11
Wij
'Jtt-cfl
Het?
KOFFIS
een jaar lang
GRÜTIS
KOFFIE!
2»
69
Operastichting opent
nieuwe seizoen met
Wagners Tannhauser
de magneet
PILS «ZOUTE PINDA's 49
PALINGWORST
78
mals
(braadj
TOILETZEEP
CHQCOLADEHAGEL ïos
THEE 75
APPELSAP
H
en win
VARKENSFILET
OSSESTAART
VERSE WORST
SPARZEGELS
BIEFSTUK TARTAAR
Kopen bij de
is sparen bij
MALSE SLA
FIJNE HANDAPPELEN
PRACHTIG WITLOF
BLANKE ZUURKOOL
3.40
net handige j
)ugelsluiting
8YIBEIDE
DAGBLAD DE STEM VAN DONDERDAG 5 OKTOBER 1967
19
ia
PAK
(ROODMERK)
1
vrijdag en zaterdag:
500 gram
500 gram
CHOCOLADELETTERS
150 -10% 75 10% 75 -10%
BORSTPLAAT
BABY-SPECULAAS-
POPJE; 7C
maandag:
350 gram
APPELMOES AA
met 18 ct sparzegels
KIPPESOEPJQg
met 22 ct sparzegels
met 14 ct sparzegels
KAPUCIJNERS A
met 12 ct sparzegels
PINDAKAAS 12JJ
met 25 ct sparzegels
2 stuks
vandaag:
2 krop
vrijdag:
1 Vi kilo
(Glorie van Holland)
zaterdag:
500 gram
maandag:
500 gram
Hakel-Iook meisjes
kousen, de grote mode.
In de kleuren: wit-
beige - geel - rood -
bleu - groen.
Per paar
mmmmmw tJf
óók de reden waar-
tensen deze verfijn-
ïmm... Zet die fles
en op tafel. Hij mag
(Van onze kunstredactie)
BREDA Tannhauser van Richard
Wagner levert in de historie van mu
zikaal Nederland wel een van de
sprekendste en overtuigendste bewij
zen, dat wij een volk van operalief
hebbers zijn: we zijn het, we zullen
het altijd blijven en we zijn het altijd
geweest.
De herinnering eraan is echter ver-
yaagd en daaraan heeft zelfs het uit
stekend in 1946 verschenen boekje, dat
hieromtrent uitvoerig inlicht, niets kun
nen veranderen. Helaas. Maar goed,
laten we u iets over Tannhauser, waar
mee de Nederlandse Operastichting op
donderdag 5 oktober in het Circusthea
ter te Scheveningen het nieuwe seizoen
opent, mededelen.
Voor zover nodig vertellen we u, dat
dit werk in 1845 te Dresden zijn pre
mière beleefde Dat de meester on
middellijk daarna begon wijzigingen in
de partituur aan te brengen. Dat uit de
bekende drie opvoeringen te Parijs, op
bevel van keizer Napoleon in 1861 ge
geven, blijkt, dat Wagner hier met een
versie kwam, die rekening hield, schoon
onvoldoende, met de wensen van een
Frans publiek, dat zich geen opera zon
der ballet kon denken. Dat na zijn
geleden echec de meester zich weder
om met „Tannhauser" ging occuperen,
waardoor de zogenaamde „Wiener Fas
sung" ontstond. En dat, enkele dagen
voor zijn dood te Venetië, hij op 22 ja
nuari 1883 verklaarde:
„Ik heb aan de wereld nog niet de
„Tannhauser" gegeven, die ik haar
schuldig ben".
Zo gezien heeft hij een boedel na
gelaten, rijk van inhoud, echter uiterst
moeilijk te beheren. Toer,., op 23 maart
1858, het Hoogduits Operagezelschap on
der leiding van Robert Callin te Am
sterdam de Nederlandse première ver
zorgde, kreeg het publiek ongetwijfeld
de gewijzigde Dresdener Fassung te ho
ren.
En wat te vermelden omtrent de
„faits et gestes'' van de Hoogduitse
Opera te Rotterdam, die hier tussen
1860 en 1890 een bloeiend bestaan geleid
heeft? Mensen van Europees formaat
hebben hieraan leiding gegeven, we
denken aan de Tsjech Franz Scraup,
aan Louis Saar en vooral niet te verge
ten Hermann Levi, onder wie in 1882
de eerste opvoeringen van het Bühnen-
weihfestspiel „Parsifal" te Bayreuth
gingen.
Rotterdam: operacentrum, Wagner-
centrum. Tussen 1860 en 1885 heeft
men hiervoor niet minder dan 2093
opvoeringen van 99 opera's gegeven:
„Tannhauser" heeft men er, nota
bene, 85 maal kunnen zien en horen...'
Maar het is vrijwel zeker, dat in deze
periode de geruchtmakende Parijse ver-
Richard Wagner
sie van „Tannhauser nie: is gepresen
teerd. Daarvoor moest Nederland wach
ten tot 1913: het behoort tot de onster
felijke verdiensten van Henri Viotta,
dirigent van Het Residentie-Orkest
daarvoor te hebben gezorgd. Anton
Fuchs voerde er de regie het concert
gebouworkest zat in de bak, het koor
van de Wagnervereniging verleende zijn
vocale medewerking en voor het grote
tafereel in de Venusberg had men de
hulp ingeroepen van leden van de bal
letten, werkzaam in de hoftheaters van
Mtinchen, Wenen en Sint-Petersburg.
Mogen we S. A. M. Bottenheim voor
noemd geloven, en dat doen we gaar
ne, dan maakte dit tafereel, een bacha-
naal van ongewone afmetingen, onder
lijnd door muziek, in welke de chroma
tiek van „Tristan und Isolde", kort na
1861 voltooid, duidelijk was te onder
kennen, een bijna onbeschrijfelijk gran
dioze indruk
De Wagnervereniging zou gedurende
haar bestaan deze Parijse bewerking
aanhouden. Later, veel later, kwam de
Dresdener Fassung weer aan bod: op
4 november 1954, toen Alexander
Krannhals, als dirigent bijgestaan door
Georg Hartmann, en de metteur en
scène Emil Preetorius in een vertoning
van de Nederlandse Opera, waaraan
werkte, „Tannhauser op zijn program
ma geplaatst had.
In 1954due ae era van het nieu
we Bayreuthtoen de invloed van
Richard Wagners kleinzoon Wieland
in alle theaters van Europa zich ge
ducht deed gelden.
Wat deed Wieland Wagner met de
geestelijke inboedel van zijn grootva
der Richard?
Uit gelukkige ervaring weten we, dat
hij in een uiterst indrukwekkende ver
toning kwam met een partituur, die men
de Bayreuther Fassung zou kunnen noe
men. Hij liet de ouverture intact, waar
na hij de Parijse redactie in de mu
ziek van de Venusberg volgde. Het af
scheid van Tannhauser en Venus bleef
Dresdens en de „Sangerkrieg" behield
zijn oorspronkelijke vorm. Van de in
strumentale veranderingen en verbete
ringen, aangebracht in de Parijse par
tituur, maakte hij, speciaal in het derde
bedrijf, ruimschoots gebruik. Het was
bij deze gelegenheid, dat Gré Brouwen,
stiin als Elisabeth in dit Wagnercentrum
opmerkelijke successen behaalde.
Een wat gaat men ons thans brengen?
Deze „Tannhauser" staat geannonceerd
als een coproduktie: hij gaat in Neder
land en Brussel. Met dien verstande
echter, dat in Belgiës hoofdstad Béjart
met zijn balletgroep optreedt wat op
zichzelf reeds een aanduiding is voor
een zéér uitgebreide en zéér „gedurfde'
choreografie hier heeft men de zorg
voor het ballet toevertrouwd aan Rob
Kaesen, We kunnen ons echter voor
stellen, dat de opvattingen van regisseur
Wolf-Dieter Ludwig en vooral niet te
vergeten dirigent Bruno Maderna hier
hun invloed zullen doen gelden. Maar
hieromtrent hoort u nog
Hopen we slechts, dat de vertoningen
van „Tannhauser 1967" even indrukwek
kend zullen zijn als die van de Wagner
vereniging 1913, die Alphons Diepen-
brock de volgende, zéér kenmerkende
uitspraken in de pen gaven:
Tannhauser is de bezitter van het
„gai scavoir", van een zekere welbe
kende, moderne Skepsis in tegenstel
ling met het dogmatische mysticisme
van de minnezangers en zoals de god
delijke Platoon wist, dat de verruk
king over de schone verschijningen
de kiem en het uitgangspunt was om
tot de kennis van het onzichtbare te
geraken en dat de Waanzin veel grote
dingen onder de Hellenen gewrocht
had, zo kent ook Tannhauser de bron,
die Wolfgang bezongen had. Ook hij
„preist seine Tugend laut"; maar hij
kan haar niet naderen „ohne Sehn-
sucht heiss zu fühlenVoor hem is
dit „der Liebe Wahrstes Wesen", en
Elisabeth, de reine maagd, zij, die
later zijn leven beschermt als hij al
leen staat tegen allen, zij is reeds be
reid hem bijval te getuigen".
Een betere samenvatting, een juistere
(en schonere) karakteristiek van Ri
chard Wagners „Tannhauser": we heb
ben ze nimmer gelezen
WXM HORNMAN: SlMBA S SI ER
VEN NIET (Uitg. Klaroen Den Bosch)
Een roman over de verschrikkelijke
toestanden, die zich hebben afgespeeld
in Kongo, toen het zelfstandig was
geworden en verwarring, haat, moord
en rechteloosheid er hoogtij vierden.
Kongo is nog altijd niet tot rust geko
men. Daarom is dit boek helaas nog
actueel. Maar ook straks zal het wel
een document blijven, verhalend over
die dagen, die een inferno waren, zo
wel voor negers als voor blanken.
De feiten en personen berusten over
het overgrote deel op waarheid. Ter-
wille van het verhaal zijn de gebeurte
nissen gecentraliseerd in Wamba,
waar destijds vele Belgen vermoord
zijn. De personen hebben voorts een
andere naam gekregen en ook hun da
den zijn van eigenaar verwisseld. Het
verhaal zelf is niet zo belangrijk. Een
journalist ontmoet temidden van de
bloedige gebeurtenissen een planters
dochter en dit eenvoudige gegeven
vormt verder vrijwel het enige roman
tische element in dit ontstellende boek.
Wim Hornman heeft zijn roman zeer
realistisch geschreven. Kritiek sche
mert door op zowel zwart als blank
en heel wat heilige huisjes worden om
ver geworpen. Dat was de beste me
thode om de krankzinnige toestanden,
die in Kongo geheerst hebben, voor
het nageslacht vast te leggen- Deze
laatste pretentie heeft ,,Simba'si ster
ven niet" onmiskenbaar. Niets is er
uit weggelaten. Wie zich in dit werk
verdiept, kan nauwelijks ontkomen aan
een gevoel van beklemming. Omdat
men weet: dit heeft inderdaad plaats
gevonden. Homman gaat dan ook niet
verder dan een geromantiseerde do
cumentaire. Hij wil geen moraal ge
ven. Die laat hij aan de lezer over.
En de lezer zal bemerken, dat hij door
de werkelijk goed geschreven tekst
meegesleept wordt in .de sinistere we
reld van Afrika op zijn donkerst.
J. J. KALMA: LEER MIJ ZE KEN
NEN DE FRIEZEN (A.W. Sijthof, Lei
den). In de serie ,,Leer mij ze ken
nen zijn nu de Friezen aan een na
der onderzoek onderworpen. „Speur
der" was ds. J.J. Kalma. die op
ziin studieperiode in Leiden na zijn
gehele leven in Friesland heeft doorge
bracht. De schrijver geeft blijk de
..stijfkoppige" Noorderlingen goed te
kennen en weet hen op een .fijne wij
ze te beschrijven. Zo doet hij bijvoor
beeld uit de doeken, wat ..die Frie
zen" nou toch eigenlijk met hun ei
gen taal willen en waarom er zoiets
bestaat als een Fries-Nationale bewe
ging- Tevens krijgt men een goed ge-
fundeer^ antwoord op de vragen waar
om er z0 vaak spanningen zijn met
de Hollanders. J.J. Kalma. die in 1963
de dr. J H. Halbertsma-priis ontving
voor zijn werk „Fryslan yn de 17de
ieu", heeft bovendien veei aandacht
besteed aan de historie van deze merk
waardige provincie.
J DOMINTCUS: PORTRET VAN
MAJORCA (Uitg. Klaroen Den Bosch)
De schrijver heeft al verschillende
landen in een ..Portret" beschreven.
Dit nieuwe boekie is een waardevol
vervolg in de serie. Over Majorca,
het vakantieoord van zovele Nederlan
ders, die de zon zoeken, is al zo ont
stellend veel verschenen, d' een
nieuw werk alleen zin heeft als het
werkelijk nieuwe informatie biedt. Wie
dit boek doorleest ontkomt niet aan
de indruk, dat de schrijver alles over
het vakantieoord heeft willen vertel
len. Er staan dan ook inderdaad nieu
we informaties in. Voor hen. die niet
alleen bruin willen bakken, maar iets
meer willen weten over het volk en
andere typische facetten van het leven
op Majorca, ic dit een geschikt wenk,
waarin bovendien vele wandeltochten
beschreven staan, compleet net kaar
ten en plattegronden- Wie in dit na
seizoen of in de komende jaren het
eiland wil bezoeken, kan met behulp
van dit boekje verrassend veel te we
ten komen over bet leven achter de
druk bevolkte stranden.
Toen wij deze jolige jurkjes zagen,
zagen wij meteen de vrolijke gezich
ten van onze jonge klanten voor
ons. Geen wonder. Kijkt u maar naar
de leuke modelJen van ZUIVER
SCHEERWOL, naar de hoge
officierskraag, naar de stik
sels. En dan moet u die
fleurige kleuren zien!
Kom gauw.
GOES
KLOKSTRAAT 9
MIDDELBURG:
LANGE NOORDSTRAAT 10-12
186
■10%
In elk pak SPAR-koffie (roodmerk), dat u koopt in de periode van
7 september tot en met 17 oktober, bevindt zich een gelukskaartje. Daarop
staan twee van de letters S.P.A.R. Spaar de letters tot u de naam-SPAR
kunt vormen en stuur de kaartjes op. U ontvangt dan een vragenformu
lier. Vul dit in en u hebt kans op een jaar lang gratis koffie van De SPAR
(52 pakken).
Behoort u niet tot deze 1000 gelukkigen, dan dingt u mee naar de tien
tallen andere prijzen: een half jaar lang (26 pakken) of een kwartaal
(13 pakken) of een maand lang (4 pakken) gratis SPAR-koffie (rood
merk). Hoe dan ook, elke deelnemer ontvangt als troostprijs in ieder
geval één pak koffie gratis. Doe mee!
van 89 voor
bij 6 pullen
150 gram nü
10%
10%
349
175
6 van
stukken 220nu'lO9
-10%
500 gram (melk of puur) in voorraadbus
10%
pakje
van 86 nü
10%
(Roodmerk)
groot normaal 2 schoenletters
230 g gg
(24 stuks) M,
149
O
dus met
•h
20% korting
(nieuwe oogst) —3
1/1-blikWt#
grote fles
(extra nieuwe oogst) 1%
pak VU
Prijswijzigingen voorbehouden. Deze aanbiedingen gelden
uitsluitend Spar-kwaliteitsartikelen.
59
75
79