
zijnde vernieuwingen is geen overbodige luxe. Steekproeven hebben
immers uitgewezen hoe ontstellend weinig de ouders nog van de mam
moetwet afweten. Het getuigt van realiteitszin en belangstelling voor het
onderwijs, dat de Redactie mij in de gelegenheid stelt aan de hand van
de genoemde brochure in enige forse halen het mammoetbeest open te
snijden en zo eens te laten zien wat er zoal uit te voorschijn gaat komen.
De in 1958, onder de toenmalige
minister van Onderwijs mr. Cals,
aangenomen mammoetwet heeft een
zeer langdurige voorgeschiedenis. In
de afgelopen vijftig jaar hebben
meerdere regeringen pogingen aan
gewend om het gehele onderwijs in
een wet samen te bundelen, waar
door ook de samenhang van de ver
schillende takken van onderwijs be
ter dan tot nu toe tot hun recht zou
den kunnen komen. Thans is het zo
dat de afstand tussen lagere school,
ulo, middelbare school en hoger on
derwijs vaak zo groot is dat de sprong
van de ene school naar de andere
door een groot aantal kinderen niet
gemaakt kan worden. De mammoet
wet is een raamwet,'waarin de mo
gelijkheden zijn neergelegd voor een
nauwe verbinding met alle takken
van voortgezet onderwijs en waarin
voorts is tegemoetgekomen aan de
behoefte het onderwijs aan te pas
sen aan de verlangens van de maat
schappij. Alle onderwijs gelegen tus-
Door een meer individuele aanpak
en betere selectiemethoden biedt de
nieuwe wet de mogelijkheden om de
kinderen dat onderwijs te geven,
waarop zij krachtens aanleg recht
hebben. Het is een feit dat er in ar
beiderskringen nog veel talent ver
loren gaat. Vele ouders die zelf geen
voortgezet onderwijs hebben kunnen
genieten, leggen eqn drempelvrees
voor de middelbare school aan de dag
en sturen hun kinderen naar de ulo.
De begaafden komen natuurlijk
langs een omweg wel op een bepaal
de post terecht, maar aangenomen
mag worden dat zij in ons land,
waar de diploma's hoog genoteerd
staan, niet de honorering krijgen die
zij op grond van intellectuele be
gaafdheid verdienen.
In Spanje hebben drie bisschoppen hun benoeming aanvaard tot lid
van de Cortes, het schijnparlement, dat de dictatuur van Franco
moet proberen te verbloemen. Het lijkt ons een onverstandig besluit.
Door deze benoeming te accepteren bindt de r.-k. kerk zich aan het
Franco-regiem en schept zij weer grotere afstand van de massa der
Spaanse arbeiders, die rechteloos zijn in hun strijd voor sociale verbe
teringen.
Angst voor het communisme, een gerechtvaardigde angst overigens,
doet de r.-k. kerk in vele landen de zijde kiezen van de hudiige macht
hebbers. In de strijd tegen honger en armoede hebben de meeste bis
schoppen hun hoop gesteld op een evolutie. Zolang er echter katho
lieke landen zijn, waar „Populorum Progressio" tot opruiende lectuur
wordt gerekend is van die evolutie niet veel te verwachten.
De kerk dient te staan aan de kant van de hongerigen en verdruk
ten. Zij dient voorop te gaan bij de strijd om sociale hervorming. Al
léén is in Latijns Amerika en in Spanje misschien nog een vreedzame
evolutie mogelijk. Anders komt onherroepelijk de revolutie.
Rotterdam blijkt een moeilijke partner te zijn in het overlegorgaan
voor de havenontwikkeling in Zuidwest-Nederland. De moeilijkheid
met Rotterdam is dat die stad gewend is altijd haar zin te krijgen. Daar
om denken ze in de Maasstad nu ook de lakens te kunnen uitdelen in
het Zeeuwse en Brabantse deel van het Deltagebied en zijn ze vrij ver
baasd, dat de Brabanders en Zeeuwen ook hun woordje willen mee
spreken.
In de Brabantse Staten is deze week opgemerkt, dat de ontwikkeling
van de „Gouden Delta" veel meer in Beneluxverband aangepakt zou
moeten worden. Het zou verstandig zijn als Zeeland en Brabant te zamen
een aantal concrete voorstellen terzake zouden uitwerken ten dienste van
de komende Beneluxministersconferentie.
De royale ontwikkelingskansen, die Rotterdam aan Zeeland en Brabant
wil geven kunnen gerealiseerd worden als Zuidwest-Nederland kan
samenwerken met Antwerpen en Gent.
De-moeilijkheden binnen de grote partijen worden dikwijls veroor
zaakt door de eigen leiders. Zo heeft nu dr. Tans, de voorzitter van
de P.v.d.A. vlak vóór het congres van zijn partij in een (oranje) boekje
„Tans of nooit" enkele uitspraken' gedaan, die de weg naar politieke
vernieuwingen in Nederland moeilijk begaanbaar maken, zo niet totaal
blokkeren.
Tans wil graag samenwerken met de K.V.P., vóór de verkiezingen al,
maar niet met een K.V.P., die geleid wordt door het koppel Aalberse-
Schmelzer. De huidige K.V.P.-leiding dient aan de kant te worden ge
zet. Wel, binnen de K.V.P. wordt zeer verschillend over de K.V.P.-partij-
leiding gedacht. Het zal echter duidelijk zijn, dat geen enkele K.V.P'er met
een greintje zelfrespect zich door de heer Tans de wet zal laten voor
schrijven. Voor hef aanbrengen van wijzigingen in de partijleiding heeft
de K.V.P. de heer Tans niet nodig. Door er zich ongevraagd mee te be
moeien bewijst de P.v.d.A.-voorzitter voor de zoveelste maal geen snars
te begrijpen van de sfeer binnen de K.V.P.
Dat botte onbegrip komt ook tot uiting in de standpuntbepaling van
de P.v.d.A.-voorzitter ten aanzien van Nieuw Links. Tegen de koers,
die deze groep van marxistische dogmatici voorstaat bestaan in de
K.V.P., ook bij de K.V.P.-radicalen, grote bezwaren. Dat is herhaaldelijk
tot uitdrukking gebracht. Wat zegt echter dr. Tans? Hij zou het „ramp
zalig" vinden, als de P.v.d.A. Nieuw Links buiten de deur zou gooien.
Nieuw Links moet binnen de P.v.d.A. blijven. Sterker nog, de groep
moet doordringen in de beleidsinstanties van de P.v.d. A.
Het is noodzakelijk, dat de KVP nu eens duidelijk kleur bekend. Ak
koord, maar dan mag en moet ook van de socialisten een duidelijke
keuze worden verlangd: willen zij meewerken van een evenwichtig
vooruitstrevend beleid of blijven zij koketteren met uiterst links
Het antwoord op deze vraag is voor de politieke vernieuwing in Ne
derland even belangrijk als de ontwikkeling binnen de K.V.P. Dr. Tans
zegt in „Tans of Nooit" uitsluitend namens zichzelf gesproken te heb
ben. Het kan dus zijn, dat het partijcongres v.d. P.v.d.A. de volgende
week tot een andere uitspraak komt. Zou de P.v.d.A. echter kiezen voor
„Tans of Nooit" dan is zij nergens.
Van de andere kant worden mo
menteel vele kinderen te zwaar be
last met intellectuele arbeid. Het zijn
de leerlingen die op een bepaald
schooltype niet meekunnen, maar om
allerlei motieven er niet toe komen
op een andere school over te stap
pen. Oudertrots is hiervan een van
de belangrijkste oorzaken. Veel goeds
kan thans worden verwacht van een
betere selectiemogelijkheid voor de
toelating, de instelling van het brug.
jaar en de doorstromingsmogelijkhe
den van en naar de verschillende
schooltypen.
Voor de toelating tot de eerste klas
(brugjaar) wordt naast het rapport
van het hoofd van de betrokken la
gere school een oordeel over de leer
ling gebaseerd op gegevens die naar
keuze worden verkregen door toela
tingsexamen, intelligentietest, proef
klas of schoolvorderingentest.
vergissingen in de schoolkeuze al
tijd worden gecorrigeerd met een ge
ring verlies aan tijd. De havo-school
als maatschappijschool doet ons den
ken aan de eerste opzet van de drie
jarige hbs zoals die door de stichter
Thorbecke in 1863 was bedoeld als
een school waarin de ordentelijke
burger een passende algemene vor
ming kon krijgen.
Het havo-programma kent even
als het mavo in de hoogste twee
leerjaren ook weer een aantal kern
en keuzevakken, terwijl in zes vak
ken examen wordt gedaan.
v.w.o.
Het eerste leerjaar wordt in de
toekomst voor alle leerlingen van de
huidige ulo en middelbare school ge
lijk. De brugklas zal het volgende
schooljaar op alle zo juist genoem
de schooltypen worden ingevoerd.
Het brugjaar wordt als een van de
belangrijkste winstpunten van de
mammoetwet beschouwd. Doel van
het eerste leerjaar zal moeten zijn
het verzorgen van een goede aanslui.
iing met het basisonderwijs, het be-
«fl.len van de geschiktheid voor de t.e
volgen afdeling en een grondig ad-
«'es hieromtrent aan de ouders. He1-
leerprogramma in de brugklas is voor
ijle scholen gelijk. Daardoor wordt
het mogelijk om geschikte ulo-leer
lingen over te planten naar een af
deling van de middelbare school en
ook omgekeerd zonder dat dit dou
bleren met zich meebrengt. Het getal
zittenblijvers kan met deze methode
drastisch worden beperkt.
Om de aanpassing te bevorderen
worden in het leerprogramma enige
studielessen opgegeven. Deze zullen
deels worden besteed voor het aanle
ren van studiemethoden en het leren
studeren en anderdeels voor het bij
werken van zwakke leerlingen en het
geVen van extrataken aan de goede.
Óp grond van degelijke gegevens zal
het thans mogelijk zijn een leerling
een bepaalde studierichting dwin
gend voor te schrijven wil bij naar
een tweede klas worden bevorderd.
Voorheen konden de ouders de stu
dierichting van hun kinderen in vol
komen vrijheid kiezen en hoefden zij
zich formeel niet te storen aan het
advies van de de school.
Het wordt thans wel tijd afscheid
te nemen van de tot nu toe gebezig
de namen van ulo en hbs en ons
vertrouwd te gaan maken met de
nieuwe namen van MAVO, VWO en
HAVO. Achter de faqade van deze af
kortingen schuilen wel geen volko
men nieuwe instituten, maar men
kan er de oude schooltypen slechts
in gewijzigde vonn in terugvinden.
Het MAVO (Meer Algemeen Vormend
Onderwijs) gaat de vertrouwde ulo
school vervangen. Zij verschilt van
de laatste door een versterking van
het algemeen karakter van dit voort
gezet onderwijs. Minder aandacht zal
worden besteed aan de z.g. beroeps
vakken. Wie zullen worden overge
heveld naar het beroepsonderwijs
waarvan het L.E.A.O. en het M.E.A.O.
(lager en middelbaar economisch en
administratief onderwijs) wel de be
langrijkste zijn. Bovendien wordt
het leerprogramma gevuld met een
aantal keuze- en kernvakken. De
eerste kunnen dus door de leerlin
gen worden gekozen, de laatste zijn
verplicht. Het eindexamen wordt be
perkt tot zes vakken, waaronder Ne
derlands en één moderne taal ver
plicht is. De cursusduur is vier jaar.
Het is mogelijk dat aan een mavo-
school ook een driejarige cursus
wordt gegeven. Het mavo-diploma
geeft toegang tot het middelbaar be
roepsonderwijs en tot de vierde klas
van het HAVO.
Het Hoger Algemeen Vormend On
derwijs is een volkomen nieuw te
creëren schooltype. Schertsenderwijs
is de havo-school ook wel de middel
bare meisjesschool voor jongens ge
noemd. De huidige MMS heeft onge
twijfeld grote invloed gehad op het
in het leven roepen van de havo. In
de praktijk is deze MMS namelijk
naast hbs en gymnasium een zeer
geslaagd schooltype geworden als
middelbare opleiding, die algemene
vorming beoogde en diende als voor
trap voor het beroepsonderwijs,
maar in ieder geval geen vooroplei
ding bedoelde te zijn voor de univer
siteit De havo-school gaat de huidi
ge mms vervangen. Zij is bedoeld
voor jongens en meisjes, wier capa
citeiten liggen tussen het mavo-peil
en het VWO (Voorbereidend Weten
schappelijk Onderwijs) de havo-
school is enerzijds duidelijk gericht
als eindonderwijs op de maatschap
pij en kan anderzijds dienen als
vooropleiding voor alle vormen van
hoger beroepsonderwijs, zoals
Kweekschool, Sociale Academie, HTS
en zelfs van het VWO.
Dit nieuwe schooltype zal een aan
zienlijke deel van de huidige hbs-B-
en een groter deel van de hbs-A be
volking, die thans dit onderwijs niet
of al te moeizaam kunnen volgen,
moeten gaan herbergen. Het onder
wijs kan hierdoor niet alleen pro-
duktiever worden, maar ook kunnen
door de doorstromingsmogelijkheden
Twee schooltypen zullen zuiver
worden ingericht als vooropleiding
voor het hoger onderwijs, nl. het
huidige gymnasium en de hbs, die
de nieuwe naam atheneum krijgt
aangemeten. Beide schooltypen wor
den aangeduid met VWO (Voorbe
reidend Wetenschappelijk Onder
wijs). Naar gelang de programma's
worden zij elk verdeeld in een A en
B-afdeling. In principe geven alle
afdelingen recht op het volgen van
alle soorten hoger onderwijs, maar
het spreekt vanzelf dat de specifieke
afdelingen automatisch zullen selec
teren voor een gelijkgerichte rich
ting op de universiteit. Het is on
denkbaar dat een klassieke opleiding
van het gym A een basis is voor een
hogere studie in de exacte weten
schap, maar b.v. wel voor medicijnen
al zal de A-gymnasiast dan wel aan
vullende examens moeten doen in
natuur, en scheikunde.
Eigenlijk doet het een beetje
vreemd aan dat het VWO in twee
afdelingen nog uiteengevallen is. Van
verschillende kanten gaan er stem
men op naar één ongedeeld VWO,
vooral ook nu de belangstelling voor
het gymnasium afneemt. Dit was
echter destijds politiek niet haal
baar. De verschillen in mentaliteit
die er op het huidige gym en de hbs
nog leven, 'zullen worden doorbroken
door het gezamenlijk volgen van be.
leraar aan het
St.-Norbertuslyceum
te Roosendaal
paalde lessen. Het VWO zal het ka
rakter krijgen van pre-universitair
onderwijs en mede dank zij de be
perking van het aantal vakken, zal
de stof dieper worden uitgegraven
en zal er meer zelf moeten worden
verwerkt door de leerlingen. De le
raren zullen daarbij meer als bege
leiders dan als docenten moeten op
treden. Voor de samenbundeling van
het gymnasium, het atheneum en de
havo zal de verzamelnaam lyceum
blijven bestaan.
De meest spectaculaire verande
ring in het geheel van de onderwijs
vernieuwing is ongetwijfeld de diffe
rentiatie in het leerprogramma voor
elke leerling. De individuele benade
ring in de brugklas tijdens de studie
lessen, het verdelen van de klas in
groepen voor het verrichten van ta
ken of voor het wegwerken van ach
terstand doorbreken reeds het tra
ditionele klassikale systeem. Om te
gemoet te komen aan de individuele
aanleg van ieder kind kunnen de
leerlingen in de hogere klassen zelf
d> vakken kiezen die zij willen vol
gen en waarin zij examen wensen af
te leggen. Deze keuzevrijheid is na
tuurlijk niet onbeperkt. Naast de
verplichte vakken moet iedere leer
ling een keuze maken uit een groep
van fakultatieve vakken. Dit geldt
niet voor de lagere klassen. Die blij
ven gericht op de algemene, breed
georiënteerde vorming van de leer
ling. Maar men heeft in navolging
van buitenlandse onderwijsmetho
den voor de laatste jaren er de voor
keur aangegeven om een beperkt
aantal vakken grondiger te laten
verwerken in plaats van de opper
vlakkige beheersing van veel vak
ken te handhaven. Op deze wijze
kan het voortgezet onderwijs ook
beter worden aangepast aan de be
langstelling en aanleg van iedere
leerling.
eerst is natuurlijk de aanleg bepa
lend voor de keuze. Daarnaast zal
het onderscheid in moeilijke en mak
kelijke vakken moeten verdwijnen.
Een andere onzekere fabtor is, dat
de keuze van de vakken wordt ge
koppeld aan de persoon van de le
raar, m.a.w. de sympathieke leraren
zullen een grote toeloop van leerlin
gen krijgen en de minder getapte,
vaak meer eisende collega's zullen
voor kleine klasjes komen te staan.
Voor het lerarencorps betekent de
betrekkelijk vrije keuze van de scho
lier een uitdaging. Iedere docent zal
zijn vak, meer dan voorheen het ge
val was, waar moeten maken. Door
een zekere concurrentiepositie van
de vakken onderling kan o.i. een
gunstige stimulans uitgaan voor de
activering van het lesgeven.
De beperking van het aantal vak
ken is niet het enige wat er bij de
eindexamens voor de verschillende
afdelingen gaat veranderen. Wan
neer een kandidaat beneden zijn
kunnen heeft gewerkt, dan kan hem
nog tijdens de duur van het examen
een verlengd examen worden opge
legd. Op grond van de officiële uit
slag is het ook mogelijk, dat een kan
didaat voor een vak dat onvoldoende
was een paar maanden later op
nieuw examen mag afleggen maar
dan voor een staatscommissie.
Verder kan het mogelijk, worden dat
de mondelinge examens op de scho
len niet allemaal tegelijk meer wor
den afgenomen In bijzijn van ge
committeerden kan dit in de loop
van het laatste schooljaar afzonder
lijk voor een bepaald vak of een
groep van vakken gebeuren. Het
voordeel is dat de leerlingen dan niet
meer overbelast worden bij het af
leggen van examen in alle vakken
tegelijk. De definitieve vaststelling
van de wijze van examineren moet
nog worden geregeld bij Algemene
Maatregel van Bestuur.
Reeds jaar en dag zijn er opmer
kingen en klachten geuit, dat het
Nederlandse onderwijs te intellectu
alistisch is, anders gezegd te veel
waarde hecht aan de verstandelijke
ontwikkeling van het kind en te
weinig aan zijn emotionele vorming.
Hieraan wordt bij de ophanden zijn
de onderwijsvernieuwing ook tege
moetgekomen door de instelling van
de vakken handvaardigheid en mu
ziek die als verplichte vakken op het
lesrooster zullen verschijnen. Daar
enboven kan het bevoegd gezag on
der de reeks facultatieve vakken ook
plaats inruimen voor lessen in film-,
toneel- en voordrachtkunst.
Een veelzijdige ontplooiing behalve
in het louter verstandelijke zal de
arbeids- en levensvreugde verhogen.
Op de onlangs gehouden jaarverga
dering van het Genootschap van Le
raren merkte prof. J. Kommandeur,
hoogleraar in de fysische scheikunde
te Groningen, o.m. op, dat dé middel
bare school meer aandacht moet
schenken aan de algemene vorming
als geschiedenis, economie en litera
tuur omdat daar op de universiteit
nauwelijks iets aan gedaan wordt.
Merkwaardig dat hier een scheikun
dige mee voor de dag komt.
Het vakkenpakket van de leerling
zal worden samengesteld in overleg
met de klasseleraar en met de
schooldecaan. De laatste zal een ge
specialiseerde leerkracht moeten zijn
die op iedere school een belangrijke
plaats gaat vervullen. Immers de sa
menstelling van het' vakkenpakket
zal ten nauwste verband moeten
houden met de beroepskeuze van de
jongen of het meisje. Een scholier
die straks dokter wil worden moet
zeker biologie en natuur, en schei
kunde in zijn studieprogramma op
nemen. Op het gebied van beroeps
keuze wordt op vele middelbare scho
len weinig of nog in het geheel niets
gedaan. Een degelijke beroepenvoor.
lichting behoort tot de eerste voor
waarden voor het maken van een
verantwoorde keuze.
Van verschillende kanten is de vraag
opgeworpen of -de leerlingen de weg
van de minste weerstand niet zullen
kiezen en de zogenaamde makkelijke
vakken favoriet zullen worden. Voor-
Aan het begin van dit artikel werd
reeds aangestipt, dat het onderwijs
dichter bij de maatschappij behoor
de te worden gebracht. Ons volk is
als geheel bij het onderwijs van zijn
kinderen betrokken en behoort naar
democratisch gebruik daar ook in
vloed op te hebben. Aan de ouder
comités zal een wettelijke erken
ning worden verleend. De ouders
kunnen meer invloed gaan uitoefe
nen op de gang van zaken op de
school dan voorheen. De nieuwe wet
geeft meer vrijheid aan directies en
schoolbesturen inzake de inrichting
met het onderwijs, leerplan en les
rooster. Aan het „bevoegd gezag"
d.i. voor een bijzondere school het
schoolbestuur, zullen in de toekomst
beslissingen worden toevertrouwd
die thans centraal op het departe
ment van onderwijs worden geno
men. Departementale besluiten kun
nen in de toekomst pas dan worden
uitgevaardigd wanneer representa
tieve organisaties van ouders en de
onderwijsmensen zelf advies hebben
uitgebracht.
Bevordering van het samenspel
tussen school en maatschappij heeft
voorts ook geleid tot het invoeren
van een nieuw schoolvak: maat
schappijleer, dat in de hogere klas
sen van alle afdelingen verplichtend
zal worden gesteld. De bedoeling van
deze lessen is een inleiding te geven
in eigentijdse maatschappelijke pro
blemen.
Het spreekt welhaast vanzelf dat
het grote aantal vernieuwingen niet
in één jaar van theorie in praktijk
kan worden omgezet. Wanneer in het
nieuwe schooljaar 1968 - '69 de brug
klas op alle scholen wordt ingevoerd
dan zijn daar zes jaar van experi
ment aan voorafgegaan. De minister
van onderwijs heeft zeven jaar ge
leden, een aantal ulo-, middelbare
en kweekscholen aangewezen als
„experimenteerschalen". Vorig jaar
is op een tiental scholen het eerste
havo-eindexamen afgenomen.
Op grond van de ervaringen van de
ze experimenteerscholen zal het ge
hele voortgezet onderwijs aan de
vernieuwing worden onderworpen.
Momenteel trekken inspecteurs, di
recteuren en leraren die bij de expe
rimenten betrokken zijn geweest het
land rond om de leerkrachten in de
nieuwe opzet in te werken. Veel zal
er afhangen van de leraren zelf. Zij
zijn het immers die de onderwijsver
nieuwing metterdaad door moeten
voeren. Een verzwaring van de lera-
rentaak lijkt daarbij onontkoombaar.
In de loop van de komende zes
jaar zal de mammoetwet volledige
werking moeten krijgen. Er zal ech
ter nog heel wat definitief moeten
worden geregeld. Begonnen wordt
straks overal met de brugklas. De
hogere klassen lopen in het oude sys
teem tot het eindexamen door Het
oude programma is in 1973 verdwe
nen. Alleen voor zittenblijvers wordt
het oude examen nog een keer open
gesteld.
De hele onderwijsvernieuwing kan
globaal als volgt worden samenge
vat: een grotere vrijheid van onder
wijs, zowel voor de schoolleiding als
voor de leerling voor wat betreft zijn
studieprogramma; een meer indivi
duele begeleiding van de leerling
vooral tijdens de eerste jaren; een
goede opvang vanuit het basisonder-
wijs door middel van de brugklas I
en een gedegen onderzoek naar de
voor iedere leerling meest geschikte
afdeling; betere doorstromingsmoge.
lijkheden naar de verschillende Tor-
men van voortgezet onderwijs, die
bij voorkeur worden samengebundeld
in scholengemeenschappen; een
nieuw schooltype, de havoschool, als
basis voor de hogere beroepsoplei
dingen of als voorbereiding op een
middelbare functie in de maatschap,
pij; meer inspraak van ouders en
bevoegde onderwijsinstanties op de
gang van zaken in het onderwijs;
meer aandacht voor de musische
vorming van de tieners en tenslotte
meer gerichtheid op verdere studie
of levensfunktie door verminderin»
van het aantal verplichte examer
vakken, waaronder verdieping in de
kernvakken mogelijk is.
Van dit alles wordt verhoopt een
verhoging van het studierendemen;
een nauwere aanpassing van het on.
derwijs aan de behoeften van de
maatschappij en de verbreding van
het levensgeluk van onze kinderen
door meer verantwoorde tegemoet
koming van hun kunnen en kennen
I
Een straat-interview, waarvan de
resultaten op de buis getoond
werden, leverde de conclusie op,
dat vrijwel niemand bleek te we
ten wat de christen-radicalen zijn
en wat ze willen. „Iets van de ker
ken". „Nou, kijk eens, ik ben jood".
„Ja, ik geloof dus ergens wel in een
god, maar wat die kerken allemaal
doen, neem me niet kwalijk". „Ik
zou het u niet kunnen zeggen". Zo
ongeveer waren de meeste ant
woorden en het enige wat er dui
delijk uit bleek is 'dat niemand de
christen-radicalen voor een voet
balclub houdt. Nu is zo'n straat
interview natuurlijk meer amusant
dan wetenschappelijk, maar ook de
keuze en de inhoud van het amu
sement kunnen interessant en ont
hullend zijn. Ik zou bijvoorbeeld
wel eens willen weten, hoeveel van
de ondervraagden zonder de toe
voeging „christen" wel aan een
voetbalclub zouden hebben ge
dacht. Nu stond die toevoeging er
borg voor, dat ten eerste de ant
woorden onmiddellijk in de kerke
lijke richting schoten en ten twee
de dat een groot aantal onder
vraagden al meteen de stekels op
zette. Wat uit die hoek komt, ken
nen we onderhand wel zo'n beetje
en wat we al kennen daar verdie
pen we ons niet meer in. Wat de
zogeheten christen-radicalen ook
willen en verkondigen, iets nieuws
kan het niet zijn.
De opbouw van een image wordt
hiermee van den beginne af stevig
gefrustreerd. Wat dat betreft zou
den de radicalen het een en an-
zal aanspreken die wel van conse
quent optreden en hervormingen
houden, is deze: het woord radi
caal gaat nergens over, het heeft
op zichzelf geen inhoud. Het doet
denken aan noeste vlijt en vurige
wil, maar daar blijft het ook bij.
Het woord is, grammaticaal ge
sproken, meer een bijwoord dan
een bijvoeglijk naamwoord. Als
„radicaal" betekent „tot de wortel
reikend", dan vragen we ons on
middellijk af, tot welke wortel hier
gegraven wordt. Wie zich als „ra
dicaal" aankondigt, moet niet na
laten te vermelden in welk opzicht
hij dan wel zo radicaal wil zijn en
wat hij met al zijn ijver wil gaan
doen. Want „losse" ijver en radi
caliteit zijn zinloos: op zich zelf
zegt de aankondiging' helemaal
niets. Ik kan zeer radicaal zijn in
één opzicht b.v. tegenover het ge
vaar van alcohol of nicotine en
tegelijk bijzonder inconsequent en
slap in allerlei andere opzichten.
Veel „radicalen" lopen te koop
met een radicale specialiteit juist
om zich een soepel, inconsequent
leven op alle andere fronten te
kunnen permitteren. Zij bewijzen
hiermee dat consequentie meer
een wiskundige dan een morele
kwaliteit is. Het is onmogelijk in
alle opzichten consequent en radi
caal te zijn. Onlangs schijnt ln
Oklahoma iemand geprobeerd te
hebben totaal-radicaal te zijn. Na
één dag hebben mensen met witte
jassen aan hem moeten meesle
pen, total-loss.
De vraag is nu: wat is het raidi-
der hebben kunnen leren van D 66
Hier werd een inhoudsloze formule
gevuld met de hevige verwachting
van iets totaal nieuws. De radica
len geven daarentegen alleen te
kennen, dat zij eindelijk willen ko
men tot iets wat zij als christen al
tijd al hadden moeten doen. De sa
menkoppeling van deze twee woor
den doet denken aan de zoveelste
christelijke bekering waar ook nu
wel weer niets van terecht zal ko
men. Het woord „christen" is in
politiek opzicht allang problema
tisch en nu wordt daar nog „radi
caal" aan toegevoegd om de on
oplosbaarheid van het probleem
toch maar duidelijk te benadruk
ken.
Daarbij komt dat van het woord
„radicaal" twee suggesties uitgaan,
die voor velen erg onprettig schij
nen te zijn. De eerste suggestie is
dat hier met ijzeren consequentie
gewerkt zal worden. Want zo om-
schijft van Dale de betekenis van
het woord: „geneigd tot consequen
tie, tot diep ingrijpende hervor
mingen, inzonderheid gezegd van
een stelsel, richting of partij". Wat
wij gaan vrezen is dan dit: de ra
dicalen zullen met een tank over
ons heen gaan rijden. Alles moet
anders worden en wel ineens.
Niets is goed. Een straf bewind
staat ons te wachten als de radica
len het voor het zeggen krijgen.
Wij worden de slaven van Conse
quentie, Hervormingen en Stelsel.
Het klinkt allemaal zo geweldig
doctrinair, lijkt mij, althans in de
oren van velen.
Een tweede suggestie die van het
woord uitgaat en die ook mensen
cale van de christen-radicalen?
En die belangrijke vraag wordt
door de dure naam niet beant
woord. Wie zou denken dat
naam duidt op 't voornemen ra
dicaal christen te zijn, vergist zien.
Als hij de woordverbinding „nog
eens nader beziet, zal hem blijken,
dat hierin het element „radicaal
niet bijwoordelijk, maar bijvoeg
lijk en dat weer zelfstandig ge
bruikt wordt. Deze mensen wil
len niet zozeer radicaal chrb-
ter zijn als wel christen w
radicaal of radicaal op christelijke
wijze. Zij noemen zich immers niet
radicaal-christenen, maar chris
ten-radicalen. En omdat ze zien
politiek roeren, moeten we aanne
men dat zij als christenen radlca f
of radicaal politiek willen bedflj'
ven. En dan weten we, afgaat™
op die naam waarvan we tot»
moeten aannemen dat hij met
zorg gekozen is nog niets. Wil
len ze radicaal politiek zijn, dus
uitsluitend en consequent politic"»
en anders niets Waarom dan
toevoeging christelijk? Of wille»
ze een radicale politiek? Maar 1»
welke richting willen ze dan con
sequent zijn? En wat is het nieu»'
daarvan? Enzovoorts. Moeilijk™'
den genoeg o.m verwarrend te wer
ken. Het verwondert mij dan
niet dat ze in een straat-intervie*
geen voet aan de grond Krijg®'
Hun dure naam heeft geen en®'
inhoud en is een logisch monster
tje. Hij zoemt als een nijvere bU
trekt sympathieke blikken toto®
Christen en radicaal, het is zo on
geveer wel alles, maar wat Is JjL
alles? Het komt op het stukwer»
aan.
ziel
vro
var
nin
sch
me
alle
boi
uitc
nisi
een
geb
dat
ten
afg<
mie
wee
geb
Een der eerste gouvernt
de K.M.A.: Jonkheer J. W.
van Rappard.
De Koninklijke Militaire
mie in Breda, heeft in
jaar van haar hestaan in
31 gouverneurs gehad.
Daarvan waren er 13 inf;
12 artillèrist, 3 cavalerist, 2
de generale staf en 1 genis
laatste is de huidige gouverne
tenant-generaal A-V. van
Bake. De namen van zijn dert
gangers volgen in chrono
volgorde hieronder:
C. A. Gunkel, Luitenant-Ge
neraal der Artillerie
H. G. Seelig, Generaal-Ma-
joor der Artillerie
Jhr. J. W. Ridder van Rap
pard, Generaal-Majoor
der Artillerie
I. W. Walther, Kolonel der
Infanterie l
I. Scheltus, Generaal-Majoor
der Infanterie 1
I*- C. van O verstraten,
Luitenant-Generaal der
Artillerie i
A. C. A. Schönstedt, Kolonel
der Infanterie l
A. Engelvaart, Kolonel der
infanterie i
J. M. van der Star, Majoor
van de Generale Staf IJ
a. Engelvaart, Generaal-Ma-
30°r der Infanterie 1
Vv-ai1 killes, Generaal-
Majoor der Infanterie 1
a simon- Kolonel der
Artillerie i
S' P' ^en Beer Poortugael
ivoionel van de Generale
otaf j
Amu"fendS' K°l0neI dCT
J- N. A. Baron Taets v.
^Mnerongen, Generaal-Ma-
n Infanterie II
raai m I?ardenberg, Gene-
C ij n?'i00r der Infanterie II
'a „i-jy* Bo, e'. Kolonel der
Artillerie
•aL'v»n Pesch, Kolonel der
V, tü^erie 1J
seit kPi Va"! Dam van Is"
seit, Kolonel der Infante-
F'*A- Sabron, Generaal-
Jhr r r der Infanterie
Ier r Van den Blrande-
'nf'anterieraa der
'inrK„Cn?PeR Ceneraal-Ma-
Joor der Artillerie
van Hoogstraten.
G™-Majoor irT
Jl>Mainn?'wRo®1A1- Generaal-
G Majoor der Artillerie
va? ^verdingen, Ge-
ferie j°0r der Anil"
c- J. H van der Harst. Ge
neraal-Majoor der Infan_
B'n,'»G' Baron van Lawick
„CavaTerfe eneraal der
wJoVdtiUêfeaal-Ma-
wd/caPSiUerg' K0l°nel
raai M=-Van Reede> Gene
raal-Majoor der Cavalerie
V- van den Wall Bake
Genfenant"Generaal de'!
1!
li
U
li
li
19
19
19
19
19
19
19
